[:kz]
Қарабұлақ ауылының 38 жастағы тұрғыны Зухра (аты этикалық себептерге байланысты өзгертілген), үлкен қызын отбасылық өмірге дайындап үлгермеді. Қыз тоғызыншы сыныпта оқып жүргенінде ұрланған. Содан бері Зухраның бүкіл отбасы нағыз тозақта өмір сүруде. Төрт жылдан бері. Осы уақыт ішінде әйел өзінің туылмаған баласынан, ұйқысынан, тыныштығнан, болашаққа деген сенімділіктен және заңның үстемдігіне деген сенімінен айырылған, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі «ЮК» сайтына сілтеме жасап.
«Саиданы ұрлаған (аты өзгертілген) жігіт одан бір-ақ жасқа ғана үлкен, олар бір мектепте оқыған және тек қана таныс болған. Сол күні мен ауруханадан шығарылған едім. Жүкті болдым, токсикозбен ауырып жүрген едім. Кешке Саида сіңілісімен бірге далаға шықты. Бір кезде көлік тоқтап, оны ішіне итеріп жіберіп, сіңілісін қорқытқан. Бес күн бойы біз оны бүкіл аудан бойынша іздедік. Менің қызыма жаман нәрсе болды дегенге мүлдем сенгім келмеді», — дейді қыздың анасы.
Белгілі болғандай, Саиданы жақын маңдағы көшеде тұратын жігіт ұрлап кеткен. Оның екі ағасы да дәл осылай «үйленген». Бұл варварлық дәстүрлер осы күнге дейін Қарабұлақта бар. Қаладан небәрі отыз шақырым жер — алайда, өзіңді орта ғасырға тап болғандай сезінесің.
«Олар мені белгісіз үйге алып келді, телефонымды тартып алып, бөлмеге қамап қойды», — деп еске алады Саида. «Мені жіберуін өтіндім, бірақ ол маған көмектесетіндердің барлығын өлтіремін деді». Оның қолында пышақ болды, сондықтан мен қорқып кеттім.
Осылайша, қыз өзінің қысқа ғана отбасылық өмірін қорқыныш пен үрейде өткізді. Бір жылдан кейін үйлену тойын жасады. Зухра қызын қайтарып алуға тырысты, бірақ жігіттің ата-анасы: «Қызыңыздың өзі ұрланғанын қалады. Осылай қылып өзің тәрбиеледің, енді шағымданба», деп Зухраның намысына тиген. Осыдан кейін Зухраның енесі мен қайын атасы оны көндіруге кірісіп, бұл масқараны үйлену тойын жасау арқылы ғана жуып-шаюға болатынын айтқан. Отбасының әкесі ата-анасымен келіскен.
«Құдай көріп тұр, қызымды осы жаста және дәл осылай ұзатамын деп армандаған емеспін, ол әлі мектеп оқушысы еді ғой! — деп жылайды Зухра. — Бірақ мен оның отбасылық өмірі жақсы болады деген үмітпен бәрін кешірдім. Үйлену тойы 2016 жылдың қараша айында өтті. Содан бері мен тыныштығымнан айырылдым. Кейін білгенімдей, қызым үйлену тойына дейін жүкті болған, бірақ баласынан айрылып қалған. Бұл қайғылы жағдай оны күйеуі ұрғаннан кейін болған. Бірақ қызым бұл туралы айтқан жоқ. Күйеу балам оны үнемі қорлап, ұратын. Мен қызымды қорғау үшін, оның ата-енесіне бұның бәрін тоқтатуын сұрадым. Бірақ оның әкесі де — отбасының тираны еді. Ол менімен де рәсімделіп тұрған жоқ, мені үйден итеріп жіберді, мен құлап қалдым, ол мені бірнеше рет ұрып жіберді. Бұл бай отбасы, біз олар үшін ешкім емеспіз. Олар ешкімнен қорықпайды», — дейді әйел.
Төрт жыл бойы Зухра қызын агрессивті күйеуінен алып кетуге тырысқан. Анасы қызының емделуіне, денсаулығын қалпына келтіруіне көмектеседі. Қызының әр қоңырауын анасы қорқынышпен күткен екен. Ана жүрегі аяныштан езілген, бірақ жағдайды өзгерте алмаған: қызы тұрмыста болғандықтан, оның иесі күйеуі екенін түсінген. Саида бұл отбасына келін ретінде емес, құл ретінде керек болған.
«Мен тіпті жауыма да өз қызын қансырап, күйеуінен бақша арқылы қашып келгенін көруді тілемеймін», — дейді Зухра. «Оны жедел жәрдем көлігімен Шымкентке апарып, ауруханаға жатқыздық. Жағдайы өте ауыр еді. Бірақ оны кім ұрғанын полицейге айта алмадым. Күйеуім бала үшін олар әлі татуласады деген үмітпен өтініш бермеуге көндірді. Сол кезде мен оны тыңдағаныма қатты өкінемін! Дәстүрлерге қолымды бір сілтеп, қызымды осы тозақтан алып кетпегеніме өкінемін!», — деп қынжылды Зухра.
Саида бірінші баласымен ауруханаға түскенде, Зухра күйеу баласымен тұңғыш рет қақтығысқан. Бала қатты ауырған, бірақ оның әкесі әйелін және ұлын ауруханаға жатқызуға рұқсат бермегендіктен, оларды алып кетпекші болған. Зухра осы кезде өз-өзін ұстай алмаған. Олар қалалық жұқпалы аурулар ауруханасының ауласында медициналық қызметкерлердің көздерінше төбелескен. Саида мерзімінен бұрын босанды. Зухра немересі мен жаңа туған қызының арасында жүгіріп жүрген.
«Бірінші сынған саусағым сол оқиғадан кейін қалды. Жиырма жылдық отбасылық өмірде күйеуім маған ешқашан қол көтеріп, мені қорламады. Бірақ оның не екенін күйеу баладан білдім. Мен бұл фактіні де полициядан жасырдым, өйткені бұл бүкіл ауылдың алдындағы масқара ғой!» — дейді Зухра.
Бөлек үйге көшу, қыз бала туу Саиданың өмірін жеңілдеткен жоқ. Күйеуін ештеңе тоқтата алмады: кез-келген себеп үшін ол Саиданы ұрып-соққан. Егер қызы ата-анасының үйінен пана тауып, бас сауғалап келсе, таяқты Зухра да жейтін.
Отбасының әкесі көбіне үйде болмаған: бизнес үшін ол елде үнемі саяхаттауға мәжбүр болған. Бұл үйде әйелдер мен балаларды қорғайтын ешкім болған жоқ. Бір кезде Зухраның шыдамы таусылды. Күйеу баласы қызын ұрып-соғып қана қоймай, қорадағы малдың нәжісіне тастап, содан кейін оны бөшкедегі мал суына тастаған. Бұл кезде сәби қатты жылағаннан тіпті көгеріп кеткен.
Қорқыныштан оянған Саида балаларымен бірге кетуге тағы бір талпыныс жасады. Зухра қызын ажырасуға өтініш беруге көндіре алды. Ал өзі ұрып-соғу фактісі бойынша полицияға арыз жазған. Қызын Шымкентке жіберіп, оған пәтер жалдап берген.
Өткен жылдың желтоқсан айында Саида көптен күткен ажырасуды алды. Бірақ азаптаушысынан көмекті ала алмады. Күйеуі оны Шымкенттен тауып алды. 2020 жылы 10 ақпанда ол алты айлық қызын жалдамалы пәтерде жалғыз қалдырып, Саида мен ұлын күштеп алып кетті. Зухра қайтадан оларды құтқаруға асықты. Бұдан кейін тағы бір арыз жазды.
Бұл жолы Шымкент қаласының Еңбекші ауданының полиция бөлімінде. Ашуланған күйеу баласынан қоқан-лоқы жаңбырдай жауды. Бұған дейін, 2019 жылдың қарашасында ол 17 жастағы Зухраның ұлын ұрлап әкетіп, ауылдың шетінде аяусыз ұрып-соққан. Жігіт ауруханаға түсті. Анасы сол күні полицияға арыз жазды.
Қылмыскердің жазасыз қалуы Зухраны таң қалдырады: оған қарсы бірден бірнеше қылмыстық іс қозғалды, ол әлі де бостандықта жүр. Жәбірленушілердің аты-жөндерін жасырғаныммен, Сайрам полиция бөлімінің тергеушісі Рүстем Мұстафаевтың есімін атаймын, ол жәбірленушінің ауруханаға түсіп қалғанына қарамастан, оны ұрлау және ұрып-соғу фактісі бойынша қылмыстық істі тоқтатты.
Отбасының адвокаты бұл жәй ғана отбасындағы зорлық-зомбылық фактісі емес, сонымен қатар Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексінің 110-бабының 2-бөлігінде көрсетілген нақты азаптау екенін дәлелдеді. Оның шағымына жауап ретінде аудандық прокуратура істі қабылдамау туралы қаулыны жойып, осы жылдың ақпан айында істі қосымша тергеуге қайтарды. Тек қазір, тергеуші Ниязбеков, ҚР ҚК 110-бабының бөлігінде көрсетілген техникалық қателікке байланысты істі тағы да сотқа жіберді. Сондықтан бұл іс әлі де сот пен тергеудің арасында «сенделіп» жүр.
«Егер құқық қорғау және сот органдары өткен жылғы 21 қазанда Саиданың азаптауына қатысты алғашқы арызға уақытылы және немқұрайлы қарамаса, онда одан кейінгі қылмыстар болмас еді», — дейді Зухра. «Жазасыздықты сезініп, ол бүкіл отбасымызды қорқынышта ұстады: шексіз қорлаулар, менің кішкентай ұлымды, содан кейін Саида мен оның баласын күштеп алып кету. Ал менің полицияға арызыма жауап ретінде ол мені қорқытты.
Айтқандай, Шымкенттің Еңбекші полиция бөлімінде олар Зухраның қызы мен немересін ұрлау туралы арызы бойынша істі тіпті қарастырмаған. Кейінірек департамент түсіндіргендей, «олар татуласты деп ойлаған!» Алайда сол кезде күйеу баласы жаңа қылмыс жасауды жоспарлап жатқан болатын.
Бұл қылмыс 1 наурызда өз үйінде алаңсыз жүрген қайын енеге жасалған шабуыл болды. Ер адам оны пышақпен қорқытып, ұрып-соққан. Қазіргі уақытта іс тергеу үстінде, оның егжей-тегжейін жария ету әлі мүмкін емес. Бірақ жәбірленушінің жараланған қолын көре аласыз — ол осы қолымен телефонды ұстап, полицияға қоңырау шалған. Бүгінде ол өзінің жараланған қолымен тіпті қасық ұстай алмайды. Әйелдің физикалық, психикалық күйін елестету қорқынышты: бұл тозақтың төрт жылы із-түссіз өтпеді. Бұл тыртықтар денеде ғана қалмайды.
«Оның барлық қылмыстарының жазасыз қалуы мүмкін бе? Біз шынымен де өмір бойы қорқынышпен өмір сүреміз бе? Егер істі сотқа адвокатсыз жіберу қиын болса, әйелдер мұндай қорлықтан өздерін қалай қорғай алады? Сонда біздің ешқандай құқығымыз жоқ па?», — деген әйелдің сұрақтары жауапсыз қалады.
[:]
