Мазмұны
Кіріспе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
- “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ туралы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1 “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-на қысқаша баяндама және құрылымы . . . . . . . 4
1.2 “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның даму тарихы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.3 “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның жауапкерлігі шектеулі серіктестіктері . . 13
- “Маңғыстаумұнайгаз”АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасы . . 17
2.1 Кәсіпорынның ішкі шаруашылық жоспарлау жүйесі . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2 Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау
басқармасының функциялары мен міндеттері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3 Ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасына келіп түсетін барлық
шығындардың сметасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Қолданылған әдебиеттер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .30
Кіріспе
Есеп беру
Мұнай – қара алтын. Жер қойнауынан алынатын табиғи байлық болып табылады. Қазақстан Респуликасы мұнай мен газға бай ел. Сондықтан шет елдерден бұл қазба байлыққа инвестиция салушылар жылдан жылға көбеюде. Ал бұл өз кезегінде қазақ елінің әлемдік нарықтағы елеулі орны бар екенін көрсетеді.
«Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғам Каспий өңіріндегі мұнай өндіретін елдің ең басты компаниясы болып табылады. Жылдық өндіру көлемі түрліше ауытқып тұрса да, елдің мұнай өндіру кәсіпорындары арасындағы басты орынды алуда. Өз дамуын он тоғызыншы ғасыр ортасынан бастаған бұл компания қазірде құрамына көптеген еншілес компанияларды қосып ұлғаюда. «Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғам өз кезегінде әртүрлі бөлімшелер мен басқармаларға бөлінеді. Оның құрамында Жетібай және Қаламқас өндірістік басқармалары бар. Сонымен қатар, Қаржы мен Бухгалтерлік есеп басқармасы, Ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасы, Әкімшілік шаруашылық қызмет көрсету басқармасы, Бизнес және Экономикалық талдауды жоспарлау басқармасы, Материалдармен қамтамасыз ету басқармасы, Мониторинг және копьютерлік ақпараттарды өңдеу басқармалары бар. Бұл басқармалардың өз қызметтері мен міндеттері бар. Сол өз жұмыстарын атқара отырып, олар кәсіпкерліктің өрлеуіне өз үлестерін қосуда.
«Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғамының барлық еншілес компаниялары мен барлық басқармаларының ең басты мақсаты акционерлік қоғамға қызмет көрсету және оның алға дамуына жағдай жасау болып табылады.
- “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ туралы
1.1 “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-на қысқаша баяндама және құрылымы
Мұнай қара алтын. Ол Қазақстан Республикасының басты табиғи газы болып табылады. Оның құрлықтағы қоры ,ал газ конденсатының қоры млрд.тонна. Ал Каспий теңізінің шельфіндегі мұнай қоры , ал газ конденсатының қоры млрд.тоннаны құоайды. Сонымен қатар, Қазақстандағы табиғи газ көлемі трлн.тонна. Осы көрсеткіштер бойынша Қазақстан Республикасы СНГ елдері арасында екінші орынды, ал дүние жүзі бойынша орынды иеленіп отыр. Қазақстанның көптеген тұрғындарының өмірі осы қара алтытмен тығыз байланысты. Бірақ, көптеген аналитиктердің пікірінше елдегі мұнай сапасы бәсекелес елдердің мұнайының сапасынан төмен екенін айтуда. Сонымен қатар, Қазақстандағы көптеген мұнай кенорындарында өндіретін мұнай құрамында парафин және меркаптин жоғары мөлшерде. Бұл дегеніміз Қазақстан Республикасында өндіретін мұнайды тасмалдау, сақтау және оны өңдеу өте қиын әрі тиімсіз екенін білдіреді. Алайда, Республикадағы өндірілетін шикізаттар соңғы он жылдық шамасында жақсы көрсеткіштер беруде.
Әртүрлі кезеңдер аралығында елде өндірілетін мұнай мн газ көлемі түрліше ауытқуда. Бұны, әсіресе, Қазақстан Республикасының мұнай және газ өндіру бойынша басты кәсіпорыны «Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғамының қаржылық шаруашылық қызметінен анық байқауға болады. Бұл кәсіпорын Республикадағы, аймақтағы және саладағы негізгі көрсеткіштерге макро деңгейде әсер етеді.
“Маңғыстаумұнайгаз” ашық акционерлік қоғамы — Қазақстан Республикасында ірі мұнай өндіруші кәсіпорындардың бірі. Басты орталығы Батыс Қазақстандағы Каспий теңізінің жағалауындағы Ақтау қаласында орналасқан.
Басты тауар өнімі сәйкесінше орнатылған талаптарымен мұнай және онымен шығатын газ болып табылады.
Негізгі айналысатын қызметі:
- Көмірсутекті шикізат жатынын барлау
- Мұнай және газ ұңғыларын іздеудің барлаулық, құрылымдық және эксплуатациялық бұрғылау
- Мұнай және газ кеніштерін орналастыру, құрылыс-монтаждық және жөндеу-құрылыс жұмыстары, автокөлік жолдарының құрылыс және жөндеу жұмыстары
- Мұнай және газды өңдеу
- Тұтынушыларға жеткізілетін мұнайды өнеркәсіп ішіндегі жинау, жеткізу және кешенді дайындау
- Республикадағы мұнай өңдеуші зауыттарда мұнай өнімдерін өңдеуден кейінгі іске асыру
- Мұнайкәсіптік және электромеханикалық құрал-жабдықтарға жөндеу және қызмет ету, бақылау-өлшеу саймандарының қолданыстағы ұңғыларға, автоматизация құралдарының өндірістік процестері, байланыс құралдарының эксплуатациясы және монтаж
- Шикі мұнай және мұнай өнімдерінің ішкі және сыртқы нарығының маркетингі және зерттеу
- Тауар және қызмет көрсету экспорты және импорты бойынша операцияларды орындау, шетел фирмаларын тиімді сыртқы экономикалық байланыс, сауда-экономикалық және ғылыми-техникалық әрекет етуді жетілдіру
— Кенішті барлау процесін ақпаратты-есептеу қызмет ету.
1999 жылдың ақпан айындағы Қоғам жарғысына негізделе отырып «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның бас директоры мен басқа да басқару мүшелері келесідей бағытта жіктелді:
— жұмысшылар және бірлестіктермен байланыс директоры;
— техникалық директор;
— қаржы директоры;
— әкімшілік-шаруашылық директоры;
— қаржы және бухгалтерлік есеп басқармасы;
— бас геолог.
2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның басқарма құрылымының ұйымдастырылуы келесі сызбада көрсетілген.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның басқармасының ұйымдастырылу құрылымы
- Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның даму тарихы
Қазақстанның аудандары (мұнай өндірудің 60%-ын өндіреді) және толық алғанда салалары дамуының макрокөрсеткіштеріне “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ жоғары деңгейде әсер етеді.
Обылыс бойынша және “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның мұнай және газ өндіруінің 2004-2005 жылдардағы көрсеткіштері
|
Көрсеткіш |
2004 жыл |
2005 жыл |
|||||||
|
I кв. |
II кв. |
III кв. |
IV кв. |
I кв. |
II кв. |
III кв. |
IV кв. |
||
|
Маңғыстау облысындағы мұнай өндіру, мың.тонн. |
1830 |
2411 |
1830 |
2143 |
1843 |
1816 |
3234 |
1563 |
|
|
Мұнай өндіру, мың.тонн. |
АҚ «Маңғыстаумұнайгаз» |
977,2 |
1198 |
1202 |
1130 |
1090 |
1103 |
1165 |
1123 |
|
|
МГӨБ «Жетібаймұнайгаз» |
209,5 |
220 |
234 |
221 |
200 |
201 |
202 |
203,9 |
|
МГӨБ «Каламкасмұнайгаз» |
767,7 |
978 |
968 |
909 |
890 |
902 |
962,9 |
919,1 |
|
|
Ілеспе газ өндіру, млн.м3 |
АҚ «Маңғыстаумұнайгаз» |
36 |
37 |
39,05 |
40 |
35 |
36,2 |
38,5 |
40,25 |
|
|
МГӨБ «Жетібаймұнайгаз» |
15 |
17,05 |
18 |
19,8 |
16,05 |
16,5 |
16,7 |
17,5 |
|
|
МГӨБ «Каламкасмұнайгаз» |
21 |
19,95 |
21,05 |
20,2 |
18,95 |
19,7 |
21,8 |
22,75 |
|
Мұнай жеткізу, мың.тонн. |
Қазақстан аумағында |
885 |
940 |
825 |
880 |
731 |
740 |
760 |
817 |
|
|
Экспортқа |
300 |
230 |
265 |
270 |
339 |
350 |
340 |
310 |
|
Барлығы |
1185 |
1170 |
1090 |
1150 |
1070 |
1090 |
1100 |
1127 |
|
Диаграмма 1
“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ елдегі болашағы зор, ірі мұнай өндіретін кәсіпорын қатарына жатқанына қарамастан 1996-2000 жылдар аралығында өндіру көлемін азайтты. 1996 жылы кәсіпорын жылына 7,8 млн тонна мұнай, 1997 жылы – 6,4 млн тонна, 1998 жылы – 6,54 млн тонна мұнай өндірді, яғни әр жыл сайын өндіру көлемі жарты млн тоннаға азайып отырған.
Жоспор бойынша 2000 жылы 4350 мың тонна мұнай өндіру көзделсе, қорытындылар бойынша 3347,3 мың тонна мұнай өндірілген немесе 76,9% орындалған.
Бұл төмендеу көптеген себептермен түсіндіріледі. Әлемдік мұнайдағы дағдарыс 2000 жылы жазда Қазақстанға да келіп жетті. Маңғыстау мұнайшылары мұнайға деген сұраныстың жоқтығына байланысты өндіру көлемін төмендетті. Мысалы, Қаламқас кенорны 2000 жылдың шілде айында жабылып қалды. Кенорынның жұмыссыз тұрып қалуына байланысты 760 мың тонна мұнай жоғалды. 1999 жылы бір баррель мұнай бағасы 22-25 долларды құраса, 2000 жылы мұнай бағасы екі есе төмендеді.
ОПЕК ұйымының мүше елдері ойластырған және жүзеге асырған іс-әрекеттеріне байланысты 2000 жылы мұнай бағасы едәуір өсті . Осының арқасында, мұнай өндіру айтарлықтай табысты болды. “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ қазіргі таңдағы гүлденуі тек осыған байланысты емес. Ең әуелі кәсіпорынның іс-әрекетінің қысқаша ретроспективті көрінісін берейік.
Кәсіпорынның іс-әрекетінің қысқаша ретроспективті көрінісі
|
Жылдар |
Құқықтық негіз |
Ұйымдық-құқықтық негіз, атауы |
|
1963 ж. 27 қараша |
Батыс Қазақстандық авиархоздың қаулысы N280 |
Мемлекеттік өндірістік бірлестік «Маңғышлакнефть» |
|
1992 ж. 11 қыркүйек |
«Қазақсанмұнайгаз» ұлттық мұнай компаниясының бұйрығы N100 |
“Маңғыстаумұнайгаз” өндірістік бірлестігі атының өзгеруі |
|
1995 ж. 24 мамыр |
Маңғыстау теркомының мемлекеттік мүлігіне N59101-5 қаулысы |
“Маңғыстаумұнайгаз” ашық акционерлік қоғам болып қайта құрылды |
|
1999 ж. 12 қаңтар |
Қоғам акционерлерінің жиналыс шешімі |
“Маңғыстаумұнайгаз” акционерлік қоғам болып өзгертілді |
Сонымен, жаппай жекешелендіру нәтижесінде (1995-1997 ж.ж. ҚР-дағы жекешелендірудің екінші кезеңі) Бұрынғы өндірістік бірлестіктерді акционерлендіру үрдісі жүрді.
1997 жылдың 31 желтоқсандағы “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның акционерлік құрылмы келесі кестеде көрсетілген.
“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның акционерлік құрылмы
|
|
Акциярлар саны, дана |
Меншік пайызы |
Номиналды құны (бір акц.) тг. |
|
Жай акционерлер |
9805142 |
90% |
1000 |
|
Қазақстан үкіметі |
|||
|
Артықшылығы бар акционерлер, қызметкерлер және т.б. |
1089460 |
10% |
1000 |
|
Барлығы |
10895602 |
100% |
|
1997 жылы 11 мамырда Қазақстан Үкіметі жекешелендіру аумағында жеке жобалары бойынша (“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ акциясы ҚР-дың қор нарығының «көгілдір фишкларының» («голубая фишка») бірі) индонезиялық «Central Asia Petroleum LTD» компаниясымен 60 % акциясын сату-сатып алу келісімшартына қол қойды. Бұл келісімшарт 1998 жылдың наурызында толықтай жүзеге асырылды. 1998 жылдың мамыр айында «Central Asia Petroleum LTD» өкілі “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ басшылығына келді (қоғамды 31 жыл басқаруға қол қойылды).
ҚР Үкіметіне тиесілі 30% акциясын «Қазақойл» Ұлттық компаниясы басқарады.
01.01.2001 ж. “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның акционерлік құрылымы
|
“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның акция иелері |
Жарияланған жарғылық капиталдың үлесі. |
|
«Central Asia Petroleum LTD» |
60% |
|
ҰМК « Қазақойл» |
30% |
|
Кәсіпорынның жұмысшыларына тиесілі артықшылығы бар акциялар |
10% |
|
барлығы |
100% |
Сонымен, қазіргі таңда “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ жеке мемлекеттік кәсіпорын болып табылады және оның табысы мен шығыны туралы ақпарат коммерциялық құпия.
1998 жылдан бастап мұнай және газ өндіру 12 кенорынның бірігуімен іске асуда, соның ішінде ең көп бөлігін Қаламқас, Жетібай, Алатюбе кенорындары өндіруде.2000 жылдың бірінші тоқсанында «Қаламқасмұнайгаз» өндірістік бірлестігі 839100 тонна, «Жетібаймұнайгаз» өндірістік бірлетігі – 136100 тонна мұнай өндірді. Қаламқастың тұрақты тәуліктік мұнай өндіру көлемі 9500, ал Жетібайдікі – 1700 тоннаны құрады. “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның мұнайшылары аталған ірі кенорындар тиімділігін артырумен қатар өздерінің шағын кенорындарының – Асар Восток, Солтүстік Қарағия, Солтүстік Аккар, Оймаша және т.б.өнім өндіру көлемін өсіруге талпынуда. Мысалы, 2000 жылдың басында осы жерде 975200 тонна мұнай өндірілді. Оның ішінде 28,08 мың тоннасы артық орындалған.“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның қаржылық басқармасының жетістіктерін келесі көрсеткіштер айқындайды. 1998 жылдың 1 қаңтарында қоғамның кредиторлық борышы 8,21 млрд тенге, бюджетке және бюджеттік қорларға — 13,1 млрд тенге, еңбекақы борышы — 2,7 млрд тенге құрады.2000 жылдың басында барлық қарыздармен төлеп құтылды, 1999 жылдың өзінде еңбекақы қарыздарын толық төлеп қоймай, сонымен қатар 1998 жылдың үш тоқсанына девиденттер төленіп, депозитке салынған еңбекақының үстеме төленді.
“Маңғыстаумұнайгаздың” сот талаптарының нәтижесінде 1999 жылдың шілде айында “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның мүлігінің көп бөлігі (51%) Павлодар мұнай өңдеу зауытына берілді.Осылай келе, қазіргі таңда “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ мынандай сипатқа ие: 1) монополист;
2) аймақтық көрсеткіштерге жоғары деңгейде әсер ететін донор кәсіпорын;
3) ірі салық төлеуші;
4) ірі басқару обьектісіне ие.
1.3 “Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-ның жауапкерлігі шектеулі серіктестіктері
Өндірістің негізі болып табылатын мұнай және газ өндірудің технологиялық үрдісі автоматтандырылған. Осы үрдістің үздіксіз жұмыс істеуі үшін негізгі өндірістік қорлар көмегімен қадағалау жүйесін қалпына келтіру, кенрынды энергиямен, су және бумен, сонымен қоса, автоматты жұмыс істеу жүйесін уақытылы қалпына келу мүмкіндігімен қамтамасыз ету.
Осыған байланысты кәсіпорынның үздіксіз қызметін қамтамасыз ету үшін бірнеше жауапкершілігі шектеулі серіктестері қызмет етуде. Мысалға айта кететін болсақ, ұңғыларды бұрғылау және жөндеу жұмыстарын жүргізу, жөндеудің жерасты жіне күрделі түрлнрін іске асыру, сораптар мен құбырларды уақытымен қалпына келтіру қызметтерін ЖШС “Oil Services Company”; техникалық тасымалдар, жер қондырғыларын тасымалдау, вахта қызметкерлерін тасымалдау, трактормен тасымалдау, инженерлік жіне оперативтік тасымалдау, монтаждық тасымалдау, орталықтан тасымалдау қызметтерін ЖШС “Oil Transport Corporation”, кенорындағы газ трубаларын орнату, цехаралық жолдарды салу, вахталық әдіспен жұмыс істейтін мұнайшыларға жатахана салумен айналысатын ЖШС “Oil Construction Company” және т.б.
2000 жылдың 21 қаңтарынан бастап «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның басқарма құрылымының ұйымдастырылуы келесі сызбада көрсетілген.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның басқарма құрылымының ұйымдастырылуы
Акционерлердің жалпы жиналысы
|
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері және олардың атқаратын қызметтері
|
№№ Пп |
Атауы |
Айналысатын қызметі |
|
|
“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ |
— Мұнай және газ кеніштерін барлау және игеру; — Мұнай және газды өндіру және айдау; — Мұнайгаз шикізатын және өнімдерін өндіру, өткізу; |
“Маңғыстаумұнайгаз” АҚ-на 100% қызмет ететін ЖШС-тер
|
1 |
“Oil Transport Corporation”: — “Жетібай технологиялық көлік” — “Бұзашы технологиялық көлік” — “Арай”
|
— Арнайы техникамен қызмет көрсету; — Вахталық жолаушылар тасымалдау және жеңіл көліктермен қамтамасыздандыру; — Мұнай жіне газ кеніштерінде транспорттық қызметтер көрсету; |
|
2 |
“Oil Services Company”: — “Химремонтскважин” — “Шегендеу” -“Бұрғышы” |
— Қаламқас кенішінде ұңғыларды толық және жерасты жөндеу; — Мұнай және газ өндіру технологиялық процестерінде химизациялау; — Цементті агрегаттарды қолданумен арнайы қызметтер көрсету; — Жетібай кенішінде ұңғыларды толық және жерасты жөндеу; — Мұнай және газ барлау ұңғыларын орналастыру; |
|
3 |
“Oil Construction Company”: — “Маңғыстаумұнара” — “Мұнайқұрылыс” — “Маңғыстаумұнайжолдары”
|
— Мұнай және газ кеніштеріне құрылыс және орналастыру; — Мұнарақұрылыс; — Кеніштерде автокөлік жолдарымен қамтамасыздандыру ; — Цементтейтін агрегаттарды пайдаланып, арнайы қызметтер көрсету; |
|
4 |
“Денсаулық” |
Санаторлы-курорттық емдеу бойынша қызмет көрсету; |
|
5 |
“Маңғыстауэнергомұнай”
|
— Өнеркәсіптік электржүйелерін қолдану; |
|
6
|
“Мұнайтелеком” |
— өлшеу құрылғыларымен техникалық қызмет көрсету, автоматика, телемеханикамен қамтамасыз ету; — радио және телефон байланысымен қамтамасыз ету; |
- «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасы
2.1 Кәсіпорынның ішкі шаруашылық жоспарлау жүйесі
Мұнай өндіруші бірлестіктердің басты ұйымдасу негізі технологиялық және анықталған мұнай және газ табу өндірістік процесінебайланысты құрылады. Мұнай мен газ дайындау және айдаудың технологиялық үрдісі келесілерден тұрады.
Жер қабатынан ұңғымен шыққан мұнай мен газ құбырмен мұнай мен газды айыру бөліміне айдалады,ол жерден сәйкесінше айырылған мұнай және газ құбырларымен дайындау және айдау цехына келіп жетеді. Дайындау цехында мұнайды судан, тұздан, механикалық қоспалардан айырып, тауарлы мұнай өнімін мұнай құбыры басқармасына тапсырады. Мұнайдан бөлінген су, тұз және механикалық қоспалар тұндырғыштарға бағытталады. Сол жерден құбырлармен жерге сіңуге жіберіледі немесе айдау ұңғылармен жер қабатының қысымын ұстауға жер қабатына айдалады. ілеспе газдың тұрақты мөлшердегі сапасы алынғаннан кейін тұтынушыларға жеткізіледі немесе жер қабатының қысымын ұстау жүйесіне бағыттайды.
Технологиялық үрдістің соңғы элементі — әр түрлі әдістерімен ( электрліжылыту, бумен өңдеу, қышқылмен өңдеу, т.б ) ұңғының түпкі аймақ қабатына әсер ету.
Сонымен, технологилық үрдістердің экономикалық шығындарын есептеу, болжамдау, бағалау, жоспарлау «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасына негізделген.
Кәсіпорынның ішкі шаруашылық жоспарлау жүйесі.
Жоспарлау – бұл өзара байланысты шешімдер мен жағдайлар жиынтығын алдын ала қабылдау мен бағалау үрдісі. Болашақта керекті нәтиже алу үшін алдын ала арнайы шараларды қолдану. Осы шаралар нәтижелерін одан әрі жақсарту мүмкіндіктерін де алдын ала қарастыру да жоспарлау деп аталады.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ды жоспарлауда жоспар көрсеткіштерін 3 топқа бөлуге болады:
- мұнай және газ өндірудің натуралды және ақшалай көрсеткішін анықтаушы;
- АҚ- ның тиімді жұмыс істеуін анықтаушы;
- АҚ — дағы материалды- техникалық және еңбек ресурстарын сипаттаушы.
Жұмыс көлемдері бөлімшелерге бөлінген жылдық, тоқсандық, айлық жоспарды қабылдайды.
Көрсетілген қызмет есебі; аяқталмаған өндіріс туралы ақпарат; анализ және жоспарлауға қажетті басқа да мәліметтерді тапсырады.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ –ның тоқсандарға бөлінген бір жылғы жоспары келесі бағыттағы көрсеткіштерден құрылады:
- мұнай өндіру және өткізу, өз қажеттіліктеріне кеткен шығын;
- газ ( табиғи және ілеспе) өндіру мен өткізу, өз қажеттіліктеріне кеткен шығын;
- өткізілген өнімнің көлемі;
- Ұңғыны пайдалануға қосу;
- Қабатқа суды айдау көлемі;
- Жаңа техника мен технологияны енгізу;
- Инвестиция көлемі ( ақшалай салымдар);
- Қуаттылықты күшейту;
- Міндетті аударымдардың мөлшері;
- Еңбекақы қоры;
- Капиталды жөндеу көлемі;
- Металлоиға өткізу;
- Жүк тасу көлемі;
- Еңбек өнімділігін жоғарылатуға тапсырмалар;
- Электроэниргияны өндіру;
- Дәнекерлеу металконструкцияларын өндіру;
- Кесілген материалдарды қайта өңдеу;
- Рационализаторлық үсыныстар мен көріністерді енгізуден түскен үнем мөллшері;
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ –ның жоғаргы жоспарына техникалық, өндірістік және қаржылық жоспар, еңбек және кадр жоспары, шығындар жоспары,әлеуметтік даму жоспары, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және қоршаған ортаны қорғау шараларын жоспарлау және тағы басқа жоспарлар жатады. Сонымен қатар жоспарлауға мыналар да жатады:
— күрделі құрылыс жоспарлау;
— техника мен ғылымды дамыту жоспары;
— материалды техникамен қамтамасыз ету жоспары.
Жоспарлау — өте маңызды, жауапты, көп еңбекті қажет ететін жұмыс.ол қолда бар көрсеткіштерге талдау жасай отырып,өндірістік іс әрекеттің нормасы мен нориативін, оның ішкі және сыртқы жағдайлардың факторларының динамикасы мен бағытын қарастырады.
2.2 Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасының функциялары мен міндеттері
Функциялары:
- Кәсінорын даму перспективасінің экономикалық нормативі мен лимиттерін ескере отырып, бизнес жоспарды ұйымдастыру және жалпы басқару;
- Кәсінорын бизнес-жоспар жобаларын толығымен құру;
- Кәсінорын басшысы тәртіп туралы, бизнес-жоспар жобалар жасау мерзімдерінің дайындалған ұсыныстарды орнатады;
- Кәсінорын бизнес-жоспар жобаларының есебі мен болу себебін қарастыру;
- Кәсінорын экономикалық қызметі жобаларын дайындау.
Методологиялық жұмыс шеңберінде
Методикалық басқару, түр және құжатты жасау, орнымен және уақытында жұмысты жүргізу:
- Технико-экономикалық жоспарлау;
- Оперативті-өндірістік жоспарлау;
- Компанияның өндірістік-шаруашылық қызметінің есеп және анализ нәтижелері;
- Экономикалық тиімділік есебі;
- Экономикалық есеп беру.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның басқару құрылымында Бизнес және экономикалық талдауды жоспарлау басқармасы арнайы бөлінген. Оның құрамында жиырма қызметкер қызмет етеді. Олардың міндеттері:
— кәсіпорындағы экономикалық жоспарлау қызметін ұйымдастыру;
— өндірістік қорларды барынша экономикалық тиімді мақсатта пайдалану;
— өндіріс дамуының жылдық, тоқсандық, айлық жоспарын: осыған негізделген есептерді: құрал жабдықтарды пайдаланудың жалпы шығындарының сметасын, экономикалық ынталандыру қорының шығындарын өңдеу;
— кәсіпорын қызметінің технико – экономикалық және қаржылық көрсеткіштерін талдау; ішкі цехтық қорларды қолдану ұсыныстарын өңдеу және барлық мүмкіндіктерді анықтау;
— кәсіпорынның негізгі бюджетін қаржы және бухгалтерлік есеп басқармасымен бірге құру.
Сонымен қатар, ішкі шаруашылықты жоспарлауға арналған бұл бөлімше аталған қызметтерден басқа да АҚ — ның құрамындағы қызметтерді басқаруды іске асырады:
— кенорынның орналасуын басқару;
— коммерциялық қызмет;
— қызметкерлермен жұмысты басқару.
«Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның барлық жоспары бір жерге шоғырландырылған. Бұны келесі сызбадан анық көруге болады.
Операциялық
бюджет
Негізгі бюджет
құжаттары
Қаржылық бюджет
2.3 Ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасына келіп түсетін барлық шығындардың сметасы
Келіп түскен барлық шығындар сметасын сатылы түрде есептей келе 1тонна мұнайдың бағасын анықтау кестесі:
|
1.Ш и к і з а т т а р мен м а т е р и а л д а р: |
|
а) Мұнай дайындау демульгаторы,мың тенге |
|
мұнай және оның конденсатын өндіру, мың тонн. |
|
1 тоннаның шекті шығыны,гр/тн. |
|
жалпы шығыны,тонн. |
|
1 тонна мұнайдың бағасы,тенге |
|
б) ұңғыны химиялық өңдеудің химреагенты, мың тенге |
|
в) Техникалық су (УПТЖ), мың тенге |
|
су көлемі,мың м3 |
|
1 м3 су бағасы, тенге |
|
г) Ауыз су, мың тенге |
|
су көлемі,мың м3 |
|
1 м3 су бағасы, тенге |
|
д) Волга суы (АО «КазТрансОйл»), мың тенге |
|
су көлемі,мың м3 |
|
1 м3 су бағасы, тенге |
|
Басқа шығындар, мың тенге |
|
-сорапты-компрессорлы құбыр, мың тенге |
|
-құбыр, мың тенге |
|
-ысырма, мың тг. |
|
-штангі, мың тг. |
|
— қара металдарды жалдау, мың тг. |
|
-бөлшектер және өзгеде материалдар, мың тг. |
|
е)Қңғының орташа қызмет ету қоры, ұңғы |
|
ж) Бір ұңғыға кететін басқа материалдардың шекті шығындары, тг. |
|
2. О т ы н: |
|
а) дизотын, мың тенге |
|
б)Май, мың тг. |
|
оның ішінде: -мотор майы, мың тг. |
|
-индустриалды май, мың тг. |
|
-турбина майы, мың тг. |
|
-солидол, мың тг. |
|
-литол, мың тг. |
|
в) Пропан, мың тг. |
|
г) Оттегі, мың тг. |
|
саны,тн. |
|
бағасы, тг. |
|
д) Одорированный газ, мың тг. |
|
саны,тн. |
|
бағасы, тг. |
|
3. Энергия, мың тг. |
|
а) Эл. энергия есебіне керекті мәліметтер |
|
— өндірілген мұнай, мың тонн. |
|
— ШГН арқылы өндірілген мұнай, мың тонн |
|
— қабатқа су айдау, мың тг.м3 |
|
-тапсырылған мұнай, мың тонн. |
|
б) 1 тн,квт/сағатқа кететін шекті шығын |
|
— ШГН-ға |
|
— мұнай айдауға |
|
— мұнай дайындауға |
|
— су айдауға |
|
в) 1 квт/сағат бағасы, тг. |
|
г) Эл.энергияға кететін жалпы шығын, мың квт/час |
|
— ШГН-ға |
|
— мұнай айдауға |
|
— мұнай дайындауға |
|
— су айдауға |
|
— басқа да шығындар |
|
д) Эл.энергия соммасы, мың тг. |
|
— ШГН-ға |
|
— мұнай айдауға |
|
— мұнай дайындауға |
|
— су айдауға |
|
— басқа да шығындар |
|
е) Техникалық су, мың тенге |
|
су шығыны, мың м3 |
|
1 м3 су бағасы, тенге |
|
4. Өндірістік сипаттағы қызмет көрсету |
|
4.1 Жүк тасымалы және арнайы техника |
|
— ЖШС «ЖТТ» |
|
— ЖШС «Шегендеу» |
|
— ЖШС «МТТ» |
|
4.2 Негізгі қорларды жөндеу |
|
4.2.1 Ұңғыны ағымдық жөндеу, ЖШС «Бұрғышы» |
|
4.2.2 Сорапты-компрессорлы құбырды жөндеу, ЖШС «Бұрғышы» |
|
4.2.3 Тереңдік сорабын жөндеу»Texno-Trading,LTD» |
|
4.2.4 Толық жөндеу, барлығы |
|
а) Ұңғыны толық жөндеу, ЖШС «Бұрғышы» |
|
б) жер қабатын гидро жару, «Специальное машиностроение и металлургия» АҚ |
|
в) Өндірістік коммуникацияны толық жөндеу, барлығы |
|
— ЖШС «Маңғыстаумұнара» |
|
сонымен қатар, тапсырыс берушінің материалдары (құбыр) |
|
г) Өндірістік жолдар мен аудандарды күрделі жөндеу, ЖШС «Маңғыстаумұнайжолдары» |
|
д) Электрлік құрал-жабдықтарды күрделі жөндеу, ЖШС «Texno-Trading,LTD» |
|
4.3 Байланыс қызметі, ЖШС «Мұнайтелеком» |
|
4.4 Техникалық қызмет көрсету және автоматика құралдарын жөндеу |
|
— ЖШС»Мұнайтелеком» |
|
— ЖШС «МЭМ» |
|
— ЖШС «ЗКИМУ» |
|
4.5 Геофизикалық жұмыстар, ЖШС «Texno-Trading,LTD» |
|
4.6 Ұңғыларды химиялық өңдеу, ЖШС «Химремонтскважин» |
|
4.7 Жолдарды қлпында ұстау, ЖШС «Маңғыстаумұнайжолдары» |
|
Барлық материалдық шығындар; |
|
5. Басқа да шығындар |
|
а) Кадр дайындау |
|
б) Материалдық емес қызметтерге төлем, барлығы |
|
сонымен қатар: — коммуналдық қызмет |
|
— жолаушылар көлігі |
|
соның ішінде: — ЖШС «Арай» |
|
— ЖШС «ЖТТ» |
|
Өзге шығындар |
|
— мұнай тасымалдау |
|
Еңбекті қорғау |
|
-шеттегі кәсіпорындар қызмет көрсетулері |
|
-дезинфекциялау |
|
-құрал саймандарды мемлекеттік тексеру,ЦСМС |
|
-Атырау бөлімшесі. РГП «Госэнергоэкспертиза» |
|
— Обл.СЭС-пен радиоактивті заттардың активтілігін өлшеу |
|
— Радиациялық жағдайларды басқару, Обл.СЭС |
|
Басқа да шығындардың барлығы: |
|
Еңбекақыны төлеу шығындары |
|
— Еңбекақы төлеу |
|
— Әлеуметтік салық 26% |
|
Салықтар мен жинақтар |
|
— Жер пайдаланушылар салығы(роялти) |
|
— Жол салығы (өткізудің 0,5%) |
|
— Арнайы табиғат пайдаланушының төлемі |
|
Негізгі және өндірістік қорлар амортизация |
|
Материалдық емес активтердің тозуы |
|
Тауарлы мұнай өнімін шығарудағы барлық көлік шығындары, мың тенге |
|
Тауарлы мұнай, мың тг. |
|
Көлік шығынын қосқандағы 1 тн. мұнайдың орташа бағасы, тг. |
|
1 тн мұнайдың өзіндік құны, тг. |
|
Көлік шығынын қоспағандағы 1 тн. мұнайдың орташа бағасы, тг. |
|
Тауарлы өнімнің наріқтағі бағасы, мың тенге |
Қорытынды
«Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғамы Қазақстандағы мұнай өндіруші компаниялардың бетке ұстар болып табылады. Бұл кәсіпкерліктің өндіретін мұнайы шет елдер нарығына шығуда. Бұрынғы Кеңес өкіметі елдері арасында мұнай бойынша Қазақстан Республикасы екінші орынды иеленуде және мұнай өнімдерін нарыққа шығарушы болып табылады. Қазіргі таңда елге ағылып келіп жатқан компаниялар мен инвесторлардың өте көп. Олардың арасында экономикасы шарқырап дамып тұрған АҚШ елі, қазба байлыққа мол Канада, көршілес Қытай елінен, етіктің отаны Италиядан, техникасы дамыған ел Жапониядан және т.б. көптеген дамыған және дамушы елдер бар. Осындай біздің елге деген қызығушылық қазақ жұртының әлемге танымал екенін көрсетеді.
«Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғамының ішкі шаруашылықты жоспарлау басқармасы кәсіпкерліктің негізгі қызметін жоспарлаумен айналысады. Бұл басқарма акционерлік қоғамның барлық еншілес компанияларымен дасасқан келісімшарттарын жасау, олардың орындалып жатқанын бақылау және ай, тоқсан және жылға толықтай есеп берумен де айналымады. Бұл басқарма жоспарды жобалау және қарастырудың негізі болып табылады және компанияның болашақтағы перспективті жұмыс істеуімен тікелей байланысты.
Компанияның бизнес-жоспарын жобалауға көптеген факторлар әсер етеді — жаңа техника мен технологияны енгізу, жұмысшылардың еңбекке ынтасын ояту, мамандық даму перспективалары және тағы да басқалары. Сәйкесінше, фирмадағы жобаларды тиімді жоспарлау және оның нәтижелерінің жемістерін көру үшін компания соңғы жылдары көптеген жаңа техника мен мұнай өндіру көлемін арттыру үшін жаңа технология, яғни жер қабатын гидро жаруды енгізді. Осы жұмыстар бойынша барлық есептеулер мен жоспарлаулар осы ішкі шаруашылықты жоспарлау басқармасының негізгі міндеттерінің бірі болып тадылады.
Сонымен қатар, жоспарлау басқармасының тағы бір міндеті ол «Oil Services Company» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметі ұңғыны жерасты және күрделі жөндеу жұмыстары бойынша негізгі есептеулер де осы жерде жүргізіледі. Сондықтан, «Маңғыстаумұнайгаз» акционерлік қоғамы үшін Ішкі шаруашылықты жоспарлау басқармасының орыны ерекше және керекті болып есептеледі. Осы басқарманың дамуы акционерлік қоғамның дамуы болып табылады.
Қолданылған әдебиеттер
- «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасы құрылымы, функциялары, құқықтары туралы мәліметтер
- «Маңғыстау» Алматы, 1999 ж.
- «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның ішкі шаруашылық жоспарлау басқармасындағы 2005, 2006,2007 жылға арналған технико-экономикалық көрсеткіштері
- «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ- ның «Қаламқасмқнайгаз» және «Жетібаймұнайгаз» кенорындарының 2006, 2007 жылғы есеп беруі
- Мұнай және газ геологиясы терминдерінің түсіндірме сөздігі, Жұмағалиев Т.Н., Алматы 2000 ж
- Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминологиялық түсіндірме сөздігі, Сейітов Н., 2003 ж
- Орысша-қазақша сөздігі 1-2 том, Мұсабаев Ғ., Алматы 1978 ж
