Дипломдық жұмыс. Салықтардың экономикалық мәні, олардың функциялары мен міндеттері

Жоспары

Кiрiспе………………………………………………………………………..3

Салықтардың пайда болуының және дамуының қоғамдық, экономикалық және саяси мән-жайлары

1.1 Салықтың экономикалық мәні және қызметтері ……………………..6

1.2 Салықтың топтастырылуы …………………………………………12

1.3 Мемлекеттің салық жүйесі: түсінігі, экономикалық мән-жайлары мен заң негіздері, институттары ………………………………………………15

1.4 Салықтық қызмет түсінігі, мемлекеттік салықтық қызметінің негізгі принциптері, әдістері және құқықтық нысандары ……..……………….16

Салықтық реттеу

2.1Салық механизмінің элементтері………………………………………24

2.2 Салық объектісі, базасы, мөлшерлемесі, кезеңі …………………….24

Мемлекеттің салықтық құрылысының түсінігі, салық жүйесіндегі фискальдық және реттеуші функциялар

3.1Шет елдер салығы………………………………………………………29

3.2 Салық салуда жеңілдігі бар мемлекеттерде алынған табыс ………..29

3.3 Салықтардың жалпы сипаттамасы ……………………………………30

3.4 Алымдар мен төлемдер…………………………………………………70

3.5 Мемлекеттік баж………………………………………………………..76

Қорытынды…………………………………………………………………78

Қолданылған әдебиеттер……………………………………………………84

Кіріспе

Дипломдық жұмыс өзекті және қызықты тақырыптардың біріне арналған. Жалпы мазмұны Қазақстан Республикасының салық салу жүйесі мен салықтық құқығының процестері, мән-жайлары, принциптері мен құрылымдары, салық әкімшілігін жүргізу аясында экономикалық-қаржылық мүдделер балансы және т.б. өзекті тұстары мүлдем жаңа , яғни әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономика мен құқықтық –демократиялық мемлекет тұрғысынан қарастылып, негізгі мәселері мен проблемалары ашылып көрсетілген, сондай-ақ әрбір институттар бойынша ғылыми тұжырымдамалар берілген.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2008 жылғы 6 ақпанындағы Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауында: «Салық жүйесін Қазақстанның жаңа сатыдағы дамуының міндеттерімен сәйкестендіру қажет. Қолданыстағы Салық Кодексі экономикалық өсуде оң рөл атқарды, дегенмен, қазіргі кезде оның әлеуеті іс жүзінде таусылды. Кодексте үнемі және жүйесіз өсіп отыратын 170–тен астам жеңілдіктер мен преференциялар бар[1]» деп айта кетті.

Сондай-ақ, «Үкіметтің жаңа Салық кодексін әзірлеуі қажет. Ол экономиканы жаңғыртуға, әртараптандыруға және бизнестің “көлеңкеден” шығуына жағдай жасауға тиіс» деп айта кетті..

Жұмыста негізінен салықтық құқықтың жалпы теориялық негіздерін салық саясаты ұстанымдарына қарай салық салу практикасының механизмдерімен ұштастыру жолдары тікелей Қазақстан Републикасының Салық кодексінің принциптері мен нормалары арқылы жүргізілген.

Салық дегеніміз жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған, уәкілетті мемлекеттік органдардың актілерінің негізінде заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың белгілі мөлшерде және белгілі мерзімде бюджетке енгізілетін төлем. Жұмыста салық ұғымына әртүрлі авторлардың пікірлері, көзқарастары берілген, салыстырмалы түрде салықтардың мәніне, принциптеріне, функцияларына талдау жасалған.

Дипломдық жұмыстың мақсаты — салықтардың экономикалық мәні, олардың функциялары мен міндеттері толық көрсетілген.

Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан тұрады.

1 тарауда салықтардың пайда болуының және дамуының қоғамдық экономикалық және саяси мән-жайлары, салықтың элементтері, мемлекеттің салық жүйесі: түсінігі, экономикалық мән-жайлары мен заң негіздері, институттары.

2 тарауда салықтық қызмет түсінігі, мемлекеттік салықтық қызметінің негізгі принциптері, әдістері және құқықтық нысандары, салықтық міндеттемелерді орындаушы субъектілер, орындау мерзімі, күні, орны, тәсілдері, берекшектерді өтеу және артық төленген салық сомаларын есепке алу және қайтарып беру тәртібі.

3 тарауда мемлекеттің салықтық құрылысының түсінігі. салық жүйесіндегі фискальдық және реттеуші функциялар, мемлекеттің басты фискальдық органы- Қаржы министрлігі Салық комитетінің салық салу саласындағы құзыреттері және басқарушы ретіндегі айрықша қызметі туралы айтылған.

Қазіргі заманғы салық жүйесі Қазақстан Республикасының экономикалық процесін қадағалап отыруды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар қазіргі таңда салық жүйесінің ұдайы жетіліп отыруын талап етеді. Салық салу жүйесі республикалық және жергілікті бюджетке міндетті төлемдердің келіп түсуін, сонымен қатар зейнетақы жинақ қорына түсетін міндетті зейнетақы төлемдері туралы нормативтік және құқықтық актілерін қадағалап отыруды қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасының парламентінің №209 жарлығы бойынша 2001 жылдың 12 маусымында қабылданған салық кодексінде көріңіс табатын салық салу жүйесін жетілдіру есептерімен тығыз байланысты.

Қ.Р. ″Салық және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке келіп түсуі туралы″ кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап салық қатынастарын қадағалайтын негізгі заң актісі болып табылады.

Салық пен басқа да міндетті төлемдердің бюджетке келіп түсуінің тоқталуы, енгізілуі, өзгеруі салық кодексіндегі шарттар мен шешімдер бойынша жүргізіліп отырады.

1 тарау. Салықтардың пайда болуының және дамуының қоғамдық

экономикалық және саяси мән-жайлары

1.1 Салықтың экономикалық мәні және қызметтері

Салықтар мемлекет пен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп дамуының негізі болып табылады.Салықтар адамзат өркениетінің бастапқы кезеңдерде пайда болған болатын. Көне Үндістанда «Ману заңдарында»: «шалынған құрбандықты өзіне, яғни құрбандыққа шалынған мал-мүліктерді өзіне тек брахмандар ала алады» деп белгіленген. Ал патшаға және басқада басқарушыларға байланысты сол «Ману заңдарында»:«Патша жыл сайын елде тұратын бұқара халықты дербес кәсіппен айналысуға мәжбүр етсін және оларды салық деп аталатын төлемді төлеуге мәжбүрленсін» деп көрсетілген.

Көне Римдегі салықтар цензус деп аталған.Олар әрбір бес жылдың көлемінде азаматтардың мүліктеріне сәйкес белгіленіп алынған. Кейде салықтар мен баждардан және жерді жалға беруден түскен қала шараушылығына кететін шығындарды жаппаған жағдайда, тек қалада тұратын азаматтардан «мунира» деп аталатын салық алынған. Мунирамен бірге мемлекеттік салық «трибутумды» төлеу рим азаматтарының борышы әрі міндеті болған. Римдегі (оның провинцияларындағы) негізгі салықтардың бірі жер салығы «анона» болған.Оның төлемдері ауылшаруашылығы өнімдері түрінде алынған.

Қазақстанда да өз заманына сай салық жүйесі болғандығын дәлелдейтін «Ұлы Жібек жолын» мен өркендеп дамыған қамал –қалалар «Сығанақ», «Отырар», «Тараз», «Мерке» және басқада қамал-қалалар жөніндегі мағлұматтарды жатқызуға болады. Кезінде салық салу мәселелеріне қатысты аса зор үлесін қосқан құқықтық дерек көзі ретінде Әз-Тәукенің «Жеті Жарғысын» айтуға болады.

Кез келген мемлекет өзінің қаржылық қоры болған ретте өмір сүре алады.Қаржы қорлары мемлекеттің функцияларын жүзеге асыруға, өзінің аппаратын ұстап тұруға қажетті ақшаларды қамтиды. Сондықтанда мемлекет ақшаларды басқа жақтан табу қажет.Сол ақшалардың табудың тәсілдерінің бірі мәжбүрлеп алу жолындағы салықтар жатады.Әйгілі революцияға дейінгі қаржылық құқық саласы бойынша көрнекті ғалым П.П.Гензель салықтар жөнінде тұжырымдама жасаған:«Көне заманнан бері салық салудың техникалық жолдары, әралуан кадастрлар және өндіріп алудың аса бір икемді тәсілдері жақсы мәлім болған және қаржылық құқық жоқ болғандықтан қазіргі кездегідей салық салу тәртібін білмегендігі белгілі. Ол кезде тек бағындырылған халықтан салық алуға бағытталған қаржылық мәжбүрлеуді ғана білген». Сонымен салықтар көне заманнан алынып келе жатқандығы жоғарыда аталып өтілді және қандай да болмасын мемлекеттің өсіп дамуының материалдық негізі — қаржыларды қалыптастыратын ең басты қайнар түсім салықтар мен басқада міндетті төлемдердің жататыны белгілі болды.

Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойында салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салураына биімделеді.Салықтар тауар- ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі,өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді. К.Маркс салықты мемлекетті тамақтандыратын ана сүті деп атап өткен /1/

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі- ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы,мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеументтік-экономикалық мәні,олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, табиғатымен және функцияларымен айқындалады.

Мемлекеттің бюджет жүйесін қалыптастырушы міндетті төлемдер-салықтар, алымдар, баждар, төлемақылар және т.б. жинақтап айтқанда салықтар болып есептелінеді.Салық деп мемлекет тарапынан біржақты шығарылған заңдардың негізінде, сол заңдарда нақты айқындалған мөлшерде және қатаң белгіленген мерзімдерде Республикалық немесе жергілікті бюджетті қалыптастыру мақсатында салықтың міндеттемелерін орындауға тиісті заңды және жеке тұлғалардан жүйеленген әрі тұрақты түрде мемлекеттік уәкілетті орган алатын баламсыз,қайтарымсыз,ақшалай міндетті төлем.Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-құықтық құбылысы болып табылады. Осыған сәйкес салықтардың келесідей белгілерін атап өтуге болады:

Салықтардың материалдық белгісі ретінде салық төлеушінің мемлекетке беруге қажетті ақш тріндегі салықта белгілі ақша сомасы,заттай салық түрінде ортақ белгілерімен айқындалған белгілі бір заттардың көлемі.

Салықтардың заңи белгілері төмендегідей:

біржақты-өктем тәртіппен мемлекет белгіленген төлем;
тек құқықтық нысанда болатын төлем;
заң жүзінде белгіленген төлем;
мәжбүрлі төлем;
салық міндетті төлем болып табылады;
салықты төлеу заңи міндет болуы;
өте тұрақты қаржылық міндеттемелр туындататын төлем;
құқыққа сай төлем;
жүзеге асырылуы заңи жауапкершілік шараларымен қамтамасыз етілетін төлем;
салық төлеуде мемлекеттік бақылаудың болуы.

Экономикалық белгілеріне төмендегілерді жатқызуға болады:

1 мемлекетің салықтық құқығына сай мәжбүлеп алына отырып,бюджет жүйесінің мызғымас материалдық негізін құрайтын төлем;

қайтарылмайтын төлем;
жекелеген-эквивалентсіз төлем;
мемлекет кірісін қалыптастыратын төлем;
мөлшері алдын-ала айқындалған төлем;
қатаң белгілі мерзімде жүзеге асырылатын төлем;
салық-салу объектілерінің болуы;
белгіленіп,бекітілуі кезінде нақты салық төлеушілердің төлем қабілеттілігі есепке алынатын төлем;
ақшаның төлем құралы ретіндегі функциясын көрсететін төлем;
мемлекеттің кірісіе қалыптастыратын төлем;
меншік нысанының әрқашан мемлекеттік меншік нысанына ауысуымен көрініс табатын төлем;
қоғамдағы бөлу және қайта бөлу қатынастарын білдіретін экономикалық категория.

Салық түсінігі туралы әдебиеттерде түрлі көз-қарастар айтылған. Л.К.Воронова төмендегідей көз-қарас білдіреді :«Салық дегеніміз жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған ,уәкілетті мемлекеттік органдардың актілерінің негізінде заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың белгілі мөлшерде және белгілі мерзімде бюджетке енгізілетін төлем» /2/. Бұл жерде салықтың қайтарымсыз, міндетті және жекелей-эквивалентсіз белгілері айқындалмаған.

С.Г.Пепеляев өз кезегінде төмендегідей анықтама береді:«салық міндеттілік, жеке қайтарымсыз, мемлекеттік мәжбүрлеумен қамтамасыз етілуі негіздеріндегі заңды және жеке тұлғалардың меншіктерін алмастырудың заңды нысаны»/3/. Сонымен қатар соңғы кездерде салыққа анықтама беру экономикалық және заңи категорияларға жіктеу көрініс табуда. Қазақстан Республикасының Конституциясының 35-бабында : заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, -деп жазылған.

Салықтарда ежелден салық жүктемесін бөлудің екі қағидасы қалыптасқан:

пайда (алынған игіліктер) қағидасы;
«қайыр көрсету» (төлем қабілеттілігі) қағидасы.

Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаларын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруі саяды.

Салықты ұтымды ұйымдастыруың классикалық қағидаларын бұрын Адам Смит ұсынған еді. Адам Смиттің қағидалары төмендегідей:

салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс (әділеттілік қағидасы);
салықтың мөлшері мен оның төлеу мерзімі алдын-ала және дәл анықталуы керек (анықтылық қағидасы);
әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс (қолайлылық қағидасы);
салықты алудың шғындары өте аз болуы тиіс (үнем қағидасы).

Бұл қағидаларды пайдалану салық салуда зорық-зомбылықты жоқ етті,бұл процеске реттемееуді енгізді және А.Смитке «салықтар- оны төлейтіндерге құлшылықтың нышаны емес,бостандықтың нышаны» деп қорытынды жасауға мүмкіндік берді.Салық салудың кейінгі даму барысында қағидалардың тұжырымдамалары дәлелденді, толықтырылды.

А.З.Дадашев «Адам Смит салық салудың негізгі қағидалары ретінде салық салудың жалпыға бірдейлігін, әділеттілігін, айқындылығын және ыңғайлылығын атап көрсеткен.Н.И.Тургенев әркім өз мүмкіндігінше,өз табысына сай, алдынала белгіленген мерзімдері, алыну тәсілдері бойынша салық төлеуге тиіс деп тұжырымдаған.Уақыт өте келе осындай қағидалар қатары салықтардың жеткліктігі және икемділігі қағидасымен, салық салудың тиісінше көзін және объектісін таңдау қағидасымен толықтырылды. Аталған қағидалар Ресейдің жаңа салық жүйесін қалыптастыру кезінде есепке алынады» деп қысқаша қайырған /4/.

Салық салудың қазіргі қағидаларына төмендегілерді жатқызуға болады:

әділдік қағидасы;
қарапайымдылық қағидасы;
салық салудың айқындығы қағидасы;
салық салудың экономикалық бейтараптылығы қағидасы;
экономикалық қатынастар бойынша осы елдің басқа әріптес елдермен салықтардың негізгі түрлері бойынша салық мөлшерлемеердің салыстырмалығы;
салық жүйесінің біртұтастығы;
салық заңдарының жариялылығы.

Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.

Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі орадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория. Салықтардың экономикалық мәні мынада:

Салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынасының бір бөлігін білдіреді. Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп дамуының негізі болып табылады.

Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты. Салықтың үш түрлі қызметтері (фунциялары) бар: реттеушілік, фискалдық, қайта бөлу.

Реттеушілік қызметі — салықың ең негізгі. Қызметі салықтық реттеудің ең басты мақсаты — өндірістің дамуына ықпал ету.Салық түрлері, салық ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады. Салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды.Сонымен қатар ақша және баға саясаты шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүргізеді.

Фискалдық немесе бюджеттік қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі: салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асыруын қамтамасыз етеді.

Қайта бөлу қызметтің іс — әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Мемлекет салықтарының қызметін (функциясын) пайдалана отырып, еліміздің салық жүйесін анықтайды.

1.2 Салықтардың топтастырылуы

1 Салық салу объектісіне байланысты

2 Қолданылуына қарай

3 Салық салу органына байланысты

4 Экономикалық ерекшелігіне байланысты

5 Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай

Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар болып жіктеледі.Тікелей салықтар: жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке салынады. Тікелей салықтарға мына салықтар жатады – заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық: мүлік салығы; жер салығы; бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық; жер қойнауын пайдалануының арнайы салығы мен төлемі; көлік құралдарына салынатын салық және т.б.

Жанама: Салықтарға мына салықтар жатады: қосылған құнға салынатын салық; акциздер; баж салығы.

Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушы төлейді.Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын бергісіне қарай салықтар жалпы және арнайы салықтарға бөлінеді. Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан салынатын салық, акциздер т.б. Арнайы салықтар: бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер бойынша, нақтылы шараларға жұмсалады. Мысалы:көлік құралдарына салынатын салық.

Бұл салықтар жол қорын құрауға жұмсалады салықты алатын және салыққа иелік ететін органдардың ерекшелігіне қарай салықтар жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді.

Жалпы мемлекеттік салықтарға: мына салықтар жатады: заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық, жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемдері.

Жергілікті салықтар мен алымдар: жер салығы, заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық,көлік – құралдарына салынатын салық, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды тіркелгені үшін алынатын алым, жекеленген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын алымдар, аукционда сатудан алынатын алым.

Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатан салық және тұтынуға салынатын салық болып жіктеледі.

Табысқа салынатын салықтар: салық төлеушінің кез-келген салық салынатын объектісінен түсетін табысынан алынады. Олардың қатарына мына салықтар кіреді. Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, жер салығы мүлік салығы, т.б.

Тұтынуға салынатын салық салық төлеуші тұтынушы ретінде тауар немесе қызмет ақысын төлеген кезде өзінің шығынынан төлейді.

Тұтынушыға салынатын салыққа қосылған құнға салынатын салық және акциздер жатады. Нақтылы салықтар – салық төлеушінің салық салу объектісінен алынатын табысының мөлшеріне байланысты емес, яғни салық төлеушінің мүлкінің сыртқы белгісіне қарай алынады. Оларға жер салығы, мүлік салығы, бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салықтар жатады.

1 қаңтар 2002 жылдан бастап Қазақстан Республикасында мынандай салықтың түрлері іске асырылды: Жеке табыс салығы. Корпорациялық табыс салығы. Қосымша құнға салынатын салық. Акциздер. Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу. Арнайы салық тәртібі. Жер салығы. Көлік құралдары салығы

Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі деп жамылды. Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді анықтауға, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері есептеуге, салық есептілігін жасауға, оны белгіленген мерзімде табыс етуге, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге салықтық реттеушілік қызмет атқарады.

1.3 Мемлекеттің салық жүйесі: түсінігі, экономикалық мән-жайлары мен заң негіздері, институттары

Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды.

Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір күрделі үлгілері болуы мүмкін.

Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар бойынша былайша жіктеледі:

салық салу объектілері бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға қарай;
пайдалану тәртібі бойынша;
объектінің экономикалық белгісі бойынша

Салықтарды салу объектісі бойынша, олар тура және жанама салықтар болып бөлінеді. Тура салықтар – салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелей төленген салықтар. Жанама салықтар – баға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген салық төлеушінің кірістері мен мүлкіне тікелей байланысты емес салықтар.

Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай орталық (жалпы мемлекеттік) және жергілікті салықтарды ажыратады.

Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты (арнаулы) болып бөлінеді.Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қаржыландыруға пайдаланылады. Мақсатты (арнаулы) салықтардың нысаналы арналымы болады және әдеттегідей түрлі арнаулы қорлардың қаржы базасын құруға арналады.

Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және тұтынуға салынатын салықтар болып ажыратылады. Табысқа салынатын салықтар төлеушінің салық салынатын кез келген объектіден алған табыстарынан алынады. Тұтынуға салынатын салықтар – бұл тауарлар мен қызметтер көрсетуі тұтыну кезінде төленетін шығынға салынатын салықтар.

1.4 Салықтық қызмет түсінігі, мемлекеттік салықтық қызметінің негізгі

принциптері, әдістері және құқықтық нысандары

Салық қызметі органдарына салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салық міндеттемелерін орындауына салық бақылауын жүзеге асыру жөніндегі міндеттер жүктеледі.

Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен салық органдарынан тұрады.

Салык, органдарына облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері, аудандар, қалалар және қалалардағы аудандар бойынша салық комитеттері жатады.

Салық органдары тиісті жоғары тұрған салық қызметі органына төменнен жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті атқарушы органдарға жатпайды.

Уәкілетті мемлекеттік орган салық органдарына басшылық жасауды жүзеге асырады.

Салық органдарының бірінші басшыларын қызметке уәкілетті мемлекеттік органның бірінші басшысы тағайындайды.

1 Салық қызметі органдары:

көзделген нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге және бекітуге;
өз құзыреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен тоқтатылуы жөнінде түсіндіруді жүзеге асыруға және түсініктеме беруге;
белгіленген тәртіппен салық бақылауын жүзеге асыруға;
салық төлеушінің ақша құжаттарына, бухгалтерлік кітаптарына, есептеріне, сметаларына, ақшасының бар-жоғына, бағалы қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және салық міндеттемелерін орындауға байланысты өзге де құжаттарына Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды сақтай отырып, тексеру жүргізуге;
салық төлеушіден уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысандар бойынша салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу (ұстау мен аудару) жөнінде құжаттар оларды толтыру жөнінде түсіндірмелер, сондай-ақ салык және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының дүрыс есептелгендігін және дер кезінде төленгендігін (ұсталғандығын және аударылғандығын) растайтын құжаттар беруді талап етуге;
Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен салық тексеруін жүзеге асыру барысында салықтық құқық бұзушылықтар жасалғанын айғақтайтын құжаттарды салық төлеушіден алып қоюға;
орналасқан жеріне қарамастан табыс табу үшін пайдаланылатын кез келген салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді тексеруге, салық төлеушінің мүліктеріне (түрғын үй-жайлардан басқа) түгендеу жүргізуге:
Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбе бойынша уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен салық төлеушіден электрондық, құжаттар түріндегі ақпарат алуға;
тексерілетін салық телеушіге — заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге салық салуға байланысты мәселелер бойынша, коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды сақтай отырып, банктерден немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан оның банк шоттарының бар-жоғы және олардың нөмірлері туралы, осы шоттардағы ақшаның қалдығы мен қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
Ерекше бөлімінде көзделген жағдайларда салық төлеушінің салық, міндеттемесін жанама әдіспен айқындауға;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес соттарға талаптар қоюға құқылы.

Салық қызметі органдарының Қазақстан Республикасының заң актілерімен көзделген өзге де құқықтары бар.

Салық қызметі органдары:

салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
мемлекеттің мүдделерін қорғауға;
салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының дер кезінде ұсталуына және аударылуына салық, бақылауын жүзеге асыруға;
салық төлеушілердің, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілердің есебін, есептелген және төленген салық, және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін белгіленген тәртіппен жұргізуге;
белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін түсіндіруге;
салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
салық құпиясын сақтауға;
көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық төлеушіге салық міндеттемелерінің орындалуы жөнінде хабарлама тапсыруға;
салық төлеушінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей салық міндеттемелерін орындауы жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларының жай-күйі туралы оның жеке шотынан көшірмені беруге;
салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша салық міндеттемелерінің орындалу фактісін растайтын квитанциялар көшірмесінің бес жыл бойы сақталуын қамтамасыз етуге;
мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және өткізу тәртібінің сақталуын, сондай-ақ оны сатудан түскен ақшаның бюджетке толық және дер кезінде түсуін бақылауды жүзеге асыруға;
салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін қолдануға және салық төлеушіден салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алуға;
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы салық төлеушіге әкімшілік айыппұлдар салуға міндетті.

Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуден қасақана жалтару фактілері, сондай-ақ қылмыс белгілерін көрсететін әдейі, жалған банкроттық фактілері анықталған кезде, салық органдары Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес іс жүргізу шешімін қабылдау үшін тиісті құқық қорғау органдарының тергеуіне жататын материалдарды жібереді.

Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық заңдарымен көзделген өзге де міндеттерді орындайды.

Салық қызметі органдарының лауазымды адамдары қызметтік міндеттерін атқару кезінде заңмен қорғалады.

Қызметтегі жұмысын жүзеге асыруына байланысты салық қызметі органдарының лауазымды адамының денсаулығына орташа ауырлықтары зиян келген жағдайда, оған республикалық бюджет қаражатынан бес айлық жалақы мөлшерінде біржолғы өтемақы төленеді, кейін бұл сома Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес кінәлі адамдардан өндіріп алынады.

Қызметтегі жұмысын жүзеге асыруына байланысты салық қызметі органдарының лауазымды адамының денсаулығына кәсіби қызметімен одан әрі айналысуына мүмкіндік бермейтін ауыр зиян келген жағдайда, оған республикалық бюджет қаражатынан кінәлі адамдардан кейін сомасы өндіріп алынатын, бес жылдық ақшалай табысы мөлшерінде, біржолғы өтемақы, сондай-ақ оның лауазымдық жалақысы мен зейнетақысының мөлшері арасындағы айырма (өмір бойы) төленеді.

Салық қызметі органдарының лауазымды адамы қызметтік міндеттерін орындау кезінде қайтыс болған жағдайда қаза тапқан (қайтыс болған) адамның отбасына немесе оның асырауындағы адамдарға (мұрагерлеріне):

қаза тапқан (қайтыс болған) адамның соңғы лауазымы бойынша республикалық бюджет қаражатынан он жылдық ақшалай табысы мөлшерінде біржолғы жәрдемақы төленеді;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мөлшерде және тәртіппен асыраушысынан айрылуына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы тағайындалады

Қызметтік міндеттерін орындауына байланысты салық қызметі органдары лауазымды адамдарының денсаулығы мен мүлкіне келтірілген зиян, сондай-ақ салық қызметі органдары лауазымды адамдарының отбасы мүшелері мен жақын туыстарының денсаулығы мен мүлкіне келтірілген зиян, осы сома кейін кінәлі адамдардан өндіріп алына отырып республикалық бюджет қаражатынан толық көлемінде өтеледі.

Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау тәсілдеріне қарай салық алудың мынадай төрт әдісі қолданылады: кадастрлық, салық төлеушінің мағлұмдамасы бойынша, табысты алу көзінен ұстап қалу, патенттік негізде.

Бірінші жағдайда салықты есептеу мен алу, салық салу объектілерінің нақты табыстылығын есепке алмай табыстылық (жер салығы, мүлік салығы) нормасын көрсете отырып, олардың тізідемесі негізінде жүзеге асырылады.

Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді көрсетеді және салық сомасын есептеп, төлейді. Олар салықтардың түрлері бойынша салық мағлұмдамасын есепті салық кезеңіне сәйкес тапсырып отырады. Мәселен, корпорациялық табыс салығын, жеке табыс салығын, көлік құралдарына салынатын салықты және жер салығын төлеушілер (арнаулы салық режімін қолданылатын заңды тұлғаларды қоспағанда) салық органына олар бойынша мағлұмдаманы есепті салық мынадай салық кезеңінен кейінгі жылдың 31-інші наурызына дейін береді.

Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер: төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар; тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материалдарын сатып алуды қоспағанда салық жылында 2000 айлық есептік көрсеткіштен жоғары сомаға біржолғы ірі сатып алуды іске асырғандар;

Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке тұлғалар; Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар; Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық актілеріне сәйкес мағлұмдама беру жөнінде міндеттеме жүктелген адамдар; Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді. Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне дейін жазбаша өтініш алған жағдайда уәкілетті мемлекеттік орган салық мағлұмдамасын табыс ету мерзімін екі айдан аспайтын мерзімге ұзартуға хұқылы. Бірақ салық мағлұмдамасын тапсыру мерзімін ұзарту салық төлеу мерзімін өзгертпейді.

Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның, мекеменің бухгалтериясы одан салықты табыс алынған жерде есептеп, ұстайды (төлейді).

Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне берілетін патент негізінде төленеді. Патент – арнаулы салық режімін қолдану құқығын куәландыратын және салық сомасының бюджетке төленгендігін растайтын құжат.

Салық есебінің екі әдісі қолданылады: кассалық; есептеу.

Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау, қызмет көрсету, мүлікті жөнелту мен кірістеу және ол бойынша жасалынған ақы төлеу мезетінен бастап есепке алынады.

Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің уақытына қарамастан жұмысты орындау, қызмет көрсету, тауарларды өткізу және кіріске алу мақсатымен тиеп жіберу мезетін ен бастап есепке алынады. Бұл әдіс салық службалары үшін қолайлырақ және оны Қазақстанның барлық төлеушілері қолдануға қабылдаған, Төлеушілер үшін оның кемшілігі – салық төлемдері жеткізілім тіпті уақытында төленбеген жағдайда да аударылуы тиіс, бұл айналым қаражаттарын оқшауландыруға ұрындырады.

Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының – Қаржы министрлігін, облыстардағы, аудандардағы, қалалардағы және қалалардағы аудандардың салық комитеттерін қамтиды. Салық службасы органдары салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнатақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салықтық міндеттемелерін орындауына салықтық бақылауды жүзеге асырады.

2-тарау. Салықтық реттеу

2.1 Салық механизмінің элементтері

Салық салуды реттеу салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни салық түрлерінің нақты аттарын, сондай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен әдістерін, іс-қимылының тәсілдерін қамтитын салық механизмін құруға және оның жұмыс істеуіне саяды. Салық механизмінде өзара байланысты элементтерден тұратын арнаулы нұсқаулық қолданылады ( сызбаны қараңыз).

Салық механизмінің элементтері

2.2 Салық объектісі, базасы, мөлшерлемесі, кезеңі

Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың нақтылы әдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері арқылы салық салудың тәртібін белгілейді.

Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі, салық салынушы, объектісі, салық базасы, салық салудың өлшемі (единицасы), салық мөлшерлемесі, үлес (квота), салықпұл, салық жеңілдіктері, салық төлеудің мерзімі мен тәртібі, салық төлеушілер мен салық органдарының міндеттіліктері мен құқықтары, салықтарды төлеуді бақылау, салық заңнамасын бұзғаны үшін санкциялар және басқалары.

Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол – салықты және бюджетке басқа төлемдерді төлеуші тұлға, алайда нарық механизмі арқылы салық ауыртпалығы басқа тұлғаға – салық салынушыға аударылуы мүмкін.

Салық салынушылар – нақты салық ауыртпалығы түсетін жеке тұлғалар, түпкілікті салық төлеушілер, яғни мемлекет азаматтары.

Салық объектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және салық салуға байланысты объектілер болып табылады, олардың болуына байланысты салық төлеушінің салықтық міндеттемесі туындайды.

Салық базасы – салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің құндық, заттық немесе өзге де сипаттамалары, олардың негізінде бюджетке төленуге тиіс салықтар және басқа да міндетті төлемдердің сомасы анықталады.

Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:

Табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салығы жатады;

Тауарларға салынатын салықтар. Олар қосылған құнға салынатын салықтарды, кеден баждарын қамтиды;

Капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық және басқалары жатады;

Салық мөлшерлемесі – салық базасының өлшем бірлігіне салық есептеулерінің шамасын білдіреді. Ол салық базасының өлшем бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомамен белгіленеді.

Салық салу практикасында мөлшерлемелердің мынадай түрлеріне ажыратады:

Тұрақты (берік) салық мөлшерлемесі. Олар табыс көзіне қарамастан салық салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мысалы, мұнайдың 1тоннасына, газдың 1текше метріне);

Үйлесімді салық мөлшерлемесі. Олар салық объектісіне (оның мөлшерін саралауды есепке алмай) бірдей пайыздық қатынаста іс-әрекет етеді;

Прогрессивті салық мөлшерлемесі. Бұл жағдайда прогрессивтік салық мөлшерлемесі табыстың артуына қарай өсіп отырады. Нәтижесінде салық төлеуші салықтың үлкен абсолюттік сомасын ғана емес, сонымен бірге оның үлесін де төлейді. Прогрессивті мөлшерлемелер ең алдымен табысы көп тұлғаларға ауыртпалық түсіреі;

Регрессивті салық мөлшерлемесі. Олар табыстың өсуіне қарай төмендейді, және табысы көп тұлғаларға тиімді болып келеді, ал табысы аз адамдардың иығына ауыртпалық түсіреді.

Салық кезеңі. Жекелеген салықтар мен басқа да міндетті төлемдерге қатысты белгіленген уақыт кезеңі салық кезеңі деп түсініледі, ол аяқталған соң салық базасы анықталады және бюджетке төленуге тиісіті салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің сомасы есептеледі.

Салықпұл – субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.

Салық жеңілдіктері – заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан толық немесе ішінара босату. Салық жеңілдіктеріне мыналар жатады:

Салық салынбайтын минимум – салық салудан толық босатылатын салық объектісінің ең аз бөлігі;

Табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асыраудағы жандарға, мүгедектерге – халықтан алынатын табыс салығы бойынша; күрделі қаржыларға, әлеуметтік объектілерді ұстауға, табиғит қорғау шараларына жқмсалатын шығындардың сомасынан – пайдаға салынатын салық бойынша және т.б.);

Салық салынатын табыстың құрамына кіріктірілмейтін сома (мысалы, босату кезіндегі ұйғарымды жәрдемақы, халықтан алынатын табыс салығы бойынша өтемақы төлемдерінің сомасы);

Салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін салық мөлшерлемесін төмендету.

Салық жеңілдіктеріне сонымен бірге төлеу мерзімін ұзарту және салық бойынша бересіні есептеп шығару да жатады.

Жеңілдік кезеңі – салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңілдіктердің іс-әрекет ететін уақыты.

Салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттіліктері – билік пен басқару органдарының салық заңнамасымен реттеледі.

Салықтық бақылау – салық службасы органдарының салық заңнамасының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және уақтылы аударылуын бақылауы.

Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асыралады:салық төлеушілерді тіркеу есебі; салық салу объектілері мен салық салуымен байланысты объектілерді есепке алу; бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу; қосылған құнға салынатын салықты төлеушілерді есепке алу; салық тексерістері; камералдық бақылау; салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мониторингі; фискалдық жады бар бақылау – касса машиналарын қолдану ережелері; акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу; мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және сату тәртібін сақтауды тексеру; уәкілетті органдарға бақылау жасау.

Кедендік бақылау агенттігі өз құзыры шегінде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді өндіріп алу жөніндегі салықтық бақылауды Салық кодексіне және кеден заңнамасына сәйкес жүзеге асырады.

Салық құпиясын салық төлеуші және оның қаржы – шаруашылық қызметі туралы салық службасы органдары алған кез келген мәліметтер құрайды.

Салық заңнамасын бұзған салық төлеушілерге олардың жасырған сомасын, төмендеткен табыстарын төлеттіріп алу, бұзу ауыртпалығына қарай үлестік немесе еселенген көлемде айыппұлдар, бюджетке төленетін төлемдер мерзімін өткізіп алғаны үшін өсімдер түрінде санкциялар қолданылады.

3-тарау. Мемлекеттің салықтық құрылысының түсінігі. салық

жүйесіндегі фискальдық және реттеуші функциялар

3.1 Шет елдер салығы

Салық төлеушінің Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде төлеген табыс салығының және Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде алған кірістер бойынша табысқа салынатын салық сомасы Қазақстан Республикасында корпорациялық табыс салығын төлеу кезінде есепке жатқызылады.

Осы көзделген есепке жатқызылатын сомалардың мөлшері салық төлеушінің әр мемлекетте алған табыстары бойынша нақты төлеген салық сомасы негізге алына отырып, әр мемлекет бойынша жеке-жеке анықталады. Есепке жатқызылатын салық сомасының мөлшері осы табыс бойынша Қазақстан Респуликасында белгіленген ставкамен есептелетіндей сомадан аспауға тиіс.

Осы қосарланған салық салуды болғызбау және табыстар мен мүліктерге салық салудан жалтаруға жол бермеу туралы халықаралық шарт жасасқан мемлекетте Қазақстан Республикасының резидент болып табылатын жеке және заңды тұлғаларының табыстарынан немесе мүліктерінен ұсталған және (немесе) төленген салыққа қолданылмайды, оған осындай халықаралық шарттың ережелеріне сәйкес Қазақстан Республикасында салық салынуға тиіс.

3.2 Салық салуда жеңілдігі бар мемлекеттерде алынған табыс

Егер резидентке резидент емес заңды тұлғаның жарғылық капиталының 10 және одан астам проценті тікелей немесе жанама тиесілі болса немесе ол салық салуда жеңілдігі бар мемлекетте табыс алатын осы резидент емес заңды тұлғаның дауыс беретін акцияларының 10 және одан астам процентіне ие болса, онда заңды тұлға пайдасының резидентке қатысты бөлігі оның салық салынатын табысына енгізіледі. Бұл ереже резиденттің заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызмет ұйымдастырудың басқа нысандарына қатысуьіна да қолданылады.

Жеңілдетілген салық салынатын елде орналасқан және (немесе) тіркелген резидент емес заңды тұлга пайдасының бір бөлігі Қазақстан Республикасы Президентінің салық салынатын табысына қосылатын осы пайданың жалпы сомасы резидент еместің шоғырландырылған қаржылық есептілігімен расталуға тиіс.

Егер шет мемлекетте салық айқындалатын салық ставкасының 1/3-інен аспайтын болса немесе мүліктің нақты иесі немесе табыстың нақты-иесі туралы құпияны сақтауға мүмкіндік беретін қаржы ақпаратының немесе компаниялар туралы ақпараттың құпиялығы туралы заңдар болса ол салық салуда жеңілдігі бар мемлекет ретінде қаралады.

3.3 Салықтардың жалпы сипаттамасы

Жер салығы.

Салық салу мақсатында барлық жерлер олардың арналған нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға:

1 ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге;

2 елді мекендер жерлері;

3өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі — өнеркәсіп жерлер);

4ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері);

5 орман қорының жерлеріне;

6 су қорының жерлеріне;

7 запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.

Жердің мынадай санаттары:

1 ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;

2 орман қорының жерлері;

3 су қорының жерлері;

4 запастағы жерлер салық салуға жатпайды.

Жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты болмайды.

Төлеушілер: жеке меншік құқығындағы; тұрақты жер пайдалану құқығындағы; бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығындағы салық салу обьектілері бар жеке және заңды тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.

Заңды тұлғалардың белгіленген құқықтарда салық салынатын обьектілері бар құрылымдық бөлімшелері (бұдан әрі – заңды тұлғалар) жер салығын төлеушілер деп танылады.Мыналар: бірыңғай жер салығын төлеушілер; мемлекеттік бюджет есебінен ғана қамтылатын ұйымдар; белгіленген салық режимінің екінші үлгісі бойынша салық салу жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар; уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары; тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелері бойынша – Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының біреуі; тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелері бойынша-«Ардақты ана» атағына ие болған көп «Алтын алқа» алқасымен наградталған балалы аналар; діни бірлестіктер жер салығын төлеушілер болып табылмайды.

1 Жер учаскесі (жер учаскесіне ортақ үлестік меншік кезінде – жер үлесі) салық салу обьектісі болып табылады.

2 Мыналар салық салу обьектісі болып табылмайды: елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері. Алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар, жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су қоймалары, жағажайлар, зираттар және халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған өзге де обьектілер (су құбырлары, жылу құбырлары, тазарту құрылғылары және басқа да ортақ пайдаланылатын инженерлік жүйелер) алып жатқан және соларға арналған жерлер елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жерлерге жатады. Ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып жатқан жер учаскелері.

Ортақ пайдаланудағы кесіп берілген белдеудегі мемлекеттік автомовиль жолдары желісі алып жатқан жерлерге жер алаптары, көлік жүріп өтетін тарамдар, жол салымдары, жасанды құрылыстар, жол бойындағы резервтер мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі құрылыстар, жол қызметінің қызметтік және тұрғын үй-жайлары, қардан қорғау екпелері мен жасыл желектер орналасқан жерлер жатады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған обьектілер орналасқан жер учаскелері.

Елді мекендердің жерлеріне (үй іргесіндегі жер учаскелерін қоспағанда) салынатын базалық салық ставкалары. Елді мекендердің (үй іргесіндегі жер учаскелерін қоспағанда) жерлеріне салынатын базалық салық ставкалары алаңның бір шаршы метріне шаққанда мынадай мөлшерлерде белгіленеді:

Елді мекеннің түрі	Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерді қоспағанда, елді мекендердің жерлеріне салынатын салықтың базалық ставкалары (теңге)	Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерге салынатын салықтың базалық ставкалары (теңге)
1	2	3
Қалалар: Алматы Астана Ақтау Ақтөбе Атырау Тараз Қарағанды Қызылорда Көкшетау Қостанай Павлодар Петропавл Орал Өскемен Шымкент	28,95 19,30 9,65 6,75 8,20 9,17 9,65 8,68 5,79 6,27 9,65 5,79 5,79 9,65 9,17	0,96 0,96 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 058
Алматы облысы: Облыстық маңызы бар қалалар Аудандық маңызы бар қалалар Ақмола Облысы: Облыстық маңызы бар қалалар Аудандық маңызы бар қалалар Облыстық маңызы бар басқа қалалар Аудандық маңызы бар басқа қалалар Поселкелер Селолар (ауылдар)	6,75 5,79 5,79 5,02 Облыс орталығы үшін белгіленген ставканың 85 проценті Облыс орталығы үшін белгіленген ставканың 75 проценті 0,96 0,48	0,39 0,39 0,39 0,39 0,39 0,19 0,13 0,09

Салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.

Мүлік салығы. Салық төлеушілер: Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу обьектісі бар заңды тұлғалар (соның ішінде Қазақстан Республикасында қызметі жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар);Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық салу обьектісі бар жеке кәсіпкерлер.

Заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық бөлімшелері салық төлеушілер ретінде қарастырылады.

Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан салық салу обьектілері бойынша салық төлеушілер болып табылады.

Мыналар мүлікке салынатын салықты төлеушілер болып табылмайды: Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін қажеттілік нормативтері шегінде салық салу обьектілері бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілер; салық салу обьектілері бойынша бірыңғай жер салығын белгіленген қажеттілік нормативтерінен артық төлеушілер мүлікке салынатын салықты осы бөлімде белгіленген тәртіппен төлейді; салық салу белгіленген салық режимінің екінші үлгісі бойынша жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар; тек мемлекеттік бюджет есебімен ұсталатын ұйымдар; Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, оның филиалдары мен өкілдіктері; уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзету мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары; діни бірлестіктер.

Осы тармақтың 3 – 5 тармақшаларында аталған заңды тұлғалар пайдалануға немесе жалға берілген салық салу обьектілері бойынша салық төлеуден босатылмайды.

Заңды тұғалар мен жеке кәсіпкерлер үшін негізгі құралдар (оның ішінде тұрғын үй қорының құрамында тұрған обьектілер) мен материалдық емес активтер салық салу обьектісі болып табылады.Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі заңдарына сәйкес бухгалтерлік есепте белгіленген материалдық емес обьектілер материалдық емес активтер болып табылады.

Мыналар салық салу обьектілері болып табылмайды: жер салығын салу обьектісі болып табылатын жер; Көлік құралдарына салық салу обьектісі болып табылатын көлік құралдары; Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияда тұрған негізгі құралдар; жалпыға ортақ пайдаланылатын мемлекеттік автомобиль жолдары мен оларға салынған жол құрылыстары:бұрылу белдеуі; жолдардың конструкциялық элеметтері; жол жағдайы мен оны айбаттандыру; көпірлер; өткерме жолдар; виадуктар; жол тарамдары; тоннельдер; қорғаныш галереялары; жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыруға арналған құрылыстар мен құрылғылар; суды бұрып жіберетін және су өткізгіш құрылыстар; жол бойындағы орман алаптары; желілік өндірістік кешендер, үйлер мен ғимараттар, тұрғын үйлер.

Салық базасы. Бухгалтерлік есептің деректері бойынша анықталған салық салу обьектілерінің орташа жылдық қалдық құны заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің салық салу обьектілері бойынша салық базасы болып табылады. Салық салу обьектілерінің орташа жылдық қалдық құны ағымдағы салық кезеңінің әр айының бірінші күні мен есептік кезеңенен кейінгі кезең айының бірінші күніндегі салық салу обьектілерінің қалдық құнын қосу кезіндегі алынған соманың он үштен бірі ретінде анықталады.

.Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер салық салу обьектілерінің орташа жылдық құнына 1 процент ставка бойынша мүлік салығын есептейді. Төменде аталған заңды тұлғалар салық салу обьектілерінің орташа жылдық құнына 0,1 процент ставка бойынша мүлік салығын есептейді: діни бірлестіктерді қоспағанда, белгіленген заңды тұлғалар; негізгі қызмет түрі кітапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау (қызмет көрсету) болып табылатын ұйымдар; ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорындар; мемлекеттік меншікке жататын және мемлекеттік бюджеттің қаражаты есебімен қаржыландырылатын су қоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да су шаруашылығы құрылыстарының обьектілері бойынша заңды тұлғалар.

Салықты есептеу мен төлеу тәртібі.

Салықтың ағымдағы төлемдерінің сомаларын салық төлеуші салық кезеңіндегі 20 ақпаннан, 20 мамырдан, 20 тамыздан және 20 қарашадан кешіктірмей тең үлестермен енгізеді.

Мүлік салығы бойынша декларация есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етіледі.

Меншік құқығында салық салу обьектілері бар жеке тұлғалар жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер болып табылады.

Мыналар жеке тұлғалардың мүлік салығын төлеушілер болып табылмайды: мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер мерзімді қызметтен өту (оқу) кезеңінде; салық салу обьектілерінің бір мың айлық есептік көрсеткішке тең құны шегінде Кеңес Одағының Батырлары, Социалистік Еңбек Ерлері, Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен оларға теңестірілген адамдар; ″Халық Қаһарманы″ атағын алған, үш дәрежелі Даңқ орденімен және ″Отан″ орденімен наградталған адамдар, ″Ардақты ана″ атағын алған, ″Алтын алқа″ алқасымен наградталған көп балалы аналар, І және ІІ топтағы мүгедектер, жеке тұратын зейнеткерлер.

Жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мынадай обьектілер:

1 Қазақстан Республикасының аумағындағы тұрғын үй-жайлар, саяжай құрылыстары, гараждар және өзге де құрылыстар, ғимарраттар, үй-жайлар;

2 Қазақстан Республикасының аумағындағы аяқталмаған құрылыс обьектілері –қоныстану (пайдалану) кезінен бастап жеке тұлғалардың мүлкіне салық салу обьектісі болып табылады.

Әрбір жылдың 1-қаңтарындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті орган белгілейтін салық салу обьектілерінің құны жеке тұлғалар үшін салық базасы болып табылады.

Жеке тұлғалардың салық салу обьектілері бойынша салықты есептеуді салық кезеңінің 1 тамыздан кешіктірілмейтін мерзімде тиісті салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушінің тұрғылықты жеріне қарамастан салық салу обьектілерінің орналасқан жері бойынша салық органдары жүргізеді.

Жаңадан құрылған салық салу обьектілері бойынша салықты есептеу олардың құрылу жылынан кейінгі салық жылында жүргізіледі.

Көлік құралдары салығы

Меншік құқығында салық салу обьектілері бар жеке тұлғалар және меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу обьектілері бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері (бұдан әрі – заңды тұлғалар) көлік құралдары салығын төлеушілер болып табылады.

1 Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін көлік құралдарына қажеттілік нормативтері шегінде бірыңғай жер салығын төлеушілер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі тізбесін белгілейтін мамандырылған ауыл шарауашылық техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылық өнімін өндірушілері:

2Мемлекеттік бюджет есебінен ғана қамтылатын ұйымдар;

3 Салық салу обьектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілетін адамдар;

4 Салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құрамы бойынша – меншігінде мотоколясколары мен автомобильдері бар мүгедектер.

5 Салық салу обьектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистік Еңбек Ерлері, «Халық Қаһарман» атағын алған, үш дәрежелі Даңқ орденімен және «Отан» орденімен наградталған адамдар, «Ардақты ана» атағын алған, «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған көп балалы аналар;

6 Ауыл шаруашылық құралымынан шығу нәтижесінде пай ретінде алынған, пайдаланған мерзімі жеті жылдан асқан жүк автомобильдері бойынша жеке тұлғалар көлік құралдары салығын төлеушілер болып табылмайды.

Уәкілетті органда мемлекеттік тіркеуге жататын және (немесе) есепте тұрған көлік құралдары, тіркемелерді қоспағанда, салық салу обьектілері болып табылады: жүк көтергіштігі 40 тонна және одан асатын карьерлік автосамосвалдар, мамандандырылған медициналық көлік құралдары салық салу обьектілері болып табылмайды.

Салықты есептеу айлық есептік көрсеткіштермен белгіленген мынадай ставкалар бойынша жүргізіледі:

Салық салу обьектісі	Салық ставкасы (айлық есептік көрсеткіш)
1	2
1Двигатель көлемі мынадай жеңіл автомобильдер (текше см.): 1100-ге дейін қоса алғанда 1100-ден жоғары-1500-ді қоса 1500-ден жоғары – 2000-ды қоса 2000-нан жоғары – 2500-ді қоса 2500-ден жоғары – 3000-ды қоса	4,0 6,0 7,0 10,0 17,0
3000-нан жоғары-4000-ды қоса 4000-нан жоғары 2 жүк көтергіштігі мынадай жүк таситын, арнаулы автомобильдер (тіркемелерді есептемегенде): 1 тоннаға дейін қоса алғанда 1 тоннадан жоғары-1,5 тоннаны қоса 1,5 тоннадан жоғары-5тоннаны қоса 5 тоннадан жоғары 3 Шынжыр табанды машиналар мен механизмдерді қоспағанда, өздігінен жүретін машиналар мен пневматикалық жүрістегі механизмдер 4 Автобустар: 12 отыратын орыннан дейін қоса алғанда 12-ден жоғары – 25 отыратын орынды қоса 25 отыратын орынан жоғары 5Мотоциклдер, мотореллер, мотошаналар, көлемі шағын кемелер двигателінің қуаты 55 кВт-тан кем) 6 Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар, яхталар (двигателінің қуаты мынадай ат күшіне тең): 160-қа дейін қоса алғанда 160-тан жоғары-500-ді қоса 500-ден жоғары-1000-ды қоса 7 Ұшу аппараттары	22,0 117,0 6,0 9,0 12,0 15,0 3,0 9,0 14,0 20,0 1,0 6,0 18,0 32,0 55,0 әрбір киловатт қуаттан айлық есептік көрсеткіштің 4,0 процент

Салық төлеушілер салық салу обьектілерін, әрбір көлік құралы бойынша салық ставкасын және түзету коэффиценттерін негізге ала отырып, салық сомасын дербес есептейді.

Бюджетке салық төлеу салық салу обьектілерінің тіркелген жері бойынша салық кезеңінің 1-шілдесінен кешіктірілмей жүргізіледі.

Акциздер.

Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген және Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға, сондай-ақ анықталған қызмет түрлеріне акциз салынады.

Төлеушілер: Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін тауарлар шығаратын; Акцизделген тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына импорттайтын; Қазақстан Республикасының аумағында бензиннің (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынының көтерме бөлшек саудасын жүзеге асыратын; Егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бұрын Қазақстан Республикасының аумағында аталған тауарлар бойынша акциз төленбесе, тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін тауарларды, сондай-ақ мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен және Қазақстан Республикасының аумағында мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге асыратын; Қазақстан Республикасының аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар акциз төлеушілер болып табылады.

Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі: спирттің барлық түрлері; алкоголь өнім; темекі бұйымдары; құрамында темекі бар басқа бұйымдар; бекіре және қызыл балық уылдырығы; алтыннан, платинадан немесе күмістен жасалған зергерлік бұйымдар; бензин (авициялық бензинді қоспағанда), дизель отыны; жеңіл автомобильдер (арнайы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа); атыс және газ қарулары (мемлекеттік билік органдарының қажеттіліктері үшін алынғандардан басқа); газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай акцизделетін тауарлар болып табылады.

Ойын бизнесі (лотереяларды қоспағанда) саласындағы қызметті жүзеге асыру кезінде мыналар: ойын столы; ақшалай ұтысы бар ойын автоматы; тотализатор кассасы; букмекер кеңселерінің кассасы салық салу обьектісі болып табылады.

Лотерея ұйымдастырушысының лотерея билеттерін сатуға шығаруы лотерея бойынша салық салу обьектісі болып табылады.

Осы баптың мақсаттары үшін лотерея ұйымдастырушысы өткізуге әзірлеген лотерея билеттерінің саны сатуға шығару деп ұғылады.

Әрбір салық кезеңі аяқталған соң, салық кезеңінен кейінгі айдың 15-інен кешіктірмей, салық төлеуші өзі тіркелген жері бойынша салық органдарына акциз жөніндегі декларация табыс етуге міндетті.

Декларация мен құрылымдық бөлімшелер үшін акциз бойынша есеп – қисаптар салық органына салық кезеңінен кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмей табыс етіледі.

Қосылған құн салығы

Қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін бюжетке аударуды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударымды білдіреді. Салық салынатын айналым бойынша бюжетке төленуге тиісті қосылған құн салығы сатылған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін есептелген қосылған құн салығының сомасы мен алынған тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) үшін төленуге тиісті қосылған құн салығының сомасы арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Салық салу объектілері: салық салынатын айналым;салық салынатын импорт қосылған құн салығын салу обьктілері болып табылады.

1Қосылған құн салығын төлеушілер Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша есепке тұрған немесе тұруға міндетті тұлғалар болып табылады.

2Тауарлар импорты кезінде қосылған құн салығын төлеушілер Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес осы тауарларды Қазақстан Республикасының аумағына импорттайтын тұлғалар болып табылады.

Заңды тұлғаның құрлымдық бөлімшелері болған жағдайда, өткізу бойынша айналым көлемі осы тұлғаның барлық құрылымдық бөлімшелерінің өткізу бойынша айналымдары ескеріле отырып айқындалады.

Өткізу бойынша айналымның ең төмен деңгейі көрсетілген кезеңнің соңғы айында белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 10000 еселенген шамасын құрайды. Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылуға жатпайтын, бірақ қосылған құн салығын салуға жататын тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізуді жүзеге асыратын немесе жүзеге асыруды жоспарлаған тұлға қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы өтінішті салық органына ерікті түрде бере алады.

Қосылған құн салығын төлеушінің тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу бойынша жасаған айналымы салық салынатын айналым болып табылады, оған: қосылған құн салығынан босатылған; өткізу орны Қазақстан Республикасы болып табылмайтын айналым қосылмайды.

Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиісті, Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген салық салынатын импорт болып табылады.

Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар: тауарлар экспорты, түсті және қара металдар сынығының экспортын қоспағанда, экспортқа тауарлар өткізу бойынша айналымға нөлдік ставка бойынша салық салынады.

Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тауарлар әкету тауарлар экспорты болып табылады.

Халықаралық тасымалдарға байланысты орындалатын жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге нөлдік ставка бойынша қосылған құн салығы салынады.

1 пошта маркаларын (коллекциялық маркалардан басқа);

2 акциздік алым маркаларын (акцизделетін тауарларды таңбалауға арналған есеп – бақылау маркалары);

3 уәкілетті органдар жүзеге асыратын, соларға байланысты мемлекеттік баж алынатын қызметтердің;

4 адвокаттық қызметі, нотариаттық іс-әрекеттерді жүзеге асыру бойынша көрсетілетін қызметтерді;

5 Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өткізетін тауарлар (жұмыстар, қызметтер);

6 Мемлекеттік меншікті жекешелендіру тәртібімен өткізетін мүлікті;

7Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік мекемелердің пайдасына өтеусіз негізде негізгі құралдарды беру, сондай-ақ мемлекеттік мекемелердің мемлекеттік кәсіпорындар пайдасына өтеусіз негізде негізгі құралдарды беруді;

8 Жарғылық капиталға жарналарды;

9 Жарғылық капиталға жарна ретінде алынған мүлікті қайтарып алуды;

10 Жерлеу бюроларының әдет-ғұрыптық қызмет көрсетулерін, зираттар мен крематорийлердің қызмет көрсетулерін;

11Оларды өткізу жөніндегі қызмет көрсетулерді қоспағанда, лотереялық билеттерді өткізу бойынша айналымды;

12 Банк карталарымен операциялар бойынша есеп-қисаптарға қатысушыларға жинау, өңдеу және таратып беру жөніндегі қызмет көрсетушілерді қоса алғанда, есеп-қисаптарға қатысушылар арасында ақпараттық және технологиялық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету көрсетілетін қызметтерді өткізу бойынша айналымдар:ұлттық валюта, шетел валютасы (нумизматикалық мақсатта пайдаланатыннан басқа), сондай-ақ бағалы қағаздар импорты; жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тауарларды бажсыз әкелу нормалары бойынша тауарлар импорты; акцизделетін тауарларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен ізгілік көмек ретінде әкелінген тауарлар импорты; акцизделетін тауарларды қоспағанда, мемлекет, мемлекеттердің үкіметтері, халықаралық ұйымдар желілері бойынша қайырымдылық мақсатында әкелінген тауарлар импорты, оның ішінде техникалық жәрдем көрсету;

шет елдің дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктерінің ресми пайдалануы үшін, сондай-ақ солармен бірге тұратын олардың отбасы мүшелерін қоса алғанда, осы өкілдіктердің дипломатиялық және әкімшілік-техникалық қызметкерлерінің жеке пайдалануы үшін әкелінген және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға сәйкес салықтан босатылған тауарлар импорты;

салық төлеуден босатуды белгілейтін кеден режимдерінде Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиісті тауарлар импорты;

дәрі-дәрмектік заттардың, оның ішінде субстанция-дәрілер; протездік – ортопедиялық бұйымдарды, сурдотифлотехниканы және медициналық (мал дәрігерлік) техниканы қоса алғанда медициналық (мал дәрігерлік) мақсаттағы бұйымдар; протездік – ортопедиялық бұйымдарды және медициналық (мал дәрігерлік) техниканы қоса алғанда, дәрі-дәрмек және диабет заттарын өндіруге арналған материалдар мен жинақтаушы заттар, медициналық (мал дәрігерлік) мақсаттағы бұйымдар импорты.

Осы тармақшада аталған тауарлардың тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді:

1 пошта маркаларының (коллекциялық маркалардан басқа) импорты;

2 ақша белгілерді өндірісі үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және оның ұйымдары жүзеге асыратын шикізат импорты;

3 төлем карточкаларымен қызмет көрсетуге арналған құрал-жабдықтар импорты;

4мемлекеттердің, мемлекеттер үкіметтері мен халықаралық ұйымдардың желісі бойынша берілген гранттар қаражаты есебінен жүзеге асырылатын тауарлар импорты.

1 Шот фактура барлық қосылған құн салығын төлеушілері үшін міндетті құжат болып табылады.

2 Қосылған құн салығы салынатын тауарлар өткізуді жүзеге асыратын қосылған құн салығын төлеуші аталған тауарларды алушы тұлғаға қосылған құн салығы көрсетілген шот фактураны беруге міндетті.

3 Шот-фактурада:шот-фактураның реттік нөмірі мен толтырылған күні; тауарларды алушы мен берушінің тегі, аты, әкесінің аты, мекен-жайы және тіркеу нөмірі, сондай-ақ өнім берушінің қосылған құн салығы бойынша есепке қойылғаны туралы куәліктің нөмірі; өткізілетін тауарлардың атауы; салық салынатын айналымның мөлшері; қосылған құн салығының ставкасы; қосылған құн салығының сомасы; қосылған құн салығы ескерілген тауарлар құны көрсетілуге тиіс.

Салық кезеңі: егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн салығының орташа айлық сомасы 1000 айлық есептік көрсеткіштен кем болса, онда салық кезеңі тоқсан болып табылады.

Салық декларациясы: ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимін қолданатын қосылған құн салығын төлеушілер әр тоқсан үшін қосылған құн салығы бойынша декларацияны есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-інен кешіктірмей табыс етуге міндетті.

Кеден төлемдері

Кеден ісін жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасының кеден органдары Қазақстан Республикасының кеден заңдарында белгіленген кеден төлемдерін алады.

Кеден төлемдері бойынша төлеушілер, есептеулердің, төлеудің, қайтарып берудің тәртібі, сондай-ақ жеңілдіктер Қазақстан Республикасының кеден заңдарымен анықталады.

Кеден төлемдерінің ставкаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар алып өткен кезде және Қазақстан Республикасының кеден заңдарында белгіленген басқа да жағдайларда кеден төлемдерінің мынадай түрлері төленеді: кеден бажы; кеден ресімдеу үшін кеден алымы; тауарларды сақтау үшін кеден алымы; кедендік ілесіп алып жүру үшін кеден алымы; Қазақстан Республикасы кеден органдарының лицензия беру алымы; кеден ресімдеуі жөніндегі маманның біліктілік аттестатын беру алымы; алдын ала шешім үшін төлемақы.

Корпорациялық табыс салығы.

Корпорациялық табыс салығын төлеушілерге Қазақстан Респулибкасының Ұлттық Банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, Қазақстан Респуликасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасында қөздерден табыс алатын резидент емес заңды тұлғалар (бұдан әрі бөлім бойынша – салық төлеушілер) жатады.

Жылдық жиынтық табыс.

Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы салық кезеңі ішінде Қазақстан Респуликасы мен одан тыс жерлерден алынуға тиіс (алынған) табыстардан тұрады.

Жылдық жиынтық табысқа салық төлеуші табыстарының барлық түрлері, соның ішінде: тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) өткізуден түсетін табыс.Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс. Міндетемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар; Күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар; Мүлікті жалға беруден түсетін табыстар; Қазақстан Респуликасының заңдарымен провизиялар жасауға рұқсат етілген банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар; Борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар; Кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін алынған табыстар; Шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен алынатын табыстар; кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып түсуінен алынатын табыстар; ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын табыстар; бұрын негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдар, өсімпұлдар және санкциялардың басқа да түрлері, егер осы сомалар бұрын шегеріп тасталмаған болса; бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар; етеусіз алынған мүлік, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер; дивидендтер; сыйақылар; бағамдық оң айырма; ұтыстар; роялти; әлеуметтік сала обьектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың шығыстардан артығы қамтылады.

Тіркелген активтер – салық төлеушінің бухгалтерлік балансында ескерілетін және жылдық жиынтық табыс алу үшін пайдаланылатын негізгі құралдар мен материалдық емес активтер.

Негізгі құралдардың бастапқы құнына оларды сатып алу, өндіру, салу, монтаждау және орнату жөніндегі шығындар, сондай-ақ салық төлеушінің шегерімге құқығы бар шығындардан басқа, олардың құнын арттыратын басқа да шығындар енгізіледі.

Қатысушылардың, құрылтайшылардың шығындарын қоса алғанда, материалдық емес активтерді сатып алу жөніндегі шығындар олардың бастапқы құны болып табылады.

Коммерциялық емес ұйымдарға салық салу.

Акционерлік қоғамдар, мекемелер мен тұтыну кооперативтерінен басқа, Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес коммерциялық емес ұйым мәртебесі бар, өз қызметін қоғамдық мүддені көздеп жүзеге асыратын және мынадай шарттарға сай келетін:

1 Осындай қызметіне орай табыс алумақсаты жоқ,

2 алынған таза табысты ж/е мүлікті қатысушылар арасында бөлмейтін ұйым коммерциалық еңес ұйым.

Салық төлеушілер белгіленген тәртіппен аванстық төлемдерді енгізу жолымен салық кезеңі ішінде корпорациялық табыс салығын төлейді.

Салық төлеушілер корпорациялық табыс салығы бойынша аванстық төлемдерді бюджетке белгіленген салық кезеңі ішінде, анықталған мөлшерде ағымдағы айдың 20-сынан кешіктірмей ай сайын төлеп тұруға міндетті.

Салық кезеңі ішінде енгізілген аванстық төлемдер сомалары салық кезеңі үшін корпорациялық табыс салығы жөніндегі декларация бойынша есептен шығарылған корпорациялық табыс салығын төлеу есебіне жатқызылды: дивидендтер;Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы бар банктердегі және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы жеке тұлғалардың салымдары бойынша оларға төленетін сыйақыларды қоспағанда, депозиттер бойынша сыйақы; Ұтыстар; Резидент емес тұлғалардың Қазақстан Республикасындағы көздерден алған табыстары; Резидент – банктерге, жинақтаушы зейнетақы қорларына, лизинг берушілерге және борыштық бағалы қағаздар бойынша төленетін сыйақы; Эмитент борыштық бағалы қағаздар бойынша шығару шарттарына сәйкес төлейтін купон түріндегі сыйақы жатады.

Салық төлеушінің белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысы 30 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады.

1 Негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық төлеушінің белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысы 10 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады.

2 Резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстарын қоспағанда, төлем көзінен салық салынатын табыстар төлем көзінен 15 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады.

3 Резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстарына белгіленген ставкалар бойынша салық салынады.

4 Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы корпорациялық табыс салығының үстіне белгіленген тәртіппен 15 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады.

Корпорациялық табыс салығын төлеушілер корпорациялық табыс салығы бойынша декларацияны салық органдарына есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етеді.

Корпорациялық табыс салығы жөніндегі декларация декларациядан және корпорациялық табыс салығы бойынша салық салу обьектілері мен салық салуға байланысты обьектілер туралы ақпараттарды ашу жөніндегі қосымшалардан тұрады.

Инвестициялық салық преференциялары

Инвестициялық салық преференциялары корпорациялық табыс салығы мен мүлік салығы бойынша беріледі. Инвестициялық табыс преференциялары дегеніміз жаңа өндірістер құру және жұмыс істеп тұрғандарын ұлғайту және жаңарту мақсатында негізгі құралдарға инвестицияны жүзеге асыратын салық төлеушілердің жылдық жиынтық табысынан қосымша шегерімдер жасауға құқық беру, сондай-ақ мұндай салық төлеушілерді жаңа өндірістер құру немесе жұмыс істеп тұрғандарын ұлғайту және жаңарту мақсатында инвестициялық жоба (инвестициялық бағдарлама) шеңберінде жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша мүлік салығын төлеуден босату.

1 Инвестициялық салық преференциялары (бұдан әрі–преференциялар) негізгі құралдарды инвестициялық жоба (инвестициялық бағдарлама) шеңберінде жаңадан пайдалануға енгізетін салық төлеушілерге беріледі.

2 Преференциялар салық төлеушілерге преференцияларды қолданудың басталу күнін белгілейтін келісім-шартқа сәйкес беріледі, оның түпнұсқасы салық төлеушінің тіркелген жері бойынша салық органына мынадай мерзімдерде:

3 келісім-шарт жасалған кезде шаруашылық қызметті жүзеге асырушы салық төлеушілер — негізгі құралдар пайдалануға берілген жылдан кейінгі жылдың 1 қаңтарынан бастап;

жаңадан тіркелген салық төлеушілер — негізгі құралдар пайдалануға берілген кезден бастап тапсырылады.

4 Келісім-шартты түзу және жасау инвестицияларды қорғау жөніндегі мемлекеттік шаралар туралы мәселені реттейтін Қазақстан Республикасының заң актісімен белгіленеді.

5 Корпорациялық табыс салығы бойынша преференцияларды қолдану үшін салық төлеуші жаңадан пайдалануға берілетін негізгі құралдар бойынша олардың құнын ішкі топтың құн балансына енгізбейді және олар бойынша бөлек есеп жүргізеді.

6 Корпорациялық табыс салығы бойынша преференциялар салық төлеушіге пайдалануға берілетін негізгі құралдардың құнын преференциялардың қолданылу мерзіміне қарай жылдық жиынтық табыстан тең үлестермен шегерімге жатқызуға құқық береді.

7 Мүлік салығы бойынша преференциялар дегеніміз инвестициялық жоба (инвестициялық бағдарлама) шеңберінде жаңадан пайдалануға берілетін негізгі құралдар бойынша мүлік салығын төлеуден босату.

8 Әрбір жекелеген жағдайда преференциялардың қолданылу мерзімі инвестициялар көлемі мен олардың өзін-өзі өтеу мерзімдеріне қарай анықталады, бірақ көрсетілген күннен бастап санағанда бес жылдан аспауға тиіс.

Преференциялардың қолданылуын тоқтату: преференциялардың қолданылуы инвестициялардың өзін-өзі өтеу мерзімін белгілейтін келісім-шартта көрсетілген мерзімде тоқтатылады не мұндай мерзім аяқталғанға дейін тоқтатылуы мүмкін. Инвестициялық преференциялардың қолданылуын мерзімінен бұрын тоқтату тараптардың келісімімен жүзеге асырылуы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда оны тараптардың әрқайсысы біржақты тәртіппен жүзеге асыруы мүмкін. Инвестициялық преференциялардың қолданылуы мерзімінен бұрын тоқтатылған кезде, салық төлеуші салықтарды төлейді және Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен жауаптылықта болады.

Әлеуметтік салық

Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын резидент еместер жеке кәсіпкерлер; жеке нотариустар, адвокаттар әлеуметтік салық төлеушілер (бұдан әрі — салық төлеушілер) болып табылады.

Заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық бөлімшелері әлеуметтік салық төлеушілер ретінде қарастырылуы мүмкін: мемлекеттер, мемлекеттердің үкіметтері және халықаралық ұйымдар желілері арқылы берілетін гранттар қаражаты есебінен жасалатын төлемдер; Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін мемлекеттік сыйлық ақылар, стипендиялар; спорт жарыстарында, байқауларда, конкурстарда жүлделі орындар үшін белгіленетін ақшалай наградалар; ұйым таратылған немесе жұмыс берушінің қызметі тоқтатылған, қызметкерлердің штат саны қысқартылған немесе қызметкер әскери қызметке шақырылған жағдайларда жеке еңбек шарты бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген мөлшерлерде төленетін өтемдер; пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін жұмыс берушінің қызметкерлерге төлейтін өтемдері; Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жинактаушы зейнетақы қорларына қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналары.

Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер, 21 процент ставка бойынша әлеуметтік салық төлейді.

Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер шетелдік әкімшілік-басқарушы, инженер-техник қызметкер мамандар үшін 11 процент ставка бойынша әлеуметтік салық төлейді.

Жеке кәсіпкерлер, арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, жеке нотариустар, адвокаттар өзі үшін үш айлық есептік көрсеткіш және әрбір қызметкер үшін екі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде әлеуметтік салық төлейді.

Мемлекеттік мекемелердің әлеуметтік салықты төлеу ерекшеліктері:

Мемлекеттік мекемелердің есепті айға есептелген әлеуметтік салық сомасы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, жүктілігі мен босануына, жұмысқа уақытша жарамсыздына байланысты берілетін әлеуметтік жәрдемақылар, ұл бала немесе қыз бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) төленген әлеуметтік жәрдемақылар сомасына кемітіледі.

Әлеуметтік жәрдемақылардың төленген сомасы есепті айда есептелген әлеуметтік салық сомасынан асып кеткен жағдайда, асып кеткен сома келесі айға ауыстырылады.

Құрылымдық бөлімшелер бойынша төленуге тиіс әлеуметтік салық сомасы осы құрылымдық бөлімше қызметкерлерінің табыстары бойынша есептелген әлеуметтік салық негізге алына отырып есептеледі.

Заңды тұлғалар өздерінің құрылымдық бөлімшелері үшін әлеуметтік салық төлеуді, олардың тұрған жері бойынша тиісті бюджеттерге не Астана, Алматы қалаларының тиісті бюджеттеріне, облыстық бюджеттерге Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.

Әлеуметтік салық жөніндегі декларация және құрылымдық бөлімшелер бойынша әлеуметтік салық есеп-қисабы:

1 Әлеуметтік салық женіндегі декларация салық органдарына есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмей тоқсан сайын тапсырылып отырады.

2 Арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер әлеуметтік салық жөніндегі декларацияны белгіленген тәртіппен тапсырады

3 Құрылымдық бөлімшелері бар төлеушілер өздерінің тіркелген жері бойынша салық органдарына құрылымдық бөлімшелері бойынша әлеуметтік салык, жөніндегі есеп-қисабын және құрылымдық бөлімшелердің тіркелген жері бойынша салық органдарына есеп-қисап көшірмелерін әлеуметтік салық жөніндегі декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімінен кешіктірмей тапсыруға міндетті.

4 Құрылымдық бөлімшелер үшін әлеуметтік салық Астана, Алматы қалаларының тиісті бюджеттеріне немесе облыстық бюджеттерге төленген жағдайда есеп-қисап көшірмелері Астана, Алматы қалаларының салық органдарына немесе облыстардың салық органдарына тапсырылады.

5 Есеп-қисап көшірмесін салық төлеушінің тіркелген орны бойынша салық органы куәландыруға тиіс.

Жеке табыс салығы

Салық салу обьектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс салығын төлеушілер (бөлім бойынша бұдан әрі – салық төлеушілер) болып табылады: төлем көзінен салық салынатын табыстар;төлем көзінен салық салынбайтын табыстар;

1Осы 2 және 3 – тармақтарында көрсетілген табыстарды қоспағанда, салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарыңа мынадай ставкалар бойынша салық салынуға тиіс:

15 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін	Салық салынатын табыс сомасын 5 процент
15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 40 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін	15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 10 процент
40еселенген жылдық есептік көрсеткіштен 600 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін	40 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 200 процент
600 еселенген және одан жоғары	600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 30 процент

1 Дивидендтер, сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сыйақыларды қоспағанда) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 проценттік ставка бойынша салық салынады.

2 Адвокаттардың және нотариустардың табыстарына 10 проценттік ставка бойынша салық салынады.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстарына: қызметкердің табысы: бір жолғы төлемдерден алынған табыс; жинақтаушы зейнетақы қорларынан берілетін зейнетақы төлемдері; дивидендтер, сыайқылар, ұтыстар түріндегі табыс; стипендиялар; жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс жатады.

Салық агенттері жеке табыс салығын есептеу мен ұстап қалуды төлем көзінен салық салынатын табыс төленетін күннен кешіктірмей жүргізеді.

Салық агенттері салық төлеушілердің тұрған жері бойынша есепті айдың табысын төлеудің соңғы күнінен кейінгі бес жұмыс күні ішінде салық төлеуді жүзеге асырады.

Салық агенті төлем көзінен салық салынатын, төленген табыстарға қатысты жеке табыс салығы бойынша есеп-қисапты әрбір тоқсан үшін есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-інен кешіктірмей салық органдарына табыс етеді.

Салық агенті Жеке табыс салығы бойынша есеп-қисапты салық төлеу орны бойынша табыс етеді.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынбайтын табыстарына, табыстардың мынадай түрлері: мүліктік табыс; жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы; адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы.

Адвокаттар мен жеке нотариустардың табыстарына қоспағанда, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар бойынша жеке табыс салығын есептеуді салық төлеуші белгіленген салықтық шегерімдер сомасын азайтылған, төлем көзінен салық салынбайтын табыс сомасын белгіленген ставкаларды қолдану жолымен дербес жүргізеді.

Адвокаттар мен жеке нотариустардың табыстары бойынша жеке табыс салығының сомасы белгіленген ставканы алынған табыс сомасына қолдану жолымен ай сайын есептеледі.

Есепті ай үшін жеке табыс салығының сомасы есепті айдан кейінгі айдың 5-інен кешіктірілмей төленуге тиіс.

Уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысандағы жеке табыс салығы бойынша декларацияны мына резидент салық төлеушілер: төлем көзінен салық салынбайтын табыстары бар адамдар; тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материалдарын сатып алуды қоспағанда, салық жылында 2000 айлық есептік көрсеткіштен жоғары сомаға біржолғы ірі сатып алуды іске асырған салық төлеушілер; Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке тұлғалар; Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетелдік банктердегі шоттарында ақшасы бар жеке тұлғалар;) Мерзімді әскери қызметін өтеп жүрген әскери қызметшілерді қоспағанда, мемлекеттік қызметшілер үшін көзделген заң нормалары қолданылатын адамдар; Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді.

Резидент еместердің табысына салық салу ерекшеліктері.

Резиденттер мен резидент еместер.

1Қазақстан Республикасында тұрақты болатын немесе өмірлік мүдделерінің орталығы Қазақстан Республикасында орныққан немесе аталған жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының резиденттері деп танылады.

2 Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде аяқталатын кез келген үздіксіз он екі айлық кезеңде кемінде бір жүз сексен үш күнтізбелік күн Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңі үшін Қазақстан Республикасында тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады.

Егер ағымдағы салық кезеңіндегі және өткен екі салық кезеңінде Қазақстан Республикасында болған күндердің санына мынадай:

Ағымдағы салық кезеңінде болған күндердің санына – 1

өткен бірінші салық кезеңіндегі болған күндердің санына – 1/3;

өткен екінші салық кезеңінде болған күндердің санына 1/6

коэффициенттерін әрбір салық кезеңіне қолдана отырып анықталған күндердің саны кемінде бір жүз сексен үш күнтізбелік күн болған жеке тұлға да ағымдағы салық кезеңі үшін Қазақстан Республикасында тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады.

Егер жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде Қазақстан Республикасында отыз күнтізбелік күннен аз тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға Қазақстан Республикасында тұрақты болатын адам деп танылмайды.

Егер жеке тұлға Қазақстан Республикасында болуы аяқталатын жылдан кейінгі жылда резидент болмаса, ол тұлға Қазақстан Республикасында болатын соңғы күнінен кейінгі кезең үшін мақсатында резидент емес ретінде қаралады.

Резидент еместің қызметі оның салық органында тіркеу есебіне тұруына немесе тұрмауына қарамастан тұрақты мекеме құрады.

Резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстары

Табыстардың мынадай түрлері:

1Қазақстан Республикасында тауарларды өткізуден, жұмыстарды орындаудан, қызметтер көрсетуден түскен табыстар;

2Нақты қызмет көрсетілген жеріне қарамастан, тұрақты мекеме арқылы Қазақстан Республикасында қызмет атқаратын және осындай тұрақты мекемемен байланысты резиденттерге немесе резидент еместерге көрсетілетін басқару, қаржылық (сақтандыру және (немесе) тәуелкелдерді қайта сақтандыру жөніндегі қызмет көрсетулерді қоспағанда), консультациялық, аудиторлық, маркетингтік, заңдық (адвокаттық қызмет көрсетулерді қоспағанда), агенттік, ақпараттық қызмет көрсетуден алынатын табыстар;

3 Қазақстан Республикасының аумағындағы мүлікті өткізу; резиденттер шығарған бағалы қағаздарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасында орналасқан резидент-заңды тұлғала немесе мүлікке қатысу үлесін өткізу нәтижесінде алынған құн өсімінен түскен табыстар;

4 Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекеме арқылы қызметіне байланысты резиденттің немесе резидент еместің борышты қайтаруды талап ету құқығын басқаға беруден түскен табыстар;

5Резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы қызметі барысында туындаған міндеттемелерін, оның ішінде жұмыстарды орындауға (қызмет көрсетуге) жасасқан келісім-шарттар (шарттар, келісімдер) бойынша және (немесе) тауарларды жеткізуге сыртқы сауда келісім-шарттары бойынша міндеттемелерін резиденттер мен резидент еместердің орындамағы немесе тиісінше орындамағаны үшін тұрақсыздық айыбы (айыппұлдар, өсімпұлдар);

6 резидент – заңды тұлғадан дивидендтер түрінде түсетін табыстар және осындай заңды тұлғаға қатысу үлесінен түсетін табыстар;

7 мыналардан: резиденттерден; егер осы резидент еместердің берешегі олардың тұрақты мекемесіне немесе мүлкіне қатысты болса, Қазақстан Республикасында орналасқан тұрақты мекемесі немесе мүлкі бар осы резидент еместерден алынған, борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақыларды қоспағанда, сыйақылар нысанындағы табыстар;

8 мыналардан:резидент – эмитенттерден;егер осы резидент еместердің берешегі олардың тұрақты мекемесіне немесе мүлкіне қатысты болса, Қазақстан Республикасында орналасқан тұрақты мекемесі немесе мүлкі бар резидент емес – эмитенттерден алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйайқылар нысанындағы табыстар;

9 тұрақты мекеме арқылы Қазақстан Республикасындағы қызметіне байланысты резиденттерден немесе резидент еместерден алынатын роялти түріндегі табыстар;

10 Қазақстан Республикасында орналасқан мүлікті жалға беруден түскен табыстар;

11 Қазақстан Республикасында орналасқан жылжымайтын мүліктен алынатын табыстар;

12 Қазақстан Республикасында туындайтын тәуелкелдерді сақтандыру немесе қайта сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақылары нысанындағы табыстар;

13 Тараптардың бірі Қазақстан Республикасы болып табылатын халықаралық тасымалдарда көлік қызметін көрсетуден түскен табыстар;

14 Қазақстан Республикасында жеке еңбек шарты (келісім-шарт) бойынша немесе өзге де азаматтық-құқықтық сипаттағы шарт бойынша қызметтен түскен табыстар;

15 Басшылардың қаламақылары және (немесе) осындай тұлғаларға жүктелген басқару міндеттерін нақты орындау орнына қарамастан резидент заңды тұлғаның жоғары басқару органының (директорлар кеңесінің, басқарманың немесе өзге де сол сияқты органның) мүшелері алатын өзге де төлемдер;

16 Қазақстан Республикасында тұруға байланысты төленетін үстеме ақылар;

17 Материалдық, әлеуметтік игіліктер үшін жұмыс беруші немесе жалдаушы шеккен шығыстардың өтем нысанындағы табыстары немесе Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін резидент емес жеке тұлғалардың өзге де материалдық пайдалары, оның ішінде тамақтандыруға, тұруға, оқу мекемелерінде балалар оқытуға жұмсалған шығыстар, отбасы мүшелерінің демалысқа барып-келу шығыстарын қоса алғанда, демалысқа байланысты шығыстар;

18 Резидент жинақтаушы зейнетақы қорлары жүзеге асыратын зейнетақы төлемдері;

19 Кімге төлем жүргізілетіне қарамастан, өнер қызметкерлеріне: театр, кино, радио, теледидар артистеріне,музыканттарға, суретшілерге, спортшыларға Қазақстан Республикасындағы қызметтен төленетін табыстар;

20 Резиденттер төлейтін ұтыстар;

21 Қазақстан Республикасында жеке (кәсіби) тәуелсіз қызмет көрсетуден алынған табыстар;

22 Қазақстан Республикасында орналасқан мүлікті тегін алу нысанындағы табыстар, оның ішінде осындай мүліктен түсетін табыстар;

23 Қазақстан Республикасындағы қызмет негізінде туындайтын, алдыңғы тармақшаларда қамтылмаған табыстар резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алған табыстары деп танылады.

Төлем көзінен ұсталатын табыс салығының ставкалары

Резидент еместердің Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемеге байланысты емес көздерден алатын табыстарының төлем көзіне мынадай ставкалар бойынша табыс салығы салынуға тиіс:

1) дивидендтер, қатысу үлесінен түскен табыстар және сыайқылар	15 процент
2) тәуекелдерді сақтандыру шарттары бойынша төленетін сақтандыру сыйлықақылары	10 процент
3) тәуекелдерді қайта сақтандыру шарттары бойынша төленетін сақтандыру сыйлық ақылары	5 процент
4) халықаралық тасымалдарда көлік қызметтерін көрсетуден түскен табыстар	5 процент
5) осы баптың 1)-4) тармақшаларында аталған табыстарды қоспағанда, осы Кодекстің 178-бабында белгіленген табыстар	20 процент

Резидент емес заңды тұлғаның табыстарына тұрақты мекеменің қызметіне байланысты табыстың барлық түрлері жатады. Резидент емес заңды тұлғаның тұрақты мекемеге:

1 осы резидент емес заңды тұлғаның меншігін немесе санаткерлік меншігін пайдаланғаны немесе пайдалану құқығын бергені үшін төленетін роялти, қаламақылар, алымдар және басқа да төлемдер;

2 қызмет көрсеткені үшін алынатын комиссиялық табыстар;

3 осы резидент емес заңды тұлға берген заемдар бойынша сыйақылар;

4 резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы қызметінен табыстар алуымен байланысты емес шығыстар;

5 құжатпен расталмаған шығыстар,

6 резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде шеккен басқару және жалпы әкімшілік шығыстары ретінде ұсынылған соманы тұрақты мекемеден шегерімге жатқызу құқықы жоқ.

Резидент емес заңды тұлғаның тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырған қызметінен түскен таза табысына салық салу тәртібі.

Резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырған қызметінен алынған таза табысына 15 процент ставка бойынша салық салынады.

Есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы алып тасталған салық салынатын табыс таза табыс деп танылады.

Таза табысқа есептелген салық сомасы корпорациялық табыс салығы жөніндегі декларацияда көрсетіледі.

Резидент емес заңды тұлға тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырған қызметінен түскен таза табысына корпорациялық табыс салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімнен кейінгі он жұмыс күні ішінде салық төлеуге міндетті.

Салық органында тіркелмеген резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырған қызметінен түскен табыстарына төлем көзінен шегерім жасалмай табыс салығы салынуға тиіс.

Бұл ретте салық агентінің төлем көзінен ұстаған табыс салығы тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент еместің салық міндеттемелерін өтеу есебіне есепке жатқызылуға тиіс.

Резидент емес жеке тұлғалар Қазақстан Республикасына келген күнінен бастап отыз жұмыс күнінен кешіктірмей қызметін жүзеге асыру кезеңіндегі жеке табыс салығының болжамды сомасы туралы мәлімдемені келген орны бойынша салық органдарына табыс етуге міндетті.

Төлем көздеріне табыс салығы салынбайтын Қазақстан Республикасындағы көздерден табыстар алатын;

Қазақстан Республикасында отыз күнтізбелік күннен астам уақыт кәсіпкерлік қызметін жүзеге асыратын немесе салық кезеңі ішінде Қазақстан Республикасындағы көздерден 500 айлық есептік көрсеткіштен астам пайда түсіретін резидент емес жеке тұлғалар жеке табыс салығы туралы декларацияны белгіленген мерзімде немесе осы салық кезеңінде кәсіпкерлік қызметін тоқтатқан және Қазақстан Республикасынан кеткен жағдайда кетуіне дейін он жұмыс күнінен кешіктірмей келген жеріндегі салық органдарына табыс етеді.

Арнаулы салық режимдері.

Шағын бизнес субьектілеріне; шаруа (фермер) қожалықтарына;ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;кәсіпкерлік қызметтің жекеленген түрлеріне қатысты арнаулы салық режимдері көзделеді.

Біржолғы талон – арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бдюжетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат.

Патент – арнаулы салық режимін қолдануға құқығын куәландыратын және салық сомаларының бюджетке төленген фактісін растайтынқұжат.

Шағын бизнес субьектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін тапсырудың төменде аталған тәртіртерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы: жалпыға бірдей белгіленген тәртіп; біржолғы талон негізіндегі аранаулы салық режимі; патент негізіндегі арнаулы салық режимі; оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.

Бұл талап базарларда (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй-жайларда сауда жасайтындарды қоспағанда) тауарлар өткізетін адамдарға қолданылмайды.

Оңайлатылған декларация негізінде бюджетпен есеп айырысу тәртібі.

Салықты оңайлатылған декларация негізінде есептеуді шағын бизнес субъектісі салық салу обьектісіне есепті салық кезеңіне тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді.

Жеке кәсіпкердің табысына мынадай ставкаларда салық салынуға тиіс:

Тоқсандық табысы	Ставкасы
1500,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда	Табыс сомасының 4 проценті
1500,0 мың теңгеден жоғары – 3000,0 мың теңгені қоса	60,0 мың теңге + 1500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 7 процент
3000,0 мың теңгеден жоғары	165,0 мың теңге + 3000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 11 процент

Заңды тұлғалардың табысына мынадай ставкалар бойынша салық салынуға тиіс:

Тоқсандық табысы	Ставкасы
1500,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда	Табыс сомасының 15 проценті
1500,0 мың теңгеден жоғары-3000,0 мың теңгені қоса	75,0 мың теңге + 1500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 7 процент
3000,0 мың теңгеден жоғары – 4500,0 мың теңгені қоса	180,0 мың теңге + 3000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 9 процент
4500,0 мың теңгеден жоғары – 6500,0 мың теңгені жоғары	315,0мың теңге + 6500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 11 процент
6500,0 мың теңгеден жоғары	535,0 мың теңге + 6500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасынан 13 процент

Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі біраңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айрықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қопағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа (фермер) қожалықтары қызметіне қолданылады.

Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі патент негізінде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібін көздейді және заңды тұлғалардың:

1 жерді пайдалана отырып, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген осы өнімді ұқсату және өткізу жөніндегі;

2 толық кезеңді (төлді өсіруден бастап) мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының (соның ішінде асыл тұқымды), ара шаруашылығының ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру жөніндегі қызметіне қолданылады.

Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимі (бұдан әрі – арнаулы салық режимі): ойын бизнесі саласында; ақшасыз ұтыс ойын автоматтарына; боулинг (кегельбан) бойынша; картинг бойынша; бильярд бойынша; лото ойынын ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсететін жеке кәсіпкерлердің, заңды тұлғалардың , олардың филиалдарының, өкілдіктерінің және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің қызметіне қолданылады.

Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу

Осы бөлім жер қойнауын пайдалануға келісім-шарттар бойынша туындайтын салық міндеттемелерін орындауға байланысты ерекшеліктерді айқындайды және:

1 Үстеме пайда салығын.

Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерін:

2 бонустарды:

а) қол қойылатынын;

б) коммерциялық табуды;

3) роялтиді;

Өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесін есептеу мен төлеу тәртібін белгілейді.

Техногендік минералды қүралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса, Қазақстан Республикасында жер қойнауын пайдалану женіндегі операцияларды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар (бұдан әрі — жер қойнауын пайдаланушылар) жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдаға салынатын салығы мен арнаулы төлемдерді төлеушілер болып табылады.

1 Бонустар жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері болып табылады және жер қойнауын пайдалануға жасалған келісім-шартта белгіленген мөлшерлерде және тәртіппен ақшалай нысанда төленеді.

2 Жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауын пайдалануды жүргізудің жеке жағдайларын негізге ала отырып, бонустардың мынадай түрлерін: қол қойылатын; коммерциялық табу бонусын төлейді.

Жасалатын келісім-шарттың техникалық-экономикалық есептеулеріне сәйкес бонустардың бір немесе екі түрі де белгіленуі мүмкін.

Қол қойылатын бонус жер қойнауын пайдаланушының келісім-шарт жасалатын аумақта жер қойнауын пайдалану жөніндегі қызметті жүзеге асыру қүқығы үшін біржолғы тіркелген төлемі болып табылады және келісім-шарт жасалған кезде белгіленеді.

Қол қойылатын бонустың бастапқы мөлшерлерін пайдалы қазбалар көлемі мен кен орнының экономикалық құндылығы ескерілген есеп негізінде Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Қол қойылатын бонустың түпкілікті мөлшері жер қойнауын пайдалану үшін берілетін кен орындарының (аумақтардың) экономикалық құндылығы есепке алынып, келісім-шартта белгіленеді, бірақ бастапқы мөлшерлерден төмен болмауы керек.

Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын бонус бойынша декларацияны тіркелген жері бойынша салық органына төлеу мерзімі басталған айдан көйінгі айдың 15-іне дейін табыс етеді.

Коммерциялық табу бонусы

Коммерциялық табу — келісім-шарт аумағы шегіндө ашылған, өндіру үшін экономикалық жағынан тиімді пайдалы қазбалардың белгілі бір түрінің запастары.

Коммерциялық табу бонусы келісім-шарт аумағындағы әрбір коммерциялық табу үшін, оның ішінде кен орындарына қосымша барлау жүргізу барысында, бастапқы анықталған алынатын қорды арттыруға жеткізетін пайдалы қазбалардың табылғаны үшін белгіленеді.

Пайдалы қазбалардың кен орындарына оларды кейіннен өндіруді көздемейтін барлау жүргізуге жасалған келісім-шарттар бойынша коммерциялық табу бонусы белгіленбейді. Коммерциялық табу бонусын төлеу мерзімі келісім-шартпен белгіленеді.

Роялти

1Жер қойнауын пайдаланушы роялтиді Қазақстан Республикасының аумағында өндірілетін пайдалы қазбалардың әр түpi бойынша, оның сатып алушыларға өткізілгеніне (тиеп жөнелтілгеніне) немесе өз қажетіне пайдаланылғанына қарамастаң жеке төлейді.

2 Жер қойнауын пайдалануға жасалған келісім-шартта белгіленген роялти, ақшалай нысанда төленеді.

Келісім-шарт бойынша қызметті жүзеге асыру барысында роялтиді ақшалай төлеу нысаны Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен құзыретті органмен қосымша келісімде белгіленген тәртіпте заттай нысанмен ауыстырылуы мүмкін.

Техногендік минералды қүралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса алғанда, пайдалы қазбалар өндіруді жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар, есепті кезеңде олардың өткізілген-өткізілмегеніне қарамастан, роялти төлеушілер болып табылады.

Пайдалы қазбалардың көлемі немесе нақты өндірілген пайдалы қазбалардан алынған алғашқы тауарлы өнім өңдірілген пайдалы қазбалардың барлық түрлері бойынша роялти салынатын объект болып табылады.

Пайдалы қазбалардың қүнын белгілеу тәртібі:

Роялтиді есептеу мақсатында жер қойнауын пайдаланушының салық кезеңінде өндірген пайдалы қазбалар құны, алтынды, күмісті және платинаны қоспағанда, өндірілген пайдалы қазбалардан алынған алғашқы тауарлы өнімнің салық кезеңіндегі орташа өлшемді өткізу бағасы негізге алына отырып, жанама салық пен оларды сату (тиеп жөнелту) пунктіне дейін тасымалдауға кеткен нақты шығындар сомасы есепке алынбай белгіленеді.

Жер қойнауын пайдаланушы салық кезеңінде өндірген алтынның, күміс пен платинаның құны осы металдардың Лондон металл биржасында салық кезеңінде қалыптасқан орташа бағасы негізге алына отырып есептеледі.

Пайдалы қазбалардың барлық түрлері бойынша роялти салық кезеңінен кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмей төленеді.

Салық кезеңі

1 Күнтізбелік ай роялти төлеу жөніндегі салық кезеңі болып табылады.

2 Егер алдыңғы тоқсандағы роялти бойынша орташа айлық төлемдер 1000 айлық есептік көрсеткіштен кем болса, онда са-лық кезеңі тоқсан болып табылады.

Салық декларациясы

Жер қойнауын пайдаланушы роялти жөніндегі декларацияны тіркелген жеріндегі салық органына салық кезеңінен кейінгі айдың 10-ынан кешіктірмей табыс етеді.

Үстеме пайда салығы

Өнімді бөлу туралы келісім-шарттар және кең таралған пайдалы қазбалар мен жерасты суларын өндіруге жасалған келісім-шарттар бойынша қызметті жүзеге асыратындарды қоспағанда, жер қойнауын пайдаланушылар осы келісім-шарттар пайдалы қазбалардың басқа түрлерін өндіруді көздемеген жағдайда, үстеме пайдаға салық төлеушілер болып табылады.

Жер қойнауын пайдаланушы пайданың ішкі нормасының 20 проценттен астамын алған салық кезеңіндегі әрбір жекелеген келісім-шарт бойынша жер қойнауын пайдаланушының таза табыс сомасы үстеме пайдаға салық салу объектісі болып табылады.

Үстеме пайда салығы салық кезеңінен кейінгі жылдың 15 сәуірінен көшіктірілмей төленеді.

Үстеме пайда салығы жөніндегі декларацияны жер қойнауын пайдаланушы тіркелген жері бойынша салық органына салық кезеңінен кейінгі жылдың 10 сәуірінен кешіктірмей табыс етеді.

Өнімді бөлу туралы келісім-шарт

1Өнімді бөлу туралы келісім-шарт Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланушыға келісім-шарт аумағында ақылы негізде пайдалы қазбаларды өндіруге және өзінің есебінен осыған байланысты жумыстар жүргізуге қуқық беретін шарт болып табылады және онда мынадай талаптар болуға тиіс: бөлінуге тиіс өнімнің жалпы көлемі; Қазақстан Республикасының үлесін және жер қойнауын пайдаланушының пайдалы өнімін анықтау; пайдалы өнімді (өтемдік өнім шегеріліп тасталғаннан кейін бөлінуге тиіс өнім) бөлу нысаны (заттай, ақшалай); өндірілген өнімнің келісім-шарт бойынша жұмыстарды орындауға кеткен шығынды өтеу үшін жер қойнауын пайдаланушының меншігіне берілетін бөлігін белгілеу (өтемдік өнім); өнімнің үлесін ақшалай баламамен алған кезде өнімнің бағасын белгілеу және қүнын анықтау.

2 Күнтізбелік ай өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесін төлеу жөніндегі салық кезеңі болып табылады.

3 Өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасы үлесінің есебін жер қойнауын пайдаланушы тіркелген жері бойынша салық органына салық кезеңінен кейінгі айдың 10-ынан кешіктірмей табыс өтеді.

Өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі салық кезеңінен кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмей төленеді.

3.4 Алымдар мен төлемдер

Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым әрі — алым) заңды тұлғалардың және олардың филиалдары мен өкілдіктерін құру мен қызметін тоқтатуды мемлекеттік (есептік) тіркеу, оларды қайта тіркеу, сондай-ақ олардың мемлекеттік (есептік) тіркеу (бұдан әрі — тіркеу) туралы куәліктің дубликатын алуы кезінде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заң актісінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда уәкілетті орган (бұдан әрі – тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс заңды тұлғалар, сондай-ақ олардың филиалдары мен өкілдіктері алым төлеушілер болып табылады.

Алым сомасы Қазақстан Республикасының Үкімет белгілеген ставкалар бойынша есептеледі және тіркеуші органға тиісті құжаттарды бергенге дейін төленеді.

Алым сомасы салық төлеуші ретіндегі алым төлеушінің мемлекеттік тіркеу орны бойынша бюджетке енгізіледі.

Алымды төлеген тұлғалар тіркеуші органға тиісті құжаттарды бергенге дейін тіркеу жасаудан бас тартқан жағдайларды қоспағанда, төленген алым сомасы қайтарылмайды.

Бұл орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген, тіркеу іс-әрекеттерін жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс етпегенін растайтын құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін қайтарылады.

Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым (бұдан әрі — алым) жеке кәсіпкерлер ретінде Қазақстан Республикасының аумағында заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғаларды мемлекеттік тіркеу (бұдан әрі — тіркеу) кезінде, сондай-ақ олар мемлекеттік тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заң актісінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда салық органдары (бұдан әрі — тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге

құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым

Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым (бұдан әрі — алым) жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркеу кезінде, сондай-ақ олар мемлекеттік тіркеуді (бұдан әрі — тіркеу) куәландыратын құжат тың дубликатын алған кезде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заң актісінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда уәкілетті орган (бұдан әрі — тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиіліктен құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.

Радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиіліктегі құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым (бұдан әрі — алым) радиоэлектрондық құралдар мен жоғары жиіліктегі құрылғыларды тіркеу кезінде, сондай-ақ мемлекеттік тіркеуді (бұдан әрі — тіркеу) куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда байланыс саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі -тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Тіркеуші орган тіркеген кезде мүдделері көзделетін жеке және заңды тұлғалар алым төлеушілер болып табылады

Мемлекеттік мекемелер алым төлеушілер болмайды механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені (қайта тіркегені үшін) алым (бұдан әрі — алым) механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркеу (бұдан әрі — тіркеу) кезінде, сондай-ақ мемлекеттік тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен және жағдайларда уәкілетті орган (бұдан әрі–тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені (қайта тіркегені) үшін алым (бұдан әрі — алым) теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркеу (бұдан әрі — тіркеу) кезінде, сондай-ақ олар мемлекеттік тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен және жағдайларда көлік саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі — тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені (қайта тіркегені) үшін алым (бұдан әрі — алым) азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркеу (бұдан әрі — тіркеу) кезінде, сондай-ақ мемлекеттік тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады,

Тіркеуді Қазақстан Республикасының заң актісінде белгіленген тәртіппен және жағдайларда көлік саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі — тіркеуші орган) жүзеге асырады.

Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым (бұдан әрі — алым) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) кезінде, сондай-ақ мемлекеттік тіркеуді (бұдан әрі — тіркеу) растайтын құжаттың дубликатын берген кезде алынады.

Тіркеуді дәрі-дәрмек құралдарына бақылау жасау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі — тіркеуші орган) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен және жағдайларда жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдарының жүргені үшін алым (бұдан әрі — алым):

1 халықаралык, қатынастарда жолаушылар мен жүктерді тасымалдауды жүзеге асыратын отандық автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағынан кетуі;

2 халықаралық қатынастарда жолаушылар мен жүктерді тасымалдауды жүзеге асыратын шетел автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасы аумағына келуі (кетуі), Қазақстан Республикасы аумағы бойынша транзиті;

3 ірі көлемді және (немесе) ауыр салмақты отандық және шетелдік автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы бойынша жүруі;

4отандық және шетелдік автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары бойынша жүруі үшін өндіріп алынады. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автомобиль құралдарының жүруі, егер ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары бойынша жүру үшін Қазақстан Республикасының зандарында өзгеше көзделмесе, көлік саласындағы уәкілетті орган берген рұқсат құжаттары негізінде жүзеге асырылады.Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдарының жүру және рұқсат құжаттарын беру тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді,

Аукциондардан алынатын алым (бұдан әрі — алым) аукциондарда мулікті (оның ішінде мүліктік құқықтарды) сату кезінде алынады.

Аукциондарда мүлікті (оның ішінде мүліктік құқықтарды) сатуға шығаратын жеке және заңды тұлғалар алым төлеушілер болып табылады. Алым төлеушілер аукциондар өткізгеннен кейін он күнтізбелік күннен кешіктірмей салық төлеуші ретінде мемлекеттік тіркеу орны бойынша салық органдарына алым жөнінде декларация тапсырады.

Аукцион ұйымдастырушылар тоқсан ішінде өткізілген аукциондар бойынша тоқсан сайын есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-не дейінгі мерзімде уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша ақпаратты салық төлеуші ретінде мемлекеттік тіркелген жері бойынша салық органдарына табыс етуге міндетті.

Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым (бұдан әрі — алым) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялануға тиісті белгілі бір қызмет түрімен айналысуға лицензия (лицензияның дубликатын) беру кезінде алынады.

Лицензия беруді Қазақстан Рөспубликасынын заң актісінде; белгіленген тәртіппен және жағдайларда уәкілетті орган (бұдан әрі — лицензиалар) жүзеге асырады.

Елтаңбалық алым

Аударымдық және жай вексельдер (бұдан әрі — вексельдер) жасау, Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін вексельдер (индоссациялау, авальдау, акцепт, инкассоға беру және басқалары) бойынша құқықтар мен міндеттердің туындауына, өзгертілуіне немесе тоқтатылуына бағытталған алғашқы іс-қимылды Қазақстан Республикасының аумағында жасау кезінде, сондай-ақ вексель қағазын дайындаушылардан немесе вексель қағазын Қазақстан Республикасының аумағына әкелуші адамдардан Қазақстан Республикасының аумағында вексель қағазын сатып алу кезінде елтаңбалық алым төленеді.

Вексельден туындайтын құқықтар Қазақстан Республикасы аумағында елтаңбалық алымды төлемеген немесе толық төлемеген жағдайда, елтаңбалық алымның бүкіл сомасы төленгенге дейін тоқтатыла тұрады және елтаңбалық алымның толық сомасының бюджетке енгізілгендігін растайтын құжат қоса тіркеліп, елтаңбалық алым сомасы толық төленген кезден бастап жаңғыртылады.

Вексель қағазы — белгілі бір дәрежеде қорғанышы бар және оған вексель толтыруға арналған елтаңбалық қағаздың бір түрі.

Қазақстан Республикасының аумағында шығарылатын және Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін вексель қағазының мазмұны мен нысанына, қорғаныш дәрежесіне және оған баспахана әдісімен міндетті түрде вексель сомасын көрсетуге қойылатын талаптарды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілейді.

Қазақстан Республикасы аумағында вексельдер жай қағазбен де жасалуы мүмкін,

Шетел валютасымен жасалған вексельдер бойынша елтаңбалық алым сомасы Қазакстан Республикасы Ұлттық Банкінің елтаңбалық алым сомасын төлеу күніне белгілеген ресми бағамы бойынша анықталады.

Телевизия ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым.Телевизия жэне радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым (бұдан әрі — алым) байланыс саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасының телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат (рұқсат дубликаты) (бұдан әрі — рұқсат) берген кезде алынады.

Осы тараудың ережелері бұқаралык, ақпарат құралдары жөніндегі уәкілетті органмен келісе отырып байланыс саласындағы уәкілетті орган берген лицензия негізінде жұмыс істейтін Қазақстан Республикасының телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына қолданылады.

Рұқсат беру тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. Радиожиілік спектрінің белдеулерін (номиналдарын) бөлу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес конкурстық негізде жүргізілуі мүмкін. Радиожиілік спектрінің белдеулерін (номиналдарын) конкурс өткізу арқылы бөлу кезінде алынатын бір жолғы сомалар осы тарауға сәйкес төленуге тиісті алымның есебіне жатқызылмайды.

Байланыс саласындағы уәкілетті орган тоқсан сайын, есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-інен кешіктірмей салық төлеушіні есепке алып, тіркеген жер бойынша салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда ақпарат табыс етеді.

3.5. Мемлекеттік баж

Мемлекеттік баж — уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәні бар іс-қимылдар жасағаны үшін және (немесе) құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем.

Заңдық мәні бар іс-қимылдар жасау және (немесе) құжаттар беру жөнінде мемлекет уәкілдік берген органдарға немесе лауазымды адамдарға өтініш жасайтын жеке және заңды тұлғалар мемлекеттік баж төлеушілер болып табылады. Баж алу объектілері:

1 сотқа берілетін талап арыздардан, ерекше жүргізілетін істер бойынша арыздардан (шағымдардан), кассациялық шағымдардан, сондай-ақ соттың кұжаттардың көшірмелерін (дубликаттарын) бергені үшін;

2 нотариаттық іс-қимылдар жасағаны үшін, сондай-ақ нотариат куәландырған кұжаттар көшірмелерін (дубликаттарын) бергені үшін;

3 азаматтық хал актілерін тіркегені үшін, сондай-ақ азаматтарға азаматтық хал актілерін тіркеу туралы куәліктерді және азаматтық хал актілері жазбаларын өзгертуге, толықтыруға және қалпына келтіруге байланысты куәліктерді кайтадан бергені үшін;

4 шетелге баруға және Қазакстан Республикасына басқа мемлекеттерден адамдарды шақыруға құқық беретін құжаттарды ресімдегені үшін, сондай-ақ осы құжаттарға өзгерістер еңгізгені үшін;

5 шетелдіктердің паспорттарына немесе оларды ауыстыратын құжаттарына Қазакстан Республикасынан кету және Қазақстан Республикасына келу құқығына виза бергені үшін;

6 Қазақстан Республикасының азаматтығын алу, Қазақстан Республикасының азаматтығын қалпына келтіру және Қазақстан Республикасының, азаматтығын тоқтату туралы құжаттарды ресімдегені үшін;

7 тұрғылықты жерін тіркегені үшін;

8 аңшылық құқығына рұқсат бергені үшін;

9 Қазақстан Республикасы азаматтарының паспорттары мен жеке куәліктерін бергені үшін;

10 қаруды және оның оқтарын сақтауға немесе сақтау мен алып жүруге, тасымалдауға, Қазақстан Республикасының аумағына әкелуге және Қазақстан Республикасынан әкетуге рұқсат бергені үшін;

11 азаматтық қаруды (аңшылық суық қаруды, пневматикалық қаруды және аэрозолдық газды құрылғыларды қоспағанда) тіркегені және қайта тіркегені үшін мемлекеттік баж алынады

Мемлекеттік баждың тіркелген проценттік ставкалары, Қазакстан Республикасының заң актісімен мемлекеттік баж төлеу күніне белгіленген айлық есептік көрсеткіш мөлшері негізге алына отырып есептеледі.

Қорытынды

Мемлекеттің салықтық құқығы миллиондаған қатысушылары бар, әлеуметтік-экономикалық маңызы мен қажеттілігі күн санап өсіп келе жатқан, барлық қаржылық-құқықтық реттеу әлеуетін мемлекеттік бюджеттегі салықтар есебінен қалыптастыру жолында пайдаланатын ерекшеленген құқықтық құрылым болып табылады. Қаржылық-фис-кальдық билік органдарының коғам мен экономика өмірінде өзінше із қалдыратын айтарлықтай күрделі әрі елеулі салықтық іс-қимылдары әрдайым салық салуға, салықтық құрылысқа, салық әкімшілігін жүргізуге және салыктық қүзыреттер белгілеуге байланысты салықтық құкықтык нормаларға негізделеді.

Осындай жәйттер жөне мемлекеттің қаржылық іргетасың қалып-тастыратын салықтық құқықтық қатынастар салықтық заңдар сала-сының жетілдірілуіне, мемлекеттің салықтық құқығының жанаша даму сатысына көтерілуіне, сондай-ак халықаралык салықтық құқық нормалары мен ережелерінің Казакстан Республикасының Салық кодексінде көрініс табуына барынша ықпалын тигізіп отыр.

Бүгінде, мемлекеттің салықтық құқығының реттеуші әлеуметті сол қалпында сақталғанымен, оның демократиялык, өркениетті әрі әлеуметтік-рыноктық елдер катарлы және халыкаралык салықтық құқық стандарттарына сай даму арнасына түскені мынадай:

1 салық салу барысында тек мемлекеттің қажеттіліктерін ғана қамтамасыз етіп қоймай, сонымен бірге салық төлеушілердің тиісті мүдделерін сақтау;

2 салық төлеушінің салықтық-кұқықтық мәдениеті мен азаматтык сана-сезімін мемлекет пен қоғамның материалдық мүдделеріне сай қалыптастыру негізінде, оны ектем-билік нысанымен рәсімделген салық салмағының ауыртпашылығынан белгілі бір дәрежеде босату;

3 салық төлеушілердің қаржылық-шаруашылык кызметтері аясында ұдайы жүргізілетін мемлекеттік салықтық бақылау-тексерулерді жүйелендіру, тәртіптендіру және бәсендету аркылы салық төлеушілердің өз құқықтарын дербес іске асыруларына мүмкіндік беру;

4 салықтарды белгілеу барысында салык төлеушінің қаржылық төлем кабілеттілігін есепке алу, мумкіндігінше диспозитивтік салықтық қүкыктык реттеу әдісін қолдану және уәкілетті салық органдарын тежеп ұстау аркылы салық төлеушінің мүддесіне сай кұкықтардың калыптасуын кепілдендіру сияқты элементтерден және т.б. прин-циптерден сезіледі.

Сонымен, Қазақстанның әлеуметтік-рыноктық дамуы жағдайындағы салықтык-құқықтық қатынастардың басты әрі маңызды аспектілеріне Қазакстан Республикасы салық (салу) жүйесінің ұйымдастырылу және экономикалык-кұқықтық тәртібі, салық төлеушілер мен салық агенттерінің міндеттері және құқықтары, салык органдарының, кұзыреттері, салықтық міндеттемелер, салықтық жауапкершіліктер,’ салықтық әкімшілік жүргізу тәртібі мен тәсілдері жатады.

Қазақстан Республикасының әлеуметтік-саяси және экономикалык-каржылык аяларын рыноктық типтегі экономикалық жүйеге айналдыру кезінде салық салу жүйесін баскару негізін осы фискальдық-кұқықтық қатынастардың күрылымдык бөліктерінің жиынтығы күрайды.

Бұл орайда салықтық құқыктық катынастарда:

1салық салуды құқыктық реттеу механизмін жетілдіру концепцияларының маңызды бағыты салық жүйесі мен салықтық қызметтің принциптерін айкындау және заң жүзінде белгілеу;

2 салықтар жүйесін жаңадан күрылымдау процестерін экономикалык даму (макроэкономикалық көрсеткіштер) нәтижелеріне негіздеу;

3 салықтардың жиынтық салмағын мемлекеттік индикативтік-салықтык жоспарлау негізінде калыптастырылатын жаңа стратегия бойынша салык телеушілердің барлык түрлеріне тиісінше бөлу;

4 салық салу саласының нормативтік-күқықтық базасын түрақтандыру және үдайы жетілдіріп отыру;

5салық төлеушілердің салық салуға қатысты акпараттармен танысу, салыктық міндеттемелерін орындау кезінде корпоративтік салықтық жоспарлауды жүзеге асыру және өздерінің (жеке) меншіктерін мемлекет тарапынан заңсыз салық салудан қорғау жөніндегі негізгі кұқықтарын заңдыландыру, сондай-ак оларды іске асыру механизмін калыптастыру;

6 салық органдары мен салық төлеушілердің кұқықтык және салықтық мәдениеттерін кажетті деңгейде калыптастыру арқасында мемлекеттік және корпорациялык материалдык мүдделердің мүмкіндігінше балансты болуын көздеу;

7 шетелдік және отандык инвестициялар аясының салық салу климатын жақсарту, инвестициялык салык преференцияларын беру және салық әкімшілігін мемлекет пен инвесторлардың мүдделерін ескере отырып жүргізу тәрізді өзекті мәселелердің оң шешімін тапқаны дүрыс болар еді.

Салықтық құқықтық қатынастардың негізінде салық салу әдіснамасы салық ұғымының теориялык, ғылыми-практикалык және кон-цептуальдык-құқықтық мағынасын айқындайды. Ал оны объективті құбылыс ретінде зерттеу және салық төлеуші мен коғам дамуын баскаратын мемлекеттің, сондай-ак мемлекеттік билік аппаратының арасындағы өзара салықтық құқықтық қатынастар жүйесінін нақты мән-жайын түжырымдау салық жүйесін тиісінше дамытуға септігін тигізеді.

Казіргі кездегі мемлекетіміздің (нарыктық экономикасы дамыған елдермен салыстырғанда бірден байқалатын) салык жүйесі аса маңызды ішкі инвестициялар көздерін, яғни шаруашылык субъектілері тарапынан капиталдандырылатын косымша табыстарды (кірістерді) түмшаландырып отырған сыңайлы. Осындай түйықталған тығырыктан тек Қазақстан экономикасының әлеуметтік-саяси дамуынын, ерекшеліктерін жете білу, меншікке (меншік күкығына) қатысты (мәселен, жерге жеке меншік күкығына байланысты) кезек күттірмес жәйттерді айқындау жөне мемлекеттік кірістерді мүкият ревизиялау арқылы шығуға әбден болады.

Сондықтан салык салу жүйесінің әділеттілік, икемділік, ұтымдылық, үнемділік, карапайымдылык, айкындылык, бәсекелесуге кабілеттілік принциптері негізінде шынайы және түрақты көрініс табуы үшін:

1 түсінікті, айқындалған және актандақтарсыз салык зандарын кабылдау арқылы бірыңғай салықтык қүкыктық базаны күру;

2 салық әкімшілігін жүргізу тәртібін жақсарту және салықтық құқық бүзушылык үшін жауапкершілік қолдану жүйесін жетілдіру жолымен салық жүйесін үтымдыландыру;

3 мемлекеттің салық жүйесін нарыктык-әлеуметтік талаптарға сай үтымды — ыкшамды қалыптастыру негізінде жалпы мемлекеттік және корпоративтік-жекеше мүдделерді ұштастыру және олардың мүмкіндігінше тендестірілуін камтамасыз ету;

4 салық жүйесін құрудың негізгі принциптері мен басты кызмет функцияларын белгілеп, айқындау аркылы жеке кәсіпкерліктің да-муына және инвестициялық кызметін ойдағыдай жүргізілуіне ат салысу;

5 салык элементтерін, салықтық міндеттемелерден туындайтын міндеттер мен құқықтарды, салық органдары мен салық төлеушілердің құқықтық жағдайларын өте мүкият белгілеу;

6 салық зандарын жетілдіру аркылы нарыктык экономиканың бастамасы, ажырамас бөлігі және арнайы аясы кәсіпкерлікті, оның ішінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға кажетті арнаулы салык режимін белгілеу, сондай-ак арнайы экономикалык аймактар мен сыртқы экономикалык кызмет аясында жеңілдетілген салық салу жүиесін калыптастыруға байланысты жанаша сипаттағы заңдар кабылдау;

7 салықтық есепке коюды, мол табыс әкелетін салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке алуды жетілдіру және салыктық бакылауды тиімді, пәрменді әрі әділетті жүргізу барысында мемлекетгін салык жұйесінің халықаралык. стан-дартка барынша жакындауын қамтамасыз ету тәрізді міндеттерді жүзеге асыру казіргі заманғы салық салудың құқықтық реттеу механизмін жетілдіру концепцияларынын мәселелерін шешуге септігін тигізеді.

Мемлекеттің салык жүйесінің фискальдык өнімділігі мен макро-экономикалық сапасы:

1 салық салу аясындағы экономикалық субъектілердін экономикалык-каржылык мүдделерін сақтау;

2 шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы салық режимін колдану;

3 негізгі кұралдар мен жаңа технологиялар енгізетін шетелдік және отандык инвесторларға экономикалық негізделген салықтық ынталандырмалар, соның ішінде инвестициялык салык преференция-ларын беру;

4 республикалык бюджеттің салыктық кірістерін ұтымды калыптастыру тұрғысынан әр салық жылында нақтылы қолданылатын тікелей және жанама салыктардын аралык қатынастарының тиімділігін көздеу;

5 салык әкімшілігін жүргізу негізіндегі заң актілерін жетілдіру;

6 салык жүйесінің фискальдык және реттеуші функцияларынын паритетіне кол жеткізу мәселелерін және т.б. мән-жайларды шешу барысында қамтамасыз етіледі.

Қазақстан Республикасының казіргі заманғы салық жүйесін үйым-дастырудың экономикалык және заңи принциптерінің кешені экономикалык-әлеуметгік тұрғыдан өнімді және икемді салык жүйесін құруды көздейді, сондай-ак салык әкімшілігінін үтымды жүргізілуін және салықтық кұқықтық қатынастардың фискальдык тиімділігінін заңдылык шегінде дамуын негіздейді.

Мемлекеттің салық жүйесі максатты бағыты нақтылы белгіленген, экономикалык және зани принциптер негізінде үйымдастырылған біртұтас кұрылым ретінде объективті экономикалык қыйсындылыкка, сондай-ақ Салык кодексінде күні бұрын айкындалған режимде және Казакстан Республикасы Бюджет кодексінің салықтық ереже-кағидаларына сәйкес жүмыс істейді.

Мемлекеттің салык жүйесінің негізіндегі принциптер салықтар мен баска да міндетті төлемдердің түрлерін тандау, жекелеген салықтар мен міндетті телемдер бойынша салықтық міндеттемелердің және салықтық іс-әрекеттер тактикасының әділетті және рентабельді болуын бағалау барысында калыптасады.

Мемлекеттің салық жүйесінің фискальдық әлеуеті әркашанда Қазакстан Республикасының салык заңнамасы мен кезекті каржы жылына арналған республикалык бюджет туралы заңдағы салықтық міндеттемелердің экономикалық-каржылык мән-жайын көрсетеді. Мемлекеттің кірістері мен шығыстарының бюджеттік байланысы және фискальдык жай-күйі мемлекеттің салық жүйесіне тікелей байланысты болады.

Қазақстан Республикасынын казіргі Салық кодексі мемлекеттің даму ерекшеліктері мен нарықтық экономика талаптарына, халықаралык салықтық құқық стандарттарына сай келетін салық жүйесін құруға және оны дамытуға зор ыкпалын тигізеді, сондай-ак ол осы жүйенін құқыктық негізін қалыптастыра отырып тиісінше жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Осы орайда, салықтық құқықтын мән-жайын зерделеу түрғысынан салық төлеушілер мен фискальдық әкімшілік жүргізуші органдардың салыктарға және салык салуға катысты күкыктары мен міңдеттерін біртіндеп жаңаша жолға қою және оркениетті экономикалык- зани принциптер негізінде мемлекеттің салық жүйесі мен салықтық құқығын халықаралык стандарттарға мейлінше жақындату процесінің айтарлыктай өзекті теориялық проблемалары туындап отыр.

Салықтық қүкыктың осындай теориялык проблемаларын былайша топтастыруға болады:

1 Мемлекеттің салық салу жүйесі және салықтық қызметі бойынша: Салық салу практикасын; салықрентабельділігін; табыстарға және пайдаға салық салу презумпциясын; пайдалар (табыстар) мен меншіктерді салық салу режимі жеңілдетілген елдерге, яғни «салық жүмактары» мен оффшорлык аймактарға шығарудың салықтық құқықтық аспектілерін; салык жүйесін халықаралық стандарттарға сай үтымдыландыру; салық жүйесін құқықтық қамтамасыз ету; фискальдык саясаттың әлеуметтік-экономикалық реттеуші маңызын жоғарылату, жаңа Салық кодексіне байланысты салық жүйесінде туындаған мәселелерді шешу, салыктық кызметтің басымды бағыттарын мүлдем жанадан қалыптастыру процестерін теориялық негіздеу проблемалары. 2 Салықтық құқык және салықтық зандар бойынша: Салықтық құқықтың қоғамдық (мемлекеттік)- құқықтық маңызын қалпына келтірудін; оның әрдайым әлеуметтік және экономикалық мақсаттарды көздейтін ерекшелігін жетілдірудің; мемлекеттік кірісті қалыптастыратын бірден-бір қуатты құқықтық құрал ретінде жаңаша дамытылуының; салықтық құқықтың болмысының нысаны — салықтық заңдардың түрактылығы мен жүйелілігін арттырудың; салықтық заңдардағы салық төлеушілердің құқықтарының олардың салық салу аясындағы міндеттерінің «көлеңкесінде» қалып қоюын зерттеудін; салықтық заңдарда салықты төлеу міндетінің нақты экономикалық мазмұның бекітпеудің теориялық проблемалары.

3Салықтық құқықтық қатынастардағы салықтық міндеттемелер бойынша:

Салықтық кұқықтық қатынастардың қоғамдық (мемлекеттік)-кұқықтық сипаттағы, күрделі кұрылымды қатынастар ретіндегі; тігінен және көлденең туындайтын салықтық құкыктық қатынастардың; инвестициялық салықтық преференцияны қолдану беру жөніндегі шартты салықтық кұқықтық қатынастардың; міндеттемелік салықтық құқықтық қатынастардың; салықтық міндеттеменің туындау негізінің; қоғамнын әлеуметтік-экономикалык аясындағы салық салу процестеріне заңмен мазмұндалған ықпал ету жүйесі — мемлекеттік реттеудің; салыктық міндеттемелер аясындағы тараптар мен субъектілерді ажырата білудің; салықтық міндеттемелердің тиісінше орындалуының, салықтық міндеттемелерге байланысты мәжбүрлеу шараларың қолданудың өзекті проблемалары.

4 Салықтық құқықтың жалпы бөліміндегі салықтық-құқықтық институттар бойынша:

Салықтық құқықтың жалпы бөлімінің қүрылымында, мемлекет көздеген бағдарларға үтымды құқықтық ықпал ету мақсатында тиісті тәртіппен орналастырылған, ерекше бөлім институттарының үйымдастырылу-атқарылу негізінде көрініс табатын салықтық құқықтық институттардың теориялык-кұқықтық айқындамалары мен өзекті проблемалары.

5 Мемлекет кірісінің негізгі бөлігі болып табылатын салықтар бойынша:

Қазақстанда мемлекеттік деңгейде алынатын салыктар мен баска да міндетті төлемдердің әлеуметтік-экономикалык және саяси-құқықтык жүйелердің талаптарына сәйкес болуын талдау мақсатында нормативтік салықтық-құқықтық актілердің заңи сипаттамаларың беру және құқықтық негізде салық салуды жүзеге асыру проблемаларының теориялык негіздерін айкындау мәселелері.

6 Жергілікті маңызы бар салықтар бойынша:

Қазақстанда жергілікті ауқымдарда алынатың салықтар мен баска да міндетті төлемдердің аумактық және мемлекеттік мүдделерге сәйкес болуын талдау мақсатында оларды мазмұндаған нормативтік-құқыктык актілердің заңи сипаттамасын беру және зандык негізде салык салуды жүзеге асыру проблемаларының теориялық негіздерін айкындау мәселелері.

Міне, аталған осындай және өзге де өзекті проблемаларды ғылыми зерделеп-зерттеу, сондай-ақ, «шетелдік және бірлескен кәсіпорындарға салық салу», «жер койнауын пайдаланушыларға салық салу» мәселелерін талкылап-талдау ісі «қаржы және қаржылық құқық» және «салық салу және салықтық құқық», мамандықтары бойынша екінші арнайы жоғары білім алатын магистранттардың үлесіне қойылған.

Пайдалынған әдебиеттер

1 Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауы // Оңтүстік Қазақстан №22-23 (18436) 9 ақпан, 2008 жыл

Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана // Егемен Қазақстан -2006-2007 жж.

3 Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995ж

4 Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 12 маусымдағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексі (салық кодексі)

5 Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексі (салық кодексі) 2004 жыл

6 Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 1 сәуірдегі «Бюджет жүйесі туралы» Заңы (2001 жылғы 7 желтоқсанда енгізілген өзгерістер мен толықтырылуды ескеру қажет)

7 Салықтық құқық Найманбаев С.М., Алматы, 2005 ж.

8 Салықтық құқық Найманбаев С.М., Алматы, 2001 ж

9 Салықтық құқық Найманбаев С.М. Алматы, 1996ж

10 Налоговое право Худяков А.И. Алматы, 1998 ж

11 К.Маркс.,Ф.Энгельс соч 2-е изд. С 82

12 Советское финансовое право.М., 1998 ж

13 Основы налогового права.Указ.раб.

14 Налоги (под.ред.Черника, А.З. Дадашева) М.,Финансы и статистика,1999 ж

15 Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан (особенная часть) Алматы, Норма-К,2002 ж

16 Грачева Е.Ю., Соколова Э.Д. Налоговое право:вопросы и ответы. М.,2004 ж

16 Основы налогового права (под.ред.С.Г.Пепеляева, Л.К. Воронова) М., Инвест.Фонд, 1995 ж

17 Қ.Қ.Ілиясов, С.Құлпыбаев., Қаржы., Алматы., 2005 ж

Қазақстан Республикасы., Алматы., 2005 жылдың наурыздың 5-гі

« ҚР-ғы бағалы қағаздармен жасалған мәмлелерді тіркеу туралы»

19 Қазақстан Республикасы Заңы «Акционерлік қоғам туралы » Алматы., 2004ж

Қазақстан Республикасы Президентінің Заң күші бар жарлығы

« Шаруашылық серіктестіктер туралы»., 2.05.05ж

21 Қазақстан Республикасы Заңы « Банкроттық туралы» Егемен Қазақстан 2004ж

22 Қазақстан Республикасы Заңы « Қаржы лизингі туралы»., Егемен Қазақстан., 2004ж

23 Финансовый менеджмент Учебное пособие под. редак . проф. А.Нурсейт «Экономика» 2001ж

24 Бородина Е.И., Голикова Ю.С., Колчина Н.В.,И.Смирнова., Финансы предприятий., Москва 2005ж

25 Жуйриков К.К., Назарчук М.М., Жуйриков Р.К. Страхование: теория, практика, зарубежный опыт, 2000г.

26 Жуйриков К.К. Финансы хозяйствующих субъектов Уч. пособие 2001г

27 Мельников В.Д. и Ильясв К.К. Финансы Алматы 2003г.

28 Сутемгенов Н.Д.и Таттибаев К.М. Фондовый рынок Алматы 2003г

29 Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Финансы предприятий. Уч.пособие 2004г.

30 Шуляк П.Н. Финансы предприятий Учебник 2004г.

31 Жуйриков К.К. Финансы предприятий в условиях рынка Уч.пособие, Алматы 2002г.

32 Жуйриков К.К., Раимов С.Р., Танирбергенова Г.Б. Финансовый анализ предприятия. Учебник 2003г.

33 Ван Хорн. Основы управления финансами , пер с англ, М. 2000ж

34 Бочаров В.В., Леонтьев В.Е. Корпоративные финансы СПб 2002ж

35 Бочаров В.В. Инвестиционный менеджмент Уч.пособие СПб. 2000ж

36 Бочаров В.В. Финансовое моделирование СПб.2000ж

37 Бочаров В.В. Управление денежным оборотом предприятий и корпораций М.2000 ж

38 Нурсеит А.Ш., Темирбекова А.Б., и Нурсеитова Р.А. Теория рыночной экономики: препринимательский аспект. Алматы 2000ж

39 Павлова Л.Н., Финансы предприятий ., 2002ж

40 Дюсембав К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К., Аудит и анализ финансовой отчетности., 2003ж

41 Исахметов Т. Жанболатов С., Қаржы құқығы.,Оқу құралы -Шымкент, 2003ж

42 Мельников В, Ильясов К., Финансы: учебное пособие. — Алматы, 2004

43 Илиясов К., Құлпыбаев С.,Қаржы: Оқулық. — Алматы, 2005

44Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексi, Жалпы бөлiм, 27 желтоқсан 1994 жылғы. 21 мамыр 2002 жылғы банктерге қатысты өзгерiстер мен толықтырулар

45 Қазақстан Республикасыны Азаматтық кодексi ерекше бөлiм 1999

46 «Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер
туралы» 12.06.0ІЖ. №210-11 (Салық кодексі) (кейінгі түзетулермен)

47 Гражданское право. Под ред. А.П.Сергеева, Ю.К. Толстого, часть 2., М., 1998ж

48 Жайлин Г.А. Гражданское право Республики Казахстан Часть особенная том 1. Данекер А., 2001ж

49 ҚР»Жер туралы» заңы

50 07.07.1997ж. «ҚР-дағы шағын кәсіпкерлікті қолдаудың және дамытудың басымдығы мен аймақтық бағдарламалары туралы» Президент жарлығы

51 2001 жылдың 18 қыркүйек айындағы № 1306 Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлері бойынша есеп пен декларацияларды құрастыру ережелері

52 «Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР кодексінің негізгі ережелерінің түсініктеме жинағы — Астана «БИКО Принт» 2002ж

53 «Қаржы» оқулығы, Мельников В.Д., Ильясов К.К., Алматы 2001 ж

54″Салық салу негіздері» оқу құралы (екі тілде), А.С.Бекболсынова., Шымкент, 2003

[1] Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауы // Оңтүстік Қазақстан №22-23 (18436) 9 ақпан, 2008 жыл

Тюркские страны приступили к созданию общего гимна

Кремль сообщил о готовности к диалогу в…

Зеленский: Если штаты сократят помощь, то мы…

Президент Абхазии подал в отставку

В Иране будут перевоспитывать женщин, снимающих хиджабы

Мировые цены на нефть продолжают падать

Нурила Асанкызы стала первой в истории казахстанской…

Казахстанские спортсмены продолжают радовать победами на международной…

Москву массово атаковали беспилотники

Число беженцев в мире перевалило за 123…

Дипломдық жұмыс. Салықтардың экономикалық мәні, олардың функциялары мен міндеттері

В Караганде появится стадион и спортивный комплекс на 10 тысяч мест

В Нацбанке ответили на вопрос, дорастет ли доллар до 600 тенге

Даниала Ахметова обвиняют в получении взятки в виде чемодана долларов от израильтян

«Я тоже хочу размножаться» — депутат о стерилизации животных в Казахстане

Димаш Кудайберген спел казахскую песню для премьер-министра Венгрии (ВИДЕО)

О НАС

Мобильное приложение

Наши контакты