Елімізде соңғы бір жарым жылдан бері сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа заң жобасы дайындалу үстінде. Басқа құжаттардай емес мерзімінің созылуының өзі-ақ, маңыздылығын айғақтап тұр. Барлық тиісті органдармен қатар қарапайым халықтың да ұсыныс-пікірлері ескерілген жобаны енді халықаралық сарапшылар да талқылауға кірісті. Құжатты дайындаған «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясының бастамасымен кеше Астанада «Ұлттың жаңа саяси бағыты: мемлекет пен қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекеті» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция ұйымдастырылып, жоғары деңгейдегі талқылауға ұласты.
«Нұр Отан» ХДП Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек жүргізген конференцияға Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Қ.Қожамжаров, Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің төрағасы Р.Түсіпбеков, Конституциялық кеңес пен Жоғарғы сот өкілдері, Парламент депутаттары, бірнеше партия жетекшілері қатысты. Шетелдік ұйымдардан Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасының тұрақты өкілі Стивен Тулл мен ЕҚЫҰ-ның Қазақстандағы орталығы басшысының орынбасары Жаннет Клетцер арнайы келді.
ҚР Президентінің конференция қонақтарына арналған құттықтауын жеткізген Б.Байбек «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң жобасының дайындалу барысына жан-жақты тоқталды. «Нұр Отанның» бастамасымен әзірленген құжат жаппай құқықтық тәртіп пен қауіпсіз қоғам құруға ықпал ететін болады. Мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде алдын алу шараларын даярлап, сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттар мен сараптамаларды енгізу арқылы оның қауіп-қатерін сараптай отырып жүйелі түрде жоюдың негізіне айналады» деді ол.
Осы орайда пікір білдірген Сенатор, «Нұр Отан» ХДП Жемқорлықпен күрес жөніндегі республикалық қоғамдық кеңестің төрағасы О.Әбдікәрімов:
— Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері жаңа мемлекет құрылды, жаңа қоғам қалыптасты. Жаңа заманның талаптарына сай жұмыс істей алатын жаңа ұрпақ өсіп-жетілді.
Осы жолдағы ең басты кедергі – сыбайлас жемқорлық. Сол себепті Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы халыққа Жолдауында осы кеселмен күресті күшейту қажеттігі туралы ұдайы айтып келеді. Жемқорлықпен күрес – Қазақстанның даму стратегиясының іргетасы, мемлекеттік саясатының ажырамас бөлшегіне айналды. Бүгінде Қазақстанда жемқорлыққа қарсы әрекеттің заңдық негізі қалыптасты. Жемқорлық заңбұзушылықтар үшін жауапкершілікті күшейтетін заңдар жиынтығы қабылданды.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің осындай жүйелі әдістерінің бірі ретінде нормативтік құқықтық актілерді жемқорлыққа қарсы міндетті сараптамасын айтуға болады. «Мемлекеттік бақылау мен қадағалау туралы» заң бақылау мен қадағалаудың ортақ принциптерін бекітті. Сондай-ақ азаматтар мен заңды тұлғаларға қатысты мемлекеттік бақылау мен қадағалау жүргізу кезінде құқықтарының қорғалуына кепілдік берді. Мүдде қайшылығының алдын алу жолдары айқындалды.
Жемқорлыққа қарсы әрекет етудің халықаралық құралдарына қосылу бағытында айтарлықтай жұмыс атқарылды. Олардың қатарына БҰҰ 2003 жылғы жемқорлыққа қарсы конвенциясын, 2000 жылғы трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясын, Экономикалық қарым-қатынас және даму ұйымының халықаралық іскерлік операциялар кезінде шетел мемлекеттік органдары лауазымды қызметкерлерінің сыбайластығымен күрес жөніндегі конвенциясын, сонымен қатар 1998 жылғы заңсыз ақшаны заңдастыру, анықтау және қылмыстық іс-әрекеттерден түскен кірістерді тәркілеу жөніндегі конвенциясын атауға болады, – деді.
Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы Әлихан Бәйменов бүгінгі қолданыстағы заңның тым ауқымды екендігін, соның салдарынан аз көлемде пара алушы мен миллиардтарды жымқырғандардың жауаптылығы қатар қаралып жүргендігін жеткізді. Шын мәнінде, мемлекетке орасан зор зиян келтіргендерге тағылатын айып пен жаза да аса ауыр болуы шарт. Халықаралық тәжірибеде сыйбайлас жемқорлық ұғымының нақтыланбауы салдарынан ұсақ құқықбұзушылар да осыған жатқызылып жүр. Есесіне, парақорлығымен істі болғандардың 80 пайыздайы мемлекеттік органдарда әлі де жұмыс істейтіні жасырын емес. Бәйменовтiң ойынша «командалық ауысулар» да сыбайластыққа жол ашып, ыңғайлы орта қалыптастыратын тәсілдердің бірі. Таяуда қолданысқа енетін «Мемлекеттік қызмет туралы» заң ондай орынсыз істерді тоқтатуы керек.
Мәжіліс депутаты, «Нұр Отан» ХДП жанындағы Құқықтық кеңестің төрағасы Н.Әбдіров заң жобасын дайындауға жетекшілік еткендіктен, оның ерекшеліктеріне тоқталды. 1,5 жылдан бері біліктілігі жоғары мамандармен бірге маңызды құжатты әзірлеу барысында, халықаралық тәжірибені де, ел ішінен түскен бастамаларды да барынша мұқият зерттеп, тиімділерін алуға тырысқан. Қазіргі қолданыстағы 20 баптан тұратын заңның негізгі міндеті – жазалау болса, жаңа жобаның философиясы алдын алу. Бұл құжаттың бұрынғыларынан тағы бір айырмашылығы бар. Соңғы жылдары мемлекеттің қазынасын басқару кезінде бірқатар лауазымды тұлғалар миллиардтарды жасырын түрде шетелдерге асырып, артынан өздері де тайып тұратын оқиғалары жиілеп кетті. Екі ортада зардап шегетін мемлекет пен қарапайым тұрғындар. Әбдіров енді осындай істердің жолын кесетін немесе шенеуніктің жымқырған мүлкін мемлекетке қайта қайырып алатын заңды тетіктер тапқандарын айтады. Оның барлығы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң жобасына енгізіліпті.
Конференция барысында, Қытайдың Қытай коммунистік партиясы тәртіп және қадағалау жөніндегі институты халықаралық бөлімінің директоры Чжан Айминь:
– Қытай коммунистік партиясы мен үкіметi сыбайлас жемқорлыққа қарсы жұмысқа айрықша назар аударады. Экономикалық реформа бағдарламасы енгізілгеннен бері сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреспен қатар, еліміздің экономикалық және әлеуметтік дамуына айрықша назар аударып келеміз. Біз сыбайлас жемқорлықпен күрес барысында қытай халқының сипатына тән жеке үлгіні талдап-жасадық. Қытай коммунистік партиясының былтыр қараша айында өткен Жалпықытайлық 18-құрылтайында және ҚКП-ның үстіміздегі жылғы қаңтарда өткен партиялық тәртіп инспекциясы жөніндегі 2-пленарлық мәжілісінде алдағы жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі бағдарлама талқыланды. Партияның және тәртіп жөніндегі Орталық комиссияның қызметіндегі негізгі бағыттардың бірі – партияның жұмыс тәсілдерін жақсарту болып табылады. Мысалы, біз халықаралық іссапарларға жұмсалатын шығындарды қатаң бақылауға алдық. Бұған қоса, біз бюрократияны ауыздықтап, салтанатты қабылдаулар мен іссапарларға бөлінетін мемлекеттік шығындарды үнемдеу үшін таяуда енгізілген «Eiqht-Point Code» үлгісінің талаптарын орындайтын боламыз. Сондай-ақ ресми тұлғалар туралы жеке мәліметтерді беруде ашықтықты жақсарту бағытында жұмыс жасаймыз, – деген пікірін білдірді. Жиын барысында Санкт-Петербург криминология клубының президенті Д.Шестаков сынды бірқатар сарапшылар сөз сөйлеп, өз ойларын ортаға салды.
Бейсенбай ДӘУЛЕТҰЛЫ
Астана қаласы
http://www.aikyn.kz
