Қазынаның қаржысын қалт жібермей қадағалайтын құзырлы орынның жария еткен деректері жемқорлардың арам шөптей қалыңдығын көрсетіп отыр. Әсіресе түрлі деңгейдегі шенеуніктер, әкімдер мен оның маңына жиналғандардың билік қолына тиісімен, әлекедей жаланып шыға келетін аурудан арылмай-ақ қойды қазақ. Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бойынша агенттік былтырғы жылдың өзінде сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыстың 78 пайызы мемлекеттік сатып алуда әкімдер мен оның жандайшаптарына тиесілі екенін мәлімдегені аян. Халықты қан қақсатып қойып, елдің ақшасын талғамай жұтатын бұл жебірлердің көмейіне тұрар қылтан кәне?
Агенттік айдай әлемге жайып салған деректерге үңілсек, әкімдердің және қарамағындағылардың елдің ақшасын жеуде алдына жан салмай тұр. 2012 жылы 288 жемқорлық қылмысы анықталса, оның 78 пайызы мемлекеттік сатып алуда орын алыпты. Оны жасаған әкімдік қызметкерлері, оларға тиесілі бөлімдер. Соның ішінде 26 әкім мен олардың орынбасарлары бар дейді ресми деректер.
Айлықпен байыған адам жоқ
Қадыр Мырза-Әлінің бұл сөзі – ащы шындық. Айлықпен байыған әкім я байшыкеш болса, соған ескерткіш қойылар еді. Ескерткіш дегеннен шығады. Осыдан біраз бұрын Ресейде 300 жүк көлігін заңсыз өткізу үшін ұсынылған 45 млн рубль парадан бас тартқан Ресейдің ГИББД-ы инспекторына қолы сүттей аппақ ескерткіш қоюды ұсынуда. 45 млн рубль долларға шаққанда 1,5 млн АҚШ доллары. Мұндай ерлік қарапайым инспекторлар түгіл мемлекет қазынасын сеніп тапсырған шенеуніктердің қолынан келмей, қиналып отырмыз. Ең сорақысы шенеуніктерге пара ұсынғаннан бұрын, сол параны өздері сұрап алатынында болып тұр. Сыбайластардың жолын кесу үшін пара беру фактісін хабарлаған адамға сыйақы беру әдісі де қолға алынды. Бірақ сорымыз қалың екен, «түйені түгімен, биені бүгімен жұтқандар» азаймай келеді.
Қосылғыштардың орны ауысқанымен, қосынды өзгермеді
Ал мемлекеттік сатып алу портал арқылы жүргізіледі. Жария, ашық, таза болады дегеніміз тек дақпырт болып қалды. Порталға салса да, сыбайластар бұрынғы «сыбағаларынан» қағылған жоқ. Кейінгі мәліметтерге сүйенсек, мемлекеттік сатып алуда шенеуніктер «үлестерінен» ұтылып емес, ұтып жүр. Құрылыс саласы қазір жемқорлардың «жәрмеңкесіне» айналып тұр. Сондай-ақ құзырлы орындар кәсіпкерлерден мемлекеттік сатып алуды ұтып алуына «жағдай» жасау үшін шенеуніктердің пара алу дерегінің де кемімей отырғанын жасырмайды.
Ресми ақпараттар бұл күні сыбайлас жемқорлықтың құрылыста да қарқынды екенін жасырмайды. Ондай қылмыс өткен жылы 133-ті құрапты. Бұдан тұрғын үй- коммуналдық шаруашылығы да құралақан емес. Ондағы қылмыс 46 дейді дерек көзі. Жалған я болмаса таныс-тамыры арқылы қолдан компания жасап, бюджеттің ақшасын теспей сорғандарды ел іші көріп жүр.
Бұған агенттік таратқан деректер дәлел бола алады. Мысалы, Маңғыстау облысы әкімінің бірінші орынбасары сол облыс аймағында өз таныстарымен әлеуметтік нысандар салу үшін мемлекеттік сатып алу бойынша бірнеше жыл бойы келісімшарт жасасып келген. Онымен қоймай, сыйлыққа мердігерден құны 64 млн теңгені құрайтын коттедж алғаны және бар. Бұл бір ғана Маңғыстаудағы жағдай емес. Павлодардың құрылыс бөлімінің бастығы да мемлекеттік сатып алуға келісімшарт жасау үшін пара алған. Жаңаөзен қаласының ТКШ бөлімінің бастығы мемлекеттік сатып алуға арналған қаржыны жымқырған. Ал Қарағандыда былтыр құлап қалған тұрғын үй бойынша 2006 жылы «Бесоба» кешенін салуға рұқсат берген мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау облыстық басқармасының бұрынғы бастығы Александр Воробьевтің үш жылға сотталғаны тағы бар.
Тап осындай кепті еліміздің кез келген өңірі киіп отыр. Өйткені кез келген облыста әлеуметтік маңыздағы нысандар құрылысы жүріп жатыр. Ал оның қаншалықты әділ-ағын аңғару қиын. Себебі соңына түсіп, тергеп, тексеріп жатқандар кемшін. Сондықтан портал парақорларға кедергі емес. Портал дегеніміз – өзімізді-өзіміз жұбатудың, алдаусыратудың амалына ғана айналды.
Елеужан ЕЛЕМЕСҰЛЫ, заң ғылымының кандидаты:
– Елбасы халыққа Жолдауында: «Жаңғыртудың ең маңызды мәселелерінің бірі – сыбайлас жемқорлықпен кесімді күрес. Біздің бұл бағыттағы іс-әрекеттеріміз мемлекеттік аппараттағы сыбайлас жемқорлық деңгейін едәуір төмендетті. Алайда бізге сыбайлас жемқорлықпен күрестің жаңа стратегиясын жасау қажет. Парақорларды анықтау және сотқа тарту жеткіліксіз», – деп атап көрсеткені мәлім. Ел Президенті Үкіметке жаңа құқықтық тетіктерді ақпараттық мүмкіндіктер арқылы жұртшылыққа жемқорлықтың алдын алуды міндеттеді. Ендігі міндет – сол үдеге құзырлы орындардың жұдырықтай жұмылуы. Жемқорларды жазалауда қатаң болуы тиіс. Сонда ғана жемқорлықтың жолы кесілмек.
Дерек
Қытайда ұрылардың қолын кеседі. Парақорлар қылмысының деңгейіне қарай өмір бойына бас бостандығынан айырылады немесе ату жазасына кесіледі. Мәселен, 2000 жылы Қытайда 10 мың шенеунік ату жазасына кесілген. Кубада да парақорларды өлім жазасына кеседі. Біріккен Араб Әмірлігінде ұрылар секілді парақорлардың да қолын шауып тастайды екен.
Автор: Қызғалдақ АЙТЖАНОВА
http://alashainasy.kz/politics/42047/
