АЛТЫНОРДА
Новости

Асық ойыны қашан алшысынан түседі?

edc33a8c6d43d6ebe1f91b28491c377bҚазіргі таңда ұлттық спорт түрлерінің жаңа серпін алып, қайта жаңарып, қолға алынып күн сайын дамып келе жатқаны байқалады. Күні кеше ғана елордамыз астанада өткен Қазақстан барысы соның бірден-бір дәлелі болса керек. Алла сәтін салып жатса ұлттық спорт түрлерімізбен әлемдік дейгейге көтерілетін күн де алыс емес секілді.

Қазір елімізде ұлттық спорттың жиыр­ма­дан астам түрі бар. Олардың алды әлем­дік деңгейге көтеріліп, Азия және Олим­пиада ойындарының бағдар­ла­ма­сы­на кіретін спорт түрлерінің қатарынан орын алуға тақап қалды. Мысалы, қазақ күресі келесі Азия және Олимпиада ойындарына кіруге дайын-ақ тұр. Тек кірер тетігін тапсақ болғаны. Алғы қадамдары да жасалуда. Мәселен, қазақ күресінен елімізде дәстүрлі түрде ұйымдастырылып келе жатқан «Қазақ­стан барысы» додасы жыл өткен сайын қарқын алып, дамып жатқаны соның айғағы болса керек. Егер осы қар­қы­ннан танбасақ, қазақ күресі де Олим­пиа­дадан ойып тұрып өз орнын алары сөзсіз. Ол үшін ең алдымен өз Отанымызда оның абыройын өсіруіміз керек.

Сонымен қатар қазақ халқының ұлттық спорты қатарында асық ойынының да алатын орны ерекше. Асық ойындары ерте кезден бері кішкентай бүлдіршіндердің сүйіп ойнайтын ойындар қатарына жата­ды. Жақында ғана Асық ату федерациясы құрылғаны белгілі. Ұлттық спорт түрін да­мытуға атсалысып жүрген Білім және ғы­лым вице-министрінің жаңа қызметіне де қан жүре бастаған сияқты. Жалпы, ұлттық ойын­дарымызды өскелең ұрпақтың ұмыт­пауы, ары қарай жалғастыруы құптарлық жайт.

Асық ату ойынының тамырына қан жүгіре бастады. Қазақ балалары сақасын сайлап, асығын тізетін күн де алыс емес деген үміттеміз. Олай дейтініміз, бүгінде жер-жерлерде ұлттық спорттың бұл түрі­нен әртүрлі турнирлер ұйымдастырыла бас­тады. Мәселен, жақында елордамыз Астанада» қалалық ашық біріншілік өтіп, оған Астана бар, көрші қалалар бар жүз­ден астам ойыншы қатысқан болатын. Жүл­де қоры да қомақты болды. Бірінші орын иегері 100 мың теңгеге ие болса, екінші орынға 80 мың теңге беріліп, үшінші орынға 50 теңге тігілді.

Жалпы, асық ойыны — қазақ халқының дәстүрлі ойыны. Асық ойыны күндіз де, түнде де ойналады. Күндізгісі – мер­ген­дік­ке, түнгісі – ептілікке баулиды. Иіргенде түскен қалпына қарай асық – алшы, тәйке, бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қор­ға­сын құйылып жасалғаны – сақа, жақ­сылары – оңқай аталады. Асық ойынының мы­надай түрлері бар: құмар, тәйке, омпы, алшы, хан (хан ату), қақпақыл және тағы басқа.

«Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар. Бәрінен де қой бағып, құйрық-бауыр жеген озар» деген мақалды кім шығар­ғанын ешкім де дөп басып айта алмас. Дегенмен, неде болса, бұл мақал­дың мақсатсыз шыққаны анық. Әйтпесе доп ойнап тозған ешкімді көргеміз жоқ. Еуро­па футболын айтпағанда, біздің ойын­шылардың өздері айына кем дегенде бес мың АҚШ доллары көлемінде жалақы алады деп естіп жүрміз. Ендеше неге асық ойынын да футбол демей-ақ қоялық, төрі­мізден орын алған басқа спорт түрлерінің деңгейіне жеткізбеске. Ал асық ойнаудың басқасын айтпағанда денсаулыққа тигізер пайдасы да орасан екенін мамандар дәлел­деп жүр. Мәселен, қазір балалардың үйде интернетке қарап отырғанынан асық ойнағаны өздерінің денсаулығына және рухани дамуына мол пайдасын тигізеді. Оны өзіміз де түсіне бастағандаймыз. Асық ату – мектеп бағдарламасына міндетті пән ретінде енгізілуі мүмкін деген сыбыстарың да соның дәлелі болса керек. Яғни, жер-жерлерде ұлттық ойынға деген қызы­ғу­шы­лық қайта ояна бастады.

Асық ату – ұлттық ойынның атасы ғана емес, халықтың өткені мен бүгінгісінің көрінісі. Өйткені ертеде қазақ баласы қолына ең алғаш асық ұстаған. Ырымдап «Асығың алшысынан түссін» деген. Бұл – ұлттық тәлім-тәрбиенің, ізеттіліктің белгісі. Асық малдың жіліктерін жалғастырып тұратын шағын сүйек қана емес, ұрпақ тәр­биесіне аса қажетті құрал. «Асық ойынын қазақтың мергендік мектебі деуге толық негіз бар» дейді мамандар. Мер­гендікпен қатар, баланың ептілігін, шап­шаң­дығын, табандылығын және қыра­ғылығын жетілдіреді. Мамандардың дәлелдеуінше, асық баланың жүйке-жүйесін қалыптастырып, ой-өрісін кеңей­теді. Сондықтан асық ойынын, ұлттық бренд деңгейіне көтеріп, спорт түрі ретінде дамытудың кезi келген сияқты.

 

Мұрат ӘБЕНОВ, Асық ойыны Ұлттық спорт Федерациясының Президенті:

– Мен бала кезімнен асыққа өте жақын болдым. Сондықтан да білемін, ұлттық ойындарымыз жастар тәрбие­сінде өзекті орын алады. Асық секілді құнды­лықтарымыздың астарында біз­дің тарихымыз жатыр. Асық ойыны жас балаларды мықтылыққа, мер­ген­дікке үйретеді. Денесі шынығады. Жас талға­майтын бұл ойын түрін кез келген жерге ойнай беруге болады. Менің ойым­ша, осындай дүниелерімізді жүйелі түрде насихаттай беру керек.

Хайдар ӘЛЬФИ, философия ғылы­мының кандидаты:

– Қазақ халқы асықты өте қатты қадірлеген. Оны ою-өрнектерден көруге болады. Мысалы, оларда асықтың алшы түсуі әдемі бейнеленген. Сақалар көбінесе қорғасын құйылып, белінен байланып жасалған. 

Видади САЛАХОВ, Қазақстандағы Әзір­байжан мәдени орталығының президенті:

– Асық ату түркі халықтарына тән ойын. Оның аталуы түрлі болғанымен ережесі мен әдіс-тәсілдері ұқсас Қазақтар «асық» десе, әзірбайжандар «ашық» дейді. Ойынның заңы – бір. Қазақтың асық атуымен бірдей. Бес тас деген ойынды да көрдім дәл сондай.

Автор: Абылайхан ҚЫЛЫШБАЕВ

 

http://alashainasy.kz/sport/44456/