Сәтін салса, еліміз биыл Дүниежүзілік сауда ұйымына кіріп қалуы мүмкін. Өйткені ұйымға мүше болу үшін жүргізілген келіссөздер тәмам десе де болады.
Тек тарифтік үйлесімділікке және жергілікті қамтуға байланысты екі мәселе шешiмін тапса, Қазақстан жыл аяғына қарай ДСҰ-ға мүше болмақ. Дегенмен Қазақстанның ол ұйымға кіруіне мүдделі еместер де бар. Соның бірі – Ресей. Ресей экономистері «Қазақстанның ДСҰ-ға енуі – еліміз үшін үлкен қатер» деген дабыл қағуда. Себеп, «Егер Қазақстан ДСҰ-ның ыңғайына жығылып, тарифтік бағаны бірден түсіріп жіберетін болса, онда ол ел арқылы Ресейге арзан тауарлар лап береді. Көлік өндірісі, ауылшаруашылық саласы құлап қалмақ. Өйткені арзан жеңіл көліктер, ұшақтар, тікұшақтар, ауыл-шаруашылық көліктері еліміздегі осы сала бойынша жұмыс істеп тұрған зауыт-фабрикалардың қарқынын тоқтатады. Шығарып жатқан отандық өнім шетелдік тауарлармен бәсекелес бола алмайды. Мұның арты – құрдым. Демек, Қазақстанның ДСҰ-ға енуі – Ресей үшін үлкен қатер» деседі олар. Рас, Ресей ДСҰ-ға кірер алдында көлік, ұшақ, ауылшаруашылық өндірісін қорғап, арнайы келісімдер жасады. Тарифтік бағаны бірден түсірмей, кезең-кезеңмен төмендетуге қол жеткізді. Әрине, өзінде барды жоғалтып алмау үшін, ондай келісімдер Ресейге ауадай қажет. Оған келісуге болады. Бірақ Қазақстанда ондай келісімшарттар жасайтындай ірі өнеркәсіп орындары бар ма? Әрине, жоқ. Дегенмен өзге елдермен бірігіп шығарып жатқан ауылшаруашылық техникалары, жеңіл көліктер баршылық. Бірақ олар мардымсыз. Демек, Қазақстанға сырттан келетін арзан, бірақ сапалы тауарға қорықпай есікті ашуға болар еді. Ол халыққа тиімді болмақ. Бірақ ресейліктер Қазақстанның тарифтік мәселені өздерінің ыңғайына қарай шешкенді жөн көреді. Олардың алға тартар уәжі: «Ресей ДСҰ-ға кірерде Кедендік одаққа мүше Қазақстан және Беларусьпен тарифтік жағдайларды келісіп алды. Бір-бірінің мүддесіне қайшы келмеуді ойлады. Демек, Қазақстан да сондай қадамға баруы керек». Бірақ бұған ДСҰ көне ме? Қазақстанға ұйымның бәріне бірдей шартты таңары анық? Өйткені Қазақстан Ресейдей алып ел емес. Сонда екі оттың ортасында еліміз қалмақ па? Қайтпек керек?
Ілияс Исаев, қаржыгер, сарапшы:
– Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіретін кез пісіп-жетілді. Енді ешкімге жалтақтамай, ДСҰ-ға есік ашқаны жөн. Құдайға шүкір, ол ұйыммен келіссөздер жасалып жатқан уақыт ішінде еліміз айтарлықтай дайындық жасап үлгерді. Мәселен, көлік жасау саласын алайық, біз сол шетелдік көлік компанияларымен біріге отыра, Қазақстанда құрастыру зауыттарын салып алдық. Өнім шығарып жатырмыз. Жаман емес. Нәтиже бар. Ал Ресейдің бізге өйтіп шарт қоятындай жайы жоқ. Олар қорғаса, өз өнімдерін жоғалтып алғысы келмейді. Біз ше? Неге біз сол Ресей көліктерінен жақсы көлік шығара алмаймыз. Шығарамыз. Ол үшін шетелдік озық технологиясы керек. Ол бізге келе бастады. Халыққа арзан, сапалы тауар керек. Демек, біз ұтылмаймыз. Егер Ресей Кедендік одақты алға тартатын болса, ондағы құжаттарда еркін капитал, сауда, жұмыс күшінің қозғалыстарына рұқсат берілген. Сондықтан Ресейдің қас-қабағына қарамай, өз мүддемізге сай келетін болса, ДСҰ-ға тездетіп енгеніміз жөн.
Мырзагелді Кемел, экономика ғылымдарының докторы, профессор:
– Қазақстан 1996 жылдан бері ДСҰ-ға мүше боламыз деумен келеді. Соның реті биыл келген секілді. Халық үшін, мемлекет үшін өте тиімді. Әрине, ауыл шаруашылығы үшін зияны тиер, бірақ өзге салаларға көп әсер етпейді. Мәселен, Ресей талай жыл ДСҰ-ға бірге өтеміз деп келді де, өздері мүше болып шыға келді. Біз қалып қалдық. Сондықтан өзге елдің қас-қабағына қараудың реті жоқ. Ресейдің бір экономисі «Қазақстан ДСҰ-ға енсе, бізге қауіп» деп дабыл қақты екен деп бүкіл тірлікті тоқтатып қоюға болмайды. Біз тәуелсіз елміз. Тәуелсіз шешім қабылдауымыз тиіс. ДСҰ-ның тиімділігін көріп тұрып, неге біз шегіншектеуге тиіспіз?!
Сейсен ӘМІРБЕКҰЛЫ
http://www.aikyn.kz/news/view/39925
