АСТАНА. 17 ақпан. BAQ.KZ -Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, белгілі режиссер, «Шоқ пен шер», «Сен он екіге келгенде», «Қызыл киіз үй», «Ұш, тырнам, ұш», «Саған күшік керек пе?», «Жамбылдың жастық шағы» сияқты танымал фильмдердің авторы Қанымбек Қасымбеков өмірден озды,-деп жазады «Айқын» газетінің тілшісі Қаншайым БАЙДӘУЛЕТ
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, белгілі режиссер, «Шоқ пен шер», «Сен он екіге келгенде», «Қызыл киіз үй», «Ұш, тырнам, ұш», «Саған күшік керек пе?», «Қоштасқым келмейді», «Жамбылдың жастық шағы» сияқты танымал фильмдердің авторы Қанымбек Қасымбеков өмірден озды.
Бірегей талант 1943 жылы 4 ақпанда Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Шиен ауылында дүниеге келген. 1969 жылы Мәскеудегі Бүкілодақтық кинематография институтын бітірген. 1971 жылы түсірген алғашқы толық метражды туындысы «Шоқ пен Шер» 1972 жылы Монте Карлода ұйымдастырылған фестивальде «Ең үздік балалар фильмі» жүлдесін жеңіп алған. Сондай-ақ 1973 жылы Ташкент қаласында өткен телевизиялық фильмдердің Бүкілодақтық байқауында КСРО кинематографистерінің ең жоғары бағасын иеленген. Күні кеше ғана М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры Уәлихан Қалижанұлының мұрындық болуымен Президент стипендиясын алып, отбасымен мәре-сәре болып қуанған еді. Өткен бейсенбіде зайыбы Оралтай апай Мәдениет және ақпарат министрі Мұхтар Құл-Мұхаммедтің арнайы тапсырмасымен «Қазақфильм» киностудиясы наурыз айының ортасында 70 жылдық мерейтойын атап өтуге дайындалып жатқанын айтып, сүйінші хабар жеткізген. Алайда жеті жылға жуық инсульт алып, төсек тартып жатқан балалар киносының ардагері сенбі күні түс ауа жарық дүниемен қоштасты.
Осыдан екі жыл бұрын «Айқын» газеті «Кинорежиссер көмекке зәру. Қанымбек Қасымбеков мемлекеттен қолдау күтеді» деген тақырыппен үлкен мәселе көтерген болатын. Мақала жарияланғаннан кейін, сол кездегі Мәдениет және ақпарат министрі Дархан Мыңбай мырза режиссердің үйіне телефон шалып, жағдайын сұрап, Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ президенті Ермек Аманшаевқа киногерді тікелей қамқорлыққа алу туралы айрықша тапсырма бергені есімізде. Сол міндетті мінсіз атқарған Ермек Әмірханұлы қаралы сәтте отбасына салмақ түсірмей, марқұмды өзі қатты жақсы көрген киностудиясымен қоштастырып, ақтық сапарға арулап шығарып салды.
Оралтай апайдың айтуынша, Қанымбек аға аяқ-қолы сау кезінде «Өлгенде Есенқұлдың қасында жатамын» деп айтып жүреді екен. Екеуі араларынан қыл өтпестей дос болып, бір-бірін қатты құрметтеген көрінеді. Құдай аузына салды ма, кім білсін, ол кісіден он жас кіші Есенқұл Жақыпбеков тура үш ай бұрын бақилыққа аттанды. Енді екеуі екі төбенің басында, «Ақындар елі, батырлар елі» Ұзынағаштың топырағында қатар жатыр…
Сатыбалды НАРЫМБЕТОВ, режиссер:
– Қазақ мәдениеті мен руханияты үшін орны толмас ауыр қайғы. Қазақ балалар фильмінің атасы Абдолла Қарсақбаевтың жолын жалғастырған бірден-бір інісі еді. Ол төсек тартып жатып қалғанша, бар ғұмырын киноға арнады. Басындағы баспанасын сатып, Жамбыл атасының жастық шағын экранға шығарды. Жалпы, балалар тақырыбын алып жүру екінің бірінің қолынан келе бермейді. Енді балалар фильмінің тағдыры не болар екен деп алаңдап тұрмын…
Нұрлыбай ЕСІМҒАЛИҰЛЫ:
– Маған бұл қайғы ала бөтен батып тұр. Екеуміз ұзақ жылдан бері келе жатқан үзеңгілес дос едік. Біріміз ұзын, біріміз қысқа болып келе жатқанда, елдің бәрі еріксіз езу тартатын. Бірі достығымызға сүйінсе, бірі бойымызға қарап іштей келемеждеп күлетін. Қазақ халқы бүгін өзі кішкентай болса да, алып жүректі, озық ойлы азаматынан айырылды. Алаш қайраткерлерінен кейін ұлт үшін, оның қадыр-қасиеті мен өнері үшін қызмет істеген, жаны күйгендердің бірі осы Қанымбек деп білемін. Бір ғана мысал. «Жамбылдың жастық шағы» фильмін түсірер кезде қасында болдым. Сүйінбайдың рөлін ойнадым. Сол кезде жыр алыбының сүйген қызы Бұрымның рөліне байқау жарияланды. Күн сайын жүздеген қыздар келеді. Сұлулықтарында шек жоқ. Бірақ ешқайсысын жақтырмай отырып алды. Көп ұзамай «Бұл не кірпияздық? Саған бұлардан артық қандай қыз керек?» деп сұрадым. Сонда «Олардың түрі қазақ болғанымен, жаны, жүрегі қазақ емес» деп жауап берген еді. Бір күні үріп ауызға салғандай, инабатты да ибалы бір мектеп оқушысы келді. Кейіннен білсек, Нұртілеу Иманғалиұлының қызы екен. «Қазақ қызының бейнесі міне, осы» деп балаша қуанған. Ол кейіпкерлердің сырт келбетіне ғана мән бермей, жан дүниесіне үңілетін. «Фильмдерім халыққа ұнаса, менің бар мақсатым-
ның орындалғаны деп есептеймін» деп айту-шы еді.
Өкінішке қарай, соңғы жылдары денсаулығы сыр беріп, екі жыл бес айдай орнынан тұрмай жатып қалды. Ауырып жатқанда баладай мәпелеп баққан жарына мың да бір рақмет айтқым келеді. Қызы Айжан қазіргі таңда «Қазақфильм» киностудиясында жұмыс істейді. Әкесінің ізін жалғастырады деп үміттенеміз.
Ақан ӘБДУӘЛІ, әнші-жыршы:
– Қанымбек ағаның әр фильмі шоқтығы биік, қайталанбас туындылар. Қашан көзі жұмылғанша «Балаларға арналған фильм түсірсем» деп армандап кетті. Елінің ертеңі, балалардың болашағы үшін аянбай еңбек етті. Әр туындысынан патриоттық, Отансүйгіштік сезімдері мен мұндалап тұратын. Әсіресе, туған топырағы дегенде ішкен асын жерге қоятын.
Есенқұл ағаның «Жақсы адамды жерлеу» деген бір өлеңі бар еді.
– Жақсы адам ба еді?
– Жақсы адам еді – деді жұрт,
– Жақсы адам! – деді жамағат түгел егіліп.
– Қарызы жоқ па?
– Құтылған барлық қарыздан,
Құтылған барлық міндеті менен парыздан.
– Ал онда бәрің артыма сапқа тұрыңдар,
Жаназа иман шығарам, – деді кәрі имам.
Жақсы адам ба еді?
Жақсы адам еді шынайы.
Жақсылық жасап жүретін елге ұдайы.
Жақсыны таңдап алды ғой сірә, Құдайы,– деп келеді. Сол кісі айтпақшы, бүгін барлығымыз қадірлейтін жақсы адам ортамыздан кетті. Жаны жанатта болсын!
Ермек АМАНШАЕВ, «Қазақфильм» АҚ президенті:
– Қазақ киносында Қанымбек ағаның орны бір бөлек. Артына аманаттап қалдырып кеткен мұрасы мол. Олардың барлығы алдағы уақытта да көрерменнің игілігіне қызмет етеді деп нық сеніммен айта аламыз. Қазақ киносының классикасына айналатын тамаша туындылар деп есептейміз. Ол кісі соңғы сәттеріне дейін айығып кетемін деп, өмірге деген құлшынысын жоғалтқан жоқ. Құдайдың құдіретінен, өмірдің жақсылығынан үміт үзбеді.
Бүгін Мәдениет және ақпарат министрі Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед хабарласып, отбасына көңіл айтып, қайғыға ортақ екенін білдіріп жатыр. Иманы саламат болсын! Алла біліп істеген, білмей істеген күнәларын кешірсін! Рухы пейіштің төрінде шалқысын!
Мейрамбек БЕСПАЕВ, әнші:
– Ондай жаны таза, жүрегі кең, ақкөңіл адам бұл өмірде аз. Жақсы адаммен жолымыздың түйіскеніне тәубе деймін. Көшеде ілініп тұрған афишадан түрімді көріп қалып, «Қоштасқым келмейді» фильміне шақырды. 1991 жылдан бастап, әкелі-балалы жандардай сыйластық. Кезінде үйінде тұрып оқығаным да бар. Кино әлеміне деген қызығушылығымды арттырған да сол кісі. Бұрынғы Кино және театр институтына құжат тапсыруыма себепші болды. Әлі есімнен кетпейді, фильм түсіріп жатқан уақытта күнде таңғы алтыда оятатын. Қолынан тастамайтын таяғы бар, күн шықпай келіп, «Тұр, ей, тұр» деп түртетін. Ол кезде бала емеспін бе, осы әрекетін ұнатпайтынмын. Менің бала бейнемді экранда сақтап қалғаны үшін Қанымбек ағаға қарыздармын.
Бүкіл қазақ халқының қайғысына ортақтасып, көңіл айтамын. Балапандарына ғұмыр берсін!
http://baq.kz/kk/news/43671
