Алматы облысы Талғар ауданының Талдыбұлақ ауылында тұратын 80 жастағы зейнеткер Мұқаметқали Малдыбеков бар ғұмырын шәкірт тәрбиелеуге арнаған. Қарияның сан алуан қырының бірі сурет салу өнерін көп адам біле бермейді.
Ол зейнеткерлік демалысқа шыққан соң өзінің бала күндегі арманы сурет салуды шындап қолға алған. Суретшінің алуан тақырыптағы картиналары соның дәлелі.
Әкесінен жастай айырылып, ана тәрбиесін көрген бала Қытайдың Сүйдің қаласында 7 сыныпты жақсы бітіріп, үлгілі оқушы қатарында көрінген. Мектеп партасында ойындағы қиялын ақ қағаз бетіне түсіріп, сурет әлеміне талпынған. Тек үлкендердің ақылымен Құлжадағы педагогикалық училищеге түсіп, онда химия-биология пәнінің мұғалімі деген мамандық алып шығып, 1956 – 1959-жылдар аралығында мектепте мұғалім болуы бала күнгі арманынан аз да болса да алыстатады. Сабақты оқушы санасына жеткізуге ынта-шынтасымен беріліп жұмыс істеді. Ізденісі мен білімділігінің арқасында шәкірттер жүрегінен орын алады. 1959 жылы ата-бабасының тарихи отанына оралған соң, Алматыдағы Абай атындағы педагогикалық институттың химия-биология факультетіне түсіп, ұстаздық жолын Райымбек ауданындағы Қарасаз ауылында жалғастырады. Тәжірибелі ұстаз оқушыларға сабақ беруге тиянақты дайындалып, химия мен биология пәнін оқушыға терең түсіндіруге бар уақытын арнады. Осы жылдары Мұқаметқали қария өзі жаңадан тұрғызған үйінің көше жағындағы қабырғасына арыстанның бұғыны қуып бара жатқан бейнесін батпақпен салып, ауылды бір тандандырды. Көп адам біле бермейтін суретшілік құпиясы да ашылады. Алайда мектептегі ұстаздығы оны сурет әлемінен алыстатып жібереді. Қолы қалт еткенде ғана қылқаламын алып, ойындағы картиналарды салып жүреді.
Қарасазда ұзақ жыл ұстаздық еткен Мұқаметқали қария бұдан кейін Талғар ауданы Талдыбұлақ ауылындағы мектепте жұмысын жалғастырды. Білікті маман 40 жылдай сан мыңдаған шәкіртті тәрбиелеп, еңбегінің жемісін де көреді. Қарияның сурет өнеріндегі еңбегі тек үйде қолы қалт еткен сәттегі шығармашылығы болып қалғанымен, оны дамытып отыруды ұмытпайды. Біз қарт ұстаздың сол еңбекті көру үшін үйіне арнайы барып, шеберханасында әңгімеге тартқан едік.
– Түрлі-түсті бояумен жұмыс жасау оңай шаруа емес. Сонда да мектепте қолым қалт еткенде сурет салуға уақыт табатынмын. Ал қазір қолым бос, уақыт көп. Өткен өмірімнің көріністері көз алдымда. Соның көбін суретіме арқау етудемін. Мамандығым химик-биолог болғандықтан бар уақытымды оқушыға терең білім беруге арнадым. Олардың арман қиялдарын қанаттандыруға уақытымды көбірек жұмсадым. Мұғалімнің білімді де білгір, өз мамандығын жақсы білумен қатар жан-жақты болуы керек деген ұстанымды ұстадым.
1957 жылдан бері жинаған кітаптар мен газет-журналдардың керектісін кейде іске асыратын кездерім де болды. Бұл білген адамға рухани байлық, ұстаздың шәкірт алдында кез келген сұраққа дайын тұруға болатын құндылық.
Міне, ұстаздың жұмысы осылай ауыр, оған дайындық та оңай емес. Осындай жағдайда сурет өнері мен үшін кейде бір демалыс болумен бірге бала күнгі қиялымды ұштауға көмектесті. Өзім тәрбиелеген шәкірттерім қашанда іздеп келіп жатады. Таяуда Қытайдың Алтай өңірінен бір шәкіртім іздеп келіпті. Ол мен Құлжа қаласында мектепте сабақ бергенде оқыған оқушым екен. Ұстазды шәкіртті іздеп келуі бақыт болса, сәлем беруінен артық нәрсе жоқ, – деп қария өзінің суреттерін көрсетеді.
Қарияның суреттерінде ұлтқа тән көріністер, қайталанбас бейнелердің іздері сайрап жатыр. Тіптен қазіргі кәсіби суретшілердің мұндай тақырыпқа баруы екіталай тұстары да байқалып жатты. Кәсіби суретші болмаса да, көркемөнерге деген қызығушылығын майлы бояулы картиналарда орын табуы қарияның ізденісін айқындайды. Мұқаметқали қарияның шеберханадағы «Талқының тауы», «Балалық шақ», «Көш» және «Бүркіттің балапанын алу» деген картиналарынан басқа суреттері өзіндік бояумен көркемделгендігі шеберлік екені даусыз.
Бір өкініштісі, Мұқаметқали қария еш жерде көрмесін ұйымдастырып, өзін насихаттамапты. Тек бір баласы әке арманын қуып, мектепте суреттен сабақ беріп жүргендігі көңіліне медет екенін айтып, әлі де талай суретті дүниеге әкелуге әзірленіп жүргендігін тілге тиек етті. Қарияның картиналарында қазақтың болмысы мен тыныс-тіршілігі көбірек бейнеленген.
Жексен САҒЫМБЕКҰЛЫ
http://www.aikyn.kz/articles/view/45671
