[:kz]
Егер референдумда адамдар маймылға адам құқықтарын беруге дауыс берсе, онда Швейцариядағы приматтар физикалық және психологиялық тұрғыдан қол сұғылмайды.
Ғалымдар мынадай қорытындыға келген: приматтар ақылды, өмір сүруге қабілетті және адам сияқты зардап шегеді, тіпті болашаққа жоспар жасау туралы біледі. Сондықтан, швейцариялық құқық қорғаушылар маймылдарға физикалық және психологиялық жағынан құқықтарды беруге ниетті екен.
Ерекше плебисцит ұйымдастырушылары приматтарға зертханалық тәжірибелік жануарлар тағдырынан қорғауға ниеттеніп отыр. Фармацевтика өнеркәсібі дамып жатқан Базель-Штадт швейцариялық кантонында осы жақсы мақсатқа жету үшін референдум өткізіледі. Жергілікті тұрғындар маймылдарға өркениетті қоғамдағы адамдарға бірдей құқықтар беру үшін өздерінің дауыстарын беруі керек, немесе осы бастамаға қарсы сөйлеуі керек.
Плебисцит тарапкерлері маймылға қол тигізбейтін адамның мәртебесін бере отырып, ғалым-фармацевтердің эксперименттерінен жүздеген жануарларды қорғауға болады деп пайымдайды. Айта кету керек, референдум ұйымдастырушылары барлық приматтарға емес, тек бонобо, орангутан мен шимпанзелерді қоса алғанда, адам құқықтарымен қамтамасыз етуге ниетті.
2016 жылы ғалымдар жүргізген зерттеулер ойлау және эмоционалды-психикалық жүйе приматтарда дамығанын көрсетті. Бұл жануарлар тіпті жоспар жасай алады және оларды қадамдап қадамдар жасай алады. Оларда ұзақ уақытты есте сақтау, басқалардың ауыртпалығын сезіну, қоғамда өзара әрекеттесу, сыни бағалау, зардап шегу, қуану мүмкіндігі бар.
Сарапшылардың пікірінше, егер Базель-Штадт тұрғындары маймылдардың құқығы «үшін» дауыс берсе бұл референдум тек қана прецедент жасайды екен. Ұлттық ауқымда таяу болашақта ештеңе өзгермейді, адам құқықтары тек приматтарға осы кантонда ғана берілуі мүмкін. Сонымен қатар, фармацевтикалық алыптар ешқандай зиянды заттардың «шиеленістеріне» әсер етпейді, тек жергілікті ауруханалар мен университеттер онымен күресуге болады.
Естеріңізге сала кетейік, Қытайда тұратын адамдық бет-жүзі бар маймыл интернет пайдаланушыларды өзінің бет-әлпетімен таң
қалдырды
Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымның кандидаты, Қазақ-Орыс Халықаралық Университетінің доценті.
[:]
