?аза?станда б?гінгі к?ні «халал» ?німдеір мен ?ызмет т?рлеріні? ?лкен с?раныс?а ие екендігін білеміз. Тек м?сылман емес, бас?а да дін ?кілдеріні? б?л сала?а деген к?з?арасы ерекше. Біра? осы?ан ?арап, «халал» индустриясы елімізде жа?сы дамып жатыр деп айту?а болмас. Неге дейсіздер ме? ?йткені т?тынып ж?рген тауарларымызды? ?здері кейде халы?ты? к??ілінен шы?пай, к?м?н тудыратын болды. Я?ни, с?раныс бол?анымен, оны ?ана?аттандыратын ?нім ?те аз. Жалпы «халал» ж?йесіні? елімізде д?рыс дамымауына не кедергі? Д?л ?азір ?андай на?ты шараларды ?ол?а алма? керек? Міне, осы с?ра?тар?а ж ауап таппай, біз б?л салада ал?а оза алмаймыз.
?арапайым ?ана мысал, б?ріміз к?ше бойынан бір ?ана «халал» деген белгісіне ?арап самса, б?ліш сынды ?німдерді сатып ала береміз. Шынын айту керек, оны? неден жасал?анына бас ?атырып жатпаймыз. Біз бір ауыз «халал» деген с?зге имандай сеніп, оны? пайдалы екендігіне к?м?н тудыра бермейтініміз рас. Ал шын м?нінде, м?нымыз д?рыс емес. ?айсыбір к?келеріміз: «?аза?станда халал индустриясы ?ар?ынды дамып келеді», – деп ма?тан?анды ?натады. Біра? б?лай «айды аспан?а шы?аруды?» еш?андай ?исынын да, негізін де к?ріп отыр?ан жо?пыз. Е? алдымен айтарымыз, б?л саланы? дамымауына ?кіметтегі ат?амінерлерді? ?здері кін?лі. «Шегірткеден ?оры??ан егін екпес» дегендей, бір ?ана «халал» деген с?зге бола, осы ба?ытта арнайы ж?йе, стратегия жасау?а батылы бармай отыр. «Ислам шари?атына негізделген «халал» ?німдерін ?спеттесек, ерте? ?зге діндер бас к?теріп шы?пай ма», – деген ?ор?ыныш бар. «Халал» деген с?з сапаны білдіретінін т?сінбей-а? ?ойды олар. Сосын бірнеше жылдан бері ?аза?станда жеке к?сіпкерлерге сертификат берумен бір ?ана «Халал» сапа ?ауымдасты?ы айналысып келеді. Былай ?ара?анда, жол?а ?ойыл?ан ж?мыс сия?ты к?рінгенімен, б?л ?ауымдасты?ты? да к?теріп ж?рген ж?гі шамалы. Неге десе?із, атал?ан мекемені? ішкі ведомстволы? ережесі ж?не бір ?ана малайзиялы? стандарты болмаса, ?олында «халал» ?німдеріні? пайдалы я болмаса, зиянды екендігін тексеретін арнайы ??жаты жо?. Арнайы ??жат дегеніміз, «халал» ?німдерді? техникалы?, ветеринарлы?, санитарлы? ж?не бас?а да нормалары, жеке рецептурасы. Жо?арыда «халал» деген с?зді? екінші баламасы сапа екенін айтты?. Бізде атал?ан ?німдерді? сапасын, стандарттар?а с?йкестігін тексеретін арнайы зертхана да жо?. Зертхана болма?анды?тан, ?лгі самсамыз бен б?лішімізді? зиянды немесе пайдалы екендігін аны?тай алмаймыз. М?ндай жа?дайда, т?тынып ж?рген ?німіміз к?м?нді болма?анда, ?айтеді? Зертхана былай т?рсын, сертификациялы? орталы?ты?, тіпті аккредитациялы? органны? ?ашан ??рылатыны белгісіз. Ал мамандар туралы ??гіме ?оз?ауды? ?зі арты? б?л жерде. Сондай-а?, «халалды?» нормативтік-???ы?ты? актілері де жасалма?ан елімізде. М?селен, атал?ан ?ауымдасты? ?з ж?мысында шари?ат за?дарына ?ана с?йенеді. Мал бисимил?сі айтылып, ??была?а ?аратылып бауыздалса, до?ыз еті ?осылмаса, демек ?нім адал деп есептеледі. «Біз ?з ?олымызда?ы тестерлерді? к?мегімен ?німде до?ыз етіні? бар немесе жо?ты?ын аны?таймыз», – дейді ?ауымдасты?ты? басшысы Марат С?рсенбаев. Ал аны?тады делік, сонда олар шари?ат за?дарымен кін?лі адамды жауап?а тарта ала ма? ?рине, жо?. Естуімізше ?азіргі к?ні Діни бас?арма ж?не Т?тынушылар ода?ыны? ?олдауымен елімізде та?ы бір «халал» сертификатын беретін орталы? ашылып жат?ан к?рінеді. Айтпа?ымыз, м?ндай «?й ішінен ?й тігу» ?рекетіні? біз ?шін пайдасы аз. Бір орталы?ты? ж?мысын о?алта алмай жат?анда, екіншісін ашу, е? алдымен т?тынушыларды адастыру?а ?кеп со?ады. Ал негізінен, арнайы за? ?абылдамай т?рып, Діни бас?арма да, бас?а орталы?тар да ешкімге «сертификат» беруге ???ы?ы жо?. Б?л ?рекет за?сыз болып табылады. «Халал» ?німдері ?андай болуы керек дегенге келер болса?, кез келген ?німні? органолептикалы?, физхимиялы?, микробиологиялы?, геномодификациялы? ерекшеліктері болатыны сия?ты, «халал» ?німдеріні? де ?зіндік жеке ерекшеліктері болуы керек. Сосын стандарт деген бар. ?азіргі «халал» деп ж?рген ?німдер жалпы стандарт бойынша жасалса, біз «халалды?» б?лек стандартын ??руымыз ?ажет. Бай?аса?ыз, б?гінде «халал самса», «халал сауна», «халал киім-кешек» дегендері?із ?аптап кетті. Оны? бір ?ана «халал» деген атауы болмаса, шын м?нінде, ?згелерден ешбір айырмашылы?ы жо?. Былайша айт?анда, б?л ?з тауарларын ?ткізу ?шін к?сіпкерлерді? жаса?ан жарнамасы ?ана болып шы?ады. «Халал» ?ызмет т?рлеріне ?атысты да осыны айту?а болады. Оларды? да арнайы стандарттары ?абылдануы керек. ?айтпек керек? ?алай айтса? та, б?л шаруа ?кімет ?олдауынсыз еш ж?зеге аспайды. Егер елімізде б?л индустрия д?рыс дамысын десек, е? ?уелі ?кімет арнайы ?аулы шы?ару керек-а?. ?аулы негізінде арнайы ж?мыс тобын ??ру ?ажет. Экономика ж?не сауда, Денсаулы? са?тау, Ауыл шаруашылы?ы ж?не бас?а да тиісті министрліктерді?, Дін істері агенттігі ?кілдерінен т?ратын ж?мыс тобы стратегиялы? жоспар жасауы тиіс. Оны? ішіне біз айт?ан нормативтік-???ы?ты? актілер де, рецептуралар, стандарттар да кіреді. Айта кету керек, бізде олардан да жо?ары т?р?ан техникалы? регламент деген бар. ?аза?стан Кедендік ода??а м?ше бол?анды?тан «халал» ж?йемізді мемлекетаралы? ??жат?а сай етіп жасауымыз керек. Жасыратын несі бар, Ресей мен Белоруссия т?р?анда «халал» деген с?зді регламентке кіргізу ?иынды? тудыруы м?мкін. Кейбір мамандар б?л м?селені шешу ?шін алдымен 57 мемлекет кіретін Ислам ынтыма?тасты? ?йымымен жа?а шарттар жасасып, содан кейін барып ?ана б?л ж?йені Кедендік ода? ше?беріне кіргізуге болатынды?ын айтады. «Халал» емес Ислам деген с?зден-а? ат-тонын ала ?ашатын елдерге ?атысты осындай саясат ?стан?анымыз бір жа?ынан д?рыс та шы?ар, кім білсін? Жалпы ал?анда, ?аза?станда «халал» ?німдеріне с?раныс ?те жо?ары. Б?л адал, сапалы ?німдер мен ?ызмет т?рлерін т?тыну?а деген халы?ты? ?лкен ы?ыласын білдірсе керек. Біз ?шін де е? бастысы осы, халы? ?ашанда пайдалы тауар т?тынса екен дейміз.
Н.ТАЙБЕК
http://halyksozi.kz/news/view/id/1869
