Дипломдық жұмыс. Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

МАКРО-МИКРОЭКОНОМИКА КАФЕДРАСЫ

Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

Алматы. 2007

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І ИНВЕСТИЦИЯ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТ………………………………………………………………………………….

1.1Инвестицияның түрлері және тікелей инвестицияның талаптары…………………………………………………………………………………..

1.2 Инвестициялық процесс экономикалық даму факторы ретінде…

1.3 Кәсіпорынның инвестициялық саясатының мақсаты мен оның принциптері………………………………………………………………………………….

ІІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАУ ӘДІСТЕРІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ……………………………………………..

2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістері…………

2.2 Кәсіпорынды инвестициялық жоба ретінде қарастыру…………….

2.3 Инвестицияның табыстылығы мен өзектілігі…………………………..

ІІІ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КӘСІПОРЫННЫҢ МЫСАЛЫНДА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАНЫ ТАЛДАУ

3.1 Полипропиленді қап өндіруші ЖШС ИТЕКО ПЛЮС…………..

3.2 Мемлекеттік реттеу……………………………………………………………..

3.3 Талдау, бағалау……………………………………………………………………..

Кіріспе

Қазақстан экономикасының қазіргі жағдайы негізгі капиталды қайта құру процесінің төменгі деңгейімен сипатталады.Негізгі капиталдың істен шығуы инвестициялық ресурстар ағымымен толықтырылмай, ал өндірістік аппараттардың жаңаруы техникалық-технологиялық және құрылымдық өзгерістерді қамтамасыз етпеуде.

Ал отандық коммерциялық банктердің несиелік портфеліндегі экономиканы несиелеуге бағытталған несиелерінің шамамен 20-30%-ы орта және ұзақ мерзімді несиелер үлесіне тиетін болса, ал қалған 70-80%-ы қасқа мерзімді несиелерді құрайды.Мұнда әлі де болса өз шешімін таппаған мәселелер аз емес.Банктердің қысқа мерзімді несиеге көп көңіл бөлуі, біріншіден, ондағы жинақталатын ресурстардың басым бөлігінің қысқа мерзімде тартылуы; екіншіден, ұзақ мерзімді несиелеудегі орын алар несиелік тәуекелдің болуы және т.б. байланысты.Банктердің ұзақ мерзімді несиелеуге ынталы болмауы банктік несиенің маңызы жоғары.Бұл айтылғандар да бүгінгі күні өз шешімін таба алмай отырған өзекті мәселелерді қозғайды.

Қазіргі таңда экономикалық өсуге қол жеткізу үшін шикізатты пайдалану мен бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арасындағы бой алған терең техникалық-технологиялық алшақтықты жоюға ықпал ететін жобаларды іске асыруға бағытталған инаестициялар көлемін ұлғайту қажет. Экономикаға инвестиция тарту өнеркәсіп , ауыл шаруашылығы және өзге де салалардағы инвестициялық жобаларды несиелеудің маңызды көздерінің бірі болып табылады.

Алайда, осы көп қатпарлы мәселенің бірқатар сұрақтары өз шешімін таппады.Инвестициялық жобаларды бағалау және олардың ең тиімдісін таңдау әдістерін Қазақстан экономикасының жағдайына сәйкестендіру , жобаларды қаржыландыру үшін ашылған халықаралық несиелік желілердің қызмет етуін және несиелеу механизімін жетілдіру бүгінгікүннің талабы.

Осындай көптеген мәселенің теориялық әдістемелік сұрақтарының жеткіліксіз жерін өз дипломдық жұмысымда ашып көрсетуге тырыстым.

Дипломдық жұмыстың мақсаты экономикалық өсудің инвестициялық тәуелділігін зерттеу арқылы кәсіпорынды инвестициялық жоба ретінде қарастырып оның тиімділігіне негіздеме беру, жобаларды бағалаудыңхалықаралық әдістемесін Қазақстандық кәсіпорын жағдайына сәйкестендіру болып табылады.

Көзделген мақсатқа жету мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:

— Әлемдік экономикалық ғылымда орын алған экономикалық өсу қарқынының инвестициялық қызмет белсенділігіне тәуелділігі теориясына баға беру;

— Кәсіпорынның экономикасының өсуіне инвестициялық мультипликативтік және экономикалық белсенділік пен өндіріс көлемі деңгейінің өзгерісінің әсер етуін анықтау;

-Тиімді жобаларды таңдауда жобалық талдау жүргізіудің маңыздылығын анықтау.

Зерттеу объектісіне кәсіпорынның инвестициялық саясатының тиімділігін анықтау және бағалау жатады.

Жұмыстың құрылымы мен көлемі Жалпылама бағыттар мен зерттеу логикасы жұмыстың ішкі біртұтастығы мен құрылымын анықтайды.Осы диплом жұмысым 60 бет көлемінде баяндалған және ол кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден 5 кесте, 15 суреттен тұрады.

Жұмыстың кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, зерттеу объектісі мен зерттеу заты, жұмысың тәжірибелік маңызы берілген.

1-тарауда – инвестицияның нарықтық экономикадағы қызмет етуінуң теориялық-әдістемелік негізде,рі зерттеледі.Инвестицияның талаптары көрсетіледі.

2-тарауда – инвестициялық жобалардың тиімділігін, олардың табыстылығын, өзектілігін баяндайды.Сонымен қатар кәсіпорынды инвестициялық жоба ретінде қарастырып , оның инвестициялық саясаты сипатталады.

3-тарауда— Қазақстан мысалындағы полипропиленді қап өндіріетін ЖШС ‘ИТЕКОПЛЮС’ компаниясын инвестициялық жоба ретінде қарастырып оған талдау жасадым.

Қорытынды бөлімінде дмплом жұмысының түйіні көрініс таб

І ИНВЕСТИЦИЯ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТ

1.1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ТІКЕЛЕЙ ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ТАЛАПТАРЫ

Инвестицияға анықтама берген кезде оның тек мағыналық сипатына ғана көңiл бөлмей, мақсатты түрде бағытталуын да көрсету маңызды. Осы тұрғыдан қарағанда, инвестициялар жалпы ұлттық өнiм өндiрiсiне жұмсалатын табыстардың маңызды бөлiгiн құрайтын жаңа технологияны, материалдарды және басқа да еңбек кұралдарын енгiзумен байланысты өндiрiстi кеңейту және жұмыс жағдайын жақсарту мақсатында жұмсалатын қаражаттардың активтерге салынуы болып табылады.
Бiрақ осы кезге дейiн экономикалық тақырыптағы әдебиеттерде инвестиция деген ұғымға алуан-түрлi түсiнiктер беру орын алып келдi. Көптеген авторлар күрделi қаржы мен инвестициялардың бiр-бiрiнен айырмашылығы жоқ деп көрсетсе, ал кейбiреулерi инвестицияны мақсатты бағытталуына байланыссыз салынған қаражат салымыньң кезкелген түрi деп есептейдi.
Мәселен, Ресей ғалымдары Г.П. Журавлева, И.Ю. Малышева инвестицияны жаңа технологияларды, материалдарды және басқа да кұрал-жабдықтарды өндiрiске енгiзе отырып, өндiрiстi кеңейту және жаңарту iсiне жұмсалатын шығындар деп есептейдi /2, 64 6/. Бұл жерде негiзгi және айналым қорлары аралығындағы айырмашылықтар, сондай-ақ, ғылыми-техникалық прогресс, еңбек ресурстары тағы да басқа факторлар есепке алынбады.Осыған дейін белгілі болғандай инвестиция бүгінгі күнде халықаралық кәсіпкерлік құрамында маңызды рөл атқарады.Тікелей инвестицияның ерекшелігі болып оның басқа кәсіпорындық әдістерге қарағанда өзіндік тұрақтылығында болмақ.Тікелей шетелдік инвестициялар экономикалық реформаға әсер етуде экономикалық басқа нысаналармен салыстырғанда бірсыпыра маңызды, үстемдігі бар: тауар өндіру мен қызметтер атқаруға, күрделі қаржы тауып салудың қайнар көзі, жаңа технологияны пайдаланылған етуде, ноу-хау, басқарудың алдыңғы қатарлы әдістері және маркетингті дамытуға қолайлы.Онымен бірге қарызды өтеуде қаржы жинақтауда керек. Кәсіпорынның капиталы- қосылған құнның бөлігі түріндегі капитализация ретінде түсіндіріледі.Ол екіге бөлінеді:Тікелей инвестициялар- елдің экономикасына инвестордың жеке тәуекелімен салынған шетел капиталы.Портфельдік инвестиция – қаржылық құралдардың тиімді капитал түрінде салынуы.Мысалы акция және облигация сол сияқты бағалы қағаздар. Оспанов М.Т және Мұхамбетов Т.И өзінің жұмыстарында былай деп жазады.Шетелден келетін капитал ағымы 3 канал бойынша жүзеге асырылады: Дамуға ресми көмек; экспорттық кредиттер; кәсіпорынның капиталы.Дамуға ресми көмек ол мемлекеттің құзырына тиелі және 2-ге бөлінеді:техникалық және қаржылықЭкспорттық кредиттер бір немесе бірнеше жобалармен байланысты.Бұл тауарды немесе қызметті экспорттаушы елден сатып алу шартымен берілген кредиттер.Шетелдік инвестициялар- өз еркімен әртүрлі формада бір мемлекеттен екінші мемлекет территориясындағы кәсіпорынға салынған шетел капиталы. Қарастырылған инвестициялардың барлық түрлерiн төмендегi 3- сурет бойынша жүйелеп, топтастырып көрсетуге болады.

1- Кесте

Инвестицияның түрлері

Инвестициялау объектісіне әсер ету дәрежесіне байланысты

Меншік нысанына байланысты қалыптасу көздері

Негізгі капиталды жаңартудағы рөліне байланысты

Мақсатты бағытталуына байланысты

Материалдық активтерге жұмсалған инвестициялар

Мемлекеттік инвестициялар

Жалпы инвестициялар

Тікелей инвестициялар

Сонымен қатар, инвестицияларды меншiк нысанына байланысты келесiдей түрде бөлiп қарайды:
— Мемлекеттiк меншiк нысанындағы инвестициялар мемлекеттiк бюджет есебiнен қаржыландыруды сипаттайды, оның жұмсалу бағыты әлеуметтiк сала болып табылады.
— Жекеменшiк капитал нысанындағы инвестициялар кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын ұлттық шаруашылық субъектiлерiнiң өз қаражаттары мен тартылған қаражаттарының жиынтығын сипаттайды.
Мұндай мемлекеттiк және жеке меншiк нысанындағы инвестицияларды бiр сөзбен отандық инвестициялар деп те атайды.
— Шетелдiк капитал нысанындағы инвестициялар шет мемлекеттерден, оның iшiнде халықаралық қаржы ұйымдарынан таратылатын қаражаттар болып табылады.

1.2 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПРОЦЕСС ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ

Инвестициялық қызметтiң негiзгi объектiсi айналым қаражаты деп түсiнетiн кейбiр қазақстандық экономистер де осыған ұқсас пiкiрдi қабылдайды /3, 27 6/. Бұл экономистер инвестицияның күрделi қаржыдан басты айырмашылығы инвестицияларды қамту негiзгi капиталға салынған қаражат салымдарымен қатар, айналым қаражаттарын толықтыруға бағытталғандығында деп есептейдi. Егер ағымдағы өндiрiстiң белгілі-бiр бөлiгi негiзгi капитал көлемiн көбейту iсiнде пайдаланылатын болса, инвестициялар кеңiнен орын алады. Бiздiң пiкiрiмiзше, жеткiлiктi түрде толық әрi айқын болмағанымен де, мына келесi анықтаманы негiзге алуға болады. Инвестиция дегенiмiз — капиталды толассыз түрде, ұдайы жаңартып, оны қолдап-сүйемелдеп, көлемiн ұлғайтып отыруға жұмсалатын ақша қаражатының шығындары деген мәнге ие.
Инвестициялық қызметтiң объектiлерiн және инвестициялаудың түрлерiн келесi беттегi 1-сурет арқылы көруге болады.
ҚР-ның “Шетел инвестициялары туралы” Заңында “инвестиция” деген ұғымға жаңа әрi кең мағыналы түсiнiктеме беру арқылы “инвестиция” және “күрделi қаржы” деген ұғымдардың арасына шектеу қоюға деген талпыныс әрекеттерi қолданылған. Бұл Заңда “Инвестициялар дегенiмiз табыс табу мақсатында кәiпкерлiк қызметтiң объектiлерiне жұмсалатын барлық мүлiктiк, интеллектуалдық қундылықтар және оныиемдену құқы” деп жазылған /4/. Алайда, бұл анықтама өте нақты болмағандықтан, оның мазмұны бiр мағыналы түрде ашылмауы мүмкiн.

Инвестициялық қызмет объектiлерi және инвестициялау нысандар

Инвестициялық қызмет объектілері

Негізгі қорлар және айналым қаражаттары

Бағалы қағаздар (акциялар, вексельдер, облигациялар)

Несие беру және қаржыландыру

Ғылыми техникалық өнім

Күрделі құрылыс аясы

Қаржы капиталының аясы

Инновациялық орта

Резиденттер

Жеке тұлғалар

Заңды тұлғалар

Кәсіпорындар

Банктер

Сақтандыру орындар

Зейнетақы қоры

Инвестициялық қорлар

Және тағы басқалар

Оның үстiне, анықтама пайда табуға мүмкiндiк беретiн кәсiпкерлiк объектiлерге бағытталған салымдарды ғана камтиды.
Шетелдерде теория және тәжiрибе жүзiнде кеңiнен танымал болғанындай, инвестиция тиiмдiлiгiне баға беру кезiнде оның тек қаржылық тиiмдiлiгi ғана емес, материалдық емес сипаттағы қоғамдық құндылықтары және оларға жұмсалатын қаражат шығындары мәселен, денсаулық. сақтау, бiлiм беру, мамандық деңгейiн жоғарылату т.б.
Негiзгi капиталды қайта жаңарту iсiндегi алатын орны тұғысынан қарағанда, инвестициялардың атқарар рөлдерi мына төмендегiдей қалыппен сараланып бөлiнедi: жалпы және бүтiндей инвестициялар; негiзгi капиталды көбейтуге бағытталған таза инвестиция; iстен шықанның орнын толтыруға бағытталған инвестиция. Экономикалық әдебиеттерде инвестициялардың қалыптасуына әсер ететiн факторларға сәйкес оларды туынды және индукциялы, автономды деп бөледi /5, 41 б./.
Туынды инвестициялардың динамикасы, әдетте, экономикалық жүйенiң iшкi (эндогендi) факторларына, яғни, ұлттық табыс пен тұтынушылық сұраныстағы өзгерiстерге байланысты болады. Автономды инвестициялардың өсуiне экзогендi факторлар ғылыми-техникалық прогресс, халықтар санының өсуi,
басқалары себепкер болады. Халықаралық және отандық тәжiрибеде инвестицияларды мақсатты бағытталуына байланысты келесi түрлерге бөлiп карайды:
Заттай активтерге жұмсалған инвестициялар өндiрiс ғимараттарын, құрылғыларды, сондай-ақ қызмет ету мерiзiмi бiр жылдан жоғары болып келетiн активтерге қаражат жұмсалуын сипаттайды.
Қаржылық активтерге жұмсалған инвестициялар — бұл басқадай заңды және жеке тұлғалардың құрылтайшылық, қызметiне араласуы негiзiнде, яғни, үлестi бағалы қағаздарды немесе қарызды мiндеттемелердi сатып алу арқылы ақшалай сома алу құқығын сипаттайды.
Материалды емес активтерге жұмсалған инвестициялар — бұл қандай да бiр кәсiпкерлiкпен айналысатын шаруашылық субъектiлерiнiң қызмет етуiне, сондай-ақ сауда белгiлерiн даярлауға, лицензия алуға және тағы басқаларға жұмсалған қаражаттарды бiлдiредi.
Заттай активтерге жұмсалған инвестициялар озiнiң пайдалану аясы бойынша келесiдей жiктелiнедi:
— өнiдiрiс тиiмдiлiгiн арттыруға жұмсалған қаражаттар, яғни, өндiрiстегi құрал-жабықтарды, құрылғыларды және т. 6. ауыстыру нәтижесiнде өндiрiс шығындарының төмендiгiн қамтамасыз етудi сипаттайды;
— өндiрiстi кеңейтуге жұмсалңан инвестициялар. Оның басты мiндетi
— тауарлар шығару, мүлiктерiн кеңейту болып табылады;
— жаңа өндiрiс орнын салуға жұмсалған инвестициялар, яғни, жаңа тауарлар өндiруге немесе жаңа қызмет түрлерiн көрсетуге бағытталған кәсiпорындарды салуды қамтамасыз етудi сипаттайды.
Экономикалық, түрлендiрулердi жүзеге асыруда, сондай-ақ, жаңа кәсiпкерлiк қызмет түрлерiн дамытуға пайдаланатын инвестицияларды олардың экономикалық, мазмұнына қарай әртүрлi нысанда бөлiп қарастырады. Оның iшiнде бiзге танымалы Мыналар:
Ссудалық капитал нысанындағы инвестициялар — инвестицияның ссудалық қарыз немесе әртүрлi несие нысандарында пайдалануын сипаттайды.
Кәсiпкерлiк нысанындағы инвестициялар кәсiпкерлiк капиталдың тiкелей және жанама нысанында пайдаланылуын бiлдiредi.
Кәсiпкерлiк капиталдың тiкелей нысанында пайдаланылуы тiкелей инвестицияларды бiлдiрсе, ал жанама нысандарында пайдаланылуы портфелдiк инвестицияларды сипаттайды. Тiкелей инвестициялар өндiрiстiк кәсiпорындарға тiкелей қаражат жұмсаумен байланысты экономикалық қатынастар жиынын бiлдiрсе, ал портфелдiк инвестициялар — бұл инвестициялық процеске қатысушы банктердiң, әртүрлi қорлардың, кәсiпорындардың, ұйымдардың немесе мекемелердiң бағалы қағаздарын, акция, облигацияларын, сертификаттарын сатып алу негiзiнде қаржы жұмсаумен байланысты экономикалық қатынастар жиынтығын бiлдiредi.
Қазақстанның экономикалық, дамуына жұмсалған инвестициялардың нысандарына байланысты үлес салмағын талдау нәтижесi портфельдiк инвестициялардың пайдалануы өте төмен көрсеткiшке ие
болуын сипаттайды. Әрине, бұл жағдай елiмiздегi бағалы қағаздар нарығының аса дамымауымен байланысты.
Сонымен қатар, инвестицияларды меншiк нысанына байланысты келесiдей түрде бөлiп қарайды:
— Мемлекеттiк меншiк нысанындағы инвестициялар мемлекеттiк бюджет есебiнен қаржыландыруды сипаттайды, оның жұмсалу бағыты әлеуметтiк сала болып табылады.
— Жекеменшiк капитал нысанындағы инвестициялар кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын ұлттық шаруашылық субъектiлерiнiң өз қаражаттары мен тартылған қаражаттарының жиынтығын сипаттайды.
Мұндай мемлекеттiк және жеке меншiк нысанындағы инвестицияларды бiр сөзбен отандық инвестициялар деп те атайды.
— Шетелдiк капитал нысанындағы инвестициялар шет мемлекеттерден, оның iшiнде халықаралық қаржы ұйымдарынан таратылатын қаражаттар болып табылады. Сондықтан да осындай сараптаулар алуан-түрлi салымдардың қозғалыс дәрежелерiн, олардың сұраныстың төлем қабiлеттiлiгiне тәуелдiлiк деңгейiн, сондай-ақ, өсу шегi мен динамикасының өздерiне тән ерекшелiктерiн атап көрсету мақсатында инвестициялық қызметтiң теориялық үлгiлерiнде кеңiнен қолданылады.
Инвестициялық процестердi талдау инвестициялардың өсуi жалпы ұлттық өнiмнiң мультипликативтi түрде өсуiне ықпал ететiндiгiн көрсетедi. Басқаша айтқанда, инвестицияға жұмсалған қаражат — “жоғары қуатты ақша”. Мемлекеттiк инвестициялардың көбеюi осындай нәтижелерге қол жеткiзедi. Экономикалық теорияда мұндай құбылысты инвестицияның және мемлекеттiк шығындардың жалпы ұлттық өнiмге мулътипликативтi әсерi деп атайды.
Инвестицияның қозғалыс қарқынын пайда, кiрiс және экономикалық дамудың қозғалыс қарқынымен байланыстырып отырған осы тәуелдiлiк ең алғаш рет Дж.М. Кейнстiң концепцияларында мазмұндалып, тұжырымдалғанболатын /7/. Кейнсиандықтардың пайымдаулары бойынша, осы тәуелдiлiк ақша қаражатын құру тұрғысында қаралады. Бұл теорияның басты мазмұны сол, алғашқы инвестицияланған ақша сомасы бастапқы кiрiстерге айналады. Бұдан соң ол қаражаттың белгiлi бөлiгi жеке және инвестициялы тұтыну қажеттiлiктерiне жұмсалады да, екiншi тараптағы кiрiстерге айналып отырады, яғни, тұтыну көлемiн ұлғайту арқылы кiрiс көлемiн ұлгайтуға инвестициялардың өсуi ықпал етедi. Мультипликаторлардың шамасына сәйкес, мультипликативтiк процестердiң ұзақтығы мен жалпы тиiмдiлiгi неғұрлым жоғары болса, соғұрлым кiрiстiң басым көп бөлiгi тұтынуға жаратылатын болады.
Мультипликатор теориясы бойынша инвестициялар жинақ салымы деңгейiне және басқа да көптеген факторларға тәуелдi екенiн көремiз. Мультипликатор дегендi барлық жиынтық кiрiс (∆В) көлемiнiң өзгеруi, инвестицияның (∆И) өзгеруi аралығындағы тәуелдiлiктi анықтайтын коэффициент (К) деп түсiнемiз. Бұл коэффициент инвестиция көлемiнiц өзгеруi салдарынан туындаған барлық жиынтық кiрiс көлемi өзгерiсiнiң инвестиция көлемi өзгерiсiне қатынасы арқылы анықталады. Мультипликатор математикалық тұрғыда мына төмендегiдей формула арқылы көрсетiледi /7, 98 6.!:

К= (1)
Мұндағы:
∆В- жиынтық кiрiс көлемiнiң өзгерiсi;
∆И- инвестиция көлемiнiң өзгерiсi.
Бұл формуланы ∆И — ∆B-∆C деп, оны ∆В-ға бөлу арқылы өзгертуге болады:

O < S(В) < 1,С(В)+S(В)=1

Яғни, салық ставкасы өзгермей, тұрақты түрде болғанда, кiрiстiң барлық өсiмi тұтынуға жiберiледi немесе жинақ салымына салынады. Сөйтiп, бiз екi функцияға, яғни, кiрiс мөлшерiне тәуелдi жинақ салымдарына және ссудалық пайыз деңгейiне тәуелдi инвестицияға қол жеткiздiк. Тепе-теңдiк шарты мына төмендегi түрде белгiленедi
/8, 198 6.!:
S=(В) = И(г) (7)
Осы тепе-теңдiктi қамтамасыз етуде өзiмiзге белгiлi механизм — шешушi роль атқарады. Оның басты мағынасы мынаған келiп саяды: инвестиция көлемiнiң ұлғаюы тұтыну шығындары мен жалпы iшкi өнiмнiц өсуiне әкелiп соғады.
Өндiрiстiк сектордағы тепе-теңдiктiң iске асуы 4-суретте бейнеленген /8, 202 6/:
Өндiрiс секторындағы тепе-теңдiктiң iске асу процесi

төмендетiп, тiптi, олардың жойылып кетуiне әкелiп соқтыратынын аңғаруға болады.
Бұл туралы Самуэлъсон өзiнiң еңбектерiнде /8, 194 6/: “Акселерация экономикада тұрақсыздық тудыратын қуатты фактор болып табылады. Экономикалық, өсу байқалғанда, ол таза инвестицияларға қозғаушы болса, ал экономика қарқыны бәсеңдеген кезде, сол бастапқы тегеурiнiмен инвестицияның жойылуына қозғаушы болады” деп жазған.
Сондай-ақ, өндiрiстiк секторларда тепе-теңдiктi қалыптастыруда тұтынушылық және инвестициялық, қызметтер шешушi роль атқарады. Тұтыну тек ағымдағы кiрiстiң деңгейiне ғана байланысты деп есептеледi
/8,195 б/.

С=С(В), оның үстіне О< С(В) < 1

Мұндағы:

В-ЖІӨ көлемі

С-Жеке тұтыну шығыны

Бұл теңсiздiк жеке тұтыну шығындарының көлемi әрдайым кiрiс көлемi ұлғайған сайын өсiп отыратындығын бiлдiредi.
Инвестициялық, қызмет ссудалық пайыз деңгейi мен инвестиция көлемi арасындағы керi байланысты тұжырымдап көрсетуге мүмкiндiк бередi (кутiлген пайда нормасы бойынша) /8, 195 6./:

И= И(r), И(r)< 0

Бұл теңсiздiк ссудалық, пайыз мөлшерiнiң өсуi немесе төмендеуi жеке инвестициялар көлемiнiң азаюына немесе керiсiнше көбеюiне әкеледi.
Сонымен, баланстың ара-қатынастарына сай В=С + И + МШ + (Х- М) болатындығына көңiл аударайық, (Х-М) мөлшерiн ескермей-ақ, тұтынылмайтын және салық, төленбейтiн жалпы iшкi өнiмнiц бiр бөлiгi жинақталуы керек /8, 196 6./:
S = В-С-Т

Мұндағы:

S-жинақ салымының көлемі Х-М-шетелдерге аударылатын трансферттер
Т-таза салықтық түсiмдер.
МШ — мемлекеттiк шығындар
С- жинақ салымы жалпы iшкi өнiмге тәуелдi болғандықтан (4 — формулаға қараңыз), S- та жалпы iшкi өнiмге тәуелдi болады /8, 197 6./:

S = В-С(В)-Т

Мұндағы: Т- көбеюдiң шектелген мөлшерi болғандықтан, S = S(В), оның үстiне

МРС- тұтынуға шектеулi бейiмдiлiк
қосымша бiрлiк табыса сәйкес келетiн тұтыну

S-жинақ салымының өзгерiсi;

МРС— жинақ салымына жұмсалатын қолда бар
кiрiстiң қосымша бөлiгi.

Мультипликативтi тиiмдiлiктiң инвестициялы шығындардың өндiрiс көлемiне тигiзер әсері ықпалынан тұрады. Қосымша инвестициялар өндiрiс пен кiрiстiң өсуiне қозғау бола отырып, өз кезегiнде жинақ салымы мөлшерiн көбейтуге мүмкiндiк туғызады. Сөйтiп, мультипликатор концепциясы инвестициялық қозғалыс пен өндiрiс көлемiнiң арасында тәуелдiлiктiң бар екендiгiн анықтап, атап көрсетiп қана қоймайды, қайта нақтылы әрi қатаң түрде түсiнiктемелер бередi. Бұдан экономикалық жүйенiң ең көңiл аударатын жерi инвестициямен байланысты деген қорытынды жасауға болады. Инвестициялар, шын мәнiнде, экономикалық белсендiлiк деңгейiн арттырып, сәйкесiнше, жалпы iшкi өнiм деңгейiн өсiретiн фактор болып табылады.
Инвестициялар теориясында мультипликатор әрекетi акселерация (шапшаңдатқыш) қағидасымен толықтырылып отырады. Бұл қағида өндiрiс көлемiнiң ұлғаюының (∆В) жаңа инвестиция көлемiнiң өсуiне (∆И) ықпал етуiн сипаттайды, осының нәтижесiнде процесс тұйықталған сипатқа ие болады.
Акселерация коэффициентiнiң (А) өзi өндiрiс көлемiнiң және инвестициялар көлемiнiң арасындағы байланыстарды сипаттай отырып, инвестициялар көлемiнiң ұлғаюы немесе таза инвестициялардың жалпы iшкi өнiм көлемiнен қанша есе артқанын көрсетедi. Бұл математикалық тұрғыда мынандай формула бойынша есептеледi /7, 98 б./:

А=

Мұндағы:

И — жылындағы инвестиция;
— жалпы iшкi өнiмнiң t +1 жылындағы өсiмi.
Осыған орай, егер мультипликатор инвестицияның экономикалық өсуге ықпал етуiнiң ақырғы нәтижесiн анықтап, сипаттайтын болса, онда акселератор керi байланысты сипаттайды және осы кезеңдегi инвестициялау масштабын уақыт аралығы үйлесiмсiз болып келетiн, өткен мерiзiм аралығындағы экономикалық белсендiлiк пен өндiрiс деңгейiнiң өзгеруiмен байланыстырады. Осы ретте экономиканың өсу қарқынының төмендеуi немесе баяулауы инвестициялардың қарқынын

Суреттiң тiк осы бойынша ссудалық пайыз (г) деңгейi жоғарыда көрiнiс тауып, ал жеке жинақ салымының көлемi (салық қосқанда) төмен жағында орнаасқан. Көлденең осы бойынша сұраныс көлемi оң жағынан, мемлекеттiк шығындары қоса алғандағы инвестициялардың көлемi сол жағынан көрiнiс тауып тұр. IV төртбурыштағы (жоғарыдағы сол жақ) қисық сызық И(г) 5-шi инвестициялы функцияның графигi болып табылады: мейлiнше жоғары пайызға инвестицияның ең аз көлемi сәйкес келедi немесе керiсiнше болады. II төрбурыштағы (төмендегi оң жақ) түзу сызық “жинақ салымдары функциясын” —   бейнелейдi: жинақ салымдарының көлемi жалпы iшкi өнiм кiрiстерiнiң көбеюiне байланысты өсiп отырады. III төртбұрыштағы түзу 7-теңдiктiң шешу графигi болып саналады: осы түзу бойындағы кез-келген нүкте экономикадағы жинақ салымы мен инвестиция арасындағы тепе-теңдiк нуктесi болып табылады.
Ссудалық пайыздың белгiлi-бiр деңгейi (мәселен г) инвестициялық функциялар арқылы инвестициялардың белгiлi-бiр көлемiн жұмылдыруға тырысады. Сызбада бұл көлемдi шартты түрде Ио деп белгiлейiк. Жинақ салымдарының көлемi инвестицияға тең деңгейге жету үшiн (суреттегi Sо, Sо = Ио), 4-функцияға сәйкес, көлемi жинақ салымына тәуелдi болатын кiрiс белгiлi-бiр деңгейде болуы тиiс (суреттегi В).
Үкiмет экспансиондық ақша-несие саясатын жүргiзу нәтижесiнде пайыз ставкасын г1 деңгейiне дейiн төмендеттi деп болжам жасайық. Осы әрекеттің өндiрiс секторының кiрiс деңгейiне тигiзер салдары қандай болмақ?
Жаңа, анағұрлым төмен деңгейдегi пайыз қосымша инвестициялардың тууына ықпал етедi. Соның нәтижесiнде инвестициялар деңгейi И мөлшерiне дейiн көтерiлетiн болады. Инвестициялар көлемiнiң жоғарылауын қамтамасыз ету үшiн жинақ салымдарының көлемiн тиiстi деңгейге дейiн көбейту керек (S деңгейiне дейiн). Ал мұндай мәжеге жету үшiн кiрiс деңгейiн В мөлшерiне дейiн ұлғайту қажет.
Кiрiс мөлшерiн осылайша молайту мультипликатордың көмегiмен жүзеге асады. Оның мөлшерi 7-теңдiк шарттарымен анықталады: пайыз ставкасын төмендету арқылы инвестициялардың өсуiн жинақ салымын өсiру есебiнен қамтамасыз ету керек.
Инвестициялық сұраныстың өсуiне байланысты кiрiс көлемiнiң алғашқы рет көбеюi осы кiрiс иелерiнiң тұтыну шығындарын өсiре түседi, ал бұл өз кезегiнде, тағы да бiреулердiң табыстарын көбейтуге жол ашады.
Мультипликтордың мөлшерi осындай шексiз тiзбектер сомасының математикалық шегi iспеттес (геометриялық прогрессиялар қатары) көрiнiс бередi. Бұл, сондай-ақ, банктiк мультипликатордың үлгiсi сияқты көрiнедi.
Сөйтiп, инвестициялардың белгiлi.-бiр көлемiн iске қосуға жұмылдыратын белгiленген әрбiр пайыз деңгейiне тиiсiнше кiрiстiң белгiлi-бiр деңгейi сәйкес келедi. Осы функциялдық тәуелдiлiктiң басты нысаны — мультипликатор болып табылады.
Пайыз ставкасы неғұрлым төмен болған сайын, инвестициялардың және тиiсiнше кiрiстiң де көлемi (мультипликаторды қатыстыру арқылы) соғұрлым жоғары болады. Ал пайыздың мейлiнше ең төменгi деңгейiнде, тиiсiнше, кiрiс те өте мол болмақ немесе керiсiнше болады. Бұл тәуелдiлiктi суреттегi 1 төртбұрыштағы И қисығы арқылы көруге болады.
Инвестициялық саясат елдiң экономикалық стратегиясының мақсаттары мен мәселелерiн анықтайтын ең маңызды элемент болып табылады. Экономикалық реформаларға сәйкес халықаралық капитал мен инвестицияларды тартудың мемлекеттiк саясаты дағдарыс пен инфляцияны тежеуге, жеке инвесторлардың инвестициялық белсендiлiгiнiн арттыруға және өндiрiстiң құрылымдық өзгерiсiне барынша септiгiн тигiзуi керек.
Инвестициялы сферада аталған өзара байланыстар мен әсерлер кезкелген мемлекеттiң экономикалық өсуiн анықтайтын негiз. Сондықтан инвестициялық саясат экономикалық саясаттың құрамдас бөлiгi ретiнде қарастырылады. Осыны әлемдiк тәжiрибе де көрсетiп отыр. Мысалы, экономикалық өсудiң шешушi мәселелерiн қарастыратын ел жалпы iшкi өнiмнiң өскен әрбiр пайызына жалпы iшкi өнiмнiц үш пайызынан кем емес өндiрiстiк инвестицияларды бөлуi керек. Егер АҚШ, ГФР, Жапония, Франция, Ұлыбритания және басқа да өнеркәсiбi дамыған елдердiң экономикалық өрлеуiнiң кезеңдерiн талдасақ, барлық жағдайларда да соңғы онжылдықта осы елдерде инвестициялық, белсендiлiк мерiзiмiне экономиканың жоғары қарқынмен өсу кезеңдерi тұспа-тұс келедi. Инвестициялық белсендiлiктiң жалпы ұлттық өнiм сияқты экономикалық, дамудың маңызды көрсеткiшiне ықпалы осы елдерде алпысыншы жылдары ерекше байқалды. Мысалы, Жапонияда 1966-1970 жылдары инвестициялар көлемi алдағы бесжылдық пен салыстырғанда екi есеге өссе, жалпы ұлттық өнiм 70%-ға өскен. Сондай-ақ, осы жылдары АҚШ, Франция, ГФР елдерiнде жалпы ұлттық өнiмнiң өсуi 25-30%-ға жеткен 19, 89 6./.
Осындай инвестициялық белсендiлiктiң жоғары қарқыны көптеген дамыған елдерге постиндустриялды экономика құруға, сонымен бiрге, экономикалық өсудiц жаңа кезеңiне өту үшiн және алдағы мерiзiмдегi тұрақты экономикалық әлеуметтiк даму үшiн материалды-техникалық негiздi қамтамасыз ететiн өндiрiстiк потенциал құруға мүмкiндiк бередi. Негiзiнен, дәл осы кезеңде тек өндiрiстiк қорлануды тұрақтандыруға ғана емес, үздiксiз дамитын техника негiзiнде табиғи және моральды ескiрген құралдарды алмастыруды қамтамасыз ете алатын қорлану дәрежесiн төмендетпеуге де жағдай жасалды.
Инвестициялық белсендiлiктiң өсуiмен соңғы кезеңдегi Азиядағы “жаңа индустриялды елдердiң” — Оңтүстiк Корея, Тайвань, Гонконгтың дүние жүзiлiк аренаға шығуы да байланысты. Бұл елдерде қысқа мерiзiмдi инвестициялар арқасында әлемдiк нарықтың өзгермелi коньюктурасына тез бейiмделуге қабiлеттілігі iрi экспорттық потенциалы бар тұрақты экономикалық құрылымдар пайда болып, экономиканың
ғылыми сиымдылығы жаңа салаларын кең ауқымды дамыту жүзеге асырылған.
        Экономикаға инвестициялардың әсерi КСРО болған кезеңдерде де байқалған. Осылайша 1966-1970 жылдары күрделi салымдардың 1,4 есеге өсуi кезеңiнде орташа жылдық жалпы ұлттық өнiм 7,6%-ға көтерiлдi. Одан кейiнгi бесжылдықтарда халық шаруашылығына күрделi қаржы жұмсаудың көлемiнiң азаюымен және экономикалық дамудың экстенсивтi типiнiң етек алуымен қатар, жалпы ұлттық өнiмнiң де өсу қарқынының төмендеуi байқалды. Бұл процесс өндiрiстiк аппаратты дағдарыс жағдайына, аяқталмаған өндiрiстiң күрт көбеюiне және басқа да экономикалық жағдайды қиындата түскен жағымсыз экономикалық және әлеуметтiк салдарға әкеп соқтырғаны мәлiм.
       Өкiнiшке орай, қазақстанның, сондай-ақ, көптеген ТМД елдерiнiң тұрақтану мен экономикалық өсу бағдарламаларында инвестициялық фактор еленбедi. Бұл экономикада инвестицияның маңызына жеткiлiксiз баға беру және экономикадағы қаржылық тұрақтануға, инфляцияның төмендеуiне қол жеткiзгеннен кейiн инвестициялық белсендiлiк өзiнен-өзi туындайды деген қате пiкiрмен түсiндiрiлдi.
дағдарыс жағдайында, әсiресе, тозығы жеткен өндiрiстiк аппаратты қайта толығымен жасақтау қажеттiлiгi туған жағдайда инвестициялыкқ iс-әрекеттердi нарықтық стихиялық күштер ағымымен жiбере салу дұрыс емес. Себебi Қазақстандағы бiрнеше жылдар көлемiнде күрделi қаржылардың азаюы жалпы iшкi өнiм көлемiнiң азаюынан басым, бұл өндiрiске терiс мультипликативтi әсерiн тигiзедi. Инвестиция аясындағы осындай жағдай жалпы дағдарыстың салдарын одан әрi тереңдете түстi.
      Осылайша, экономикалық тұрақтану, ал кей салалардың стагнация мен экономикалық компастан экономикалық өрлеуге өтуi инвестициялық саясатты өзгертудi және инвестицияны қолдауды қажет етедi.
Әрине, инвестициялық белсендiлiк пен экономикалық өсудiң байланысы бiр жақты емес. Олардың бiр-бiрiне өзара ықпалы бар, себебi экономикалық өсу инвестициялық белсендiлiкке тәуелдi бола отырып, өз кезегiнде, белгiлi-бiр даму кезеңiнде елдiң инвестициялық нақты мүмкiндiктерiн анықтайды. Басқаша айтқанда, жалпы ұлттық өнiмнiң, сондай-ақ, ұлттық табыстың өсу қарқыны жоғары болған сайын инвестициялық ресурстардың кең өрiстi өндiрiсi мен осы негiзде тиiмдi инвестициялық саясат құруға мүмкiндiктер аясы кеңейедi. Бұл бiр жағынан — елдiң ұлттық шаруашылығы шеше алатын нақты экономикалық және әлеуметтiк мәселелерiнен, екiншi жағынан — инвестициялық кешеннiң нақты мүмкiндiктерiн қолдануынан туындайтын инвестициялық процестiң концептуалды нұсқасын жасап шығару үшiн қажет.

1.3 КӘСІПОРЫННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН ОНЫҢ ПРИНЦИПТЕРІ

Кәсіпорынның инвестициялық саясаты- оның шаруашылық іс-әрекетінің маңызды бөлігі.Кәсіпорын экономикасында инвестиция маңыздылығын анықтап, бағалау қиын.Қазіргі заманғы өндірістің сипаты ол- үнемі өсіп отыратын капитал сыйымдылығы мен ұзақ мерзімді факғторлар болмақ.Кәсіпорын өзінің өнімінің сапасынжақсарту үшін шығындарын төмендету, өндіріс күштерін ұлғайту, бәсекелестік жағдайында нарықтан өз орнын табу үшін үнемі капитал салып отыруы тиіс.

Сондықтан да оған үнемі өте жақсы жасалған инвестициялық стратегияжасап, оған жету үшін қолдан келгеннің бәрін жасауы тиіс.

Салынған қаржылының тиімділігін жоғарылату үшін фирма басшылығы инвестициялаудың принциптерін есепке алады.Оларды нақтылап қарастыратын болсақ:

Инвестициялық тиімділіктің шекті принципі- кезкелген кәсіпорын өндірісті жүзеге асырғанда шығынды азайтып, мол пайда табу мақсатымен жұмыс жүргізеді.Кәсіпорын өзінің жеткен жетістігі жағдайында оның кірісі шығынды арттырған күннің өзінде ол жұмысын жалғастыра бермек.Ал егер тауар өткізуден түскен кіріс сомасы өндіріс шығындарын жоғарылатпайтын болса, онда ол өндірісті тоқтатады. Егер бір тауар бірлігінен табыс түсіп және ол шығындарды көбейтетін болса, яғни, оны жасау үшін ондакәсіпорын ол өнімнің көлемін арттыру керек.Соңғы өнім бірлігін өткізуден түскен пайда өндіріс шығындарыментең болса кәсіпорын өндіріс көлемін ұлғайтпайды.Егер кәсіпорын қандай жағдай болмасын өндірісті жалғастыруға ұмтылса, онда ол шекті табыспен шекті шығын тең болатындай өнім көлемін шығаруы тиіс.Бұл екі шарт жан-жақты сиптта және рыноктың кез келген құрылымында, меншіктің кез келген формасында қолданыла береді.Капитал салымдары процесімен оның көрсеткіштерінің арасындағы тиімділігінің салдарын қарастырамыз.

1 2 3 4 5

Графиктен көріп отырғанымыздай тиімлілік әрбір салым сайын төмендеп отыр.Графиктің нақты мәні: осы сурет арқылы біз кәсіпорынды инвестициялаудың шекті өлшемін көріп отырмыз.График көрсеткендей оптималды инвестициялық көлем –5 млн.бірлік.Ал егер 6 млн.бірлік салу тиімді болмайды.Инвестициялық тиімділіктің шектілігін біз графиктегі қисыққа қарай отырып оның келесі 2 факторға тәуелді екенін көреміз:

Өндіріс шығындарының өсу қарқыны

Өндірісті монополиялау дәрежесі.

«Замазка» принципі- бұл принцип инвестициялық тиімділікті бағалаудың жаңа бір тәсілін анықтауға мүмкіндік береді.Көз алдымызға замазка түйіршігін елестетейік.Біз оған қолымызды тигізбестен бұрын максималды таңдау жасауға мүмкіндігіміз болады.Қолды тигізсем бе?Қай жеріне?Қандай мақсатпен?Қаншалықты тереңге? т.с.с.Сонымен біз қалай замазкамен байланысқа түстік, солай бәрі басталады.Еркіндік енді жоқ.Инвестициялау да тура осылай жүзеге асады.Кәсіпорын қандай станок сатып алу керек, әлде арендаға алу керек пе, осы жұмыс барысында қаншалықты сомада несие алу керек, қанша уақытқа, қандай пайызбен, еркін яғни еркін отырып шешім қабылдай алады.Егер осы іс-әрекеттің бәрін жасап қойған болсаңыз артқа шегінуге жол жоқ, яғни, еркіндік жоқ шектелген.Еркіндік іс-әрекеттің нөлге тең деп айтуға болмайды әрине.Сіз сатып алған станогыңызды немесе акцияыңызды қайта сатуыңызға болады.Бірақ оған көп уақытың, күш қуатың әскер әріптестеріңмен байланысыңа бәріне нұқсан келеді.Бұған бір кірсеңіз шығыуыңыз өте қиын болмақ, әсіресе кәсіпорын 3-4 инвестициялық жобасымен жұмыс бастаған болса.Сондықтан да инвестициялауды жүзеге асыру үшін оның тиімділігін бірнеше рет есептеп алу керек.

Капитал салымдарының тиімділігін бағалауда материалды және қаржылық байланысының принципі

Тиімділікті бағалаудың 3 тәсілі бар:

-Салыстырмалы шығындармен шығарылым бағасы арқылы салыстырылады, яғни, қаржылық талдау.Әлемдік тәжірибе бойынша инвестициялау тиімділігін бағалауда қаржылық жағдайды ғана ескеру аздық етеді.Мысалыға болжанбаған инфляция жағдайы орын алса құрдымға алып келеді.

-Тиімділікті қаржылық-техникалық критериі бойынша да есептейді.Дұрыстап қарайтын болсақ инвестициялық жобаға салынған салымдар сол технологияның өзіне тәуелді.Технология арқылы біз кәсіпорынның күштілігін байқаймыз және технология инвестициялық мақсатқа қол жеткізуде тікелей әсер етеді.

-Тиімділікті бағалаудың техникалық әдісі.

Адаптациялық шығындар принципі- адаптациялық шығындар- бұл жаңа инвестициялық ортамен байланысты барлық шығындар.Бұл жерде уақытты жоғалту пайданы жоғалтумен тең.Жаңа инвестициялаумен оны жүзеге асыру кезінде уақыт бойынша үлгермеушілік үнемі орын алып отырады.Кезкелген адаптацияның өзіндік ерекшелігі болады.Жаңа мәліметтер, жаңа технология кадрларды дайындауға барлығына шығындар жұмсалып отыр.Адаптация үшін төлеу ағымдық кіріс бірден төмендейді.Уақытты оздыру капиталдың жансыздығына және оның пайдалылығына әкеледі.Адаптациялық шығынды кәсіпорынның шығарған өнімінің бағасын белгілер кезде қосып есептеу керек.Осы баға шикізаттың, материалдың, технологияның сұранысының бағасын жоғарылатпайтын болса, капитал салымдары осы жағдайда ыңғайлы болмақ.Тәжірибе көрсеткендей сұраныс бағасы ұсныс бағасын жоғарылатып және осы жағдай ұзақырақ орын алатын болса, инвестициялау адаптациялық шығындарына қарамастан тиімдірек болады.

ІІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ТАЛДАУ ЖӘНЕ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

2.1 Инвестициялық жобалардың тиiмдiлiгiн бағалау әдiстерi

          Қаржыландыру үшiн инвестициялық жобалардың тиiмдiлiгiне баға беру жөнiндегi әдiстемелiк ұсыныстар халықаралық тәжiрибеде кеңiнен қолданылатын қағидалар мен әдiстерге негiзделген. Ресейде мұндай әдiстемелiк ұсыныстар 1994 жылы басылып, шығарылған болатын. Оларды құрастыруда мемлекеттiк меншiк көзi арқылы қаржыландырылатын күрделi қаржы тиiмдiлiгiн анықтаудағы отандық тәжiрибе ескерілген /15/. Бiздiң тарапымыздан осы әдiстемелiк ұсыныстар Қазақстанның қазiргi экономикалық жағдайына сәйкестендiрiлдi. Салымдар бойынша депозиттiк пайыз деңгейi, несиелер бойынша банктiк пайыз мөлшерi, қарыз капиталы бойынша пайыз нормасының көлемi, ҚҰБ — ның қайта қаржыландыру ставкасының мөлшерi, сыртқы инвестициялар бойынша ссудалық пайыз ставкасы, сәйкесiнше, әртүрлi болады. Әдiстемелiк ұсыныстардың Қазақстан экономикасының ерекшелiктерiне сәйкестендiрiлуi, тиiсiнше, төмендегi есептеулердi назарға iлiктiрiп және пайдалануға негiздедi.
          Бұл ұсыныстар жинағының қағидаларының бiрi күтiлген әртүрлi уақыттағы шығындар мен табыстарды алғашқы кезеңдегiдей экономикалық құндылықтар бойынша сәйкестендiрiп келтiру болып табылады. Бұндай келтiру (әртурлi уақыттағы шығындарды, нәтижелердi дисконттау) оларды а — дисконттау коэффициентiне көбейту арқылы жүзеге асады. Тұрақты дисконт нормасы бойынша дисконттау коэффициентi мына формула бойынша есептеледi: /15, 47 6.1:

               а

мұндағы
Е — дисконт нормасы немесе капиталға пайда нормасы (бiрлiк үлестер)
t- есептеудің қадамдық нөмірі(ай, тоқсан, жыл)

Егер де дисконт нормасы уақыт жағынан өзгерiп t қадамында Е болса, онда дисконттау коэффициентi 1>0 жағдайында былай анықталады /15,48б/:

а= (14)
Сондай-ақ:

(15)

мұндағы

Е, Е- есептеудiң бiрiншi, екiншi т.с.с. қадамдарындағы дисконт нормасы.
Уақыт жағынан нәтижелерi әртүрлi болатын екi немесе бiрнеше жобалардың тиiмдiлiгiн бағалау дисконт нормасының деңгейiне тiкелей байланысты. Себебi дисконт нормасының мөлшерi ең ұтымды нұсқанын таңдауды анықтайтын соңғы нәтиже үшiн өте маңызды.
Әдiстемелiк ұсыныстарда дисконт нормасын бағалаудың төмендегiдей қағидалары көрсетiлген /15, 50
1. Меншiк капиталын қолданғанда оның мөлшерi инфляцияны және инвестициялыққ\ тәуекелдi есепке алғандағы салымдар бойынша депозиттiк пайыз деңгейiмен анықталады. Дисконт нормасы депозиттiк пайыздан жоғары болған кезде өндiрiстiк инвестицияларға ақша құйылып, ақшаның бағасы және несие бойынша банктiк пайыз мөлшерi өседi. Ал дисконт нормасы депозиттiк пайыздан төмен болған жағдайда инвесторлар ақшалай қаражаттарын тiкелей өндiрiске салмай, банктерде сақтауға тырысады.
2. Қарыз капиталын қолданғанда дисконт нормасы несие бойынша банктiк пайыз деңгейiмен және қарыз бойынша пайыз төлеу шарттарымен анықталады.
Барлық инвестициялық жобаларды мемлекет қатысатын халықшаруашылығы жобалары және әртурлi шаруашылық жүргiзушi субъектiлерi, соның iшiнде, шетел инвесторлары да қатысатын коммерциялық жобалар деп ажыратуға болады.
Халықшаруашылығының тиiмдiлiгiн бағалауда ҰБ-нiң қайта қаржыландыру ставкасына сәйкес дисконт деңгейiне сүйенуге болады. Халық шаруашылығының тиiмдiлiгi мемлекеттің қаржылық мүддесiн ғана көздемей, сондай-ақ, инвестициялардың қоғам үшiн белгiленген әлеуметтiк және экономикалық нәтижелерiне жетудi мақсат ететiндiктен, ҚҰБ-нiң есеп ставкасы тең дисконт нормасын жоғарғы деңгейдегi деп тану керек, ал халықшаруашылығы инвестициялық жобаларын тәжiрибеде iске асырғанда ол (дисконт нормасы) едәуiр
төмен болуы мүмкiн. Коммерциялық тиiмдiлiктi бағалағанда әрбiр инвестор салынған капиталдың жылды табыс нормасын өз бетiнше бағалауға қуылы, яғни, әр шаруашылық жүргiзушi субъект жеке дисконт нормасын белгiлейдi.
Инвестициялы жобаның барлық қатысушылары үшiн қабылданған дисконт нормасын бекiту тәсiлдерi болып мыналар табылады:
1. Алғашқы этапта дисконт нормасының жоғарғы шегiн анықтау қажет. Ол iшкi пайда нормасымен — (IRR) анықталады.
Iшкi пайда нормасы инвестициялы жобаның интегралдық әсерi нөлге теңестiрiлген дисконт нормасына сәйкес келедi. Бұндай қорытындының экономикалық мәнi мынада: егер жоба түгелiмен қарыз қаражаттары есебiнен жүзеге асса, онда iшкi пайда нормасы (IRR) максималды пайызға тең болады, яғни, несие алуға жағдай туып, жобаның жүзеге асырылуының басталу уақыты мен объектiнiң жойылу кезiне дейiнгi уақыт аралығында түскен пайда есебiнен оны (несиенi) өтеу мүмкiндiгi болады (есептiц шегi — Т).
Iшкi пайда нормасының (IRR) сандық мәнi мынандай теңдiк шешiмiмен анықталады:

мұндағы:
Н — есептеудiң t қадамындағы қол жеткен нәтиже (мысалы, сатылған өнiм көлемi);
Ш — есептеу қадамындағы пайда болған, күрделi қаржы кiрмейтiн шығындар;
К — есептеудi t қадамындағы күрделi қаржылар.

Депозиттiк пайызға сәйкес дисконт Е нормасының төменгi деңгейi белгiленедi. Бұл жағдайда депозиттiк салымдардан түсетiн пайдаға салынатын салық ставкаларын және өзге де салықтарды есепке алу керек.
Пайдаға салынатын салықтың әртүрлiлiгiн ескере отырып, дисконт нормасының төменгi деңгейi былай анықталынады:

Е=

Мұндағы:
Д — депозиттiк пайыз ставкасы бiрлiк үлесi;
Нд — депозиттiк салымдар бойынша пайдаға салынатын салық ставкасы (бiрлiк үлесiнде);
Нo — өндiрiстiк қызметтен түскен пайдаға салынатын салық ставкасы (бiрлiк үлесiнде).
Мысалы, жылдық депозиттiк ставка — 0,12, депозиттiк салымдар бойынша пайда салынатын салық ставкасы — 0,15 және өндiрiстiк
қызметтен түскен пайдаға салынатын салық ставкасы — 0,35 болған жағдайда дисконт нормасын былай табуға болады:

Е =0,12х

Инвестициялық жобалардың тиiмдiлiгiн бағалап және олардың ең ұтымды нұсқасын тандау үшiн орташа дисконт нормасын төмендегi теңдiкке сәйкес есептеу керек:

Егер дисконт нормасы — Е iшкi пайда нормасынан Е (IRR) кем немесе оған тең болса, онда инвестициялық жобаның осындай нұсқасы таңдалынады немесе ол кейiнге қалдырылады.
Е — дисконт нормасын анықтаудағы мұндай тәсiл мынандай қорытындыға әкеледi:
— бiр жағынан, әртүрлi инвестициялық жобалар iшiнен ұтымды деп табылған жобаға салған күрделi капиталынан инвестор Ем-ға сәйкес минималды түрде болса да қайтарым (пайда) алуы керек;
— екiншi жағынан, Е деңгейiнiң Е1п деңгейiнен артуы пайда нормасы бойынша капиталға инвестордың тиiмсiз қойған шарттарының салдарынан жобаның мақсатқа сәйкес екендiгiне күмән тудырады.
4. Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер қабылданған дисконт нормасы бойынша инвестициялық жобаның тиiмдiлiгiнiң көрсеткiштерiн төменгi формулалар бойынша есептеулерiне болады:
— таза ағымдағы құн немесе интегралды әсер;

— пайда алу индексi:

Егер инвестициялық жобаның таза ағымдағы құны (NPV) щң мәнге ие болса (белгiленген дисконт нормасына сәйкес), онда жоба тиiмдi деп танылып, оны қаржыландыру туралы мәселе қарастырыла бастайды.

Оң мәнге ие таза ағымдағы құнға сәйкес пайда алу индексi (Р’) бiрлiктен жоғары болса, онда бұл көрсеткiш те жобаның тиiмдi екенiн дәлелдейдi.
Тағы да бiр мысал қарастырайық. Жобаға салынады деп белгiленген инвестиция көлемi 10 млн, доллар, салымдар бойынша жылдық депозиттiк ставка — 10%, депозиттiк пайда бойынша салынатын салық ставкасы — 15%, өндiрiстiк пайдаға салынатын салық ставкасы — 35% делiк. Есептеу қадамдарының әртүрлiлiгiне байланысты күрделi қаржы, нәтижелерi және шығындары төмендегi кестеде бөлiнiп көрсетiлген:

3-Кесте

	Шартты белгiлер	1 жыл	2 жыл	З жыл
Күрделi қаржы	К	5	4	1
Нәтиже	Н	3	15	20
Шығын	Ш	2	10	14

Есептеу кезеңдерi:
1. Инвестордың максималды пайдасын анықтайтын iшкi пайда нормасы IRR:

Бұл теңдiктiң шешiмi бойынша Е1п 0,20-ке тең.
2. Салық салудың ерекшелiгiн ескере отырып, инвестордың капитал пайдасының минималды деңгейiн анықтайтын депозиттiк пайыз бойынша дисконт нормасы мынаған тең:

Е=0.1x

Дисконт нормасының ұтымды деңгейi:

Таза ағымдағы құн:

— Пайда алу индексi:

Белгiленген Ен = 0,16 дисконт нормасына сәйкес жобаны тиiмдi деп тануға болады. Мысалы, есептiң алғашқы қадамында күрделi қаржы бойынша келтiру коэффициентi барлық салымдардың 50%—ын құрап, ал әсер (нәтиже — шығын) осы қоғамдағы барлық (дисконтталмаған) тиiмдiлiктiң 8 -ак. құраған, мiне, осылай жоба тиiмдiлiгiнiң төменгi деңгейiн анықтауға болады. Коммерциялық тиiмдiлiктi есептеуде капиталдан түсетiн пайда деңгейiне деген нр инвестордың жеке көзқарасы негiзiнде дисконт нормасын ешқандай қосымша дәлелдемелерге сүйенбей-ақ қабылдауға болады. Алайда, дисконт нормасының мөлшерiн анықтаудың осындай тәртiбi қаржыландыру үшiн инвестициялық жобаларды объективтi түрде таңдауға мүмкiндiк бередi.

2.2 Кәсіпорынды инвестициялық жоба ретінде қарастыру

Инвестициялық жобалауды ұйымдастыру инвестициялық іс әрекетті жүзеге асыру барысында тиімді әдіс болмақ.Сонымен қатар бұл инвестицияның нақты бір түрін таңдамайды, яғни бұл құрылыс объектісі немесе кішігірім наубайхана болуы да мүмкін.

Жобалау әдісі әлемдік тәжірибеде инвестициялау процесінің жақсартылған түрі болмақ.

Инвестициялық жобаның рөлі өте жоғары болмақ, себебі дұрыс есептелініп жасалған жоба салынған капиталдың тиімділігін білдіреді.

Жобалау әдісінің негізгі артықшылықтары келесілер болмақ:

Инвестицияның стратегиясын жасау
Инвестицияның уақыттық шегін қою
Инвестицияның приоритетін анықтау
Баламалы нұсқаларымен салыстыру
Инвестицияларды іске асыру жоспарын жасау.

Жобаның түрлерін олардың жіктелуіне қарап қарастыруға болады:

4-Кесте

Орта жобалау ыңғайлылығымен және тез қайтарымдылығымен ерекшеленеді.Орта мерзімдік жобалау болжаудың өте нақтылығын қажет етеді.Мега жобалар басқалардан жоғары құндылығымен ерекшеленеді, яғни 1млрд.доллар көлемінде.Әрине мұндай жағдай қаржыландырудың бірнеше көзі қажет болмақ.Мұндай масштабтағы жобалардығ жүзеге асуы сол регионның экономикасына кейде әлемдік экономикаға әсерін тигізуі мүмкін.

Инвестициялық жобалардың табыстылығын анықтай келе біз келесідей 2 баламалы жағдайды есепке аламыз:

Фирма өзінің жобасын жүзеге асырады.
Фирма өз жобасын іске асырмайды.

Модифицированный түрде біз оны былай көрсетеміз:

Р=Р-С

Практикада келесідей жағдайлар орын алуы мүмкін.Табыстар алдын ала жоспарланып қояды, бірақ оны ақша түрінде есептеу өте қиын.Мысалы кәсіпорын басшылығы алдарына мынадай мақсат қояды делік.Фирма атынан балалар бақшасындағы балалардың шығынын өз мойнына алды.Осы міндетті іске асыру мақсатында олар баламалы түрдегі бірнеше жобаларды қарастырып шықты:

Бір үлкен балалар бақшасын тұрғызу және оны қамтамасыз ету
Қаланың әр районыныдағы бірнеше кіші балалар бақшасын қамсыздандыру
Қаланың басқа жерлеріндегі балалар бақшасындағы қызметкерлердің балаларын қамтамасыз ету үшін оларға ақы төлеу

Балаларға көрсетілетін қызмет сапасы барлық жоба бойынша бірдей делік, яғни пайда да бірдей.Ал шығындар әртүрлі болмақ.Сонымен бұдан шығатын қорытынды алға қойылған міндетті орындау үшін ең аз қымбат жобаны таңдау керек, яғни көбірек шығын кеткен жоба тиімді әрі алға қойған мақсатқа жетуге тікелей байланысты.

Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы реттелуі жобалық цикл түрінде қалыптасады және ол цикл келесі кезеңдерге ие.

Инвестициялық жобаның қаржылық бөлімінің көлемді және еңбек сыйымдылығы жоғары.Бұл мәселені түпкілікті қарастыруға жекелеген тараулар арналады.Қаржылық талдаудың өзара байланысты мәселелер кешенін қарастырайық.Инвестициялық жобалаудың қаржылық сипатын келесідей тізбекке тізіп қарастырайық:

Кәсіпорын қызметінің соңғы 5 жыл ішіндегі қаржылық жағдайына талдау жасау.
Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жасау.
Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау
Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен ақша ағымдарын болжамдау
Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы.

Кәсіпорынның бұдан бұрынғы қызметі мен ағымдағы жағдайына қаржылық талдау жасау әдетте кәсіпорынның пайдалылығымен оның басқару тиімділігін , несие қабілеттілігін, өтемпаздығын көрсететіннегізгі қаржылық коэффициенттерінің интерпретациясымен есептеулеріне келтіріледі.Кәсіпорынның қаржылық жағдайы негізгі міндеті өткен жылдардағы негізгі қаржылық есебін беру және негізгі көрсеткіштерді салыстыру аса қажет.Жобаның өтелімділігін бағалау кезіндегі инфляцияны есепке алу мәселесі қарама -қайшылықты болып келеді.

Қаржылық талдаудың негізгі сұрағы : жоба кәсіпорын иелерінің байлығын көбейте ала ма ?Бұл сұраққа ақша ағымдарын талдау арқылы жауап беруге болады.Экономикалық талдау жобаның мемлекеттік (ұлттық) байлығын ұлғайтуға әсер етуін бағалаудан тұрады.

Экономикалық талдау міндеті қойылымының мысалын қарастырайық..

С деген компания кез келген бір тауарды келесі шарттармен өндірсін:

Компанияға шикізатты арзан бағамен мемлекеттік ұйым сатсын;
Импортталатын қосалқы элементтерді де компанияға мемлекет халықаралық бағадан төмен сатсын ;
Кәсіпорын өзінің жұмысшыларына еңбек ақысын мемлекеттік стандартының деңгейінде төлесін;
Нәтижесінде кәсіпорын тауарларды мемлекеттік кәсіпорындарға шетелдің еркін нарығындағы бағадан едәуір төмен бағамен сатады.

Мұндағы міндет- мемлекеттің осындай жобаны іске асырудан табатын пайдасын төменде көрсетілген нұсқалармен салыстыра отырып анықтау:

компанияға шикізатпен қосалқы бөлщектерді нарықтық бағамен сату , жұмысшыларға еңбекақыны әлемдік стандарттар бойынша төлеу, содан соң компаниялардан тауарларды еркін бағамен сатып алу;
ұқсас тауарларды(нңбастысы, сапа көрсеткіштері бойынша) шетелден сатып алу.Осылайша, экономикалық талдау процесінде бұл жобаның іске асуының нәтижесінде түскен кәсіпорын иелерінің пайдасын емес, мемлекеттің пайдасын анықтау керек.Экономикалық талдаудың қажеттілігі неде ?Егер нарық толығымен (идеалды) еркін болса, онда экономикалық талдау жүргізудің керегі жоқ, себебі компанияның иелеріне не пайдалы болса, қалғандарға да сол пайдалы болып табылады.,Келесі анықтамалардың ғылымилығына үміт артпай-ақ, еркін нарықтың негізгі белгілерін көрсетейік:
сатушылармен сатып алушылар санының көп болуы;
барлық өндіріс факторлары (еңбек, капитал,материалдар)мобильді болуы керек;
бағалар сатушылар мен сатып алушылардың қалауымен қалыптасады;
нарыққа жаңа компаниялардың енуіне бөгеттер қойылмауы керек.

Осындай жағдай алдыңғы қатарлы батыс елдері үшін де мінсіз екенін мойындау керек.Шынындада, көп тауарлардың бағасымен мемлекет жасанды түрде өзгертеді(көтереді немесе төмендетеді) және егер жобаның қаржылық үлесі белгілі болса да , экономикалық үлес өте сирек бағаланады.Сондықтан да ірі инвестициялық жобалар үшін олардың қаржылық тиімділігінен гөрі, экономикалық тиімділігімен экономикалық тартымдылығын талдау қалыптасқан(яғни жобаның ұлттық басымдылық міндеттеріне сәйкес дәрежесі).

Инвестициялық жобаның экономикалық тартымдылығын өлшеу келесі нұсқау бойынша іске асуы мүмкін.

1-қадам.Мақсаттарды таңдау оларды өлшейді.Мысалы:

Мемлекеттің мақсаттары Мақсаттың салмағы

Қатты валютаның ағылуы 0,30

Қатты валютаның үнемделуі 0,20

Жергілікті нарықта өнімнің көбеюі 0,15

Халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету 0,20

Аумақтарды дамыту 0,15

Барлығы 1,00

2-қадам.Альтернативті жобалардың әрқайсысына әр мақсатта жету үшін сандық өлшемін анықтайды(абсолютті мәнде немесе жақсысына қарай пайыздық қатынаста).Әр жоба үшін кешендік (комплекстік) критерийдің салмақталған мәнін есептейді:

3-қадам.Үздік вариантты таңдауды жалпыланған критерийдің максимум критерийі бойынша жүргізіледі.Экономикалық тиімділік дайын өнім ресурстардың мүмкін болатын сатып алу құны мен , ішкі бағамен (әлемдік бағалардан ерекшеленетін) және мемлекеттің айрықша ерекшелігі болып табылатын және әлемдік бағалармен және қағидалармен сәйкес келмейтін (мысалы, басқа мемлекеттердің валютасымен жұмыс істеу шарттары) таға басқа нәрселерді есепке ала отырып бағаланады.

Экономикалық тиімділікті бағалаудың іріленген процедурасы мынандай түрге ие:

Қаржылық талдаудың қорытындысын ұсыну;
Экономикалық талдау тұрғысынан шығындармен табыстың жаңа жіктелуін жасау;
Қаржылық мәндерді экономикалық мәндерге ауыстыру (олар сыртқы және ішкі нарық бағасымен шығындардың үйлеспеуіне байланысты);
Ресурстарды қолдану және өнімдер алу үшін басқа мүмкіндіктердің құнынын бағалау;
Ішкі төлемдер бойынша барлық есептеулерді шығарып тастау (өйткені олар мемлекеттің жалпы байлығын өзгертпейді);
Жыл сайынғы экономикалық құралдар ағымын инвестицияның бастапқы көлемімен салыстыру (бұл нәтиже болады).

Тағы да айтып кетейік, экономикалық талдау әдетте мемлекеттің тапсырысы бойынша жасалатын және ұлттық мағыналы міндетті шешудге бағытталған ірі инвестициялық жобаларға жүргізіледі.Егер кәсіпорын инвестициялық жобаны өз бастамасы бойынша әзірлеп, инвесторды өз бетімен тартса, онда бұл істің нәтижесінде жобаға қатысушыларының жалпы ұтысы негізделеді, ең алдымен жобаға қаржылық ресурстарын ұсынған заңды және жеке тұлғалар үшін.Және де, осы тұлғалардың санына мемлекет кірмесе, онда жобаның экономикалық талдауын жасамауға болады.

ІІІ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КӘСІПОРЫН МЫСАЛЫНДА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАНЫ ТАЛДАУ

3.1. ЖШС “Итеко Полюс” қызметінің жалпы сипаттамасы

Бұл жобаны “Итеко Плюс”ЖШС Қазақстан Республикасы Алматы қаласында полипропиленді қаптар өндіру үшін 1500000 АҚШ доллары мөлшерінде несие ресурстарын тарту мақсатымен ұсынып отыр.

Қазақстанда орау материалы- полипропиленді (ПП) қаптарға сұраныс жоғары болса да, өзіміздің ірі өндірісіміз жоқ.

Қант, жарма, құрылыс материалдарын, ұн және басқа да сусымалық материалдар өндіруде орау материалдарына туып отырған қажеттілікті өз зауытымызды соғу арқылы қанағаттандыруға болады. Қазіргі қаптардың 100% шамасындағы мөлшері Қытайдан импортталады. Статистика мәліметтері бойынша өткен жылы Қазақстанға ауылшаруашылық өнімдерін орау үшін 10 млн. АҚШ долларына 55 млн. ПП қаптар сатылып алынды. Осы сандарды көріп келесідей қорытынды жасауға болады, экономиканың басқа да салаларын ескергенде осы орау түрін өндірудің болашағы бар екеніндігі. Рынокты талдау нәтижесінде ПП қаптарға сұраныс жыл сайын он пайызға өсіп отырғаны анықталды, ал болашақта осы пайыз өседі деп күтілуде. Жұт өнеркәсібінің орау материалдарына өсіп отырған сұранысты қанағаттандыра алмауына байланысты сапалы және арзан орау материалдарының дефицит мәселесін жабатын тұтынушылар үшін ПП тоқылған қаптары айқын таңдау болып табылады. Қазіргі кезде сол қаптарға қажеттілік жылына 58 млн. құрайды. Болашақта ПП тоқылған қаптарға сұраныс жылына 100 млн. астам қапты құрайды.

Ауылшаруашылық саласының және рыноктарының дамуына қойылатын негізгі талап, ауылшаруашылық тауарларын сенімді сақтау және басқа рыноктарға бұзбай жеткізу мақсатымен тиімді буып-түю болып табылады.

Ауылшаруашылық және өндірістік өнеркәсіп өнімдерін ораудың әйгілі әдісі 50 кг қаптарға орау болып табылады және көптеген сусымалық материалдар осы әдіспен оралады.

”Итеко” ААҚ-да қап өндіретін құрал-жабдықты орналастыруға болатын барлық коммуникация түрлерімен жабдықталған өндіріс орыны бар. Осы факторларды ескере отырып “Итеко”ААҚ несие ресурстарының және меншік құралдары арқылы өз ПП қаптарын өндіру туралы шешім қабылдады.

Осы мақсат үшін жобаны жүзеге асыратын ЖШС”Итеко Плюс” еншілес компаниясы құрылды. ПП қаптар өндіру бойынша қуаттылығы жылына 25 млн.дана болатын құрал-жабдық сатып алу жөнінде шешім қабылданды. Өндірісті жібергеннен кейін, жыл сайынғы 5-8 млн.данаға рынок өсімін ескергендегі жоба өнімі алатын рынок үлесі 25-30% құрайды. Бұл жаңа рынокты меңгеру мен өндірістің дамуы үшін тиімді мөлшер болып табылады (1 – кесте).

5-кесте. ПП қаптар өндірісін ұйымдастыру жобасының жалпы құны келесідей болады:

Атауы	Сома, мың долл.
ПП қап өндірісі үшін қажет құрал-жабдық	1 050
Құрал-жабдыққа ҚҚС (НДС)	210
Құрылыс-монтаж жұмыстары	103,1
Айналым капиталы	136,9
Барлығы:	1 500

ПП қаптарын өндіру бойынша зауыт құрамына кіреді: қима таспасын өндіретін құрал; тоқыма учаскісі; полиэтиленнен жасалатын үрленетін пленканы өндіру учаскесі; тігін учаскесі; баспа учаскесі(қаптарға түсті баспа түсіру); қаптау учаскесі (теңдерге орау); өндіріс қалдықтарын өңдеу учаскесі. Барлық учаскелер дәйекті түрде қызмет етеді.

Бұл жабдықтардың барлығы орналасқан ғимаратында негізгі және көмекші қызметтер бар. Жабдықтарды монтажбен іске қосу жарты жыл ішінде жоспарланады. Өндіріс іске қосылғаннан кейінгі бірінші жылда қап өндіріс көлемінің 45% шығарылады, яғни жылына 25 миллионға дейін қап шығарылады. Қазақстанда өзінің ПП өндірісін ұйымдастыру мүмкіндігінің болуы ААҚ ”Итеко” үшін жақсы вариант болып табылады. Себебі қазіргі уақытта Қазақстан ПП қаптарын шетелден сатып алады, ал осындай өндірісті ұйымдастыру өзінің импорт алмастыру өнімдерін шығаруға мүмкіндік береді.

Нәтижесінде ЖШС ”Итеко Плюстің” айналым капиталын қаржыландыру, жабдықтар сатып алумен монтажды-құрылыс жұмыстары үшін 1500000 АҚШ доллары сомасында инвестиция қажет. Берілген жобада ақша құралдарының ағымы жобаның 5 жыл өмір сүру цикіліне есептелген, мұнда бұл сома 5 жылға 12%-бен ұзақ мерзімге алынған. Барлық негізгі есептеулер мен бағалар 2001жылдың қаңтардағы орташа курс 145 теңгемен АҚШ долларында берілген.

Компанияның жалпы сипаттамасы

Бұл бөлімнің негізгі мақсаты берілген компанияның инвестицияларды немесе несиелік құралдарды қолданыла алатындығын, төлеу қабілеттілігінің бар болуы мен осы жобаны табысты жүзеге асыратындығын дәлелдеу үшін қажет, яғни оның несиелік тарихы кәсіпорынның сенімділігін көрсетеді.

Ол үшін жоба демеушісі компанияның даму тарихын сипаттап, оның қазіргі уақыттағы қаржылық жағдайын талдау қажет. Көбінесе жобаның бұл бөлімі банк немесе потенциалды инвестор үшін жасалады.

Жоба бойынша негізгі қарыз алушы ЖШС ”Итеко Плюс” болып табылады. Мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Промышленная көшесі,100.

ЖШС ”Итеко Плюс” Директоры Имажанов М.Е.

Жарғылық қоры –5 000 000 теңге.

Кәсіпорынның қысқаша тарихы

ЖШС ”Итеко Плюс” 2000 жылдың 15 мамырында құрылды. ЖШС ААҚ ”Итеконың” еншілес компаниясы болып табылады. Жобаның негізгі кепілі, демеушісі мен ұйымдастырушысы, әсіресе бірінші кезеңде, ААҚ ”Итеко” болып табылады. ААҚ ”Итеко” (пластмассадан жасалатын өнімдерді өндіретін зауыт)- Қазақстан Республикасындағы ірі өндірісшілердің бірі.

1992 жылы мемлекеттік кәсіпорын жүз пайыздық жеке капиталы бар акционерлік қоғамға айналды.

Өндірістік іс-әрекетін талдау

ААҚ ”Итекода” 700 адам , соның ішінде 80 маман мен инженерлік – техникалық жұмысшылар, қызмет жасайды.

Кәсіпорын пластмассадан жасалатын кең ассортиментті өнімдер шығарады – шелектер, фляктар, көкөністер үшін жәшіктер, қаптар, кухняға қажетті ыдыстар мен ойыншықтар – барлығы 30 түрлі өнім түрлері. Өндіріс қуаты жылына 10 000 тонна өнім.

ААҚ ”Итеконың” негізгі іс-әрекеті өндірістік лабораторияда бақылау жүргізу, жаңа техникамен қамтамасыз етілуі арқылы сапалы өнім шығаруға бағытталған.

Өнімді өткізу үшін бірнеше өткізу каналдары қолдаылады: консигнация шарттарында жұмыс істейтін ірі көтерме сатып алушылар, Қазақстан Республикасы бойынша өзінің дүкендер торы, ұсақ сауда кәсіпорындары мен жеке фирмалар.

Кәсіпорында негізгі упор сұраныс пен ұсыныстарды талдауға негізделген бағалық саясатқа, бәсекелестік ортаға, өнім шығындарына бағытталған. Күнделікті жаңа өткізу рыноктары зерттеліп отырады. ААҚ ”Итеко” өнімдері Ресей, Қырғызстан, Өзбекістан сияқты жақын шетелге де шығарылады.

Жобаның технологиялық бөлімі

Өндіріс технологиясын және негізгі құралдарды сипаттау.

Бұл бөлімде жаңа таңдалған немесе өздерінің құралдары жөнінде ақпарат болуы тиіс, яғни оның құны, қуаттылығы, өнімділігі, энергошығындары; өнеркәсіп немесе ауылшаруашылық өндірісінің технологиясы сипатталуы тиіс.

Бұл бөлімнің мәні келесіде, неге сол құралды сатып алғаны негізделеді, оның артықшылықтары айтылады.

Құралдың таңдалуы

Әр түрлі ақпарат көздері арқылы, соның ішінде Интернет арқылы ПП қаптар өндірісі үшін қажетті құралдар рыногы зерттеліп, осы құрал түрі таңдалды. Бұл құралдың өндірушілері негізінен Тайваньда, Оңтүстік Кореяда, Қытайда орналасқан. Ресейде сәйкес құралдар сататын бірнеше ірі фирмалар бар: ”Юг Тара”, АҚҰ ”Зимак” (Мәскеу), ”Алеко-Тара”(Ростов-на-Дону),

”Сибцентр”, олар тайвань, қытай және корей өндірушілерінің дилерлері болып табылады. Ресей дилерлерінің және сондай-ақ корей, қытай, тайвань өндірушілерінің бір қатар ұсыныстары зерттелді. Талдау бойынша қытай өндірушілерінің бағасы ең арзан болып табылады, ал Тайвань және Кореяның құралдары шамамен 30-40% қымбатырақ. Сәйкес құралдарға орташа баға келесідей:

Қуаттылығы жылына 10 млн. қап құрайтын құралдың бағасы 350 мың доллардан 495 мың долларға дейін, жылына 20 млн. қап-993 мың доллардан 1 096 мың долларға дейін, 25 млн. қап- 1100 мың доллардан 1 350 мың долларға дейін. Келіссөздер арқылы екі жаққа да тиімді келісім қабылданды, 1 050 мың долларға қуаттылығы жылына 25 млн. қап құрайтын құралды сатып алды.

Өндіріс процесі

ПП қап өндіру процесі келесі сатылардан тұрады: ПП түйіршіктерінен ПП таспа өндіру; ПП таспаларды қолдану арқылы домалақ тоқу станоктарында түтікше тәрізді мата өндіру; түтікше тәрізді матаның төмен жағын автомат арқылы тігіп, оны қапқа айналдыру; қапқа полиэтиленді қосымша қап кигізу; қаптарға мөр басу; 500/1000 данадан теңдерге орау.

1.3.Технология, қуаттылық және зауыттың орналасу жерін таңдау.

ПП қап өндіру бойынша жобаны жүзеге асыру үшін зауыт таңдаған өндіріс процесінің технологиясы мен құралдары бүгінгі күні бүкіл дүниежүзі бойынша ең жақсы құрал- жабдық болып табылады.

Таспаларды өндіру учаскесінде экструзионды-құйма технологиясы қолданылады, ол таспаның қалындығының дәлдігін бақылап отырады, яғни шикізаттың үнемдеуіне мүмкіндік береді.

ПП қаптарды өндіретін зауытты Алматы қаласында орналастыруының себептері:

Қазақстандағы қант және минералды тыңайтқыштар өндіретін өнеркәсіп салаларының қажеттіліктерін қанағаттандыру.
ПП қаптар өндіру үшін қажетті құралды орналастыра алтын ғимараттар мен өндіріс базасының болуы.
Импорталмасатын өнім шығару.

1.4. Зауыт қуаттылығы

Қуаттылығы жылына 25 млн. қап құрайтын өндіріс көлемі рынок мөлшері, экспорт мүмкіндігін және басқа да факторларды ескеру арқылы анықталған. Халықаралық тәжірибеде ПП тоқылған қаптарды өндіру бойынша жылына 25 млн. қап өндіру оптимальді болып табылады.

1.5. Технология және өнім стандарттары.

Қажетті технология мен шығарылатын өнім толығымен халықаралық стандарттарға сай және лицензиясы мен кепілдемесі бар (2 – кесте).

6-кесте. Жобаны жүзеге асыру жылдары бойынша жұмыс тәртібі

өнім аты жылдық көлем	1 жыл	2 жыл	3 жыл	4 жыл	5 жыл
өнім аты жылдық көлем	мың дана	мың дана	мың дана	мың дана	мың дана
қосымшасыз қап 50 кг	2 250	3 750	4 250	4 500	4 500
қосымшасы бар қап 50 кг	7 875	13 125	14 875	15 750	15 750
қақпағы бар қап 50 кг	1 125	1 875	2 125	2 250	2 250

Жоба өнімі

Бірінші жылы жоспарланатын өнім көлемі- 11,25 млн. дана құрайды, себебі құралды орналастыруға, монтаж және іске асыру үшін 6 ай қажет, сондықтан да жоспарланған көлемнің 45% құрайды.

Өздерінде бар құрал-жабдықпен шығарылатын өнім түрлері:

7-кесте

Қаптардың арналу мақсаты	Мөлшері, см	Қаптың бағасы, теңге
Тыңайтқыштарға арналған целлофан өндірмесі және қақпағы бар қап	55 х 105	27,5
Целлофан өндірмесі бар ұн және қантқа арналған қап	55 х 105	26,1
Өндірмесі жоқ жармаға арналған қап	55 х 95	20,3

Коммерциялық бөлім

Рынокты шолу

Қазақстан экономикасының ауылшаруашылық және өнеркәсіп салаларының дамуына және өнімділігінің өсуіне байланысты ПП тоқылған қаптарға сұраныс өседі. Қазіргі уақытта қаптардың 100% Қытайдан импортталады, түрік өндірушілерінің қаптарына бағасы 30 тенгеден 35 тенгеге дейін ауытқып отыр. Жыл сайынғы сұраныс 10% өсіп отыр. Зауыттың құрылуына байланысты импортқа қажеттілік тумайды.

Бұйымдарды қолдану саласы

ПП тоқылған қаптардың қолдану саласы зор. Келесі кестеден ПП қаптарға орауға болатын тауарлар тізімін көруге болады:

8-кесте

Тауарлар	Сиымдылығы, кг	Тауарлар	Сиымдылығы, кг
1.Тыңайтқыштар: — азот — фосфат	50 және25 50 және 25	9. Өзегі және сүйегі(жеміс-жидек)	81
2. Пластмасса түйіршіктері	25	10.Майлы тұқымдар	100 және50
3. Астық: — күріш — бидай -жарма	100, 50 және25 100,50 және 45 100 және50	11. Темекі	100 және50
4. Қант	100 және50	12. Крахмал	50 және25
5.Мал азығы	50 және25	13. Цемент	50
6.Ұн	50,25 және5	14. Құм	50
7. Какао: — бұршақ — порошок	62,5 50	15.Мрамор ұнтағы	50 және25
8.Химикаттар: — түйіршік — порошок	50 және25 50 және 25	16. Тұз	50 және25

Жұт және басқа да орау материалдарының алдында ПП тоқылған

қаптарының артықшылығы:

ПП қаптар химикаттар әсеріне өте берік және сондықтан да зиянды химикаттар, тыңайтқыштар және қалдық қышқылы бар басқа да заттарды орауға өте ыңғайлы.
Жұт және басқа маталарға қарағанда берік болып табылады және жыртылу ықтималдығы төмен.
Қаптардың ішінде су кірмейтін қосымшасы бар, бұл ашық жерде сақталатын астық және тыңайтқыштарды орау үшін өте ыңғайлы болып табылады.
ПП қаптары жұт және қағаз қаптарына қарағанда жеңіл болып келеді.
ПП қаптарының бағасы жұт қаптарына қарағанда арзан.
Тоқылған қаптардың иісі болмайды.
ПП қаптардың түстері әр түрлі болуы мүмкін және оған басылған мөрдің сапасы жақсы болып шығады.

Қорытындылай келсек ПП тоқылған қаптар бүгінгі күні ең үнемді және ыңғайлы болып табылады.

Шикізат және материалдар рыногына шолу.

9-кесте. ЖШС ”Итеко Плюстің” негізгі жабдықтаушылар тізімі

№	Шикізат,материалдар аты	Өлш. бірл.	Нысаналы құн,$	Болжамданған жабдықтаушылар
1	Полипропилен	Т	800	Ресей-Томск, “Нефтехим”
2	Полиэтилен	Т	600	Ресей-Томск, “Нефтехим”
3	Мастербэтч	Кг	700	Қазақстан
4	Тігетін жіп	Т	2 000	Қазақстан
5	Мөрге қажет сия	Т	100	Қазақстан

Рыноктағы полипропилен (тоннасына 800 доллардан) мен полиэтилен (600доллар) Ресейден алынады, ал қалған қажет шикізаттар мен материалдар Қазақстанның өзінде бар.

Экологиялық бөлім

Қандай өндіріс болмасын өзінің шығаратын қалдықтары болады, ол өз кезегінде қоршаған ортаға кері әсерін тигізеді. Сондықтанда соңғы жылдары қалдықсыз өндіріске көп көңіл бөлініп отыр. Талданып отырған жобада бұл мәселе ескерілген, яғни ПП қап өндіретін құралда қалдықты өңдейтін қондырғы орнатылған.

Атмосфераға шығарылатын қалдықтар үшін негізгі өндірістен төленетін экологиялық төлемдер келесіні құрайды:

170 т х 400 тг = 68 000 тг/жылына

Қалдықтарды өңдеуге кететін экологиялық төлемдер құны келесідей:

300 т х 470 тг = 141 000 тг/жылына

Автомобиль двигателінде бензин жаққаны үшін экологиялық төлемдер есебі 10 – кестеде көрсетілген:

Аты	Саны	Жылына 1машинаға кететін бензин,л	Жылдық бензин шығысы, л
ЗИЛ-130	4	9 000	36 000
ГАЗ-53	1	7 380	7 380
ГАЗ-31029	1	7 800	7 800
РАФ	1	10 800	10 800
Барлығы:			61 980

Төлемдерді есептеу үшін шартты түрде 62 000 литр бензинді аламыз, ол 46 тоннаға тең.

Автокөлік құралдарының двигателінде бензин жаққаны үшін экологиялық төлемдер келесіні құрайды:

46 тонна х 644 тг = 29 624 тг

Экология бойынша жылдық төлемдер келесідей:

68 000 тг +141 000 тг + 29 624 тг = 238 624 тг.

Қорытындылай келсек, жобаны экологиялық тұрғысынан қарағанда оның атмосфераға тигізетін әсерін көрдік. Сол әсерді азайту үшін экологиялық төлемдер төленеді, егер қарап отырсақ ол жағдайды өзгертпейтін сияқты, бірақ та одан түскен түсімдер ауаны тазарту шараларына жұмсалады, мысалы ауаны тазартатын фильтрлер орнатылуы мүмкін, сол объект территориясына жас көшеттер отырғызылуы мүмкін. Ең басты критериі қалдықсыз өндіріс орнатылуы, яғни осының өзі қоршаған ортаға тигізетін әсерін төмендетеді.

Ұйымдық құрылымы

ЖШС ”Итеко Плюс” мамандарының өндірістегі жоғары кәсіби біліктілігі және жұмыс істеу тәжірибесі бар. Сондай-ақ ЖШС ”Итеко Плюс” жұмыс бастылық мәселесін шешеді, олар негізінен стажы және көп жұмыс тәжірибесі бар мамандарды алады.

Имажанов М.Е. — ЖШС ”Итеко Плюс” Директоры.

Білімі — Әл- Фараби атындағы Қазақ Мемлекеттік Ұлттық Университетінің химия факультетін 1992 жылы аяқтады.

Химиялық салада жұмыс істеу стажы 5 жыл.

Нурланова А.Б — ЖШС ”Итеко Плюс” Бас технологы.

. Білімі — Қ.Сәтбаев атындағы технологиялық университетті 1992 жылы аяқтаған.

Химиялық салада жұмыс істеу тәжірибесі 3 жыл.

Кузенбаева Г.И. — ЖШС ”Итеко Плюс” Бас бухгалтері.

Білімі — Қазақ Мемлекеттік Басқару Академиясының қаржы және несие бөлімін 1994 жылы аяқтаған.

Жұмыс істеу тәжірибесі 4 жыл.

Жоғарыдан көрініп отырғандай жобаны басқаратын мамандар біліктілігі жоғары және сол салада жұмыс істеу тәжірибелері бар.

Өндірістік, көмекші және әкімшілік персоналға кететін шығындар келесі 11 – кестеде келтірілген:

№	Өндіріс учаскесі	Саны	Орташа айлық жалақы, $	Жылдық жалақы қоры, $
Өндіріс жұмысшылары
1	Таспа өндіретін линия	20	150	36 000
2	Тоқыма станоктары	15	150	27 000
3	Қосымшалар өндірісі	12	150	21 600
4	Жылу кескіші	4	150	7 200
5	Кесу және мата тігу автоматы	9	150	16 200
6	Тігін машиналары	15	175	31 500
7	Қосымшалар термосваркасы	6	150	10 800
8	Баспа станоктары	8	150	14 400
9	Орау пресі	4	150	7 200
10	Инженер сеті	4	150	7 200
11	Тех.қызмет және шеберхана	10	150	18 000
	Барлығы	107	1 675	197 100
ИТР
1	Өндіріс бастығы	1	300	3 600
2	Техникалық директор	1	300	3 600
3	Өндірістің сменалық контролерлеры	6	150	10 800
4	Сапа сменалық контролерлері	3	150	5 400
5	Тех.қызмет бойынша инженерлер	3	350	12 600
6	Қойма және жіберу контролерлері	1	200	2 400
7	Секретарь	2	100	2 400
	Барлығы	17		40 800
Әкімшілік
1	Президент	1	700	8 400
2	Қаржы директоры	1	600	7 200
3	Бас бухгалтер	1	500	6 000
4	Басқарушы- әкім	1	500	6 000
5	Бухгалтерлер	3	300	10 800
6	Секретарь	1	200	2 400
	Барлығы	8		40 800
Маркетинг қызметі
1	Маркетинг директоры	1	600	7 200
2	Маркетинг менеджері	1	500	6 000
3	Өтім қызметкері	2	400	9 600
4	Коммерция қызметкері	1	400	4 800
5	Секретарь	2	200	4 800
	Барлығы	7		32 400

Өндіріс ірі болғандықтан және жаңадан құрылып отырғандықтан жобаны жүзеге асыруға қажетті жалпы персонал саны 139 адам құрайды, ал оларға кететін жалпы жалақы мөлшері 351 900 доллар.

Әлеуметтік талдау

Қазіргі кезде жұмысбастылық мәселесі ауыр тақырып болып отыр. Оңтүстік Қазақстанның көптеген халқы Алматы қаласында шоғырланған деп айтсақ қателеспейміз, себебі жұмыс берушілердің көбісі осында. Қажеттіліктер мүмкіндіктермен сәйкес келмейді дегендей келген адамдардың барлығына жұмыс табыла бермейді. Осы жөнінен халық үшін жобаның осындай артықшылығы бар, яғни аймақ халқы үшін көптеген мүмкіндіктер бар. Жалпы аймақ үшін салық төлемдері арқылы бюджетке қосымша түсімдер түсуі жобаның артықшылығы болып табылады.

Жобаның сандық талдануы

Пайда және шығындар туралы есеп беру

Бұл есеп беру арқылы компанияның операциялық қызметін көруге болады және сәйкесінше тиімділігін есептеу арқылы жобаның болашағын болжамдауға мүмкіндік береді. Бұл көрсеткіштер, тікелей шығындарды өнімді сатудан түскен табыс қаншалықты жабатындығын білдіреді. Жоғарыдағы мәліметтер арқылы жобаның тиімді екенін айтуға болады, себебі түскен табыс шығындарды жауып отыр және несиені төлегеннен кейінгі пайда жыл сайын өсіп отыр (1-қосымша).

Баланстық есеп беру

Баланстық есептеме фирманың белгілі бір уақыт аралығында берілген активтерін, міндеттемелерін және акционерлік капиталын универсалды бухгалтерлаік өрнек арқылы көрсетеді:

Активтер = Міндеттемелер + Меншік капиталы

Кәсіпорын балансы бухгалтерлік есептің ІSA халықаралық стандарттар жүйесіне сәйкес құрылған. Берілген болжам 5 жылға есептелінген (2-қосымша).

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру (Кэш-фло) – жобаны жүзеге асырумен байланысты ақша қаражаттарының қозғалысын көрсетеді.

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп компанияның ақша қаражаттарында өзгеріс туғызған құралдар қозғалысы және басқа да мәселелер туралы қаржылық резюмені ендіреді және компанияның ақша құралдарын алу көздері мен қолдану жолдарын көрсету үшін баланстық есеп пен пайда мен шығын туралы есеп баптарын біріктіреді. Осы есеп беру негізінде бізге қажетті жобаның тиімділік көрсеткіштерін есептеуге болады (3-қосымша).

Жобаның 5 жылғы өмірлік цикліндегі өнімді өткізуден түскен жалпы түсім долларлық эквивалентінде 16 612,75 мың долларды құрайды. Өнімді өндіру үшін кететін операциялық шығындар (жеке тұлғалардың салықтарын қоса) – 11 154,48 мың доллар. Барлық салықтар (жеке тұлғалардың салықтарын қоспағанда) – 2 008,07 мың доллар, яғни ақша қаражаттарының таза ағымы келесі соманы құрайды:

16 612,75 – 11 154,48 – 2 080,07=3 378,20;

Міндеттемелер бойынша жиынтық төлемдер 2 130,0 мың долларға тең және сәйкесінше міндеттемелер бойынша төлемдер төленгеннен кейінгі жобаның таза пайдасы 1 248,2 мың долларды құрайды. Жобаның негізгі тиімділік көрсеткіштері келесідей:

(r=12%) NPV = -1500 + 282,5 + 358,65 + 404,42 + 407,55 + 378,59 = 331,7;
(r=19,54%) NPV1 = -1500 + 264,7+314,7 + 332,2 + 314,1 + 273,6 = — 0,69;

— ІRR= 12% +(331,7/(331,7-(-0,69))) * (19,54%- 12%)= 19,5%

PP = 316,4+450,0+568,0+640,8-1500=165,6/640,8*12=3 ай

Сонда РР — 3 жыл 3 айға тең болады.

Барлық есептелген коэффициенттер мәні оң болып отыр, яғни жоба тиімді деген қорытындыға келеміз және сәйкесінше халықаралық қаржы институттарының талаптарын қанағаттандырады.

Бұл көрсеткіштерден басқа жобаның қаржылық көрсеткіштерін есептелік.

Салыстырмалы көрсеткіштер

õ100%

заем құралы

Ìåíøiê º½ðàëû

Пайызды жабу коэффициенті (ПЖК) (1 жыл)=(321,7+113,7)/157,5=2,42

ПЖК (2 жыл)=(629,8+103,9)/157,5=4,08

ПЖК (3 жыл)=(730,4+93,5)/118,1=6,10

ПЖК (4 жыл)=(829,0+84,2)/78,7=10,15

ПЖК (5 жыл)=(854,5+75,8)/39,4=20,67

Несиені жабу коэффициенті (НЖК) (1жыл)- бірінші жылы сома өтелмейді.

НЖК (2 жыл)=(418,3+103,9)/375=1,39

НЖК (3 жыл)=(494,4+93,5)/375=1,57

НЖК (4 жыл)=(569,1+84,2)/375=1,74

НЖК (5 жыл)=(592,5+75,8)/675=1,78

Заем құралдарының меншік құралдарына қатынасы

1 жыл =(1500/202,7)x100=740,1

жыл=(1125/621)x100=181,2
жыл=(750/1115,4)x100=67,2
жыл=(375/1684,5)x100=22,3
жыл=0

Пайдалылық көрсеткіші:

Сауда пайдалылығы

1 жыл=(202,7/1941,8)*100=10,44

2 жыл=(418,3/3236,3)*100=12,93

3 жыл=(494,4/3667,8)*100=13,48

4 жыл=(569,1/3883,5)*100=14,65

5 жыл=(592,5/3883,5)*100=15,26

12 кесте. Көрсеткіштер кестесі

Позиция аты	Жоспарлау интервалы
	1	2	3	4	5
Салыстырмалы көрсеткіштер
1. Пайызды жабу көэффициенті	2,42	4,08	6,10	10,15	20,67
2. Несиені жабу коэффициенті	—	1,39	1,57	1,74	1,78
3. Заем құралдарының меншік құралдарына қатынасы, %	740,1	181,2	67,2	22,3	0,0
Пайдалылық көрсеткіші
Сауда пайдалылығы	10,44	12,93	13,48	14,65	15,26

Коэффициент көрсеткіштері неғұрлым жоғары болған сайын, соғұрлым нәтиже жақсы болады.

Жоғарыдағы көрсеткіштерді көре отырып, нәтижесінің жақсы екенін айта аламыз.

Ал, заем құралдарының меншік құраладарының қатынасына көңіл бөлсек, онда бес жылда заем құраладары өтеліп, меншік капиталы арта түседі.

Сондай – ақ, сауда тиімділігіне рентабельді екенін көріп отырмыз. Қазіргі күні, көптеген банктер жобаны инвестициялағанда, тек осы көрсеткіштер арқылы талдайды. Ал тек осы осы коэффициенттер жобаны талдауға жеткіліксіз. Олар кәсіпорынның жағдайын жалпы түрде бағалап, несие қабілетті ме, жоқ әлде қабілетсіз бе деген сауалға жауап береді. Ал жоба тиімді ме, жоқ па деген сұраққа NPV, ІRR және өтелу мерзімі бойынша анықталады.

Қорыта келгенде, барлық көрсеткіштер оң болғандықтан жоба тиімді болып табылады.

Мемлекет тұрғысынан инвестициялық процестерді қолдау

2007 – 2009 жылдары экономиканың басым секторларына отандық және тікелей шетелдік инвестициялардың ағынын ынталандыру, мемлекеттік инвестицияларды пайдаланудың тиімділігін ұтымды ету және арттыру саясаты мен ішкі жинақ ақшаны жұмылдыру жалғасатын болады.

Елдің инвестициялық тартымдылығын арттыру және инвестициялық климатты жақсарту үшін қолданыстағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіру жөнінде жұмыс жалғасатын болады.

Басым өндірістердің инвестициялық тартымдылығын арттыру шеңберінде мемлекет іске асыратын одан арғы шаралар мыналарға:

миноритарлық акционерлердің құқықтарын қорғауды күшейтуге;

кәсіпорындарды тіркеудің жеңілдетілген жүйесін енгізуге;

қызмет түрлерін лицензиялаудың транспаренттік жүйесін құруға;

қаржы есептілігінің халықаралық стандарттарына кәсіпорындардың өтуін жылдамдатуға (ISO-9000, ISO-14000);

Ұлттық инновациялық жүйенің экономикалық дамуын басқарудың жаңа жүйесін дамыту жөнінде жұмыстың жалғасуына;

мемлекеттік даму институттарының жұмысын үйлестіруді күшейту жөніндегі іс-әрекетті, олардың қызметінің ашықтығын арттыруды жандандыруға;

инвестицияларға жәрдемдесу және шетелдегі инвестициялық сауда өкілеттіктерінің желісімен бірге экспорттың жылжуы жөніндегі мамандандырылған құрылымын құру;

отандық бизнестің, әсіресе экспорттаушылардың мүддесін ескере отырып, ірі халықаралық жобаларды синдицирленген қаржыландыруда қазақстанның қатысуын қамтамасыз ету бөлігінде халықаралық қаржы институттарымен бірге жұмысты жандандыру;

Қазақстанның инвестициялық мүмкіндіктерінің тұсаукесері және шетелдік, оның ішінде трансұлттық компанияларды іздеу жөнінде жұмыстарды жалғастыруға бағытталады.

Алдағы кезеңде бюджеттік инвестициялардың басымдықтары мыналар:

мемлекеттік басқарудың функцияларын тиімді іске асыруды қамтамасыз ету;

әлеуметтік секторды дамыту;

базалық инфрақұрылымды дамыту;

аграрлық сектордың дамуына жәрдемдесу;

Астана қаласының дамуы болып қалуда.

Сондай-ақ, экономиканың басым секторларында және инновациялық жүйенің дамуында қосылған құны жоғары жобаларды қаржыландыру үшін даму институттары қосымша капиталдандырылатын болады.

Жалпы алғанда, бюджеттік инвестициялардың көлемін бөлу 2007-2009 жылдарға арналған мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалардың тізбесі шеңберінде жүзеге асырылады.Елімізде инвестициялық процестерді ынталандыру мақсатында Қазақстанның инвестициялық қоры құрылған. Қазақстанның инвестициялық қорының мақсаты шетелдегі, Қазақстандағы кәсіпорындардың жарғылық капиталына үлестік және бақылаулық емес түрде қатысып,экономиканың шикізаттық емес салаларында жеке сектор инициативаларына қаржылық көмек көрсету.

Қаржылық көмек көрсету жайлы шешім қосымша құн тізбегі бойынша комплекстік талдаудан және тізбектің маңызды элементтерін анықтағаннан кейін қабылданады. Бұл талдау технологияда және басқа да жобаның маңызды аспектілеріне жүргізілу керек. Мұндағы бағалаудың басты критерийлердің бірі болып коммерциялық қайтарымдылық болып табылады.

Басқа да бағалау критерийлері экспорттық бейімделушілік болып табылады немесе жобаның импорты толықтыруға бағытталғандығы. Талдау пәні экономиканың шикізаттық емес саласына жататын жеке сектордың барлық инициативалары болып табылады.

Жеке сектордың қаржысының жетіспеушілігі кезінде, жобаны қаржыландыруды жеңілдету үшін Қазақстанның инвестициялық қоры қосымша қаржыландыруды жүзеге асырады. Жоба жүзеге асқаннан кейін мемлекеттік пакет сатылады деген положение бекітілу керек.

Бұл Қазақстанның инвестициялық қорына тек жаңа өндіріс, соның ішінде жоғары технологияның, құрылуына ғана көмектесіп қоймай, сонымен қатар бағалы қағаздар рыногының дамуына мүмкіндік береді.

Таяудауғы және орта мерзімді перспективада Қазақстанның инвестициялық қорының қызметіне шетелдің арнайы қаржы ұйымдарын тарту жайлы сұрақтар қарастырылады. Серіктестік шетел мамандарын тарту бағытында және Қазақстанның инвестициялық қорының жарғылық капиталына қатысуында жүзеге асады.

Жалпы алғанда Даму Институттары децентрализация, специализация, конкуренция және транспаренттік қағидаларына негізделіп тұрақты жұмыс істейтін бір жүйе құру керек.

Қор қызметінің тарихына тоқтала кетсек:

Қазақстанның Инвестициялық қоры Қазақстан Республикасының мемлекеттік даму институттарының бірі болып табылады. Қордың қызметі 2003 жылдың 11 маусымында басталған-ды. Ұйымдық-құқықтық нысаны – жарғылық капиталына мемлекеттің жүз пайыздық қатысуы бар акционерлік қоғам. Жарғылық капиталының мөлшері — 28,9 миллиард теңге, немесе 220 миллионнан астам АҚШ доллары, кейіннен оны кезеңдеп арттыру жоспарланған.

Қордың мақсаты және негізгі міндеттері:

Қордың мақсаты — экономиканың шикізаттық емес секторында бәсекеге қабілетті өндіріс орындарын құру жөніндегі жеке сектордың бастамаларына жаңадан құрылған немесе бұрыннан жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың жарғылық капиталдарына қатысу жолымен қаржылық көмек көрсету.

Мақсаттары:

шикізат пен материалдарды түпкілікті өңдеуден өткізетін, жаңа технологияларды қолданып бәсекеге қабілетті өнімдер шығаратын, сондай-ақ келешегі бар ұйымдарға өндірістік қызмет көрсететін, өзінің қызметін өнеркәсіпте жүзеге асыратын жаңадан құрылған, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған ұйымдардың жарғылық капиталдарына инвестицияны жүзеге асыру;
инвестициялық жобаларды Қазақстанның Инвестициялық қорының қосымша қаржыландыруы арқылы экономиканың шикізаттық емес секторындағы жеке инвестицияларды ынталандыру (ұйымдардың жарғылық капиталына инвестицияны жүзеге асыру) және осы жобаларды басқаруға қатысу;
қосымша, аралас өндірістерді дамытып, отандық және шетелдік ұйымдар арасындағы өндірістік кооперацияны қамтамасыз ететін, Қазақстан Республикасынан тыс жердегі инвестициялық жобаларды бірлесіп қаржыландыру арқылы қазақстандық ұйымдардың инвестициялық белсенділіктерінің шетелдерде көтерілуіне ықпал ету.

Қор қызметінің тұжырымдамалық ережелері:

Қор акциялардың 49 пайызға дейінгі бөлігін сатып алуымен, жобалардың тікелей инвесторы болады.

Инвестициялық жобалардың табысты іске асуы мақсатында Біз жобаның орындалуына тиісті ұйымдастыру деңгейін қамтамасыз ететін, жобаның техникалық-технологиялық жақтарын жүзеге асыру үшін маркетингілік және технологиялық жеткілікті тәжірибесі бар және акциялардың 50 пайыздан астамын бақылайтын стратегиялық инвесторлары (бір инвестор немесе инвесторлар тобы) бар, кәсіпорындардың жарғылық капиталына қатысқанды неғұрлым тиімді болады санаймыз.

Қор және басқа акционерлердің тараптарынан кәсіпорынның жарғылық капиталына салынатын инвестиция Жобаны іске асырудың түрлі сатыларында қаржыландырудың басқа көздерімен де ұштастырылуы мүмкін, соның ішінде листингіленбеген облигациялар, банктік займдер, бірлестірілген займдер, лизингілер және мерзімі ұзартылған төлеммен сатып алу, экспорттық несие агенттіктерінің қатысуымен алынатын несиелер.

Қор инвестор ретінде кәсіпорынның жарғылық капиталына қатыса отырып, жобаны іске асыру барысындағы, қатерлер мен тиімділіктерге ортақтасады. Қор қатерлерді барынша азайтуға ықпал ете отырып, осы өңірдегі мемлекеттік мекемелермен және басқа да инвестицияға қатысушыларымен өзара қызметті үйлестіреді.

Жоба іске асырылу сатысынан өтіп, сатылым мен өндіріс тұрақты деңгейге жеткен кезде Қор өзінің үлесін стратегиялық серіктестеріне, басқа акционерлерге және портфельдік инвесторларға сату жолымен жобадан шығады. Бағыттардың басымдықтары:

Қазақстанда және дүние жүзінің басқа елдеріндегі салаларды дамыту беталысын талдау негізінде, бәсекеге қабілетті салалар мен кластерлерді құру мақсатындағы инвестициялаудың басымды бағыттары анықталды, атап айтқанда:

Ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеу (консервілік, жүнді және мақтаны қайта өңдеу өнеркәсібі мен басқа салаларды есептегенде агроөнеркәсіптік кешен);
Құрылыс материалдарының өндірісі (алғашқысынан бастап құрылыс материалдарының әрлеу мен қаптауына дейінгі өндірісіне шейін);
Әйнек өнеркәсібі;
Химия және мұнай химия өнеркәсібі;
Металлургия;
Машина жасау;
Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі;
Балық өнеркәсібі;
Инфрақұрылым (энергетика және көлік).

Қазіргі уақытта Қор қызметінің түйіні құрылымды құрайтын мәні бар және экономикалық кластерлерді жаңадан құру мен құрастырылғандарын толықтыруға жағдай жасайтын ірі және келешегі бар маңызды жобаларды кезеңмен қаржыландыруға ауыстырылды.

Қаржыландырылатын жобалар

Семейдің жүнді алғашқы өңдеуден өткізу фабрикасын жаңарту, биязы жүнді қойларды өсіру жолымен Қазақстанның Шығыс-Қазақстан, Алматы және Жамбыл облыстарында шикізат базасын құру. «КазРуно» АҚ. Орналасу өңірі – Шығыс-Қазақстан, Алматы, Жамбыл
Қазақстан Республикасында жеміс-жидек және көкөніс өнімдерін консервілеу өндірісі. «Булгарконсервпродукт» АҚ. Орналасу өңірі – Жамбыл облысы.
Экономикалық және технологиялық даму аймағындағы жеміс-жидек, көкөніс шырындарының өндірісі, Үрімжі қаласында, ШУАР, ҚХР. «Раимбек Инвест» АҚ. Орналасу өңірі – Экономикалық және технологиялық даму аймағы, Үрімжі қаласы, ШУАР, ҚХР.
Түлкібас ауылындағы жеміс-жидек зауытын жаңарту. «ЭкоПродуктГруп» АҚ. Орналасу өңірі – Оңтүстік-Қазақстан облысы.
Павлодар облысында агроөнеркәсіп холдингін құру. «Агрохолдинг Ел-Инвест» АҚ. Орналасу өңірі – Павлодар, Қарағанды облыстары.
Косметика және тұрмыстық химия өндірісін жаңарту және кеңейту. «Үркер Косметик» АҚ. Орналасу өңірі – Алматы облысы.
Мұнай газ жабдықтарының өндірісі: жоғары қысымдағы ыдыстар мен колондар. «Sewon-Vertex Heavy Industry» АҚ. Орналасу өңірі – Маңғыстау облысы.
Скважиналық штангалық насостар өндірісін ұйымдастыру. «Мұнаймаш» АҚ. Орналасу өңірі – Петропавл қаласы.
Арнайы коксты өндіру және электр мен жылу энергиясын шығару өндірісі бойынша кешен құру. «Қазақстан Инвест Көмір» АҚ. Орналасу өңірі – Қарағанды облысы.
Еденнің ПВХ жабыны өндірісі. «EURASIAFLOR» АҚ. Орналасу өңірі –Қарағанды облысы.
Шетпе-1 кенішінде кендік емес материалдарының өндірісін кеңейту. «МырзАбеК-АЛТЫН ТАС групп» АҚ. Орналасу өңірі – Маңғыстау облысы.
Шығыс-Қазақстан облысындағы балық өңдейтін зауыттарды жаңарту және кеңейту. «Зайсан Рыба Продукт» АҚ. Орналасу өңірі – Шығыс-Қазақстан облысы.
Металдық орам материалдарының өндірісі. «KAPS INTL» АҚ. Орналасу өңірі – Алматы қаласы.
Болат құбырларының татқа қарсы жабындар өндірісін ұйымдастыру. «PAMS PIPE» АҚ. Орналасу өңірі – Алматы облысы.
Тұрмыстық және кеңселік жиһаздар өндірісі бойынша жұмыс істеп тұрған кәсіпорынды дамыту. «Heaven House» АҚ. Орналасу өңірі – Павлодар облысы.
«Ресей Федерациясының солтүстік-батысында ламелдерді өндіру бойыншүа зауытты ұйымдастыру және ағаш дайындау көлемін 200 мың куб.м. дейін көтеру. «Завод Ламель» ЖШҚ. Орналасу өңірі — Ленинград облысы.
Панельдік ағаш үй құрылысы мен конструкциялық желімдік білеу өндірісін ұйымдастыру. «Қарағанды ағаш өңдеу комбинаты» АҚ. Орналасу өңірі – Қарағанды қаласы.
«Шар стансасы — Өскемен» жаңа теміржол желісінің құрылысы. «Досжан Темір Жолы» АҚ Орналасу өңірі – Шығыс-Қазақстан облысы.
«Rannila» Rautakki group компаниясының технологиясы бойынша сэндвич-панельдер өндірісін ұйымдастыру. «Ранила-Қазақстан» АҚ. Орналасу өңірі – Алматы қаласы.
Кеуек бетон өндірісін ұйымдастырып, ТББ зауытын қайта құрылымдау. «АқтөбеҚұрылысИндустрия» АҚ. Орналасу өңірі – Ақтөбе қаласы.
Әк пен силикат кірпіші өндірісі көлемін кеңейту, БҚО құрылыс материалдарын шығаратын жаңа өндірістер құру. «Батыс Қазақстан құрылыс материалдар корпорациясы» АҚ. Орналасу өңірі – Зачаганск к., Орал қаласы
Табақты әйнек өндіру бойынша зауыт құрылысы. «Қазақ әйнек компаниясы» АҚ. Орналасу өңірі – Қызылорда қаласы.
Қиыршықтас өндірісін қалпына келтіру және өнімдердің ассортиментін көтеру. «SMS Engineering» АҚ. Орналасу өңірі –Павлодар облысы, Екібастұз ауданы, Шідерті ауылы

Перспективалы жобалар:

Қазақстан Республикасының Индустриалды-инновациялық даму стратегиясын іске асыру мақсатында, Қазақстанның Инвестициялық қоры шикізат емес салаларында бәсекеге қабілетті, жоғары технологиялық, соның ішінде экспортты бағдарланған өнеркәсіптерді құруды және дамытуды анықтады. Қор перспективалы жобаларды анықтауда мыналарды есепке алады:

біріншіден, саланың ел экономикасына әсер ету бағасын, бәсекелестік артықшылығын талдау, қосылған құны тізбегіндегі өндірілген өнімнің салым ақшасының мөлшерін;
екіншіден, дайын өнімнің дүние жүзілік нарыққа перспективалы шығуын есепке алып, ішкі және сыртқы нарықтың сыйымдылық бағасын;
үшіншіден, институтционалды инвесторлардан жеке меншік инвестицияларының (жинақтаушы зейнетақы қорларының қаражатын алғанда), соның ішінде индустриалды-инновациялық дамуда мультипликативті тиімділікті құратын шетел, ірі масштабты перспективалы жобалардың ағынын ынталандыру міндетін;
төртіншіден, салалық кластерлерді (ең алдымен құрылыс материалдарын, металлургия, химия, жеңіл және тамақ өнімдерін өндіру) орнықтыру және дамыту үшін жобалар тобын көздеу.

Шығыс-Қазақстан облысында Шар-Өскемен жаңа темір жол желісі құрылысының жобасы Қордың қызметінде бірден бір басымды жүйені құратын бағыт болып табылады. Осы жобада принципті маңызды факты, бұл Қазақстанда, және бүкіл кеңес аймағы аясындағы жол құрылысы кезінде, ең алғаш рет концессия тізбегі негізінде жеке меншік инвесторлардың қаражатын тартуымен, дүние жүзілік тәжірибені пайдалану болып табылады. Темір жол құрылысын қаржыландыру үшін, сонымен бірге жинақтаушы зейнетақы қорының қаражаты пайдаланылады. Концессия негізінде темір жолды қаржыландыру және құрылысты басқару мен пайдаланудан алынған оң тәжірибе одан әрі басқа инфрақұрылымдық жобаларда пайдаланылуы мүмкін.
Дүние жүзілік стандарт сапасына сай құрылыс материалдарын өндіру:

Флоат-әдісімен табақты әйнек өндіруді ұйымдастыру. Өндірістің бұл әдісі жоғары сапалы әйнекті алуға жағдай жасайды. Одан басқа мұндай әдіс, өндіретін өнімнің жуандығы бойынша құрылыс индустриясының түрлі сұранысын қанағаттандыру үшін жоғары кең диапазонын алуға жағдай жасайды. Осы жобаны іске асырудың мультипликативті тиімділігі шикізатты, материалдарды, электр қуатын, газ және басқа да өнімдер мен қызметті жеткізетін салалардың даму көзқарасымен қарағанда да, сонымен бірге табақты әйнекті пайдаланушылардың салалық даму көзқарасымен қарағанда да айырықша жоғары.

Офистік және тұрғын үй ғимараттарын, сондай-ақ өндірістік үй-жайларды қаптау үшін, керамикалық плиткаларды өндіру бойынша зауыттардың (қабырғалық пен едендік декаративті, керамикалық гранит) құрылысын қарастыратын жоба. Шекаралас мемлекеттерге: Өзбекстан, Қырғызстан, Түркменстан, Батыс Қытайға өнімдерді экспорттау жағдайы қарастырылуда.

Өзінің төзімділігімен, суыққа қарсылығымен, биоберіктілігімен, өртке қарсы қауыпсіздігі және экологиялық тазалығымен барлық талаптарды қанағаттандыратын, кеуекті бетоннан өнімдерді шығаруды кеңейту, бұл қазіргі заманғы технология бойынша жүзеге асырылатын болады. Кеуекті бетонның артықшылығы, оны құрылыста тұрғын үй құндылығының төмендеуіне әсер ететін кірпіш пен тастың орнына қолдануды қарастырады, Қазақстанда қабырғалық материалдардың импорттануын төмендету және оларды шекаралас мемлекеттерге экспорттауын көтеру үшін алғы шартын құрайды.

Жаңа технология (құрғақ тәсілді қолдану) негізінде цементті өндіру зауытының құрылысы электр қуаты мен отынның шығындарын үнемдеу есебінен цемент өндірудің өзіндік құнын айырықша төмендетуіне көмектеседі. Жобада портландцементтің сульфатқа берік, тез қататын түрлерін, сондай-ақ мұнай газ секторында жоғары агрессивті ортадағы құрылыс ғимараттары үшін қолданылатын гидрофобты цементтерді шығару көзделіп отыр.

Жоғары өзгертіп жасаудағы металлургиялық өнеркәсіп. Қазіргі кезде еліміздің экономикасы көкейтесті қажеттілікті қажет етеді:

— сұрыптап темір қақтауды (құрылыс бағытындағы орта сұрыптап және ұсақ сұрыптап темірді қақтау) жаңарту және

— коммуналдық шаруашылық пен мұнай газ секторының қажеттілігін қанағаттандыру үшін тік жікті құбырларды электрмен пісіретін болат өндірісін ұйымдастыру.

Негізгі және тұрмыстық химия:

— Әйнек, металлургия, мұнай химиялық және химиялық өнеркәсіптерін өндіруде қолданылатын кальций содасын өндіруді ұйымдастыру. Жоба геолого-барлау жұмыстарын, қосалқы қорларды есептеу мен бекітуден бастап, комбинат құрылысы, тиісті инфрақұрылымды құрастыруға дейінгі толық циклды құруды қарастырады, бұл соданың аралас саладағы өнімнің арзандауынан толық импорттың орнын басуын жүзеге асырып қана қоймай, және сонымен бірге кальций содасын айырықша көлемде экспорттауды ұйымдастырады;

— Жеке гигиена, косметика және жуатын құралдарын шығару бойынша жобалар импорттың орнын басатын өнімнің негізгі ассортиментін меңгеруді және шетел нарығында қазақстандық маркасын бәсекеге қабілеттілігін жылжытуын ұйымдастыруды жүзеге асырады

Агроөнеркәсіптік, балық және орман кешендері

жүн мен мақта волокондарын, тері мен аң терісінің бұйымдарын өндіру үшін жоғары сапалы, заттай жартылай фабрикаттар өндірісі

экспорттық бағдарланудың түрлі сатыдағы қайта өңделетін балық өнімінің жоғары сапалы, экологиялық таза өнідірісі;

жеміс-жидек консерві өнеркәсібінің қуатын кеңейту және техникалық жарақтандыру

отандық және импорттық шикізатты дайындау негізінде жоғары технологиялық орман материалдарының өнеркәсібін дамыту;

Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналға

3,2 Мемлекет бойынша қызмет негізгі аспект болатын, аумақтардағы инвестициялық Мемлекеттік инвестициялық саясаттың құқықтық негізі 2003 жылы 8 қаңтарда қабылданған «Инвестициялар туралы» заң болып табылады. Инвестициялық потенциал географиясы Қазақстанның барлық облыстармен көрсетілгеніне қарамастан, қазіргі кезде инвестициялық активтілік назары инфрақұрылымы дамыған аумақтарға аударылған.

Осыған байланысты, аумақаралық айырмашылықтарға, әлеуметтік – экономикалық даму мен аумақтардыңөндірістік потенциалына сәйкес аумақтық инвестициялық саясат құру климаты жақсарту бойынша жергілікті атқарушы органдармен біріккен жұмыс жалғастыру.

Даму аумағында сол мемлекеттің приоритетті міндеттерін ескеретін, территориалдық комплекс және қызмет аумағы деңгейінде функционалдық звеноларды орналастыру үшін инвесторлардың спецификалық қажеттіліктерін қанағаттандыру заңына сала және фирма деңгейінде шетел инвесторларын таңдау.

Қазақстанда қалыптасқан экономикалық жағдай әлі инвестициялық процестердің өзін өзі белсендіру үшін нақты алғышарттарды қамтымайды. Өндірістік потенциалдың дамуына тұрақты экономикалық механизм құрылмаған, өндірістік сектор үшін инвестицицялық ресурстарды шоғырлаудың механизмі жоқ, тиімді инвестициялық процесс пен салааралық капитал құрылымын ұйымдастыруға қабілетті инвестициялық ресурстар толық қалыптаспаған.

Осының бәрі Қазақстандағы инвестицицялық процесті реанимациялауға қабілетті инвестицицялық саясатты жүзеге асырудың механизмін жасау қажеттілігін тудырады. Инвестициялық белсенділікті ынталандыру механизмі салық, бюджет, аммортизация және қаржы-несиелік реттеудің құралдарының барлық жиынтығын қамту керек, экономиканы инвестициялау үшін қажетті қаржы қаражаттарының ұлғаюына жағдай жасау керек.

Рыноктық қатынастардың қалыптасу жағдайында бұл механизм бірнеше төмендегідей блоктарды қамту керек :

орталықтанған капиталды салымдарды (мемлекеттік және жергілікті бюджеттен) рационалды бөлуге және тиімді пайдалануға жағдай жасайтын эконмикалық рычагтар мен ұйымдастырушылық шаралар;
кәсіпорындар мен ұйымдардың өзіндік қорлануларының өсуіне жағдай жасайтын экономикалық әдістер;
жеке кәсіпкерлердің инвестициялық белсенділігін ынталандырудың экономикалық механизмі;
тұрғындар жинақтарын экономиканы инвестициялау мақсаттарына бағыттайтын құралдар;
тікелей және қарыз шетел инвестицияларын тарту шаралары;

Ең алдымен капитал қозғалысын тікелей реттеу жүйесін өзгерту қажет. Орталықтанған капиталды салымдарды бөлудің негізгі критериі болып инвестициялық жобалардың тиімділігі және олардың құрылымдық саясаттың басымдықтарына сәйкестілігі табылу керек. Орталықтанған инвестицияларды жоғарыда айтылған критерииді есепке алмай, билік органдарының субъективті шешімдері негізінде жұмсау мемлекеттік қаражаттардың тиімсіз бөлінуіне және сәйкесінше аяқталмаған өндірістің өсуіне әкелуі мүмкін.

Инвестициялық саясатта рыноктық қатынастардың басым болуы тек келесідей жағдайларда мүмкін :

орталықтанған капиталды салымдардың пайдалану формалары сапалы өзгергенде;
аукцион және тендердің ашық пен жабық типі жүйелерін қолдану арқылы инвестицияны бөлудің конкурстық негізі енгізілгенде;
коммерциялық банктер несиелері астындағы кепіл арқылы жанама қаржыландыруды кеңейту есебі арқылы тікелей бюджеттік қаржыландыру қысқарғанда;
бюджеттік қаражаттардың бөлігі мемлекеттік емес инвесторлармен бірге өндірістік мемлекеттік-жеке меншікті жобаларды қаржыландыруға пайдаланғанда;

Рыноктық қатынастар жағдайында капитал қозғалысына әсер етудің маңызды экономикалық рычагы несиелік жүйе болып табылады. Оның механизмінің ықпалы несиелік ставкалардың дифференциациясы, несиелердің көлемі мен қол жеткізуінің өзгеруі, оларды конкурстық негізде беру жүйесі арқылы көрінеді. Ссудалық процент ставкаларын және міндетті банктік резервтер нормасын реттеу инфляция деңгейіне, баға динамикасына, ұлттық валюта бағамына, капитал және өнімдердің экспорты мен импортына ықпал етуді қамтамасыз етеді. Рыноктық жағдайда ссудалық процентті реттеу және жеңілдігі бар несиелерді беру жолы арқылы басымды салалар мен сфераларға инвестициялар жасалады, осы арқылы экономиканың реструктуризациясы қамтамасыз етіледі. Қысқа мерзімді банктік несиелер өндірісті инвестициялаудың проблемаларын шеше алмайтындықтан, сауда-делдалдық сферадан материалдық өндіріс сферасына капитал құйылымын қамтамасыз ету үшін қысқа мерзімді несиелер проценттік ставкасын жоғарылату және оларды ұзақ мерзімді несиелерге төмендету қажет. Ұзақ мерзімді несиелерді дамыту үшін оның жаңа формасы – залогтық несиелеуді енгізіп, кеңінен қолданған дұрыс.

Қоытынды

Кәсіпорынның инвестициялық саясаты сұрақтарын кешенді зерттеу теориялық және тәжірибелік мәселелерді байланыстыра отырып, төмендегідей қорытындылар мен ұсыныстар енгізуге мүмкіндік берді.

Несиені тиімді пайдаланудың нақты процедурасының жұқтығы несиенің орынды жұмсалуына, ішкі инвестордың қарыз капиталы нарығына кіре алмауына , әкімшілік апаратындағы жемқорлықтың дамуына, несиенің тиімсіз, ғылыми дәлелденбеген бағыттарына шашылуына әкеліп, соның салдарынан, несиені қайтара алмау жағдайларының , демек, елдің сыртқы қарызының өсуіне әкеледі.

Тюркские страны приступили к созданию общего гимна

Кремль сообщил о готовности к диалогу в…

Зеленский: Если штаты сократят помощь, то мы…

Президент Абхазии подал в отставку

В Иране будут перевоспитывать женщин, снимающих хиджабы

Мировые цены на нефть продолжают падать

Нурила Асанкызы стала первой в истории казахстанской…

Казахстанские спортсмены продолжают радовать победами на международной…

Москву массово атаковали беспилотники

Число беженцев в мире перевалило за 123…

Дипломдық жұмыс. Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

Маслоэкстракционный завод мощностью 370 тысяч тонн откроется в СКО

Мошенник обманул 30 граждан на сумму 64 млн тенге

В каких городах Казахстана сильнее всего подорожал доллар?

Женис Касымбек: Женщина, четверо детей которой погибли в пожаре, получит дом согласно очереди

Их бросил отец семейства! Блогер Дархан Жолшыбеков подарил многодетной маме дом

О НАС

Мобильное приложение

Наши контакты