Дипломдық жұмыс. Қазақстан Республикалық бюджеттік процесті ұйымдастыру

Мемлекеттік бюджетті қалыптастыру механизмі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ……………………………………………………………………………………………………

1 БӨЛІМ. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ТУРАЛЫ

1.1. Мемлкеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі……………………..

1.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы………………………………………..

1.3. Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы…..

1.4. Бюджет балансы . Бюджет тапшылығы…………………………………………

БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТТІК ЖҮЙЕСІ ТУРАЛЫ

2.1. Қазақстан Республикасының бюджеттік құрылымы …………………….

2.1. Бюджеттік жүйе туралы Қазақстан Республикасының Заңының жалпы ережелері…………………………………………………………………………………………………………………..

2.2. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі……………………………………………..

2.3. Бюджеттің әзірленуі, қаралуы және бекітілуі…………………………………………..

2.4. Кредит беру және қарыз алу мен бюджеттің атқарылуы……………………….

3 БӨЛІМ. РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БЮДЖЕТ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БЮДЖЕТТІК ПРОЦЕСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

3.1. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы………………….

3.2. Қазақстан Республикасында бюджеттік процесті ұйымдастыру…

ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………………………………….

ҚОСЫМШАЛАР………………………………………………………………………………………..

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…………………………………………..

Кіріспе

Қазіргі заманғы кез келген қоғамның экономикалық құрылымының қалыптасуы мен дамуында алғы, анықтаушы рольді үкіметтің таңдап алған экономикалық саясаты шеңберінде жүзеге асатын мемлекеттік реттеу алады. Мемлекетке экономикалық және әлеуметтік реттеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ең маңызды механизмдердің бірі қаржылық механизм- бсты тізбегі мемлекеттік бюджет болып табылатын, қоғамның қаржылық жүйесі. Осы қаржы жүйесі арқылы мемлекет ақшалай қаражттардың орталықтандырылған қорларын құрады және орталықтандырылмаған қорларға, мемлекеттік органдарға жүктелген қызметтерді артқаруға мүмкіндікті қамтамасыз ете отырып, әсер етеді. Әлеуметтік-экономикалық процестерге мемлекеттік реттеу жүйесінің негізін кірістерді қайта бөлу жөніндегі қатанас құрайды.

Тоқсаныншы жылдардың басынан бастап Қазақстан Републикасында жүргізіліп келе жатқан экономикалық және саяси реформалар мемлекеттік қаржы, ең алдымен бюджеттік жүйеге әсерін тигізді. Мемлекеттік бюджет мемлекеттің ресурстарын мобилизациялау және жұмсаудың басты құралы бола отырып саяси үкіметке экономикаға әсер етуге, оның құрылымдық қайта құруларын қаржыландыруға , экономиканың басым секторларының дамуын ынталандыруға, тұрғындардың аз қамтылған бөлігіне әлеуметтік көмек көрсетуге нақты мүмкіндік береді.

Бюджет — қайта өндіріс процесін жүзеге асырудың маңызды құралы және алғы шарты болып табылады. Оның көмегімен әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыуға, қоршаған ортаны сақтауды қамтамаыз етуге, ғылыми-техникалық прогресті ынталандыруға, қорғаныс қабілетін ұстауға, басқалай мемлекеттік қызметтерді атқаруға жағдай жасайды. Осыған орай, шаруашылық механизмінің бірқалыпты қызмет етуі бюджеттік қатынастарды жетілдірусіз, ғылыми түрде жасалған бюджеттік саясатсыз, бюджеттік процесті басқарудың тиімді жүйесінсіз мүмкін емес. Нарық, корпорация және мемлекет арқылы басқарылатын экономикаға өту мемлекеттік бюджетті, кәсіпорын және сала қаржыларын, аумақтық және жергілікті деңгейдегі қаржы қатынастарының жаңа блогының дамуын, бюджеттен тыс қорлардың терең реконструкциялауды қажет етеді [4].

Бюджеттің жаңа типі бюджет пен салыққа мемлекеттің қоғам мүшелеріне, салық төлеушілерге ұсынатын қоғамдық игіліктер категориясы негізіндегі тәсіліне сүйенеді. Осы тәсіл бюджетке, оның қазіргі заманғы қызметтері нарықтық көзқарсына тән. Мемлекет бюджетті біріккен қажеттілікті қанағаттандыруға (қоғаныс сипатындағы өнім, инфрақұрылым, ғылым, мәдениет, білім беру, басқару игіліктері) арналған ерекше игіліктерді, қоғамдық тауарларды ұсыну мүмкіндігіне ие болу үшін құрады.

Біздің елде экономикалық реформалаудың жеңісі қоғамның қаржы жүйесінің қай бағытта жүретініне, мемлекеттің бюджеттік саясатының уақыт талабына қалай жауап беретініне байланысты болады.

Экономикалық дағдарыстан шығу жолдарын іздеу қоғамның қаржы жүйесін түбегейлі жаңалауды талап етті. Дағдарыстан шығу жолының құрамдас бөлігі болып Қазақстан Республикасының 1996 жылдың 24 желтосанында қабылданған №125-1 «Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі туралы» заңы саналды. Ол заң Қазақстан Ресбуликасында бюджеттік заңдылық принциптерін және бюджет жүйесі мен бюджеттік процестердің қызметінің құқықтық негіздерін белгіледі. Осыған байланысты бюджет жүйесін, бюджеттік процестерді, бюджеттік механизнің қызметінің заңдылық негіздері мен нақты тәжірибесін зерттеу қазіргі кезде ерекше өзекті болып отыр.

Бюджеттік әсер етудің нәтижелілігін көтеру көп жағдайларда осы жүйенің мәніне, оның дамуын анықтайтын факторларды білуге, керекті өзгерістердің теориялық негізділігіне байланысты болады.

1 Бөлім. Мемлекеттік бюджет.

1.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі.

Қаржылық байланыстардың көп түрінің ішінен жекелеген жалпы белгілермен иерекшеленетін, шартталған сфераларды бөлуге болады. Жалпы қоғамдық өнімінің құндық қайта бөлуінің ерекше облысын қаржылық қатынастар құрайды, ол мемлекеттің кәсіпорындармен, ұйымдармен, мекемелермен, тұрғындармен қарым қатынасынан қалыптасады. Бұл қатынастарға олардың тікелей қатысушысы мемлекет болатын, бөлу процесінде пайда болатындығы жалпы тән және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған, ақшалай қаражаттардың орталықтандырылған қорларын құру мен пайдаланумен байланысты. Қаржылық қатынастардың осы жиынтығы мемлекеттік бюджет деп аталатын түсініктің экономикалық мазмұнын құрайды.

Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджет объективті сипатта болады. Бөлудің дербес сферасы ретіндегі оның өмір сүруінің объективті қажеттігі ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттіліктерімен, мемлекеттің табиғаты мен және функциясымен байланысты. Бұл тиісті орталықтандырылған ресурстарды қажет етеді. ақша қаражаттарын орталықтандыру бүкіл ұлттық шаруашылық ауқымында үздіксіз ауыспалы айналымды ұйымдастыру үшін, жылпы экономиканың жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қажет [20, 8б].

Экономика дамуының қазіргі кезеңінде орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық өндірістің қажетті қарқыны мен үйлесімін қамтамасыз етуге, оның салалық және аумақтық құрылымын жетілдіруге жетуге, экономиканың салаларын дамытудың бірінші кезекті бағдарламасы үшін қажетті көлемде қаражаттарды қалыптастыруға, ірі әлеуметтік өзгерістерді жүргізуге мүмкіндік береді.

Қаржыны орталықтандырудың арқасында ақша қаражаттары, мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясатын табысты іске асыру үшін жағдайларды дайындай отырып, экономикалық және әлеуметтік дамудың шешуші учаскелеріне шоғырландырылады.

Сөйтіп, объективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық нысаны бола отырып, құндық бөліністің ерекше бөлігі ретінде мемлекеттік бюджет «айрықшалықты қоғамдық арналымды» орындайды — жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруға қызмет етеді, экономикалық категория ретінде көрінеді.

Қаржы қатынатарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке ең алдымен жалпы қаржы категориясынан ажырататын ерекше белгілер бар: бюджет қатынастарының бөлшгіштік сипаты бар, әрқашан ақша нысанында жүзеге асады, мақсатты ақша қорларын қалыптастырумен және пайдаланумен қосарлана жүргізіледі. Сонымен бірге, бюджет қатынастарына белгілі бір өзіндік ерекшелік тән, алайда ол қаржымен ортақ өзгеше белгілердің шеңберінен шықпайды.

Құндық бөліністің айрықшылықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына өзгеше белгілермен сипатталады:

мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөлгіштік қатынастарының айрықша экономикалық нысаны болып табылады;
құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың секторлары, қоғамдық қызметтің сфералары арасында құнды қайта бөлуге арналған;
қоғамдық өнімнің оның тауар нысаныдағы қозғалысы мен тікелей байланысты емес құндық бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте жүзеге асырылады, ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік емес сферада да тауар-ақша қатынасымен тығыз тоқайласып жатады.

Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты, өндірістік қатынастарды білдіреді және оларға сәйкес нақты материалдық-заттық түрде болады: бюджет қатынастары мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорында — бюджеттік қорында затталады. Мұның нәтижесінде қоғамда болып жатқан нақты экономикалық процестер мемлекеттің жұмылдыратын және пайдаланатын ақша қаражаттарының ағымында өзінің көрінісін табады. Бюджеттік қор — бұл қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың құндық бөліністің белгілі стадияларынан өткен және ұлғаймалы ұдайы өндіріс, халыққа әлеуметтік мәдени қызмет көрсету, қорғаныс және басқару жөніндегі қажеттіліктерді қанағаттандыу үшін мемлекетке түсетін бөлігі қозғалысының объективті шартталған экономикалық нысаны. Бюджеттік қордың қалыптасуы мен пайдаланылуы құнды бөлу және қайта бөлумен байланысты оның қозғалыс процесін білдіреді.

Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын ақша қатынастарын білдіреді.

Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына сай келетін бөлу және бақылау функцияларын орындайды. Бұл функциялардың іс қимылы, мазмұны, мәні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айрықшылығымен айқындалады. Сонымен бірге мемлекет қаржысының негізгі буыны ретінде мемлекеттік бюджет бөлгіштік функция шеңберінде қосалқы функцияларды, атап айтқанда: ұлттық табыс пен жалпы ішкі өнімді қайта бөлу; экономиканы мемлекеттік реттеу және ынталандыру; әлеуметтік саясатты қаржымен қамтамасыз ету; ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын жасау және пайдалануға бақылау жасау сиқты сипатты функцияларды атқарады.

Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнелетіндіктен, сондай-ақ барлық негізгі қаржы институттары — салықтар, мемлекеттің шығыстары, мемлекеттік кредит, мемлекеттік қарыздар және т.т. өзінің шоғырланған көрінісін табатындықтан бюджет мемлекеттің негізгі қаржы жоспары ретінде сипатталады. Ол нақты кезеңг, әдетте бір жылға жасалынады, бюджеттің кірістерін, шығыстарын, орталықтандырылған қаржы ресурстарының шешуші бөлігінің қозғалысын анықтайды. Бюджетті негізгі қаржы жоспары деп мойындау оның ұлттық табысты қайта бөлудегі маңызды орнын, қаржы жоспарының жүйесіндегі басымдық жағдайын, сондай-ақ қоғамдық ұдайы өндірістегі айрықша ролін анықтайды [20, 90б].

Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады. Елдің негізгі қаржы жоспарының көрсеткіштері республика Парламентінің жыл сайын қабылдайтын Республикалық бюджет туарлы заңына сәйкес орындауға жатады.

Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудағы басты механизмдердің бірі. Ол экономикаға мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау мен пайдаланудың нысандары мен әдістерінің жиынтғы болып табылатын бюджеттік механизм арқылы ықпал етеді. жалпы экономикаға ықпал етудің құралы ретінде бюджеттің ролі осыдан көрінеді. Экономиканы реттеу орталықтандыылған ақша қорының сандық көлемін анықтау, оны жасау мен бөлудің нысандары мен әдістерін реттеу, бюджеттің атқарылау процесінде қаржы ресурстарын қайта бөлу жолымен жүзеге асырылады.

Ақырында, мемлекттік бюджет мемлекет заңдарының бірі болып табылады

Сөйтіп, бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны осы жоғарыда айтылғандардың жиынтығы ретінде қараған жөн. ( 1 сызбаны қараңыз)

	Негізгі қаржы жоспары			Қондырма бөлігі (Субъективті жағы)
	Мемлекет заңы
	Әлеуметтік — экономикалық дамуды басқару механизмі
Мемлекеттік бюджет
Базис бөлігі (Объективті жағы)		Мемлекеттік орталықтандырылған ақша қоры	Ресурстар
		Экономикалық категория	Қатынастар

1 сызба. Мемлекеттік бюджеттің сапалық сипаттамасы.

Мемлекеттік бюджет — ұлттық табыс пен жалпы ішкі өнімді қайта бөлудің негізгі құралы. Мемлекеттік бюджеттің көмегімен ұлттық табыстың 30%? Жалпы ішкі өнімнің 20 пайызы, жалпы қоғамдық өнімнің 10 пайызы бөлінеді және қайта бөлінеді. Бюджет Қазақстаның бүкіл аумағында өндірістік күштерді неғұрлым ұтымды орналастырудың, экономика мен мәдениетті көтерудің талаптарын ескере отырып салааралық және аумақтық қайта бөлу үшін пайдаланылады.

Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең алдымен экономиканың құрылымын қайта құруды, кешенді мақсатты бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға, ғылыми-техникалық әлеуетті арттыруға, әлеуметтік дамуды тездетуге және халықтың ең аз қамтылған жігін әлеуметтік қорғауға бағыттауы тиіс.

Шығыстар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды реттеудің және ынталандырудың, өндіріс тиімділігін арттырудың маңызды құралы болып табылады.

Бюджет қаражаттарының әлеуметтік бағыттылығының зор маңызы бар. Әлеуметтік саясаттағы басымдықтар — халықтың табысы аз жіктерін қолдау, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру және мәдениет мекемелерінің жұмыс істеп тұруы.

Қаржылық жоспарлау процсінде ұлттық шаруашылықтың салаларына және өндірістік емес сфераның мекемелеріне айтарлықтай ықөпал етеді. мемлекеттің ақша қорын жасау және пайдаланудың негізгі қаржы жоспары бола отырып, бюджет барлық кәсіпорындармен және ұжымдармен етене байланысты.

Бюджеттік жоспарлау мен бюджеттің атқарылуы процесінде ұлттық шаруашылықтың қаржы-шаруіашылық қызметіне бақылау жасалынады. Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында ресурстарды жұмылдыру және оларды пайдалану процесінде бюджеттік бақылаудың маңызы күшейе түсуде.

1.2 Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы.

Мемлекттік органдардың өздерінің функцияларын орындау үшін басқарудың барлық деңгейлерінде тиісті қаржы базасы болуы тиіс. Осы мақсатпен әр елде аймақтардың шаруашылығын, әлеуметтік сферасын, әрбір әкімшілік аумақтық бірліктерді абаттандыруды, заң шығарушы билікті, басқару аппаратын ұстауды және басқа қаржыландыру үшін олардың ақша ресурстарын жұмылдыруды қамтамасыз ететін бюджеттер тармақтарының желісі құрылады.Бюджеттердің жекелеген түрлерінің кірістері мен шығыстарын қалыптастыру, оларды теңестіру процесінде заңмен реттеліп отыратын белгілі бір қаржылық өзара қарым қатынастар пайда болады. Осы элементтердің барлығы бюджет жүйесін ұйымдастыру мен құрудың қағидаттары, оның буындарының ұйымдық нысандары бюджет құқықтарының бюджет құрылысын құрайды [20, 92б].

Дүние жүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылысына,аумақтық — әкімшілік бірлігіне, экономиканың даму деңгейіне және нақтылы мемлекеттің басқа айрықша белгілеріне байланысты өзгешеліктерімен ерекшеленеді.

Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық қатнастарға және құқықтық нормаларға негізделген түрлі бюджеттердің жиынтығын білдіреді. Әр түрлі бюджет жүйелері өзінің құрылымы, бюджеттердің жекелеген түрлері болып келеді, өйткені олардың аумақтық құрылысы мен оның аумақтық бөлінісіне байланысты болады.

Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық – мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің федеративтік және унитарлық құрылымы болуы мүмкін.

Федеративті мемлекеттердегі бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:

мемлекеттік бюджет,федералдық бюджет, орталық мемлекеттің бюджеті.

Федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ штаттарының,ГФР жерлердің, Канада провинциялардың, Ресейде федерация субъектілерінің бюджеттері ).

Жергілікті бюджеттер.

Унитарлық мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады:орталық бюджет және толып жатқан жергілікті бюджеттер. Екі жағдайда да бюджеттердің оқшаулану мен дербестігінің түрлі дәрежесі болуы мүмкін, барлық әдеттегідей әлеметтік – экономикалық процестерді орталықтандыру деңгейіне байланысты төмендігі бюджеттерге қатынасы бойынша белгілі бір реттеуші рөл орталық бюджетте сақталады.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен анықталады, өйткені Қазақстан федералдық емес, басқарудық Президенттік нысаны және сайланатын бар унитарлық мемлекет.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және тиісті құқықтық нормаларға негізделген әр түрлі деңгейлердегі бюджеттерді қамтиды.

Қазақстан жиынтығында мемлекеттік бюджетті құрайтын республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттер дербес жұмыс істейді.

1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге ұшырады.Бұған дейін Қазақстанның мемлекеттік бюджеттері сияқты, КСРО-ның мемлекеттік бюджетіне кірді, онда ел аумағының барлық бюджеттері, соның ішінде ауылдық және поселкелік бюджеттеркөрсетілді. Ол оақтық бюджеттен,15 одақтас республиканың мемлекеттік бюджеттерінен және мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру бюджетінен тұрды.

Мемлекеттік бюджет ресурстарының жалпы ауқымының 52-50 % тиді, оның 35 % республикалардың республикалық бюджеттерінің және 15 % жергілікті бюджеттерінің қарамағында болады.

2 сызба. Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің сызбасы

Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте шоғырланды.

Республикалық бюджет – бұл түсімдер мен бюджет тапшылығын қаржыландыру есебіне қалыптастырылады және өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамалық актілер жүктеген міндеттерді жүзеге асыру үшін Үкімет анықтайтын республикалық бюджет бағдарламаларын қаржыландыруға Қазақстан Республикасының заңымен бекітілген орталықтандырылған ақша қоры.

Жергілікті бюджеттер – облыстық бюджеттер, қалалардың, аудандардың бюджеттері. Қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен, жергілікті бюджеттер мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген. Бюджет жүйесінің істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің өзара байланысына негізделеді және оларды әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай – ақ республикалық және жергілікті бюджеттер туралы есеппен қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін барлық бюджеттердің бірлігі, дербестігі, толықтылығы, нақтылығы және жариялылығы қағмдаттарына негізделді.

Бюджеттің бірлігі бюджет жүйесін ұйымдық – экономикалық орталықтандырудың дәрежесін білдіреді [20, 95б]. Бірлік қағидаты КСРО – ның бюджет жүйесінде неғұрлым толық көрінеді. Қазіргі кезде биліктің жергілікті органдарының дербестік алуымен және оларға қаржы ресурстары жөніндегі құқықтардың берілуімен байланысты бұл қағидат әлсіретеді. Бюджеттердің бірлігі ел аумағында қолданылып жүрген мемлекет жалпы жүйесінің өмір сүруінде, мемлекет шығыстарының біркелкілігінде көрінеді. Бұл қағидат бюджеттік жоспарлаудың әдіснамасы мен ұйымдастырылуының бірлігіне, оның әлеуметтік – экономикалық болжаумен өзара байланысына кепілді береді. Бюджет бірлігі қағидатының міндеті Парламент тарапының бюджеттік қаражаттардың қозғалысына тиісті бақылауды белгілеу болып табылады. Бюджет жүйесінің бірлігі біріңғай қаржы саясатын қамтамасыз етуге бағыттылған және ең алдымен Қазақстан Республикасы егеменді мемлекеттің жалпы экономикалық және саяси негізін тірек етеді. Ол реттеуші кіріс көздерінің пайдалану арқылы барлық деңгейінің бюджеттердің теңгерімділігі үшін оларға қаржылық қолдауға, сондай- ақ ішінара қайта бөлудің мақсаты және аумақтық бюджет қорларын жасауға да негізделген.

Бюджеттердің бірлігі біріңғай құқықтық негізбен, Қаржы министрлігі бекіткен біріңғай бюджеттік сыныптаманы пайдаланумен, бюджеттік бір деңгейінен басқа деңгейінеберіліп отыратын мемлекеттік қаржы статистикасынысанының бірлігімен, бюджет рәсімінің қағидаттарымен, ақша жүйесінің бірлігімен қамтамасыз етеді. Бюджет жүйесінің бірлігі салық саясатын қоса бірыңғай әлеуметтік экономикалық саясат іске асырады.

Алайда бюджеттердің бірлігі бюджет құрудың маңызды қағидаты болып отырған оның жеке буындарының дербестігін жоққа шығармайды. Бюджеттің дербестігі әр түрлі деңгейдегі бюджеттердің арасындағы кірістерді бөлудің тұрақты нормативтерін орнықтыру және бюджет қаражатының жұмсалу бағыттарын белгілеу құқығы арқылы қамтамасыз етеді.

Биліктің әрбір органы өз бюджетін жасайды, бекітеді және оны атқарады. Бюджеттердің жеке түрлерінің арасындағы кіріс көздері мен шығыстарды бөлуді шектейтін айқын құқықтар белгіленген. Сонымен бірге бюджеттердің барлық түрлерінің шығыстары осы аумақтық әлеуметтік – экономикалық даму мәселелерімен және биліктің тиісті органдарының нақты функцияларымен, құзырымен анықталады.

Бюджеттік толықтылығы бюджетке үкіметтің барлық қаржы операцияларының, оның жинайтын барлық кірістерін және жасайтын шығыстарын шоғырландыру, әрбір бап бойынша мемлекеттің барлық түсімдері мен шығыстары ескерілетін бюджетті жесауды білдіреді. Қазақстан Республикасының салық және бюджет заңнамаларында белгіленетін барлық түсімдердің, соның ішінде мемлекеттік акциялар пакеті бар акционерліқ кәсіпорындарда алынатын түсімдердің толық тізбесінің және шығыстарының бюджеттерді міндетті және толық көрсетілумен қамтамасыз етіледі. Сөйтіп, ол мемлекеттік билік пен басқару органдарының барлық кірістері мен шығыстарын бюджетке жинақтап, жұмылдырудың объективтік қажеттігін қамтып көрсетеді. Осыған байланысты барлық ақша түсімдерін, сондай –ақ бюджет шығыстарының көлемі мен нақтылығы бағыттарын айқындау қажет.

Бюджет іске астындай болуы тиіс, нақты экономикалық және саяси ахуалды, өндірістің даму тенденциясын, жалпы мемлекеттік қажеттілікті есепке алу қажет. Дүниежүзілік практикада бұл қағидат қазіргі кезде оны дәл қолдану бюджетке кірістерінің дербес көздері бар автаномды түрлі болып көрсетуге болатын аса көп шығыстарды жүктейтін орынды деп есептейді. Қазақстанда мемлекеттік қаражаттарды қалыптастырудың орталықтандырылған әдісі қабылданған байлықтан 1998 жылдан бастап мемлекеттік бюджетке бюджеттен тыс қорлардың зейнетақы, әлеуметтік сақтандыру, жол, халықтың жұмыспен қамтылуына жәрдемдесу қорларының қаражаттары енгізілген.

Бюджеттің нақтылығына ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттары туралы Президенттің Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауына сәйкес оларды Қазақстан Республикасының әлеуметтік – экономикалық дамуының индикативтік жоспарларының, аумақтары дамытудың экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларының өлшемдері сәйкес келтіру арқылы қол жеткізеді. Сондықтан оның көрсеткіштері күн нұсқалы есеп – қисаптармен негізделу тиіс, бюджеттердің атқарылуына, ведомстволардың өткен кезеңдегі қаржы жоспарларынажасалған терең талдаудың нәтижесі, болжамдық бағалау есепке қажет. Дүниежүзілік бюджет ресурстарының қозғалысын ағымдағы жылға, анағұрлым ұзақ мерзімгі үлгілеуді, сондай- ақ оларды нақтылы жағдайлардың өзгеруіне байланысты қаржы жылы ішіндетүзетуді пайдаланады. Нақтылық қағидатына ең алдымен жеке қаржы жоспарын, сметаларды және жалпы тиісті деңгейдегі бюджет жобасын жасау процесінде қол жетеді.

Нақтылық қағидаты бюджет тізімдемесін бұрмалауды болдырмау және бұзылуын жою үшін қажет. Ол бюджетте мемлекеттің қаржы операцияларының шыншыл көрсетілуін, бекітілген сомалардың бюджеттік арналымдардың атқарылуына сәйкестігін алдын ала қарастырады. Нақтылық дамудың болжамдары мен бюджеттік шығыстар бағыттарының есеп қисаптарының негіздігімен анықталады.

Бюджеттердің жариялығы бекіткен бюджеттер мен алдағы қаржы жылына арналған туралы заң мен өткен кезеңдегі олардың атқарылуы туралы есептердің жариялануы арқылы қамтамасыз етеді [2, 12б].

Жариялылық елдегі адам құқығын, демократиялық өзгерістерді сақтаудың маңызды шарты болып табылады. Бюджет кірістерінің қалыптасуы ( ең алдымен салықтар, алымдар арқылы)бюджет кірістерінің курстарының бағытталу сияқты шаруашылық жүргізу субъектілерінің және қоғамның барлық мүшелерінің мүдделерін шалады. Сондықтан олар бюджеттің мазмұны, оны қалыптастырудың көздері, салық төлемдерін алудың тәртібі, сондай – ақ бюджет қаражаттарының көздері, салық төлемдерін алудың тәртібі, сондай – ақ бюджет қаражаттарының бағыттары туралы хабардар болуы тиіс. Президент қол қойған Қазақстан Республикасының бюджеті заң мәртебесін қабылдайды және оның атқарылкы бюджет рәсімінің қатысушылар үшін міндетті болады. Заң, өткен кезеңдегі бюджеттің атқарылуы туралы есеп баспасөз бетінде жарияланады. Осылайша бюджеттің кірістері мен шығыстарының көлемі, оның негізгі түсім көздері, шығыстарының бағыттары, тапшылық көлемі және оны жабудың әдістері ( шығындарды қысқарту, кірістерді көбейту, қарыздар, ақша эмиссиясы)жария етеді.

Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары өзара үйлестірілген және бірін бірі толықтырып отырады, олар егеменді еліміздің Конституциясында және « Бюджет жүйесі туралы», «Жергілікті өкілді және атқарушы органдар туралы », « Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы»арнайы заңдарда және басқа да актілерінде қамтып көрсетілген. Төменгі жергілікті бюджеттердің қалыпты және тиімді жұмыс істеуінің шарттары дербестікпен қатар теңгерімділік болып табылады.

Барлық деңгейлер бюджеттерінің теңгерңмділігі бюджет қаржы саясатының қажетті талабы болып табылуы мүмкін. Бюджеттерді қараужәне бекіту кезінде билік пен басқарудың тиісті органдары бюджеттердің белгілі бір мөлшерін белгілеу мүмкін. Бюджет тапшылығын ақша эмиссиясы есебіне жабуға болмайтындығы заңмен белгіленген. Бюджет тапшылығын жабудың негізгі нысандары мыналар болып табылады.

Мемлекеттік қарыздар шығару.

Кредит ресурстарын пайдалану.

Тапшылықты азайту немесе жою мақсатымен секвестрлеу ағымдағы қаржы жылының қалған уақыты ішінде барлық баптар бойынша белгілі бір пайызға мемлекеттің шығыстарын үйлесімді төмендету пайдаланылады. Бюджеттердің атқарылуы процесінде секвестрлеуге жатпайтын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін республика Парламенті мен биліктің органдары анықтап, бекітеді.

1.3. Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы

Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс ерекше экономикалық нысандар бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып отырады. Олар құндық бөліністің және көздерін білдіреді. Категориялардың екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың өзгеше қоғамдық арналымы болады кірістер мемлекетті қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік қажеттіліктер сәйкес бөледі.

Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет және салық саясатын жүргізудің бағыттарына байланысты болады. Бұл кезде мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және шығыстарды. Нарықтық қатынастарға дейін КСРО – ның мемлекеттік бюджетінің кірістері кәсіпорындардың ақша жинақтарына негізделіп келді. Ол бюджет кірістерінің жалпы сомасының 90%құрады және негізінен екі төлемнен айналым салығы мен пайдадан тұрды. Бұл жүйе 1930 жылдан 1990 жылға дейін өмір сүрді. 1980 жылдары енгізілген өндірістік қорлар, еңбек ресурстары және басқалары үшін ақы түріндегі пайдадан алынатын нормативті төлемдер қолданылыпқызметінің жекедара нәтижелерін бағыттап отырды. Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға барабар төлемдер болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті кірістерінің құрамы мен құрылымы салық төлемдерінің қолданыстағы жүйесімен және салыстырмалы тұрақсыз сипаттағы салықтық емес қаражаттардың түсімдерімен айқындалады.

Бюджет жүйесі заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан тұрады.

түсімдерден

кірістерден

алынған ресми трансферттерден ( гранттардан )

бұрынғы бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеу.

шығыстардан және кредит беруден

шығыстардан

кредит беруден

бюджет тапшылығынан ( профицитінен )
бюджет тапшылығын, қаржыландырудан

Бюджеттік түсімдерден бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер бөлігімен ( және бір уақытта санатымен )яғни тауардарды немесе қызметтер көрсетуді сатып алуға,кредиттер беруге немесе өтелмеген борышты төлеуге байланысты емес тегін және қайтарылмайтын төлемдермен толықтырылады.

Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша ( қайтару негізінде берілген бұрынғы жылдардағы несиелендіру )мемлекеттік шаруашылық жүргізуші субъектілер тарапынан ақшалай қаражаттарды түсуі болып табылады. Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.

Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар « борышқа қызмет ету » функционалдық тобы бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің мемлекеттік мекемелерін әкімдер аппаратын және кіші бағдарламалар қарыздар бойынша сыйақылар төлеу және қарыздарды орналастырылғаны үшін комиссиялық сыйақылар төлеу бойынша Қаржы министрлігін бөле отырып жүргізеді.

Кейін өтеу түрінде қайтаруға жататын, басқа экономикалық бірліктерді несиелендіруге арналған қаражаттар тиісті бөлікте функционалдық топ болып табылатын несиелендіруде көрседіледі. Бюджет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарылды негізгі бөліммен кредиттер ауқымының бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасының асып түсуін қамтып көрсетеді. Бекітілген республикалық бюджет тапшылығының көлемі ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге пайызбен, ал облыстық бюджеттер, Астана және Алматы қалалары бюджеттерінің тапшылығы ұлттық валютамен көрсетеді [20]. Ал бюджет профициті – бұл бюджетке түсетін кірістер мен ресми трансферттер түсімдерінің және бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеудің жалпы сомасының жалпы шығыстардың және қайтарымдық негізде бөлінетін кредиттердің ауқымынан асып түсуі. Бекітілген бюджет профицитінің көлемі де ұлттық валютамен немесе жалпы ішкі пайдамен есептеледі.

Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі бюджет тапшылығын қаржыландыру ішкі және сыртқы мемлекет борышын өтеу жөніндегі шығыстарды қамтып көрсетеді. Оның қос арналымы бар.

1)тапшылық болған жағдайда ішкі көздерден ( Ұлттық банктен, комерциялық банктерден, бағалы қағаздар сатудан, есепке алу бойынша, шығыстарды жабуға бағытталатын жыл басындағы бюджет қаражаттарының қалдықтары )және сыртқы қағаздардан қаражаттар тарту.

2)профеция кезінде жоспардан тыс түсімдерді,бірінші кезекте мемлекеттік міндеттемелерді өтеуге немесе бірінші кезектегі бюджеттік бағдарламаларда қосымша қаржыландыруға пайдалану.

Кірістер мен шығыстардың егжей – тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік сыныптамасы айқындалады. Қаржы Министрлігі бекіткен бюджеттік сыныптама функционалдық, ведомстволық және экономикалық сипаттамалар бойынша бюджетке түсімдер мен бюджеттен жұмсалатын шығыстардың топтастыруын белгілейтін нормативтік құқықтық акт. Ол кірістердің сыныптамасынан, шығыстардың функциоеалдық және экономикалық сипаттамаларынан тұрады. Бірыңғай бюджеттік сыныптама бюджеттің мемлекекттің экономикалық және әлеуметтік дамуының жоспарларымен, болжамдарымен және бағдарламаларымен, министрліктер мен ведомстволардың, ұйымдар мен мекемелердің қаржы жоспарларымен тығыз байланысын қамтамасыз етеді жеке сметалар мен қаржы жоспарларға біріктіруге мүмкіндік береді, құрама жоспарлар мен бюджеттің жазбаша тізбесі арасындағы үйлесімділік қамтамасыз етеді.

1996 жылға дейінгі бюджеттік сыныптама мынадай бөліктерді қамтиды, бөлім, параграф, бап, тарау. Алайда ұзақ уақыт қолданылып келген сыныптама бюджет қаражаттарын жобалаудың,оған есеп жүргізудің және бақылаудың, сондай – ақ бюджет процесін жүзеге асырудың қазіргі заман талабына сай болудан қалды. Сондықтан 1996 жылдан бастап ол жаңа халықаралық стандартқа сәйкес келетін сыныптамамен ауыстырылды. Жаңа бюджеттік сыныптамасына сәйкес кірістер енді төрт бөлікке жіктелетін болды,олар санат,сынып, ерекшелік. Мысалы бюджеттің кірістері мына стандарттарды қамтиды, салық түсімдері, салыққа жатпайтын түсімдер, капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер, алынған ресми трансфорттер, бюджеттен берілген кредиттерді өтеу жалпы қаржыландыру қалдықтарының қозғалысы. Қалған бөліктер кірістерді кіріс көздерін неғұрлым тәптіптеу ретінде сипаттайды. Мысалы, салық түсімдеріндегі сынып – салық тобын, ішкі сынып – салық түрін, ерекшелік нақты салық төлеушіні немесе салық объектісін білдіреді. Шығыстарда функционалдық , экономикалық және ведомстволық сыныптама қарастырылған функционалдық сыныптама қатысушыларының кең көлемді сипаттамасы қатысушыларының кең көлемді сипаттамасы болып табылады. Функционалдық сипаттамаға байланысты шығыстар бес бөлімге бөлінеді, функционалдық топ, ішкі функция мемлекеттік мекеме бағдарламалардың әкімшісі, бағдарлама, ішкі бағдарлама аталған деңгейлердің ұштастырылуы шығыстардың функционалдық сыныптамасының кодын құрайды.

Шығыстардың экономикалық сыныптамасыолардың экономикалық белгілері бойынша төрт бөлімге бөледі,санат, ішкі сынып, ерекшелік. Санат мыналарды қамтиды, ағымдағы шығыстар,күрделі шығыстар кредит беру,қаржыландыру. Сынып, ішкі сынып және шығыстардың арналымы мен сипатын нақтылай түседі, мысалы, ағымдағы шығыстарда тауарлар мен қызметтер көрсетуге жұмсалатын шығыстар жұмысшылар мен қызметшілердің негізгі жалақысы.

Бюджеттің атқаруы кезінде екі сыныптаманың негізгі бөлімшелерді қамтитын тоғыспалы сыныптама түрінде функционалдық және ұштастырылуы пайдаланады. Ведомстволық сыныптама бойынша шығыстардың атқарылуы мен бюджеттік несиелендіру әкімшілер бойынша бюджет бағдарламаларын, мысалы, Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі Парламентінің шаруашылық басқармасы, Премерминистрдің Кеңсесі, облыстар мен Астана және Алматы қалаларының әкімдері, министрліктер, комитеттер, агенттіктер, Қазақстан Республикасының басқа ведомстволары мен службалары бойынша топтастыруды білдіреді. Бюджеттік сыныптама автоматтандыру құрамдарын қолданылатын басқарудың жоғары жеделдігіне жету үшін түсімдер мен шығыстарды жан – жақты, айқын және арнаулы етіп жүйелеуге мүмкіндік береді. Бюджеттік жоспарлау – мемлекеттің қаржы саясатының талаптарына бағындарылған қаржылық жоспарлаудың маңызды құрамды бөлігі. Мұндай экономикалық мәні елдің жалпы ұлттық әлеуметтік – экономикалық дамуы негізінде түрлі деңгейдегі бюджеттерді жасау мен олардың атқарылуы процесінде бюджет жүйесінің буындары арасында қоғамдық өнімнің құны мен ұлттық табысты бөлу және қайта бөлуде болып отыр. Бюджеттік жоспарлау барысында қаржы елдің дамуының мемлекеттік бағдарламаның экономикалық және сапалық көрсеткіштеріне және табиғи, материал, еңбек және қаржы ресурстарына белсенді ықпал жасайды.

Бюджеттік жоспарлаудың бірлігі мыналарға негізделеді:

республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін қалыптастыруға
заңнамалық актілер мен кірістерді республикалық және жергілікті бюджеттер арасында бөлу нормативтерін, облыстық өкілді органдардың шешімдерімен кірісті облыстық бюджет аудандар бюджеттерінің арасында бөлудің тұрақты нормативтерін белгілеуге
заңнамалық актілермен республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге берілетін субвенциялардың және облыстық бюджеттерден, Астана және Алматы қалаларының бюджеттерінен республикалық бюджетке берілетін бюджеттік алынымдардың ұзақ мерзімді мөлшерін, облыстық өкілді органдардың шешімдерімен, облыстық бюджеттен аудандардың бюджеттеріне облыстық бюджетке берілетін алынымдардың ұзақ мерзімді мөлшерін белгілеуге.
Қаржы министрлігімен келісе отырып, оьлыстар мен Астана және Алматы қалаларының бюджеттеріне түсетін түсімдер сомасын анықтауға
Тиісті қаржы арналған республикалық бюджет туралы заңда және жергілікті бюджет өкілді органдардың шешімдеріне облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарының тиісті қаржы жылының аяғындағы борышының лимитін белгілеуге
Үкімет белгілейтін тәртіп пен жергілікті атқарушы органдар тарататынқарыздар жөніндегі сыйақының шекті мөлшерін белгілеугі.

Қазақстан Республикасының экономикасы басынан кешіріп отырған нарықтық қатынастарға көшу кезеңі, оның бюджеттін маңызына, кірістері мен шығыстарына айтарлықтай ықпал етіп отыр. Бюджеттің әсіресе оның шығыстарының обсолютті және отнасителді тез оған тән сипат болып отыр. Бұл инфляциялық процестерден және егеменді мемлекеттің функцияларының кеңеюінен, Қазақстаннаң ішкі және сыртқы қауіпсіздігі өзі қажеттілігінен туып отыр.

Бюджеттің кірістері – бюджетке қайтарылмай негізде салықтардан алымдардан және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерден алынатын түсімдердің, сондай – ақ капиталмен жасалатын операциялардан түсетін кірістердің көлемі. Қазақстан Республикасының « Бюджет жүйесі туралы »заңына сәйкес республикалық бюджетке түсетін мыналарды қамтиды.

республикалық бюджеттің кірістерін, олар мыналардан тұрады.

а)салықтар,алымдар және басқа да міндетті төлемдердің түсімдерімен (корпорациялық табыс салығы, қосылған құнға алынатын салық, импортқа салынатын акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары әкелінетін тауарларға салынатын кеден бажы әкетілетін тауарларға салынатын баж салығы және басқа салықтар, алымдар мен төлемдер)

ә)салыққа жатпайтын түсімдерден (республикалық мемкәсіпорындар пайдасының үлесі. Ұлттық банк кірісінен алынатын түсім. Үкіметтің депозиттері бойынша алынған сыйақылар, республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерге тиесімі мүліктерді сатудан түсетін түсімдер, республикалық меншік болып табылатын акциялар бумаларына түсетін дивиденттер мемлекеттік лотереялардан алынатын кірістер жер қойнауы туралы ақпараттай пайдалануға бергені үшін төлемдер республикалық бюджеттен кредиттер берілуі үшін алынған сыйақылар республикалық меншікті мүлікті жалға беруден алынатын түсімдер тәркіленген мүлікті, белгіленген тіртіппен республикалық меншікке өтеусіз өткен мүлікті сатудан алынатын алынатын түсімдер, соның ішінде мемлекеттің пайдасына бас тартудан кеден режимінде тауарлар мен көлік құралдары, Қазақстан Республикасы азаматтарының төлқұжаттары мен жеке куәліктері бергені үшін төлем мемлекетке өткен мүлікті, заңсыз алынған мүлікті өз еркімен тапсырудан немесе оны өндіріп алудан немесе оларға теңестірілген тұлғаларға заңсыз көрсетілетін қызметтердің құнын өндіріп алудан алынатын сомалардың түсімдері өнімдерді лицензиясыз әкеткені үшін төленетін айыппұл сомалардың түсімдері, лицензиялық тәртіп белгіленген казино, татолизаторлар мен ойын бизнесі қызметтерінен алынған кірістерді қоспағанда, өзіне лицензиялық тәртіп белгіленген лицензиясыз қызметтен алынған кірістерден түсетін түсімдер, атқарушы санкция, басқа да салыққа жатпайтын түсімдер)

б)капиталмен жүгізілетін опирациялардан алынатын кірістерден мемлекеттік резервтардан алынған тауарлар үшін берешекті өтеуден және мемлекеттік қордан астық сатудан алынатын түсімдерден.

2)мына төмендегілерден алынған ресми трансферттерді (грантарды) заңды және жеке тұлғалардан немесе шет мемлекеттерден бюджеттік алынымдардан.

3)республикалық бюджеттен бұрын берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеуден.

Бюджеттің шығыстары – бұл негізде бөлінетін қаражаттар. Республикалық бюджеттің қаражаттары жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер көрсетуді қорғаныс қабілеті қамтамасыз етуді, қауіпсіздік қамтамасыз етуді, республикалық деңгейдегі жалпы орта, орта кәсіптік және қосымша білімді, республикалық деңгейде азаматтарға тегін медециналық көмектің кепілдік берілген көлемін заң актілеріне сәйкес республикалық бюджеттен арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар зейнеткерлер, Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектерін, мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алушыларды жерлеуге берілетін жәрдемақылар республикалық деңгейдегі әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек саласындағы қызметті республикалық деңгейдегі мәдениет, спорт және ақпарат саласындағы қызметтерді ауыл, орман, су, және балық шаруашылығының басым бағдарламалары.

1.4.Бюджет балансы . Бюджет тапшылығы.

Әр бюджетте оның кіріс және шығыс бөлігін теңдестірген, яғни баланытандырған дұрыс. Баланс- бұл тепе-теңдік, бюджетті жасаған кезде негізгі мәселе мемлекеттің ақшалай түсімдері мен шығыстарының осындай жай-күйіне жету болып табылады. Кірістердің шығыстардан, яғни бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасының шығыстардың және қайтарымды негізде бөлінетін кірістердің ауқымынан асып түсуі бюджет артығын-профицитін көрсетеді. Ол мемлекеттік борышты өтеуге бағытталады немесе бюджеттік қаражаттардың бос қалдығын құрауы мүмкін. Аяқталған бюджет жылы бойынша бюджет кезеңінің аяғында қалыптасқан бюджеттік қаражаттардың бос қалдықтары үкімет пен жергілікті атқарушы органдардың арнайы шоттарында есептелді және кассаның айналымдағы нақты ақшасының өсіміне және биліктің тиісті органының мемлекеттік борышын жабуға пайдаланады. Мұндай қажеттік болмаған жағдайда бұл қаражаттарды пайдалану туралы шешімдерді тиісті әкімшіліктер қабылдайды. Шығыстардың кірістерден асып түсуі мемлекеттік бюджеттің тапшылығын тудырады. Тапшылықтың едәуір әрі тұрақты болуы қаржының дағдарыстық жай күйін сипаттайды.

Тапшылықтың ұйғарымды деңгейі деп елдің жалпы ішкі өнімге қатысты 2-3 пайыз мөлшері саналады. Мұндай жағдайда тапшылық мемлекеттік қарыздар шығарудың немесе қағаз ақшалар эмиссиясының көмегімен біршама жеңіл жабылуы мүмкін. Бюджеттің едәуір және созылмалы тапшылығы кезінде қарыздар мемлекеттің қажеттіліктерін жаппайды, олар ақшаның қосымша эмиссиясымен қамтамасыз етіледі, бұл инфляцияның дамуына, ақша айналысы заңының бұзылоуына, ақшаның құнсыздануына, нақтылы табыстардың және халықтың тұрмыс деңгейінің төмендеуіне апарып соқтырады.

Бюджет тапшылығы экономикалық жай-күйін қамтып көрсетеді, ал оның болуы мына себептерге байланысты:

елдің экономикасында өндірістің жалпы құлдырауы;
қоғамдық өндіріс шығындарының өсуі;
айналысқа тауар жиынымен жабылмайтын ақшаны шектен тыс шығару;
бюджеттің шығыстарында экономиканың даму деңгейіне сәйкес келмейтін едәуір әлеуметтік шығыстардың басымдығы;
әскери-өнеркәсіп кешенін ұстауға жұмсалатын әскери шығыстарды, басқару шығыстарын қаржыландырудың қомақты ауқымы;
«көлеңкелі» экономиканың ірі ауқымды айналымы;
ұлттық шаруашылықтағы өнімсіз шығыстар мен ысыраптар.

Бюджет тапшылығын жабудың мынандай әдістері бар:

а) мемлекеттік қарыздар;

б) салық салуды көбейту;

в) ақша эмиссиясы.

Өз кезегінде ақша эмиссиясы айналысқа ақша белгілерін тікелей шығаруда да, жанама түрде мемлекеттік бағалы қағаздар шығару және оларды коммерциялық банктерге өткізу арқылы да тұлғалануы мүмкін, коммерциялық банктер өзінің резервтерін көбейтеді және банктік мультипликатордың арқасында айналыстағы ақшаның санын көбейтеді.

Бюджет тапшылығына қатысты фискалды саясат үш тұжырымға негізделеді:

Жыл сайын теңдестіретін бюджет. Мұндай бджет мұндаға дейін фискалдық саясаттың мақсаты деп есептеліп келді. Алайда бюджеттің мұндай жай-күйі фискалдық саясаттың тұрлауландырушы, циклға қарсы бағыттылығын азайтады. Бюджетті теңдестіру тіпті экономикалық циклдың ауытқуын ұлғайтуы мүмкін. Жұмыссыздықтың болуы және халықтың табысының құлдырауы кезінде салық түрлері автоматты түрде қысқарады. Бұл жағдайда бюджетті теңдестіру үшін мемлекетке не салықтардың мөлшерлемерін арттыруы, не мемлекеттік шығыстарын қысқартуы, не бұл екі әрекетті де жүзеге асыруы керек. Қорытындысы жиынтық сұрныстың қысқаруы және өндірістің одан сайын құлдырауы болып табылады.

Бюджетті теңдестіру саясаты сонымен бірге инфляцияны да үдетуі мүмкін. Инфляцияның болуы кезінде ақшалай табыстардың атруы автоматты түрде салықтардың түсімдерін көбейтеді. Бюджеттің артығын жою үшін мемлекет мына шараларды қолдануы қажет: не салықтардың мөқлшерлемелерін төмендетуі, не мемлекеттік шығыстарды көбейтуді, не екі шараның да ұштасуын.

Циклдық негізде теңдестірілетін бюджет. Бұл тұжырымдамаға сәйкес бюджет жыл сайын емес, экономикалық циклдың барысында теңдестіріледі. Өндірістің құлдырауын болдырмау үшін мемлекет тапшылықты әдейілеп жасай отырып салықтарды азайтьады және шығыстарды көбейтеді. Экономиканың келесі өрлеуі кезінде мемлекет салықтарды көбейтеді және шығыстарды қысқартады, ал пайда болған бюджеттің артығы құлдырау жылдарындағы тапшылықты өтеуге бағытталады. Сөйтіп циклға қарсы фискалдық саясат және экономикалық цикл ішінде бюджетті теңдестіру жүргізіледі.
Қаржының функционалдық тұжырымдамаының мақсаты макроэкономикалық тұрақтылыққа, инфляциялық емес толық қамтылуды қамтамасыз етуге жету үшін жалпы экономиканы теңдестіру болып табылады. Бұл тұжырымдама кезінде бюджетті теңгеру болмашы мәселе болып табылады, бюджет тапшылықтары мен мемлекеттік борыштың да, бюджет артығының болуына рұқсат етіледі. Бұл жағдайда экономикалық өсуге қарай салық жүйесі бюджетке түсетін түсімдерді автоматты түрде қамтамасыз етеді, ал микроэкономикалық тұрақтылық бұл өсуді ынталандыратын болады, мұның нәтижесінде тапшылық өзін-өзі қаржыландырады деп шамалауға болады. Бұдан басқа, мемлекет салықтармен іс жүзінде шексіз айла-шарты жасай алады және бюжеттің тапшылығын жаба алады. Бұл тұжырымдамада сонымен бірге тапшылықтар мен ірі мемлекеттік борыштың болуы қалыпты экономика үшін қауіпті емес деп шамаланады.

Циклдық негізде және функционалдық қаржы тұжырымдамасында бағдарланған фискалдық саясат ақша айналысының жай-күйін есепке алатын, бюджет тапшылығынң қалыптасуына бақылауды, мемлекет шығыстарының бағыттары бойынша тиімді шараларды қаржыландыруды қамтамасыз ететін қаржылық шаралардың негізделген бағдарламасын әзірлеуді қажет етеді.

Бөлім. Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесіжәне Заңы туралы

2.1. Қазақстан Республикасының бюджеттік құрылымы

Бюджет жүйесі жекелеген бюджеттердің экономикалық қатынасы мен заңды нормаларына негізделген жиынтықты сипаттайды.

Бюджеттік құрылым — бюджеттік жүйені құрудың принципі, оның звеноларының өзара байланысының ұйымдастыру формасы.

Қазақстан Республикасының Құрамына төмендегілер енеді: республикалық бюджет, жергілікті бюджет, облыстық, қалалық, аудандық, қаладағы аудандық бюджеттер (сызба 3).

3 сызба. Қазақстан республикасының бюджет жүйесінің сызбасы

Бюджеттік жүйені құру негізіне бюджеттердің бірегейлігі, жекелігі және теңдесу принциптері қойылған.

Бірегейлік принципі біріңғай құқықтық базамен, біріңғай ақша жүйесімен, біріңғай бюджеттік классификация мен құжаттарды пайдалану, керекті ақпаратты бюджеттің бір деңгейінен келесі деңгейіне республиканың мемлекеттік бюджетін жасау үшін ұсынумен қамтамасыз етіледі. Бюджеттік жүйенің бірыңғайлылығы реттейтін кірісті қайнар көздерді пайдалану, мақсатты және аймақты бюджеттік қорларды құру арқылы жүзеге асырылатын барлық деңгейдегі бюджеттердің өзара байланысына негізделеді. Бюджет жүйесінің біріңғайлылығы біріңғай әлеуметтік-экономикалық, оның ішінде салық саясаты арқылы жүзеге асырылады.

Бюджеттердің жекелігі бюджеттің барлық жүйесінің заңмен белгіленген кірістерінің қайнар көздерін қамтамасыз етеді және республика заңымен белгіленген тәртіп бойынша, сәйкес биліктің өкілеттілігі шеңберінде бюджеттік қаражаттарды пайдалану құқықығ қамтамасыз етеді.

Барлық деңгейдегі бюджеттің тепе теңдігі бюджетті- қаржы саясатының керекті жағдайы болып еептелінеді. Бюджетті бидік пен басқарманың сәйкес органдары мен қарау және бекіту кезінде бюджет жетіспеушілігінің шекті мөлшері белгіленеді.

Бюджет жетіспеушілігін ақша эмиссиясы жолымен жабуға заңмен рұхсат берілмейді. Бюджет жетіспеушілігін жабудың негізгі формалары: мемлекеттік займдарды шығару; несеи ресурстарын пайдалану.

Жетіспеушілікті азайту немесе оны болдырмау мақсатында секвестр пайдаланылады — ағымды қажы жылының қалған уақытына барлық баптар бойынша мемлекеттік шығындардың белгілі пайызға пропорционалды төмендеуі. Қорғалатын баптар құрамы республиканыңы Парламенті мен биліктің жергілікті огандары арқылы анықталады.

2.2. Бюджеттік жүйе туралы Қазақстан Республикасының Заңының жалпы ережелері

Бюджет туралы Заң әртүрлі денгейдегі бюджеттерді калыптастыру процесінде калыптасатын каржы катынастарын реттейді, республикалык және жергілікті бюджеттердің әзірлену, каралу, бекітілу, атқарылу және бақылану тәртібін белгілейді [20].

1-бап. Бюджет туралы Заңда қолданылатын нeriзri ұғымдар:

Жергілікті бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі —жергілікті бюджеттік бағдарламаларды каржылық жағынан негіздеуге және icкe асыруға жауапты жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік органдар;
Республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі—республикалық бюджеттік бағдарламаларды қаржылық жағынан негіздеуге және iciкe асыруға жауапты орталық атқарушы органдар мен өзге де орталық мемлекеттік органдар;
бюджет — мемлекеттің заңмен немесе жергілікті өкілді органдардың шешімдерімен бекіттетін, мемлекеттің өз міндеттерін қамтамасыз етуіне арналған және салықтар, алымдар, басқа да міндетті төлемдер, капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кipicтep, салыққа жатпайтын және заң акттерінде көзделген өзге де түсімдер есебінен кұрылатын орталыктандырылған ақша қоры (қалыптастыру кездерін Қазақстан Республикасының Президенті айқындап, Қазақстан Республикасының Президенті құратын қорлардан басқа, бұл қорлар қызметінің нәтижелері туралы Қазақстан Республикасының Парламентіне хабарланады);
бюджеттік заңдар — Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларынан, осы Заңнан, тиісті жылға арналған Республикалық бюджет туралы Заңнан, тиісті жылға арналған жергілікті бюджет туралы маслихаттардың шешімдерінен және бюджеттік рәсімдер мәселелері бойынша өзге де нормативтік құқықтық акттерден тұрады;
бюджеттік өтінім — бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган белгілеген құрамда және нысандар бойынша бюджетті әзірлеу кезінде бюджеттік бағдарламаны негіздеу және оны қаржыландыру сомасын айқындау үшін бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі ұсынатын құжаттардың жиынтығы;
бюджеттік алу—заң актісімен белгіленген сомалар шегінде облыстық бюджеттер мен Астана және Алматы калаларының бюджеттерінен республикалық бюджетке берлетін ресми трансферттер немесе мәслихаттардың шешімдерімен белгіленген сомалар шегінде аудандар мен калалардың бюджеттерінен облыстық бюджетке берілетін ресми трансферттер;
бюджеттік сыныптама — функционалдық, ведомстволық және экономикалық сипаттамалар бойынша бюджетке түсетін түсімдер мен бюджеттен жұмсалатын шығыстарды топтастыру;
облыс бюджеті — облыстық, қалалық және аудандық бюджеттердің олардың арасындағы өзара өтеу операциялары есептелмеген жиынтығы;
бюджеттік бағдарлама және кіші бағдарлама — мемлекетті басқару функцияларын және мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі бюджеттен каржыландырылатын ic—шаралар кешені;
бюджеттік рәсім — мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың бюджеттің әзірленуі, қаралуы, бекітілуі, атқарылуы, оның атқарылуын бақылау және бюджеттің атқарылуы туралы ecenтi бекіту жөніндегі заңдармен регламенттелген қызметі;
кредиттерді қайтару— бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты қайтару сомасы;
уақытша бос бюджеттік ақшалар — ағымды жылғы бюджеттің қаралуы барысында бюджеттердің ағымдағы шоттарында қалған қаражат қалдықтары;
мемлекеттік бюджет — республиқалық және жергілікті бюджеттерің олардың арасындағы өзара өтеу операциялары есептелмеген жиынтығы;
бюджет тапшылығы — шығыстар көлемінің бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасынан асып түcyi. Бекітілетін республикалық бюджет тапшылығының мөлшері ұлттық валютамен және ішкi жалпы өнімге қатысты процентпен, ал облыстық бюджеттердің Астана және Алматы қалалары бюджеттердің тапшылығы ұлттық валютамен көрсетіледі;
жергілікті атқарушы органның борышы—жергiлiктi атқарушы органның, алынған және өтелмеген заемдарының, сондай—ак жергілікті өкілді органның, шешімдерімен жергілікті атқарушы органның, борышына жатқызылған белгілі бip күнге борыш мідеттемелерінің сомасы;
бюджет кipicmepi — салықтардан, алымдар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден алынатын түсімдердің, салыққа жатпайтын және өзге де түсімдердің, сондай-ак бюджетке кайтарылмайтын негізде келіп түсетін капиталмен жасалатын операциялардан түсетін кipicтepдің көлемі;
біріңғай қазынашылық тот—аударым операцияларын орталықтандырылған түрде жүзеге асыру және олардың күнделікті есебін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінд ашылатын шот;
жергілікті атқарушы органдардың қарыз алуы—жергілікті атқарушы органдардың заем туралы шарт (келісім) немесе мемлекеттік бағалы қағаздар эмиссиясы нысанындағы заемдарды тарту, алу, орналастыру, оларға қызмет ету және оларды өтеу процесі;
жергілікті атқарушы органның заемы — жергілікті атқарушы органдардың заем алушы болып әрекет ететін заем;
бюджет шығындары — бюджеттен қайтарымсыз негізде бөлінетін қаражат;
инвестициялық жоба — белгіленген тәртіппен ресімделген құжаттарға сәйкес белгілі бip мерзімде жүзеге асырылатын және материалдың объектілерді жасау немесе жетілдіру жолымен мемлекеттің, активтерін көбейтуге бағытталган ic-шаралар кешені;
бюджеттің атқарылуы—бюджетке түсетін түсімдерді қамтамасыз ету, бюджеттік бағдарламаларды іске асыру, сондай—ақ бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану) жөніндегі іc-шаралар кешенін Қазахстан Республикасының заңдарына сәйкес орындау;
бюджет профицитін пайдалану— бюджет қаражатының қалдықтарын, бюджет шығыстарынан түсімдердің артығын, мемлекет мүліті жекешелендіруден, борышты басқару мақсатында негізгі борышты өтеуге, ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногында мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарды сатып алуға және бюджет қаражатының бос қалдықтарын қалыптастыруға арнап, ұйымдастырылған бағалы қағаздарды қарызға алудан және сатудан тартылған ақшаны жұмсау процесі. Бюджет профициті пайдалану көлемі негізгі борышты өтеу және ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногында мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарды сатып алу келемінің тартылған ақша мен бюджет қаражаты қалдықтарыньщ көлемінен асып түсуі мен өлшенеді|;
кассалық, алшақтық — қаржы жылының ішінде шығыстар, негізгі борыш сомасын өтеу көлемінің қаржы жылының бас кезінде бюджетке төлемдер, заемдар, бюджет қаражатының қалдыктары көлемінен асып кетуі;
кредиттер— белгіленген тәртіппен бюджеттен заңды және жеке тұлғларға, төменгі бюджеттерге қайтарымды және ақылы негізде бөлінетін қаражаттар. Төменгі бюджеттерді кредиттеу, республикалық бюджет туралы заңмен немесе облыстық мәслихаттың тиісті қаржы жылына арналған облыстың бюджет туралы шешімімен көзделген жағдайларда, нөдік ставка бойынша жүзеге асырылуы мүмкін;
мемлекеттік мекеменің кредиторлық берешегі — қабылданған міндеттемелердің белгіленген мерзімде төленбеген сомасы;
жергілікті бюджеттер (әкімшілік-аумақтық бірліктердің бюджеттері’) облыстық бюджеттер, қалалардың (аудандық маңызы бар қалалардан басқа), қалалардағы аудандарды қоспағандағы, аудандардың бюджеттері;
жергілікті бюджеттік бағдарлама — тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджеттің құрамында жергілікті өкілді орган бекітетін жергілікті мемлекеттік басқару міндеттерін орындауға және жергілікті деңгейде мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған бюджеттік бағдарлама;
жерггілікті уәкілетті орган — жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын, тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністің қаржыларын басқаруға әкім уәкілеттік берген атқарушы орган;
бюджет қаражатының қалдықтары — қаржы жылының басындағы бос қалдыктардың және бюджет қаражатының ағымдағы жылдың 15 наурызындағы жағдай бойынша ecenтi кезеңнің ішінде пайда болған калдықтарының сомасы;
Kipicmepі бөлу нормативі — әртүрлі деңгейдегі бюджеттер арасында кipicтepді бөлудің проценттік арақатынасы;
ресми трансферттер — гранттарды қоспағанда, бюджетке тусетін өтеусіз және қайтарымсыз түсімдер немесе бюджет шығгындары;
шикізат секторының ұйымдары — тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін заңды тұлгалар, олардан бюджетке теленетін төлемдердің бip бөлігі осы Заңда айқындалатын тәртіппен Қазакстан Республикасының Ұттық қорына аударылады;
бюджеттік бағдарламаның паспорты — Қазақстан Республикасының Үкіметі немесе жергілікті атқарушы орган бекітетін бюджеттік бағдарламаның мақсаттарын, күтіліп отырған нәтижелерін, жауапты атқарушыларын, орындалу мерзімдерін, ұлттыұ валютадағы құнын, қаржыландыру көздерін және басқа да сипаттамаларын айқындайтын құжат;
бюджеттік бағдарламаны (кіші бағдарламаны) қаржыландыру жоспары мемлекеттік мекеменің міндеттемелерін қабылдаудың, экономикалық сыныптама бөлігінде оларды орындау үшін төлемдерді жүзеге асырудың айлар бойынша кестесі;
өтеу—үкіметтік борышты және жергілікті атқарушы органдардың борышын кайтару сомасы;
бюджетке түстеін түсімдер — бюджет кірістерінің, ресми трансферттердің (бюджет шығындарынан басқа) және кредиттерді қайтарудың жиынтығы;
үкіметтік борыш — алынған және өтелмеген үкімет заемдарының, сондай-ақ заң актілерімен үкімет борышына жатқызылған белгілі бip күнге борыш міндеттемелерінің сомасы;
үкіметтік заем — Қазақстан Республикасының Үкіметі арқылы Қазақстан Республикасы заем алушы болып әрекет ететін заем;
қабылданған міндеттеме — мемлекеттік мекеменің төлемдер бойынша бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде тіркелген міндеттемесі;
бюджет профициті — бюджет түсімдері жалпы сомасының шығыстар көлемінен асып түcyi. Республикалық бюджеттің бекіттетін профицитінің мөлшері — ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге шаққанда процент есебімен; ал облыстық бюджеттердің, Астана және Алматы қалалары бюджеттерінің профициті ұлттық валютамен көрсетіледі;
рұқсат — бюджет қаражатының көлемін айқындайтын құжат, мемлекеттік мекемелер соның шегінде төлемдер бойынша міндеттемелер қабылдайды;
бюджет шығыстары — бюджет шығындары мен кредиттер жиынтығы;
республикалық бюджет — Қазақстан Республикасының заңымен бекітілетін, түсімдер мен бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану) есебінен қалыптастырылатын және өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заң актілеріне жүктеген мідеттерді жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін республикалық бюджет бағдарламаларын қаржыландыруға арналған орта-лықтандырылған акша қоры;
республикалық бюджеттік бағдарлама —тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің кұрамында Қазақстан Республикасының Парламенті бекіткен мемлекеттік басқару мідеттерін орындауға және республикалық деңгейде мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған бюджеттік бағдарлама;
қаржы жылыныц басындағы бюджет қаражатының бос қалдықтары — eceптi кезеңде инвестициялық жобаларды қаржыландыруға қажетті соманы шегере отырып ағымдағы қаржы жылының 1 каңтарындағы жағдай бойынша өткен қаржы жылында бюджетке түскен ақшаны пайдаланбаудың салдарынан пайда болған өткен қаржы жылының қорытындылары бойынша бюджеттер қаражатының қалдықтары;
қаржыпандырудың жиынтық жоспары — бюджет бөліктерінің кезеңдер бойынша теңдестірлген қаржылық жоспары;
секвестр — бюджеттің атқарылуы кезінде бюджет тапшылығының белгіленген деңгейінен артып кететін не кipic көздерінен тусетін түсімдер қысқартылатын, соныңц салдарынан бюджетте көзделген бюджеттік бағдарламаларды толық көлемінде қаржыландыру мүмкін болмайтын жағдайларда енгізілетін қаражаттың белгіленген шекте жұмсалуына тыйым салуын көздейтін арнаулы механизм;
субвенциялар — жoғapы тұрған бюджеттердің төменгі бюджеттерге заң акттерімен немесе мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде беретін ресми трансферттері;
субсидиялар — заң актілерімен белгіленген мақсаттар үшін коммерциялық ұйымдарға бюджеттен бөлінетін тегін және қайтарымсыз төлемдер;
ecenmi кезең — жаңа қаржы жылына енбейтін кезең, бұл кезең ішінде өткен қаржы жылында бекітілген қаржыландырумен қамтамасыз етілмеген инвестициялық жобалаpғa арналған бюджет шығыстары бойынша, сондай—ақ ресми трансферттерді бюджеттерге есептеу бойынша қорытынды операциялар жүргізіледі. Алдағы жылдың бюджеті үшін eceптi кезең ағымдағы жылдың 15 наурызында аяқталды;
бекітілгенн бюджет — Қазақстан Республикасының Парламенті немесе тиісті жергілікті өкілді органдар бекіткен, тиісті қаржы жылына арналған бюджет;
нақтыланған бюджет — Қазақстан Республикасының Парламенті немесе тиісті жергілікті өкілді органдар бюджеттің атқарылуы барысында енгізілген өзгерістерді ескере отырып бекіткен, ағымдағы қаржы жылына арналған бюджет;
бюджет тапшылығын қаржыландыру—борышты басқару мақсатында негізгі борышты өтеу, ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногында мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарды сатып алу, бюджет тапшылығын жабу және бюджет қаражатының бос қалдықтарын қалыптастыру үшін осы ақшаны, сондай-aқ бюджет қаражатының қалдықтарын пайдалану мақсатымен мемлекетік мүлікті жекешелендіру, ұйымдастырылған бағалы кағаздар рыногында мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздарды қарызға алу және сату жолымен ақша тарту процесі. Бюджет тапшылығын қаржыландыру көлемі тартылған ақша көлемінің және бюджет қаражаты қалдықтарының негізі борышты өтеуден және ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногында мемлекетік эмиссиялық бағалы қағаздарды сатып алудан асып түсуімен өлшенеді;
қаржы жылы—күнтізбелік жылдың 1 каңтарында басталып, 31 желтоқсанында аяқталатын тұрақты бюджеттік-есепке алу кезеңі. Қаржы жылы есепті кезеңді қамтымайды;
функционалдық топ—белгілі бір функционалды міндеттерді орындау мақсатына бағытталған бюджеттен жұмсалатын төлемдер тобы;
мақсатты инвестициялық трансферттер — инвестициялық жобаларды іске асыру үшін заң акттерімен немесе мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде жоғары тұрған бюджеттер темендегілеріне беретін ресми трансферттер;
Қазақкстан Республикасыныңц Ұлттық корынан алынатын нысаналы трансферттер — қазақстан Республикасының Президенті айкындайтын мақсаттарға Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан тиісті бюджетке түсетін ақша түсімдері, олардың көлемдері тиісті бюджеттерде бекітіледі.

2-бап. Бюджетті әзірлеудің негізі.

Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативтік жоспары және жергілікгі өкілді органдар Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауына сәйкес бекіткен тиісті кезеңге арналған аумақтарды дамытудың экономикалық және әлеуметтік бағдарламалары алдағы қаржы жылына арналған бюджеттердің жобаларын әзірлеу және мемлекеттік бюджеттің болжамды көрсеткіштерін ұзақ мерзімді жоспарлау үшін негіз болып табылады.

2.3. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі

3-бап. Бюджет жүйесі.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және тиісті құқықтық нормаларға негізделген әртүрлі деңгейдегі бюджеттерді қамтиды.

Қазақстан Республикасында жиынтығында мемлекеттік бюджетті қарайтын республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттер дербес жұмыс істейді.

Бюджет жүйесінің жұмыс icтeyi бюджеттердің әртүрлі деңгейлерінің өзара байланысына негізделген және оларды әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, бақ;ылау тәртібімен, сондай-ақ республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен қамтамасыз етіледі.

Қаржы жылына арналған республикалығ бюджет Қазақстан Республикасының заңымен, жергілікті бюджеттер — мәслихаттардың шешімдерімен бекітіледі.

Барлық деңгейдегі бюджеттерді әзірлеу, бекіту және олардың атқарылуын есепке алу ұлттық валютамен жузеге асырылады.

4-бап. Бюджет жүйесінің:

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі барлық бюджеттердің бірлігі, толықтығы, нақтылығы, жариялылығы және дербестігі принциптеріне негізделеді. Бюджеттердің бірлігі бірыңғай құқықтық,негізбен, бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган бекіткен бірыңғай бюджеттік сыныптаманы пайдаланумен, бюджеттің бip деңгейінен басқа деңцгейіне бepіліп отыратын мемлекеттік қаржы статистикасы нысанының бірлігімен, бюджет рәсімінің принцтерімен, ақша жүйесінің бірлігімен қамтамасыз етіледі. Ол бюджеттердің түсімдерін қайта бөлу арқылы өзара ic-қимыл жжасауға негізделген.

Бюджеттердің толымдылығы Қазақстан Республикасының салық және бюджет заңдарында белгіленетін барлық түсімдердің, соның ішінде мемлекеттік акциялар пакеті бар акционерлік қоғамдардан және республикалық мемлекеттік кәсіпорындардан алынатын түсімдердің толық тізбесінің және шығыстардың бюджеттерде міндеттіп жәмо толық көрсетуімен қамтамасыз етіледі.

Бюджеттердің нақтылығына Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауына сәйкес оларды Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы индикативті жоспарының, аумақтарды дамытудың экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларының өлшемдеріне сәйкес келтіру, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық корының тұрақтандырушыльқ функциясын icкe асыру арқылы кол жеткізтеді.

Бюджеттердің, жариялылығы бекітілген бюджеттер мен олардың атқарылуы туралы есептердің жариялануы арқылы қамтамасыз етіледі.

Бюджеттердің дербестігі әртүрлі деңгейдегі бюджеттердің арасында кipicтepдi бөлудің тұрақты нормативтерін орнықтыру және бюджет қаражатының жұмсалу бағыттарын белгілеу құқығы арқылы қамтамасыз етіледі.

5-бап. Бюджеттік жоспарлау бipлігі:

1) республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін қалыптастыру;

Бюджеттік заңмен және басқа да заң aктілерімен кipicтepдi республикалық және жергілікті бюджеттер арасында бөлу нормативтері, облыстық өкілді органдардың шешімдерімен кipicтepдi облыстық бюджет пен аудандар (калалар) бюджеттерінің арасында бөлудің тұрақты нормативтерін белгілеуге;

Қазақстан Республикасының заң актілерімен республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге бертетін субвенциялардың және облыстық бюджеттерден, Астана
және Алматы қалаларының бюджеттерінен республикалық бюджетке берілетін бюджеттік алулардың ұзақ мерзімді мөелшерлерін, облыстық өкілді органдардың шешімдерімен—
облыстық бюджеттен аудандардың (калалардың) бюджеттеріне берілетін субвенциялардың және аудандардың (калалардың) бюджеттерінен облыстық бюджетке беретін бюджеттік алулардың ұзақ мерзімді мөлшерлерін белгілеуге;
бюджетті жоспарлау жөніндегі укілетті органмен келісе отырып, облыстар мен Астана және Алматы қалаларының бюджеттерге түсетін түсімдер сомасын анықтауға;

6) Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіппен жергілікті атқарушы органдар тарапынан заемдар жөніндегі сыйақының (мүдденің) шекті мөлшерін бегілеуге негізделеді.

6-бап. Бюджеттің құрылымы:

1) түсімдер:

кipicтep,

алынған ресми трансферттер,

кредиттерді қайтару;

2) шығыстар:

шығындар, кредиттер;

бюджет тапшылығы (профициті);
бюджет тапшылығын (профицитін пайдалану) қаржыландыру.

7- бап. Республикалық бюджетке түсетін түсімдер:

1) республикалық бюджеттің кipicтepi, олар мыналардан тұрады:

а) салықтардан, алымдардан және басқа да міндетті төлемдерден алынатын түсімдер:

занды тұлғалардан алынатын корпоративтік табыс салығы;
Астана қаласының аумағында салық төлеушілер ретінде тіркелген тұлғалар ендірген тауарларға, орындалған жұмыстарға және көрсеткен қызметтерге салынатын косылған кұн салығынан басқа, Қазақстан Республикасының аумағында ендірілген тауарлаpғa_s орындалған жұмыстарға және көрсетілген қызметтерге салынатын косылган кұн салығы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға салынатын косылған қун салығы;
Астана каласының аумағында салық төлеушілер ретінде тіркелген тұлғалар ендірген тауарларға, орындалған жұмыстарға және көрсеткен қызметтерге салынатын қосылған құн салығы;
акциздер:
импортталатын тауарларға;
газ конденсатын қоса алғанда, өңделмеген мұнайға;
үстеме пайдаға салынатын салық;
әкелінетін тауарларға салынатын кеден бажы;
әкетілетін тауарларға кеден бажы;
отандық тауар өндірушілерді қорғау шаралары ретінде алынатын баж;
роялти;
жасалған келісім-шарттарға орай республикалық бюджетке түсетін бөлігінде өнім бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі;
жергілікті маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары бойынша жүріп өткені үшін алымнан басқа, Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдарының жүріп өткені үшін алым;
бонустар;
елтаңбалық алым;
кедендік бақылауды және кедендәк ресімдерді жүзеге асырудан түсетін түсімдер;
радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлем;
жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемдер;
кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемдер;
азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тipкey үшін алынатын алым;
радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиілікті құрылғыларды мемлекеттік тіркеу үшін алынатын алым;
теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркеу үшін алынатын алым;
теледидар және радиохабар тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға арналған рұқсатты бергені ушін алым;
дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттәк тіркеу үшін алынатын алым;
республикалық маңызы бар ерекше корғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлем;
республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланатын автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы (көрнекі) жарнама орналастырғаны үшін төлем;
консульдық алым;
апостиль бepiлгeнi үшін мемлекеттік баж;

б) салықтық емес түсімдер:

республикалық мемлекеттік кәсіпорындар пайдасыныңьщ үлесі;
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің кipicтeрінен алынатын түсім;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің депозиттері! бойынша алынған сыйақылар (мүдделер);
республикалық меншік болып табылатын акциялар пакеттернен түсетін дивидендтер;
жергілікті өкілді органдардыңн шешімдері бойынша өткізілетін лотереялардан алынатын кipicтepдi қоспағанда, мемлекеттік лотереялардан алынатын кipicтep;
жер қойнауы туралы ақпаратты пайдалануға бepгeнi үшін төлемдер;
республикалық бюджеттен кредиттер бepгені үшңн алынған сыйақылар (мүдделер);
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің көрсеткен қызметтерін сатудан алынатын түсімдер;
республикалық меншіктегі мүлікті жалға беруден алынатын түсімдер;
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер заңға сәйкес ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды жүргізуден түсетін ақша;
ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы жерлерін ауыл және орман шаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттарда пайдалану үшін алып койған кезде ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы өндірісінің шығындарын өтеуден түсетін түсімдер;
консулдық алымдардан түстеін түсімдер;
екінші денгейдегі банктерге қколданылатын санкциялар сомаларынан түсім;
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген өзге де салыққа жатпайтын және басқа түсімдер;
Тәркіленген мүлікті, белгіленген тіртіппен республикалық меншікке өтеусіз өткен мүлікті сатудан алынатын түсімдер, оның ішінде мемлекеттің пайдасына бас тартудың кеден режимінде ресімделген тауарлар мен көлік құралдары;
заңсыз алынған мүлікті өз еркімен тапсырудан немесе өндіpiп алудан немесе мемлекеттік кызметтерді орындауға уәкілетті тұлғаларға немесе оларға теңестірілген тұлғаларға заңсыз көрсетілген қызметтердің кұнын өндіріп алудан алынатын сомалардың түсімдері;
өнімдерді лицензиясыз әкеткені үшiн теленетін айыппұл сомаларының түсімдері;
республикалық бюджет шығындарының өтемі түрінде Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан түсетін түсімдер;
лицензиялық тәртіп белгіленген казино, тотализаторлар мен ойын бизнесі қызметтерінен алынған кipicкepдi қоспағанда, өзге лицензиялық тәртіп белгілеген лицензиясыз қызметтен алынған кірістерден түсетін түсімдер;
аткарушылық санкция.

в) капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кipicтep:

республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерге бекітіліп берілген мүлікті сатудан түсетін түсімдер;
мемлекеттік резервтерден алынған тауарлар үшін берешекті өтеуден және мемлекеттік қордан астық сатудан алынатын түсімдер.

2) алынған ресми трансферттер:

Қазақстан Республикасының Ұлттык қорынан алынатын нысаналы трансферттер;

3) бұрын берілген кредиттер, республикалық бюджеттен мемлекеттік кепілдіктер мен міндеттемелер бойынша міндеттемелерді орындауға бағытталған қаражаттар бойынша республикалық бюджетке берешекті өтеу есебіне өндіріп алынған және алынған мүлікті сатудан (жалға, лизингке беруден) түсетін түсімдерді қоса алғанда, республикалық бюджеттен берілген кредиттерді қайтару.

8- бап. Бюджеттік алу

Жыл ішінде облыстар бюджеттері мен Астана және Алматы қалалары бюджеттеpiнeн республикалық бюджетке бюджетке алудың тәртібі мен кезеңділігін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Облыстар мен Астана және Алматы қалалары бюджеттерінің кipic бөлігі орындалмаған жағдайда республикалық бюджетке алу бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті органмен келісілген облыстар мен Астана және Алматы қалалары бюджеттері кipic бөлігінің атқарылу процентіне теңбе-тең ай сайын жүргізіледі.

Аудандардың (қалалардың) бюджеттерінен облыстың бюджеттерге бертетін бюджеттік алулардың тәртібі мен кезеңділігін және облыстың бюджеттерден аудандардың (қалалардың) бюджеттеріне субвенциялар бөлудің шарттарын облыстардың әкімдері белгілейді және аудандық (қаланың) мәслихаттармен кeлice отырып облыстың мәслихаттары бекітеді.

9- бап.Республикалық бюджет қаражатының жұмсалуы

Республикалық бюджеттің қаражаты:

Қазақстан Республикасы Президентінің. Парламентінің, Конституциялық Кеңестің Есеп комитетінің Орталық сайлау комиссиясының, жалпы мемлекеттік басқару міндеттepiн атқаратын атқарушы және басқа да органдардың;

сот жүйесінің қызметін;
сыртқы саяси кызметті;
қаржы және салық қызметін;
іргелі және қолданбалы ғылыми қызметті;
қорғаныс қабілетін қамтамасыз ету;
қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
республикалық деңгейдегі төтенше оқиғалар жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды;
республикалық деңгейдегі құқық қоргау қызметін;
әділет саласындағы қызметті;
жоғары білімді;
республикалық деңгейдегі жалпы орта, орта кәссіптік және қосымша білімді;
республикалық деңгейдегі білім беру саласындағы арнаулы бағдарламаларды;
республикалық денгейдегі денсаулық сақтау саласындағы арнаулы бағдарламаларды; орталық мемлекеттік органдардың мамандандырылған ауруханаларын;
республикалық деңгейде азаматтарға тегін медициналық көмекпен, кепілдік беретін көлемі;
заң, акттерінде белгіленген зейнетақы төлемдерін мемлекеттік әлеуметтәк жәрдемақыларды, заң акттеріне сәйкес республикалық бюджеттен арнаулы мемлекеттік жәрдемақыларды алатын азаматтардың санаттарына осы жәрдемақыларды, арнаулы мемлекеттік жәрдемақыларды, зейнеткерлерді, Ұы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алушыларды жерлеуге бертетін жәрдемақыларды;
республикалық деңгейдегі әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек саласындағы қызмет;
республикалық деңгейдегі мәдениет, спорт және ақпарат саласындағы қызметтерді;
көші-қон саласындағы қызметті;
ауыл, орман, су және балық шаруашылығының басым бағдарламаларын;
жерге орналастыруды;
қоршаған табиғи ортаны қopғay жөнінде республикалық деңгейде жүргізілетіт шараларды;
республикалық деңгейдегі өнеркәсіп, көлік пен құрылыс объекттері саласындағы арнаулы бағдарламаларды;
жер қойнауын пайдалануды;
фельдъегерлік байланысты;
республикалық деңгейдегі жобалау-іздестіру жұмыстарын;
республикалық маңызы бар жол жүйесін пайдалануды, салуды және жаңғыртуды;
гидрометеорологиялық мониторингті1;
үкіметтік борышқа қызмет көрсету жөніндегі шығындарды;
бұрын берілген кредиттер, республикалық бюджеттен мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді орындауға бағытталган қаражаттар бойынша республикалық бюджетке берешекті өтеу есебіне eндірліген, алынған және алынған мүлікті сақтауға, есепке алуға, бағалауға және сатуға арналған шығындарды;
мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді орындауды;
жергілікті бюджеттерге республикалық бюджеттен берілетін ресми трансферттерді;
республикалық бюджеттен Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына бертетін ресми трансферттерді;

Қазакстан Республикасының Ұлттық қорынан нысаналы трансферттерді icкe асырылатын өзге де бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға жұмсалады.

Сондай-ақ осы баптың 1-тармағында аталған қызмет түрлері жүзеге асыратын республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілерін, олардың аумақтық бөлімшелерін және мемлекеттік бағыныстағы мекемелердғ ұстауға арналған шығындар да республикалық бюджеттен қаржыландырылады.

Республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілерін ұстауға арналған шығындар Қазакстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің актілері мен бекітілген штат саны лимиті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің акттерімен бекітілген мемлекеттік органдардың топтары бойынша бip қызметкерге жұмсалатын ағымдағы шығындардың нормативтері негізге алына отырып белгіленеді.

Орталық мемлекеттік органдарды және олардың аумақтық бөлімшелерін республикалық бюджеттен басқа, өзге де қаржыландыру көздері есебінен ұстауға жол бермейді.

Республикалық бюджеттен шығыстардың жекелеген бағыттары бойынша немесе жекелеген республикалық бюджеттік бағдарламалар бойынша тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңдағыдан басқа, өзге де нормативтік құқықтық акттерде шығыстар мен кредиттеудің, ең аз, шекті немесе тіркелген мөлшерлерін белгілеуге жол берілмейді.

Республикалық бюджеттің сыртқы экономикалық қызметпен байланысты және ұлттық валютаның айырбас бағамының жоспарланған өзгерісіне сәйкес белгіленген қаражаты валюталар бөлінгін кездегі олардың айырбасының Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен айқындалған нарықтық бағамы бойынша жұмсалады.

10- бап. Жеpгiліктi бюджеттер

Жергілікті бюджеттер түсімдер мен бюджет тапшылығын (профицитін пайдалану) қаржыландыру есебінен қалыптасатын, Конституциямен, заңдармен және Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерімен
жүктелген міндеттерді жүзеге асыру үшін жергілікті атқарушы органдар белгілейтін жергілікті бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға арналған тиісті мәслихаттың
шешімімен бекітілетн әкімшілік-аумақтық бөліністердің ақша қорлары болып табылады.

Жepгілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік-аумақтық бөлістердің бюджетін бірыңғай бюджеттік жоспарлау негізінде әзірлеп, дербес атқарады. Жepгілікті атқарушы органдар тиісті қаржы жылына арналған бюджет және өткен қаржы жылында тиісті жергілікті бюджеттің атқарылуы туралы eceпті қарап, бекітеді.

Облыстық өкілді органдар облыстық бюджет пен аудандардың (қалалардың) бюджеттері арасындағы кipicтepдi бөлудің тұрақты нормативтерін және облыстық бюджеттерден аудандардың (қалалардың) бюджеттеріне бертетін субвенциялар мен аудандардың (қалалардың) бюджеттерінен облыстық бюджеттерге берілетін бюджеттік алынымдардың мерзімді мөлшерлерін бекітеді.

Tиісті облыстық бюджеттердің Астана және Алматы қалалары бюджеттерінің аудандық (қалалық) бюджеттердің әзірлену және атқарылу процесіне, осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, орталық мемлекеттік органдар
мен облыстардың жергілікті атқарушы органдарының араласуына жол берілмейді.

Жергілікті бюджеттік бағдарламалар әкімштерінің тізбесін жергілікті өкілді органдар бекітетін әкімшілік-аумақтық бөліністі басқару схемасына сәйкес жергілікті атқарушы органдар айқындайды.

11-бап. Жepгіліктi бюджеттерге түсетін түсімдер

Жергіліті бюджеттерге түсетін түсімдер мыналарды қамтиды:

1) жергілікті бюджеттердің кipicтepi,олар мыналардан тұрады:

а) салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсімдері;

Астана қаласының аумағында салық төлеушілер ретінде тіркелген тұлғалар өндірген тауарларға, орындаған жұмыстарға және көрсеткен қызметтерге салынатын қосылған құн салығы

акциздер:
спиртің барлық түрлері;
алкоголь өнімдері;
темекі бұйымдары;
кұрамында темекі бар басқа да бұйымдар;
бекіре және албырт балық уылдырықтары;
алтыннан, платинадан немесе күмістен жасалған зергерлік бұйымдар; бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отыны;
атыс және газ қаруы (мемлекеттік өкімет органдарының мұқтажы үшін сатып алынғаннан басқа);
жеңіл автомобильдер(арнайы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа);
ойын бизнесі;
лотереялар ұйымдастыру және өткізу;
жеке табыс салығы;
әлеуметтік салық;
заңды тұлға құрмай, патент негізінде кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке адамдар, шаруа (фермер) қожалықтары, Акыл-eci мен дене бітімінің кeмicтiгi бар балалар мен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу және оларды еңбекпен оңалту орталығы, Зейнеткерлердің республикалық «Ардагер» кәсіпорындар бірлестігі, сондай-ақ осы бірлестіктің меншігі болып табылатын және соның қаражаты есебінен құрылған, зейнеткерлер ғана жұмыс істейтін өндірістік, оқу-өндірістік ұйымдары, «SOS — Казакстанның балалар қалашықтары» балалар қайырымдылық қоры, Қызыл Жарты Ай және Қызыл Крест қоғамы, Ауғанстандағы соғыс ардагерлері Қазақ республикалық ұйымы кәсіпорындарының республикалық бірлестігі (өндіріс ұйымдарынсыз), Ауғанстандағы соғыс мүгедектерінің ерікті қоғамы (өндіріс ұйымдар), Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы, Қазақ саңыраулар қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамы, сондай-ақ, осы қоғамдардың меншігі болып табылатын және солардың қаражаты есебінен құрылған жұмыс істейтіндердің жалпы санының кемінде 50 процентін мүгедектер құрайтын оқу-өндірістік ұйымдары, асырауында балалары бар мүгедек аналардың «Бибі-Ана» республикалық қоғамы, психикасы мен дене бітімі дамуында ауытқулары бар мүгедектер мен балаларға қамқорлық жөніндегі «Ақ бота» қоғамдық бірлестіктер Лигасы төлеген әлеуметтік салықты, сондай-ақ еңбек қызметіне рұқсат бойынша Қазақстан Республикасына уақытша келген шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың еңбегіне ақы төлеу бөлігінде төленген әлеуметтік салықты қоспағанда, әлеуметтік салық;
заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
жер салығы;
бірыңғай жер салығы;
көлік құралдарына салынатын салық;
жасалған келісім-шарттарғга орай жергілікті бюджетке түсетін бөлігінде өнім бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі;
жеке кәсіпкерлерді мемлекеттікт тіркеу үшін алынатын алым;
жекелеген қызмет түрлері мен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық алым;
заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу үшін алынатын алым;
аукциондардан алынатын алым;
жергілікті маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдарымен жүріп өткені үшін алым;
жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем;
консульдық алымнан және апостиль бергені үшін мемлекеттік баждан басқа, мемлекеттік баж;
жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекeттiк тipкey үшін алынатын алым;
механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркеу үшін алынатын алым;
жергілікті маңызы бар ерекше корғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлем;
жергілікті маңызы бар және елді мекендерде жалпыға ортақ пайдаланатын автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы (кернеу) жарнама орналастырғаны үшін төлем;
жер учаскелері пайдаланғаны үшін төлем;
коршаған ортаны ластағаны үшін төлем.

б) салыктық емес төлемдер:

мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындар пайдасының үлесі;
коммуналдық меншік болып табылатын акциялардың пакеттерінен алынатын дивидендтердің түсімі;
жергілікті өкілді органдардың шешімдері бойынша өткізілетін мемлекеттік лотереялардан алынатын кірістердің түсімі;
жергілікті бюджеттен кредиттер бергені үшін алынған сыйақылар (мүдделер);
жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер көрсететін қызметтерді сатудан түсетін түсімдер;
коммуналдық меншік мүлкін жалға беруден түсетін түсімдер;
жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер заңға сәйкес ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды жүргізуден түсетін ақша түсімі;
табиғатты пайдаланушылардан келтірілген зиянның орнын толтыру туралы талаптар бойынша алынған қаражат, қоршаған ортаны қopғay туралы заңдарды бұзганы үшін алынған айып пұлдар, аңшылыктың және балық аулаудың тәрктенген құралдарын, заңсыз олжаланған өнімдерді сатудан түскен қаражат;
жергілікті мемлекеттік органдар алатын, Қазақстан Республикасының, заң aктлepiнде көзделген алатын айыппұлдар мен санкциялар;
әкімшілік қамауға алынған тұлғалар орындаған жұмыстар мен қызмет көрсетулер үшін ұйымдардан түсетін түсімдер;
медициналық айықтырғыштарға орналастырылған адамдардың төлемдерінен түсетін түсімдер;
тузеу жумыстарына сотталғандардың жалақысынан ұсталатын түсімдер;
лицензиялық тәртіп белгіленген казино, тотализаторлар мен ойын бизнесінің лицензиясыз қызметтерінен түсетін кістерден алынғган түсімдер;
иесіз мүлікті, белгіленген тәртіппен коммуналдық меншікке өтемсіз өткен мүлікті, кадағалаусыз жануарларды, олжаларды, сондай-ақ мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен мүлікті сатудан алынатын түсімдер;
жергілікті бюджеттерге шикізат секторының ұйымдарынан түсетін түсімдердің бекітілген және іс жүзіндегі көлемдер арасындағы теріс айырма ретінде айкындалатын жергілікті бюджеттер шығындарының өтемі түрінде Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан түсетін түсімдер;
Қазақстан Республикасының заң акттерінде көзделген өзге де салыққа жатпайтын және басқа да ттүсімдер;

в) капиталмен жүргізілетін операциялардан түсетін кipicтep:
коммуналдық меншік объектілерін жекешелендіруден түсетін түсімдер;
аймақтардың өзін-өзі қамтамасыз ету үшін сатып алатын астықты сатудан түсетін түсімдер;

жер учаскелері мен тұрақты жер пайдалану құқығын сатудан түсетін түсімдер.

2) жоғары тұрған бюджеттерден алынған ресми трансферттер;

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан алынған нысаналы трансферттер.

3) жергілікті бюджеттерден берген кредиттерді қайтару.

2.4. Бюджеттің әзірленуі, қаралуы және бекітілуі

14-бап. Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу

Алдағы үш жылдық кезеңге арналған мемлекеттік бюджеттің болжамды көрсеткіштерін және тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын зірлеу азақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының иісті езеңге рналган индикативті жоспары негізінде және Қазақстан Республикасының Үкіметі өткен қаржы жылында бекіткен, үш жылдық кезеңге арналған республикалық бюджеттің болжамды көрсеткіштері ескерте отырып жүзеге асырылады.

Республикалықк бюджетті бағдарламалардың әкімшілері Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіп пен мерзімдерде бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган:

республикалық бюджет комиссиясы белгілеген республикалық бджет шығыстары лимиттернің шегінде алдағы үш жылдық кезеңге арналған бюджетті өтінімдер;
алдағы қаржы жылында секвестрлеуге жатпайтын республикалық және жергілікті бюджеттік бағдарламалардың тізбесі жөнiндeгi ұсыныстар енгізіледі.

Орталық атқарушы және басқа да мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де ұсыныстар мен деректерді табыс етеді.

Облыстардың, Астана және Алматы қaлaлapының жepгiлiктi атқарушы органдары Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін тәртіп пен мерзімдерде бюджетті жоспарлау жөніндегі уәклетті орган келісуге мынадай болжамды көрсеткіштерді:

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының бюджеттеріне тиісті түсімдерді;
облыстың, Астана жэне Алматы калаларының жергілікті атқарушы органының тиісті қаржы жылының аяғындагы борышының көлемін;
облыстың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органының борышын өтеуге және oған қызмет көрсетуге арналған шығындарының көлемін табыс етеді.

Жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының қаржы министрлігіне Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де көрсеткіштер мен деректерді де табыс етеді.

Экономикалық жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган ағымдағы жылда icкe асырылатын жобаларды ескере отырып, инвестициялық жобалар бойынша республикалық бюджет комиссиясы айқындаған шығыстар лимитінің шегінде инвестициялық жобалардың тізбесі мен республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемі жөніндегі ұсыныстарды республикалық бюджет комиссиясының қарауына енгізеді.

Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіп пен мерзімдерде бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган:

облыстардың, Астана және Алматы қалалары бюджеттерін осы баптың 3-тармағында аталған болжамды көpceткiштepiн келіседі;
республикалық бюджетті бағдарламалардың әкімшілеріне республикалық бюджет шығыстарының лимиттерін сондай-ақ республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілеріне және облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарына республикалық бюджет комиссиясы айқындаған алдағы үш жылдық кезеңге арналған инвестициялық жобалардың тізбесін және республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемін жеткізеді;
республикалык бюджеттік багдарламалар әкімшілерін бюджеттік өтінімдеін және олар бойынша қорытынды дайындайды;
республикалық бюджет комиссиясының қарауына:
мемлекеттік бюджеттің алдағы үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткіштерін;
шикізат секторы ұйымдарының тізбесін;
республикалық бюджет шығыстарының лимиттepiн, соның ішнде ағымдағы жылда icкe асырылатын жобаларды ескере отырып, инвестициялық жобалар бойынша шығыстар лимиттерін қоса алғанда, республикалық бюджетті алдағы үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткштерді;
республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне бюджеттік өтінімдері бойынша қорытындысын;
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің ағымдағы қаржы жылынвң басындағы жағдай бойынша қалыптасқан әpбip бюджеттік бағдарлама (кіші бағдарлама) бойынша кредиторлық берешегінің сомасын;
алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын;
осы Заңның 15-бабында белгіленген басқа да көрсеткіштерді енгізеді;

5) алдағы қаржы жылына арнап республикалық бюджет комиссиясы айқындаған республикалық бюджет жобасының түпкілікті нұскасының негізінде Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нысан бойынша тисті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын және алдағы үш жылдық кезеңге арналған республикалық бюджетті болжамды Қазақстан Республикасының Yкіметіне табыс етеді;

6)Tиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын Қазақстан Республикасының Yкіметi мақұлдағаннан кейін облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарына осы баптың 3-тармағында көрсетілген келіскен болжамды көрсеткіштерді жібереді;

7) республикалық бюджетттің үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткіштерін Қазақстан Республикасының Укіметіне бекітуге енгізді

Бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де өкіәлеттіктерді жүзеге асыруға құқылы.

Республикалык бюджет комиссиясы:
1)мыналарды:

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеттің үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткіштерді республикалық бюджет шығыстарының лимиттері соның ішінде ағымдағы жылда icкe асырылатын жобаларды ескере отырып, инвестициялық жобалар бойынша шығыстар лимиттерін қоса алғанда, республикалық бюджеттің алдағы үш жылдық; кезеңге арналған болжамды көрсеткіштердің;

ағымдағы жылда icкe асырылатын жобаларды, соның ішнде облыстарда, Астана және Алматы қалаларында icкe асырылатын жобаларды ескере отырып, алдағы үш жылдық кезеңге арналған инвестициялық жобалардың тізбесі мен республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемі;
ағымдағы қаржы жылының басындағы жағдай бойынша қалыптасқан реслубликақлық бюджеттік бағдарламалар (кiшi бағдарламалар) бойынша республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің кредиторлық берешегін жоспарланып отырған қаржы жылында өтеу көлемін;
алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын; осы Занның 15-бабында белгіленген басқа да көрсеташтерді қарайды және айқындайды;
шикізат секторы ұйымдарынан түсетін түсімдердің болжамды көлемдерін айқындау және оны кеңінен Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіту үшін ол ұйымдардың тізбесін қарайды,
мыналарды:

бюджетті жоспарлау жөніндегі уәкілетті орган мен облыстардың Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдары арасындағы жергілікті бюджеттердің болжамды көрсеткіштері бойынша келіспеушіліктерді реттейді;

республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшелерін бюджетте өтінімдерін қарайды және олар бойынша шешім шығарады.

Республикалық бюджет комиссиясы Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де өкілдіктерді жүзеге асыруға құқылы.

Мемлекеттік, салалық, (секторлық) бағдарламаларда бағдарламалык, ic-шараларды icкe асыруға көзделетін шығыстардың жалпы көлемі мемлекеттік және республикалық бюджеттердің үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткіштері шенберінде айқындалуғ тиісті.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағдарламаларының және салалық (секторлық) бағдарламалардың жобалары қаржыландыру көздері мен мерзімдері бөлігінде бағдарламалық, ic-шараларды қаржыландыру көлемі жөнінде республикалық бюджет комиссиясының қорытындысы болған жағдайда бекітіледі. Бұрын бекітілген мемлекеттік бағдарламалар, салалық (секторлық) бағдарламалар республикалық бюджет комиссиясының тиісті қорытындысы болған жағдайда өзгертуге тиіс.

Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Республикалық және жергілікті1 бюджеттердің жобаларын әзірлеу ережелеріне
сәйкес жүзеге асырылады.

15-бап. Республикалық бюджет

Тиісті қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заң мыналарды:

кірістердің, алынған ресми трансферттердің, республикалық бюджеттен берілген кредиттерді қайтарудың, шығындардың, кредиттердің және бюджет тапшылығыныңь (профицитінің) көлемдері;
облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша республикалық және жергілікті бюджеттерге шикізат секторының ұйымдарынан түсетін түсімдердің көлемдерін;
мемлекеттік акциялар пакеті бар акционерлік қоғамдардан және республикалық мемлекеттік кәсіпорындардан алынатын түсімдердің толық тізбесін;
айлық жалақының, зейнетақы мен айлық есептік көрсеткіштің ең төмен мөлшерін;
Қазақстан Республикасының Үкіметі резервтерінің мөлшерін;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктері бойынша міндеттемелерді орындау сомасын;
Үкіметтік борыштың лимитін;
Қазақстан Республикасының тиісті қаржы жылына арналған мемлекеттік кепілдіктерін беру лимиті;
облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша республикалық және жергілікті бюджеттерден Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына бертетін ресми трансферттердің сомасын;
республикалық бюджеттік бағдарламалардың функционалдық топтары, әкімшілері бойынша және ішкі бағдарламалар бойынша шекті шығыстардың тізімін;
республикалық ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен бюджеттік даму бағдарламаларының тізбелерін;
тиісті қаржы жылына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді атқару процесінде секвестрлеуге жатпайтын республикалық және жергілікті бюджеттік бағдарламалардың тізбесін;
республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің ағымдағы қаржы жылының басында қалыптасқан кредиторлық берешегін өтеу сомасын.

16-бап. Республиканың бюджеттік қарау және бекіту

Tиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын Қазақстан Республикасының Yкіметі жоспарланып отырған жылдың алдындағы қыркүйектің 15-інен кешіктірмей Қазақстан Республикасының Парламентіне табыс етеді.

Қазақстан Республикасының Үкіметі алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасымен бip мезгілде республикалық бюджеттің өздері бекіткен алдағы үш жылдық кезеңге арналған болжамды көрсеткіштерді табыс етеді.

Республикалық бюджетті бекіту және оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу олар алдымен Мәжілісте, одан кейін Сенатта қаралған соң Палаталардың бірлескен отырысында жасалады.

Талқылау қаралып отырған мәселе бойынша қорытындымен қоса, Үкімет уәкілеттік берген тұлғаның (тұлғалардың) Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативтік жоспары және тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заң жобасы бойынша, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының ақша-кредит саясаты бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталары уәкілеттік берген тұлғалардың баяндамаларын қамтиды.

Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының бірлескен отырысында кемінде eкi оқылымда және ағымдағы жылдың 15 желтоқсанынан кешіктірмей республикалық бюджеттік бағдарламалар деңгейінде бекітіледі

Қазақстан Республикасының Yкіметі алдағы жылға арналған республикалық бюджеттің жобасын енгізе отырып, Қазақстан Республикасының Парламентіне қаражатты кіші бағдарламалар деңгейінде жұмсау сомаларын ұсынады.

Қазақстан Республикасының Парламенті 15 желтоқсанға дейінгі мерзімде кезекті қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заңды кабылдамаған жағдайда, Қазақстан Республикасының Президенті «Алдағы қаржы жылының 1-тоқсанына арналған республикалық қаржылық жоспар туралы» Жарлық шығаруға құқылы, ол республикалық бюджетті Парламент бекіткенге дейін қолданылады.

Қаржылық жослардың атқарылуы осы Заңда белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

17-бап. Республикалық бюджетті нақктылау тәртібі

Республикалық бюджетті оны атқару барысында нақтылау Қазақстан Республикасының Үкіметі ұсыныстары немесе басқа да заң шығарушылық бастамалар негізінде заң акттеріне сәйкес жүзеге асырылады.
Республикалық бюджетті нақтылау жөніндегі органдарға республикалық бюджет комиссиясы қарайды.
Республикалық бюджетті нақтылау кезінде мемлекеттік органдарға республикалық бюджетті әзірлеу кезінде қойылатын талаптар сақталады.

2.4. Кредит беру және қарыз алу мен бюджеттің атқарылуы

19-бап. Республикалық бюджеттен кредиттеу

Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан республикалық бюджетте көзделген сомалар шегінде кредиттер беруге құқылы. Кредиттер берудің тәртібі мен шарттарын Казакстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган облыстар мен Астана және Алматы қалалары әкімдерінің ұсынымы бойынша республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге кассалық алшақтықты жабуға төмен тұрган бюджеттерді кредиттеу үшін тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджетте көзделген арнайы резерв шегінде
Қазақстан Республикасының Үкіметі шешімінің негізінде кредиттер бере алады.
Мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді орындауға республикалық бюджеттен бағытталып, бұрын берген кредиттер, қаражаттар бойынша талаптардың тоқтатылуы Қазакстан Республикасының заң актілері негізінде жүзеге асырылады.

20-бап. Үкіметтік қарыз алу.

Қазақстан Республикасының Үкіметі заңды, жеке тұлғалардан және шет мемлекеттерден республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін заңда белгіленген тәртіп бойынша қарыз алуға құқылы.

Үкіметтің қаражатты қарыз алуы займ алу немесе мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар шығару шарттары нысанында жүзеге асырылады. Займ шарттарын жасасудың және мемлекеттік бағалы қағаздар шығарудың тәртібі мен ережелерін Казакстан Республикасыньщ Үкіметі белгілейді.

21-6ап.Жергілікті бюджеттен кредиттеу

Жергілікті атқарушы органдар жергілікті бюджеттерде көзделген сомалардың шегінде кредиттер беруге құқылы.

Жергілікті атқарушы органдардың кредиттер беру тәртібі мен шарттарын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Oблыcтapдың әкiмдepi калалар (аудандық маңызы бар қалалардан басқа) әкімдердің және қалалардағы аудандарды қоспағанда, аудандар әкімдерінің ұсынысы бойынша облыстық бюджеттен аудандық, калалық бюджеттерге тиісті қаржы жылына арналған облыстық бюджетте көзделген кассалық алшақтықты жабуға төменгі тұрган бюджеттерді кредиттеу үшін арнайы резерв шегінде кредиттер бере алады.

Жергілікті бюджеттен берілген кредиттер бойынша талаптардың тоқтатылуы Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейт тәртіппен жергілікті өкілді органның шешімі негізінде жүзеге асырылады.

22-6ап. Жергілікті атқарушы органдардың карыз алуы

Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдары мемлекеттік қарыз алуды реттейтін заңдарга сәйкес:

Қазақстан Республикасының Үкіметі келісілген жергілікті инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін заңды және жеке тұлғалардан;

Қазақстан Республикасының Үкіметі тиісті қаржы жылына арналған peзepвінің құрамында көзделген кассалыө алшаөтыөты жабуға төмен тұрған бюджеттерді кредиттеу үшін арнайы резерві eceбінен республикалық бюджеттен;

Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда бекітілген сомалар шегінде жергілікті инвестициялық жобаларды қаржыландыруға республикалық бюджеттен;

Tиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда көзделген өзге мақсаттарға арнап республикалық бюджеттен қарыз алуға құқысы бар.

Облыстың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарының тиісті қаржы жылының аяғындағы олардың борышының заңдарда белгіленген лимитінен және осы борышты өтеуге және oған қызмет көрсетуге арналған шығыстардың көлемінен асып түсуге әкеп соқтыратындай мөлшерде қарыз алуына жол бермейді.

Қалалардың (аудандық маңызы бар қалалардан басқа) және қалалардағы аудандарды қоспағанда, аудандардың жергілікті атқарушы органдарының кассалық алшақтықты жабуға тек облыстық бюджеттен ғана қарыз алуға құқығы бар.

Кассалық алшақтықты жабуға қарыз алу қаржы жылының шегінде алты айға дейінгі мерзімге жүзеге асырылуы мүмкін және жергілікі бюджетті нақтылауды қажет етпейді.

Егер республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге, Астана және Алматы қалаларының бюджеттеріне (облыстық бюджеттерден аудандардың, қалалардың бюджеттеріне) кассалық алшақтықты жабуға берілген кредиттер белгіленген мерзімде өтелмеген болса, бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі белгілеген тәртіппен өтелмеген борыштың сомасын есептен шығару үшін тиісті жергілікті бюджетің ағымдағы шотындағы барлық шығыс операцияларын тоқтата тұруға құқылы.

Жергілікті атқарушы органдардың қарыз алуы займ алу немесе жергілікті атқарушы органдардың бағалы қағаздарын шығару шарттары нысанында жүзеге асырылады.

Жергілікті атқарушы органдардың заем шарттарын жасасу және мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар шығару тәртібін Казакстан Республикасыньщ Yкіметі белгілейді.

23-бап. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен жергілікті атқарушы органдардың кредит беру және қарыз алу жөніндегі жауапкершілігі.

Қазақстан Республикасының Үкіметі мен жергілікті атқарушы органдар бip-бipiнің міндеттемелері бойынша жауап бермейді.

24-6ап. Бюджеттің атқарылуы

Бюджеттің атқарылуы бірыңғай қазынашылық шот пен мемлекеттік мекемелердің шоты арқылы кассалық негізде жүзеге асырылады.
Бюджеттік түсімдер бойынша атқарылуы Казакстан Республикасының заңдарына сәйкес уәкілетті мемлекеттік органдардың тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда немесе мәслихаттың жергілікті бюджетті бкіту туралы
шешімінде белгіленгеннен төмен емес мөлшерде бюджетке түсетін түсімдерді қамтамасыз ету жөнінде ic-шаралар кешенін жүргізу болып табылады.
Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) орындауға бағытталған ic-шараларды тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңда және мәслихаттың жергілікті бюджет туралы шешімінде бекітілгеннен аспайтын сома шегінде жүзеге асыру болып табылады.

Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы осы Заңның 24-1, 25-баптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Бюджеттік тапшылықты қаржыландыру бойынша атқарылуы шығыстардың бюджетке түсетін түсімдерден іс жүзінде қалыптасып отырған асып түсуін жабуды қамтамасыз ететін ic-шараларды жүзеге асыру болып табылады

24-1-бап. Республикалық бюджеттің атқарылуы

Республикалық бюджеттің атқарылуын Қазақстан Республикасының Үкіметі қамтамасыз етеді
Қазақстан Республикасының Үкіметі республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру көздері айқындайды және бюджеттің атқарылуы барысында ағымдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен бекітілген бағдарламалар бойынша сомалардың шегінде мемлекеттік мекемелердің құрылым мен функцияларын жетілдіру жөніндегі ic-шараларды жүзеге асыруға байланысты бағдарламаларды
іске асыратын мемлекеттік органдардың тізбсінде өзгертулер енгізуге құқығы бар.
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган белгіленген тәртіппен:

тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңды іске асыру туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі, aктісіне және бюджетке тусетін ақша түсімдерінің күтіліп отырған көлемін ескере отырып, бюджеттік бағдарламаны (кіші бағдарламаны) қаржыландыру жоспарларына сәйкес республикалық бюджетті қаржыландырудың жиынтық жоспарын бекітеді және оған өзгерістер енгізеді;
бюджетке тусетін нақты түсімдерді республикалық бюджет пен облыстық бюджеттердің, Астана және Алматы қалалары бюджеттерінің арасында, облыстық бюджетпен аудандар (қалалар) бюджеттерінің арасында кipicтердіi бөлу нормативтері бойынша
бюджеттік бағдарламалардың, паспорттарына, бюджетке түсетін ақша түсімдерінің күтіліп отырған көлемін ескере отырып, республикалық бюджетті қаржыландырудың, жиынтық жоспарына сәйкес бюджеттік бағдарламалардың әкімшелеріне рұқсаттар береді;
республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің атына және бюджеттік бағдарламаның паспортына сәйкес мемлекеттік мекемелердің міндеттемелерін тipкeуді жүзеге асырады;
растайтын құжаттар негізінде мемлекеттік мекемелердің қабылдаған міндеттемелepi бойынша төлемдерді жүзеге асырады;
республикалық бюджеттен, атқарылуы бойынша жүргізілген операциялардың, жеке және занды тұлғалардың мемлекеттік мекемелер алдында «қабылдаған мідеттемелерінің, орындалмаған міндеттемелерінің республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің кредиторлық берешегінің, борыштың, жеке және заңды тұлғалардың республикалық бюджет алдындағы борыштық міндеттемелерінің және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер активтерінің есебін жүргізеді;
бюджеттік түсетін ақша түсімдерін күтіп отырған көлемі алдағы айларда міндеттемелер қабылдау және төлемдер жүргізу үшін жетктіліксіз болған жағдайда, республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшелеріне бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарларына өзгepicтер енгізу кажеттігі туралы ақкпарат береді;
ағымдағы қаржы жылының ішінде, бюджетке түсетін ақша түсімдерінің күтіліп отырғган жылдык көлемі республикалық бюджетті қаржыландырудың, жиынтық жоспарының, жылдық сомасына сәйкес келмеген жағдайда, республикалық бюджеттен, одан әpi атқарылуы жөнінде шешім қабылдау үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі хабардар етеді|;
уақытша бос бюджет ақшасын Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің салымдарына (депозиттеріне) орналастырады;
бюджеттік бағдарламалардың паспорттарына сәйкес республикалық бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын бағалауды жүргізеді;
егер республикалық бюджеттік бағдарламалардың icкe асырылуын бағалау нәтижелері бойынша бюджеттік бағдарламаның паспортына сәйкес келмеуі анықталса, республикалық бюджетті нақтылау туралы ұсыныс әзірлейді;
бөлінген қаражаттар рұқсаттарда көзделмеген мақсаттарға пайдаланылған жағдайда, бюджет қаражаттарын кepi қайтарып алуды жүргізеді;

каржыландыруды:

бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарлары республикалық бюджетті қаржыландырудың жиынтық жоспарына;
жүргізілген төлемдер өабылданған міндеттемелерге сәйкес келмеген жағдайда тоқтата тұрады.

Республикалық бюджетік бағдарламалардың әкімшісі белгіленген тәртіппен:

бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарларын бекітеді және оларға өзгерістер енгізеді;

бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарларының республикалық бюджет пен қаржыландырудың жиынтық жоспарына сәйкестігін қамтмасыз етеді;

бюджеттің, атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган берген рұқсаттар шегінде бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) қаржыландыру жоспарларын табыс етеді;

Жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелерді егер заң актілерінде өзгеше көзделмесе, республикалық бюджеттен ұстауға жол берілмейді.

3 Бөлім. Республикалық бюджет және Қазақстан Республикасында бюджеттік процесті ұйымдастыру

3.1. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы

Ќазаќстан Республикасының 2005 жылғы 22 ќарашадағы N 88 Заңы

Ќазаќстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2005 ж., N 19-20, 80-ќұжат; «Егемен Ќазаќстан» 2005 жылғы 26 ќараша 262-263

[19]

      1-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджет 1-ќосымшаға сәйкес мынадай көлемдерде бекiтiлсiн:
      1) кiрiстер — 1 468 225 079 мың теңге, оның iшiнде:
      салыќтыќ түсiмдер — 1 302 870 000 мың теңге;
      салыќтыќ емес түсімдер — 37 692 594 мың теңге;
      негiзгi капиталды сатудан түсетiн түсiмдер — 8 185 895 мың теңге;
      ресми трансферттердiң түсiмдерi — 119 476 590 мың теңге;
      2) шығындар — 1 476 210 603 мың теңге;
      3) операциялыќ сальдо — -7 985 524 мың теңге;
      4) таза бюджеттік кредит беру — 16 578 146 мың теңге, оның iшiнде:
      бюджеттік кредиттер — 38 193 533 мың теңге;
      бюджеттік кредиттерді өтеу — 21 615 387 мың теңге;
      5) ќаржы активтерiмен жасалатын операциялар бойынша сальдо — 89 200 554 мың теңге, оның iшiнде:
      ќаржы активтерiн сатып алу — 91 200 554 мың теңге;
      мемлекеттік ќаржы активтерiн сатудан түсетiн түсімдер —
2 000 000 мың теңге;
      6) тапшылыќ — 113 764 224 мың теңге немесе елдің жалпы iшкi өнiмiнiң 1,4 процентi;
      7) бюджет тапшылығын ќаржыландыру — 113 764 224 мың теңге.

2-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте мынадай түсiмдер көзделсiн:
«Байќоңыр» кешенiн Ресей Федерациясының пайдаланғаны үшiн

14 605 000 мың теңге сомасында жалдау аќысы;
      Әскери полигондарды Ресей Федерациясының пайдаланғаны үшiн республикалыќ бюджеттiң кiрiстерiнде көрсетiлетiн 3 492 500 мың теңге сомасындағы жалдау аќысы, оның:
      406 400 мың теңгесі ақшалай нысанда түседi;
      3 086 100 мың теңгесi Ќазаќстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы сынаќ полигондарын жалға беру туралы шарттарда айтылған талаптарға сәйкес жүзеге асырылады және оны 007 «Сынаќ полигондарын жалға беру туралы мемлекетаралыќ шарттарға сәйкес ќару-жараќ және әскери техника беру және жөндеу» және 011 «Жоғары және жоғары оќу орнынан кейiнгi кәсiби бiлiмдi мамандар даярлау» республикалыќ бюджеттiк бағдарламалары бойынша шығыстарды көрсете отырып, Ќазаќстан Республикасы Ќорғаныс министрлiгі пайдаланады.

3-бап. Шикiзат секторы ұйымдарынан республикалыќ бюджетке есептелетiн түсiмдердiѕ 2006 жылға арналған көлемдерi 2-ќосымшаға сәйкес бекiтiлсiн.

4-бап. Республикалыќ меншіктегі және кен өндіру мен өңдеу салаларына жататын мүлікті жекешелендіруден 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетке түсетін түсімдердің көлемдері 3-ќосымшаєа сәйкес бекітілсін.

      5-бап. Тиiстi бюджеттiң кiрiсiне:
      бірыңғай бюджеттік сыныптаудың кірістер сыныптамасының «Роялти коды бойынша — жер ќойнауын пайдаланушылардың Жер ќойнауын ќорғау және минералдыќ-шикiзат базасын ұдайы молыќтыру жөнiндегi республикалыќ ќор алдындағы берешегi, сондай-аќ келiсiмшарттыќ аумаќтарды геологиялыќ зерттеуден мемлекет шеккен, жер ќойнауын пайдалануға арналған келiсiмшарттардың негiзiнде осы кен орындарын пайдаланатын жер ќойнауын пайдаланушылар өтейтiн тарихи шығындар сомалары;
      бiрыңғай бюджеттiк сыныптаудың кiрiстер сыныптамасының «Әлеуметтiк салыќ» коды бойынша — бұрын Зейнетаќы ќорына, Зейнетаќы төлеу жөнiндегi мемлекеттік орталыќќа, Мiндеттi медициналыќ саќтандыру ќорына, Мемлекеттiк әлеуметтiк саќтандыру ќорына, Жұмыспен ќамтуға жәрдемдесу ќорына аударылып келген жарналар жөнiндегі берешек, сондай-аќ автомобиль жолдарын пайдаланушылардың бұрын Жол ќорына түсiп келген аударымдары;
      «Өндiрушiлер көтерме саудада сататын, өзi өндiретiн бензин (авиациялыќ бензиндi ќоспағанда)» коды бойынша — бұрын Жол ќорына түсiп келген бензиннен алынатын алым жөнiндегi берешек;
      «Өндiрушiлер көтерме саудада сататын, өзi өндiретiн дизель отыны» коды бойынша — бұрын Жол ќорына түсiп келген дизель отынынан алынатын алым жөнiндегi берешек есептелетiн болып белгiленсiн.

6-бап. Мемлекеттiк әлеуметтiк саќтандыру ќорынан төленiп келген, еңбекке уаќытша жарамсыздығы, жүктілігi мен босануы бойынша, бала туған кезде, жерлеуге жұмыс берушілер есептеген жәрдемаќы сомаларының көрсетiлген ќорға аударымдардығ есептелген сомаларынан асып түсуi нәтижесiнде 1998 жылғы 31 желтоќсандағы жағдай бойынша ќұралған терiс сальдо ай сайын жалаќы ќорының 3 процентi шегiнде әлеуметтiк салыќ төлеу есебiне есептеледi.

      7-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерден, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiнен республикалыќ бюджетке бюджеттiк алып ќоюлардың көлемдерi
119 476 590 мың теңге, оның iшiнде:
      Аќтөбе облысынан — 1 601 322 мың теңге;
      Атырау облысынан — 35 621 410 мың теңге;
      Маңғыстау облысынан — 19 439 802 мың теңге;
      Алматы ќаласынан — 56 507 741 мың теңге;
      Астана ќаласынан — 6 306 315 мың теңге сомасында көзделсін.

      8-бап. 2006 жылғы 1 ќаңтардан бастап:
      1) жалаќынығ еғ төменгi мөлшерi — 9 200 теңге;
      2) базалыќ зейнетаќы төлемiнiң мөлшерi — 3 000 теңге;
      3) зейнетаќының ең төменгi мөлшерi — 6 700 теңге;
      4) Ќазаќстан Республикасының заңнамасына сәйкес жәрдемаќыларды және өзге де әлеуметтiк төлемдердi есептеу үшiн, сондай-аќ айыппұл санкцияларын, салыќтар мен басќа да төлемдердi ќолдану үшiн айлыќ есептiк көрсеткiш-1030теңге;
      5) базалыќ әлеуметтiк төлемдердiң мөлшерiн есептеу үшiн ең төменгi күнкөрiс шамасы — 7 945 теңге мөлшерiнде белгіленсiн.

      9-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте:
      бала тууға байланысты он бес еселенген айлыќ есептiк көрсеткiш мөлшерiнде біржолғы мемлекеттiк жәрдемаќылар төлеуге
4 321 800 мың теңге;
      2006 жылғы 1 шiлдеден бастап бала бір жасќа толғанға дейiн оны күту үшiн төленетін мемлекеттiк жәрдемаќыларды енгiзуге
6 339 665 мың теңге сомасында ќаражат көзделсiн.
      Көрсетілген ќаражат Ќазаќстан Республикасының Yкiметi айќындайтын тәртiппен бөлiнедi деп белгіленсiн.

10-бап. 2006 жылғы 1 ќаңтардан бастап әскери ќызметшiлерге (мерзiмдi ќызметтегi әскери ќызметшiлерден басќа), iшкi iстер органдарының ќызметкерлерiне, сондай-аќ Мемлекеттiк өртке ќарсы ќызмет органдарының жедел-iздестiру, тергеу және саптыќ бөлiмшелерiнiң, Ќазаќстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң ќылмыстыќ-атќару жұйесi органдары мен мекемелерiнiң, ќаржы полициясы органдарының ќызметкерлерiне тұрғын үйдi ұстау және коммуналдыќ ќызметтер көрсету шығыстарын төлеу үшiн аќшалай өтемаќының айлыќ мөлшерi 3 430 теңге сомасында белгіленсiн.

      11-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте 1997-1998 жылдар үшiн әскери ќызметшiлерге сыйлыќаќы төлемдерiн төлеуге
388 986 мың теңге сомасында, оның iшiнде:
      Ќазаќстан Республикасы Ќорғаныс министрлігіне — 147 840 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiне — 190 781 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Ұлттыќ ќауiпсiздiк комитетiне — 10 907 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Республикалыќ ұланына — 36 344 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Бас прокуратурасына — 3 114 мың теңге ќаражат көзделгенi ескерiлсiн.
      Әскери ќызметшiлерге сыйлыќаќы төлемдерiн төлеу Ќазаќстан Республикасының Yкiметi айќындайтын тәртiппен көрсетiлген кезеңде олардың әскери ќызметiн өткеру жерi бойынша жүргiзiледi деп белгiленсiн.

12-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Ќазаќстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы Сарышаған сынаќ полигонын пайдалану мен жалға берудiң және Приозерск ќаласының тұрмыс-тiршiлiгiн ќамтамасыз етудiң шарттары туралы 1995 жылғы 20 ќаңтардағы келiсiмге сәйкес Ќарағанды облысы Приозерск ќаласының инфраќұрылымын ќолдауға 100 000 мың теңге сомасында ағымдағы нысаналы трансферттер көзделсiн.

      13-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте республикалыќ бюджеттен облыстыќ бюджеттерге берiлетiн субвенциялар көлемдерi 153 149 590 мың теңге, оның iшiнде:
      Аќмола облысына — 15 958 655 мың теңге;
      Алматы облысына — 17 707 954 мың теңге;
      Шыєыс Ќазаќстан облысына — 17 610 210 мың теңге;
      Жамбыл облысына — 17 395 854 мың теңге;
      Батыс Ќазаќстан облысына — 8 490 201 мың теңге;
      Ќарағанды облысына — 5 908 832 мың теңге;
      Ќостанай облысына — 10 934 747 мың теңге;
      Ќызылорда облысына — 12 329 913 мың теңге;
      Павлодар облысына — 1 617 733 мың теңге;
      Солтүстiк Ќазаќстан облысына — 13 367 240 мың теңге;
      Оңтүстiк Ќазаќстан облысына — 31 828 251 мың теңге сомасында көзделсін.

14-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Ќазаќстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілетін оралмандардың көшіп келуiнiң 2006 жылға арналған квотасы бойынша оралмандардың тарихи отанына ќоныс аударуы және келген оралмандарды әлеуметтiк ќорғау үшiн 11 151 820 мың теңге сомасында ќаражат көзделсін.
Көрсетiлген оралмандардың отбасыларына Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайтын тәртiппен отбасының бiр мүшесiне жүз еселенген айлыќ есептiк көрсеткiш есебiнен — тұрєын үймен ќамтамасыз етуге, бiр отбасыға елу еселенген айлыќ есептік көрсеткiш есебiнен — мүлікті тасымалдауға, отбасының бiр мүшесiне он еселенген айлыќ есептiк көрсеткiш есебiнен көлiк шығыстарын өтеуге ќаражат бөлiнедi деп белгiленсiн.

      15-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне мынадай мөлшерлерде:
      жергілікті атќарушы органдардың мемлекеттік тапсырысы негiзiнде кәсiптiк орта оќу орындарында оќитын студенттерге стипендиялар төлеудi ќамтамасыз етуге — 1 744 097 мың теңге;
      жергiлiкті атќарушы органдардың мемлекеттiк тапсырысы негiзiнде кәсiптiк орта оќу орындарында оќитындар үшiн жол жүруге өтемаќылар төлеуге — 284 739 мың теңге;
      жаңадан iске ќосылатын денсаулыќ саќтау объектiлерiн ұстауға — 283 776 мың теңге;
      дәрiлiк заттарды, вакциналарды және басќа иммунды биологиялыќ препараттарды сатып алуға — 5 135 931 мың теңге;
      жергiлiктi деңгейдегi ќан орталыќтарын материалдыќ-техникалыќ жараќтандыруға — 200 000 мың теңге;
      табысы аз отбасылардың 18 жасќа дейiнгi балаларына 4-ќосымшаға сәйкес мемлекеттiк жәрдемаќылар төлеуге — 3 600 000 мың теңге;
      мұќтаж мүгедектердi арнайы гигиеналыќ ќұралдармен ќамтамасыз етуге және мүгедектi оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес ымдау тiлi мамандарының, жеке көмекшiлердiң ќызметтер көрсетуiне —
499 921 мың теңге;
      ќалалыќ телекоммуникация желiлерiнiң абоненттерi болып табылатын әлеуметтiк жағынан ќорғалатын азаматтардың телефон үшiн абоненттiк төлем тарифтерiнiң көтерiлуiн өтеуге — 73 387 мың теңге;
      ауыз сумен жабдыќтаудың баламасыз көзi болып табылатын сумен жабдыќтаудың аса маңызды топтыќ жүйелерiнен ауыз су беру жөнiндегi ќызметтердiң ќұнын субсидиялауға — 726 060 мың теңге;
      әлеуметтiк маңызы бар ауданаралыќ (ќалааралыќ) және iшкi ќатынастарда темiр жол жолаушылар тасымалдарын субсидиялауға —
1 107 800 мың теңге;
      көшi-ќон полициясының штат санын ұлєайтуға — 332 305 мың теңге ағымдағы нысаналы трансферттер көзделгенi ескерiлсiн.
      Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмектi төлеуге көзделіп келген ќаражат есебiнен табысы аз отбасылардың 18 жасќа дейiнгi балаларына 4-ќосымшаға сәйкес мемлекеттiк жәрдемаќылар төлеуге жергілікті бюджеттерде кемiнде 2 919 000 мың теңге сомасында шығыстар көзделуге тиiс екендiгi ескерiлсiн.
      Көрсетiлген сомаларды облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне бөлу және оларды пайдалану тәртiбi Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айќындалады.

16-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Семей ядролыќ сынаќ полигонындағы ядролыќ сынаќтардың салдарынан зардап шеккен, төтенше және ең жоғары радиациялыќ ќауiп аймаќтарында тұрып жатќан және 1949-1990 жылдар аралығында тұрған жұмыс iстейтiн және жұмыс істемейтін халыќќа, зейнеткерлерге және мемлекеттік әлеуметтік жәрдемаќылар алушыларға бiржолғы мемлекеттiк аќшалай өтемаќы төлеуге 973 753 мың теңге сомасында ќаражат көзделсiн.
Көрсетiлген ќаражат Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайтын тәртiппен бөлiнедi деп белгiленсiн.

      17-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған субсидияларға 13 649 476 мың теңге сомасында ағымдаєы нысаналы трансферттер, оның iшiнде:
      тұќым шаруашылығын дамытуды ќолдауға — 1 260 034 мың теңге;
      асыл тұќымды мал шаруашылығын дамытуға — 1 891 109 мың теңге;
      өндiрiлетiн ауыл шаруашылығы даќылдарының шығымдылығы мен сапасын арттыруды ќолдауға — 1 815 000 мың теңге;
      көктемгi егіс және жиын-терін жұмыстарын жүргiзу үшiн ќажеттi тауар-материалдыќ ќұндылыќтарды субсидиялауға — 7 000 000 мың теңге;
      ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлерге су жеткiзу жөнiндегі ќызметтердің ќұнын субсидиялауға — 683 333 мың теңге;
      мал шаруашылығы өнiмдерiнің өнiмдiлiгi мен сапасын арттыруды субсидиялауға — 1 000 000 мың теңге көзделгенi ескерiлсiн.
      Көрсетілген сомаларды облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне бөлу және оларды пайдалану тәртiбi Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айќындалады.

18-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Алматы ќаласына республикалыќ бюджеттен берiлген мәдениет ұйымдарыныѕ 2006 жылы жұмыс iстеуiне 96 685 мың теңге сомасында ағымдағы нысаналы трансферт көзделгенi ескерiлсiн.

      19-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне мемлекеттiк ќызметшiлерге, мемлекеттiк мекемелердiң мемлекеттiк ќызметшi болып табылмайтын ќызметкерлерiне және ќазыналыќ кәсiпорындар ќызметкерлерiне жалаќы төлеуге 39 036 632 мың теңге, оның ішiнде:
      Аќмола облысына — 2 184 252 мың теңге;
      Аќтґбе облысына — 1 936 002 мың теңге;
      Алматы облысына — 2 897 026 мың теңге;
      Атырау облысына — 1 834 337 мың теңге;
      Шығыс Ќазаќстан облысына — 3 273 279 мың теңге;
      Жамбыл облысына — 2 752 117 мың теңге;
      Батыс Ќазаќстан облысына — 1 901 808 мың теңге;
      Ќарағанды облысына — 3 412 648 мың теңге;
      Ќостанай облысына — 2 407 284 мың теңге;
      Ќызылорда облысына — 1 901 141 мың теңге;
      Маңғыстау облысына — 1 489 745 мың теңге;
      Павлодар облысына — 2 066 967 мың теңге;
      Солтүстік Ќазаќстан облысына — 2 215 166 мың теңге;
      Оңтүстік Ќазаќстан облысына — 5 679 314 мың теңге;
      Алматы ќаласына — 1 851 630 мың теңге;
      Астана ќаласына — 1 233 916 мың теңге сомасында ағымдаєы нысаналы трансферттер көзделсiн.

      20-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне Ќазаќстан Республикасында бiлiм берудi дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға 12 698 755 мың теңге, оның iшiнде:
      жалпы орта бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелердiң бiрүлгi штаттарын ұстауды ќамтамасыз етуге — 6 269 751 мың теңге;
      жаңадан iске ќосылатын бiлiм беру объектiлерiн ұстауға —
3 541 841 мың теңге;
      балалардың тамаќтануын, тұруын және тестiлеу пункттерiне жеткiзiлуiн ұйымдастыруға — 102 102 мың теңге;
      жалпы орта бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелердi Интернетке ќосуға және олардың трафигiн төлеуге — 500 000 мың теңге;
      жалпы орта бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелердің кiтапхана ќорларын жаңарту үшiн оќулыќтар мен оќу-әдiстемелiк кешендер сатып алуға және жеткiзуге — 841 705 мың теңге;
      жалпы орта бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелерде лингафондыќ және мультимедиялыќ кабинеттер жасауға — 460 691 мың теңге;
      бастауыш кәсiптiк білiм беретiн мемлекеттік мекемелердің материалдыќ-техникалыќ базасын нығайтуға — 286 100 мың теңге;
      облыстыќ (ќалалыќ) педагог кадрлардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру институттарында педагог ќызметкерлердi ќайта даярлауєа жјне олардыѕ бiлiктiлiгiн арттыруєа — 503 440 мың теңге;
      облыстыќ (ќалалыќ) педагог кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру институттарының материалдыќ-техникалыќ базасын нығайтуєа — 75 000 мың теңге;
      арнаулы (түзету) бiлiм беру ұйымдарын арнайы техникалыќ және орнын толтырушы ќұралдармен ќамтамасыз етуге — 118 125 мың теңге сомасында ағымдағы нысаналы трансферттер көзделгенi ескерiлсiн.
      Көрсетiлген ағымдағы нысаналы трансферттердi бөлу және оларды пайдалану тәртiбiн Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайды.

      21-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне Ќазаќстан Республикасының денсаулыќ саќтау iсiн реформалау мен дамытудың
2005-2010 жылдарға арналєан мемлекеттік бағдарламасын iске асыруға 24 896 568 мың теңге, оның iшiнде:
      мемлекеттiк тапсырыс шеңберінде кәсiптiк орта бiлiм беру бойынша оќыту ќұнын ұлғайту жөнiндегi шығыстарды өтеуге — 77 178 мың теңге;
      медицина кадрларының, сондай-аќ денсаулыќ саќтау саласындағы менеджерлердің бiлiктiлiгiн арттыруға және оларды ќайта даярлауға — 190 763 мың теңге;
      созылмалы ауруларды амбулаториялыќ емдеу кезiнде диспансерлік есепте тұрєан балалар мен жасөспiрiмдердi дәрілік заттармен ќамтамасыз етуге — 1 076 249 мың теңге;
      амбулаториялыќ емдеу деңгейiнде азаматтардың жекелеген санаттарын жеңiлдiктi жағдайларда дәрілiк заттармен ќамтамасыз етуге — 1 849 975 мың теңге;
      облыстыќ санитарлыќ-эпидемиологиялыќ сараптама орталыќтарының материалдыќ-техникалыќ базасын нығайтуєа — 1 703 500 мың теңге;
      бастапќы медициналыќ-санитарлыќ көмектің медициналыќ ұйымдарын штаттыќ нормативтерге сәйкес медицина кадрларымен жасаќтауға және жалпы практикалыќ дәрiгерлiк жүйенi дамытуға -2 279 971 мың теңге;
      ќұрылатын аќпарат-талдау орталыќтарының ќызметiн ќамтамасыз етуге — 107 919 мың теңге;
      шолғыншы эпидемиологиялыќ ќадағалау жүгізу үшiн тест-жүйелердi сатып алуға — 10 890 мың теңге;
      амбулаториялыќ емдеу деңгейiнде 5 жасќа дейiнгi балаларды дәрi-дәмекпен ќамтамасыз етуi — 517 576 мың теңге;
      жүктi әйелдердi ќұрамында темiр және йоды бар препараттармен ќамтамасыз етуге — 925 517 мың теңге;
      азаматтардың жекелеген санаттарын медициналыќ профилактикалыќ тексерудi жүзеге асыруға — 4 464 056 мың теңге;
      онкологиялыќ ұйымдарды сәулелi терапияның ќазiргi заманғы аппараттарымен және рентген-диагностикалыќ жабдыќтармен жараќтандыруды ќоса алғанда, жергіліктi деңгейде медициналыќ денсаулыќ саќтау ұйымдарын материалдыќ-техникалыќ жараќтандыруға —
11 692 974 мың теңге сомасында ағымдағы нысаналы трансферттер көзделгенi ескерілсін.
      Көрсетілген ағымдаєы нысаналы трансферттердi бөлу және оларды пайдалану тәртiбiн Ќазаќстан Республикасыныѕ Үкiметi айќындайды.

22-бап. 2006 жылєа арналєан республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге Шағын ќалаларды дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру шеңберiнде шағын ќалаларды, оның iшiнде экономикасы күйзелiске ұшыраған шағын ќалаларды дамытуға 527 000 мың теңге сомасында дамуға берілетiн нысаналы трансферттер көзделсiн.
Көрсетiлген соманы облыстыќ бюджеттерге бөлу Ќазаќстан Республикасы Үкiметi шешiмiнiң негiзiнде айќындалады.

      23-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне сәулет және ќала ќұрылысы ќызметi, ауыл шаруашылығы және жер ресурстарын басќару мәселелерiн мемлекеттiк реттеу саласындағы жекелеген функциялар мен өкiлеттiктердiң жергiлiктi атќарушы органдардың ќарауына берiлуiне байланысты штат санының лимитiн ұлғайтуға —
616 582 мың теңге сомасында, оның iшiнде:
      Ќазаќстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнен —
183 929 мың теңге сомасында;
      Ќазаќстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiнен — 84 029 мың теңге сомасында;
      Ќазаќстан Республикасы Жер ресурстарын басќару агенттiгiнен — 348 624 мың теңге сомасында ағымдағы нысаналы трансферттер көзделсін.
      Көрсетiлген сомаларды облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне бөлу Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi негiзiнде айќындалады.

      24-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Ќызылорда облысының облыстыќ бюджетіне мынадай мөлшерлерде:
      Арал және Ќазалы аудандарының халќына мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек көрсету үшін — 80 000 мың теңге;
      Арал, Ќазалы және Ќармаќшы аудандарының, Байќоңыр ќаласының халќына тұрғын үй көмегiн көрсету үшiн — 186 133 мың теңге ағымдағы нысаналы трансферттер көзделсiн.

      25-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Аќтөбе облысының облыстыќ бюджетiне мынадай мөлшерлерде:
      Шалќар ауданының халќына мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек көрсету үшiн — 50 000 мың теңге;
      Шалќар ауданының халќына тұрғын үй көмегiн көрсету үшiн —
47 981 мың теңге ағымдағы нысаналы трансферттер көзделсiн.

26-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Ќазаќстанның оңтүстiк өңiрлерi тұтынушыларының электрмен тұраќты жабдыќталуын ќамтамасыз ету маќсатында энергия өндiретiн ұйым үшiн отын беру жөнiндегi шығындарды өтеуге — 2 274 216 мың теңге сомасында шығыстар көзделгенi ескерiлсiн.

      27-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте Ќазаќстан Республикасының Ауылдыќ аумаќтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру шеңберiнде ауылдың әлеуметтiк инфраќұрылымын дамытуға және нығайтуға 19 187 775 мың теңге, оның iшiнде:
      ауылдыќ (селолыќ) жердiң денсаулыќ саќтау iсiнде ұтќыр және телемедицинаны дамытуға — 439 936 мың теңге сомасында шығындар;
      ауылдыќ (селолыќ) елдi мекендердi ауыз сумен жабдыќтау объектiлерiн салу мен реконструкциялауға — 5 187 775 мың теңге;
      ауылдыќ (селолыќ) жерлерде бiлiм беру объектiлерiн салу мен реконструкциялауға — 7 500 000 мың теңге;
      ауылдыќ (селолыќ) жерлердiң денсаулыќ саќтау объектілерiн салу мен реконструкциялауға — 6 060 064 мың теңге сомасында дамуға берiлетiн нысаналы трансферттер көзделсiн
      Көрсетiлген дамуға берiлетiн нысаналы трансферттер ќаражаты есебiнен 2006 жылы салынуға және реконструкциялануға тиiс ауылдыќ (селолыќ) жердің бiлiм беру, денсаулыќ саќтау және ауыз сумен жабдыќтау объектілерінің тiзбесiн Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайды.

28-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне ќалаларда бiлiм беру мен денсаулыќ саќтаудың аса маѕызды объектiлерiн салуға 5 650 000 мың теңге сомасында дамуға берiлетiн нысаналы трансферттер көзделсiн.
Республикалыќ бюджет ќаражаты есебiнен 2006 жылы ќалаларда салынуға және реконструкциялануға тиiс аса маңызды бiлiм беру және денсаулыќ саќтау объектiлерiнiң тiзбесiн Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайды.

29-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне мектепке дейiнгi ұйымдарды салу мен реконструкциялауға 1 000 000 мың теңге сомасында дамуға берiлетiн нысаналы трансферттер көзделсін.
2006 жылы республикалыќ бюджет ќаражаты есебiнен салынуға және реконструкциялануға тиiс мектепке дейінгі ұйымдардыѕ тiзбесiн Ќазаќстан Республикасының Үiметi айќындайды.

      30-бап. Ќазаќстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi шығыстарының ќұрамында агроөнеркәсiптiк кешендi дамытуды мемлекеттiк ќолдауға 1 350 171 мың теңге, оның iшiнде Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмдерiмен айќындалатын тәртiппен мыналарға байланысты iс-шараларды ќаржыландыруға:
      ауыл шаруашылығы техникасының ќаржы лизингі бойынша сыйаќы (мїдде) ставкасын өтеуге — 197 743 мың теңге;
      ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өѕдейтiн кәсіпорындар үшін жабдыќтардың ќаржы лизингi бойынша сыйаќы (мүдде) ставкасын өтеуге 12 428 мың теңге;
      өсiмдiк шаруашылығындағы саќтандыруды ќолдауға — 100 000 мың теңге;
      ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өѕдейтiн кәсiпорындарға олардың айналым ќаражатын толыќтырғєа екiншi деңгейдегi банктер беретiн кредиттер бойынша сыйаќы (мүдде) ставкасын субсидиялауға —
1 000 000 мың теңге;
      өндiрiстi және ауыл шаруашылығы өнiмдерi нарығын басќару жүйелерiн дамытуды субсидиялауға — 40 000 мың теңге көзделсiн.

31-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте 10 617 223 мың теңге сомасында Ќазаќстан Республикасының Ұлттыќ ќорына берiлетiн ресми трансферттер көзделсiн.

32-бап. Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылға арналған резервi 16 358 913 мың теңге сомасында бекiтiлсiн.

      33-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте бұрынғы жылдардың мiндеттемелерiн орындауға 1 578 773 мың теңге, оның ішінде:
      Ќазаќстан Республикасы Iшкi iстер министрлігіне жүргізуші көлiктерiн, көлiк ќұралдарын мемлекеттiк тiркеу үшiн ќұжаттарды және нөмір белгілерін жасауға — 1 370 749 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Сыртќы iстер министрлiгiне Ќазаќстан Республикасының меншігіне шетелден жылжымайтын мүлік сатып алуға — 182 908 мың теңге;
      Ќазаќстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігіне бұрынғы жылдардың кредиторлыќ берешегiн өтеуге — 25 116 мың теңге көзделсiн.

      34-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттерiне 2005-2007 жылдарңа арналңан Мемлекеттiк тұрғын үй ќұрылысы бағдарламасын iске асыруға:
      мемлекеттiк коммуналдыќ тұрғын үй ќорының тұрєын үйлерiн салуға — 6 200 000 мың теңге сомасында;
      инженерлiк-коммуникациялыќ инфраќұрылымды дамыту мен абаттандыруға 20 000 000 мың теңге сомасында дамуға берiлетiн нысаналы трансферттер көзделсiн.
      Көрсетiлген дамуға берiлетiн нысаналы трансферттердi бөлу мен пайдалану тәртiбiн Ќазаќстан Республикасының Yкiметi айќындайды.

35-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте 2005-2007 жылдарға арналған Мемлекеттік тұрғын үй ќұрылысы бағдарламасын iске асыру шеңберiнде нөлдiк сыйаќы (мүдде) ставкасы бойынша тұрєын үй салуға облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының бюджеттеріне Ќазаќстан Республикасының Үкіметі айќындайтын тәртіппен кредит беруге 22 000 000 мың теңге көзделсiн.

36-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте тұрғын үй ќұрылыс жинаќтарына салымдар бойынша сыйлыќаќылар төлеуге 212 500 мың теңге сомасында ќаражат көзделсiн.

37-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте «Тұрғынүйќұрылысбанк» жабыќ акционерлiк ќоғамы арќылы алынған жеңiлдiктi тұрғын үй кредиттерi ќарыз алушыларының 2005 жылғы төлемдерi бойынша бағамдыќ айырманы төлеуге 37 971 мың теңге көзделсiн.

38-бап. Ќазаќстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлiгiнiң мемлекеттiк материалдыќ резервтi ќалыптастыру мен саќтауға арналған шығындары ќұрамында, жаңалау тәртiбiмен шығарылған материалдыќ ќұндылыќтарды өткiзуден түскен сомаларды республикалыќ бюджеттiң кiрiстерiнде көрсете отырып, мемлекеттiк материалдыќ резервтiң материалдыќ ќұндылыќтарын жаңалауға 1 850 979 мың теңге сомасында ќаражат көзделгенi ескерілсiн.

39-бап. Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлiгi шығындарының ќұрамында мемлекеттiк органдар үшiн автокөлiк ќұралдарын бiр орталыќтан сатып алу үшiн 603 112 мың теңге сомасында ќаражат көзделгенi ескерiлсiн.
Мемлекеттiк органдардың тiзбесi мен сатып алынатын автокөлiк ќұралдарының санын Ќазаќстан Республикасының Үкiметi айќындайды.

40-бап. 2006 жылғы 1 ќаңтардан бастап Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiѕ 2006 жылғы 1 ќаңтардағы жағдай бойынша Ќазаќстан Республикасының заңнамасына сәйкес таратылған заңды тұлғаларға Ќазаќстан Республикасының Үкіметі айќындайтын заңды тұлғалардың тiзбесi мен берешектер көлемдерi бойынша мемлекеттiк кепiлдiктер бойынша мiндеттемелердi орындауға бөлiнген кредиттер мен ќаражаттар жөнiндегi талаптары тоќтатылатын болып белгіленсiн.

41-бап. 2006 жылғы 1 ќаңтардан бастап Ќазаќстан Республикасы Үкiметiнiң «Ауыл шаруашылығын ќаржылыќ ќолдау ќоры» АЌ-ға 2006 жылғы 1 ќаңтардағы жағдай бойынша Ќазаќстан Республикасының заңнамасына сәйкес таратылған ќарыз алушы заңды тұлғаларға берiлген орталыќтандырылған (директивалыќ) кредиттер бойынша талаптары тоќтатылатын болып белгiленсiн.

42-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджетте мемлекет кепiлдiк берген ќарыздарды өтеу және оларға ќызмет көрсету үшiн
3 669 779 мың теңге көзделсiн.

43-бап. 2006 жылы Ќазаќстан Республикасының мемлекеттiк кепiлдiктерiн беру лимитi 31 750 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.

44-бап. 2006 жылғы 31 желтоќсанға үкiметтiк борыш лимитi
787 000 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.

45-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджеттiң бюджеттiк даму бағдарламаларынығ тiзбесi 5-ќосымшаға сәйкес бюджеттiк инвестициялыќ жобаларды (бағдарламаларды) iске асыруға және заңды тұлғалардың жарғылыќ капиталын ќалыптастыруға немесе ұлєайтуға бағытталған бюджеттiк бағдарламаларға бөлiне отырып, бекiтілсiн.

46-бап. 2006 жылға арналған республикалыќ бюджеттi атќару процесiнде секвестрлеуге жатпайтын республикалыќ бюджеттiк бағдарламалардың тiзбесi 6-ќосымшаға сәйкес бекiтiлсiн.
2006 жылға арналған жергілiктi бюджеттердi атќару процесiнде 7-ќосымшаға сәйкес жергiлiктi бюджеттік бағдарламалар секвестрлеуге жатпайды деп белгiленсiн.

47-бап. Осы Заң 2006 жылғы 1 ќаңтардан бастап ќолданысќа енгiзiледi.

3.2. Қазақстан Республикасында бюджеттік процесті ұйымдастыру.

Бюджеттік процесс — билік және басқару органдарының бюджетті құру, қарау, бекіту, атқару, оның жүзеге асуына бақылау жасау жөніндегі заңмен регламенттелген қызмет болып табылады.

Әр түрлі деңгейдегі бюджеттер арасындағы қаржы ресурстарын бөлшекті қайта бөлуді көрсететін бюджеттік реттеу бюджеттік процестің құрамдас бөлігі болып табылады.

Қазақстан Республикасында бюджеттік процесс «Қазақстан Республикасының бюджет жүесі туралы» Заңымен, рес публикалық бюджет туралы заңмен және де басқалай заңдармен, сонымен қатар атқарушы билікт органдарының шешімімен анықталады. Бюджетті құру және орындау атқарушы билік органдарының функциясы болып табылады; бюджетті қарау, бекіту және оның орындалуын бақылау — Парламент пен жергілікті Мәслизаттардың функциялары болып есептелінеді. Республикалық және жергілікті құру және атқару тәртібі қаржы Министрілігімен реттеледі.

Бюджет жобаларын жасауға Президенттің Қазақстан халқына жолдайтын жыл сайынғы жолдауы, Үкімет қабылдайтын, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативті жоспарларының параметрлері негіз болады.

Атқарушы билік органдары бюджеттік шығындарды баптар бойынша белгілеу жөнінде сәйкес үкімсет органдарына ұсыныстар жасайды. Бір мезгілде мемлекттік салық қызметі органдарымен кірісті анықтау жөніндегі есептер жасалынады. Мемлекеттік бюджет жобасын жасау және жергілікті бюджет параметрлерін алдағы қаржы жылына анықтау үшін мемлекеттік консолидацияланған қаржылық балансының жобасы қолданылады, ол мемлекеттік бюджет пен бюджеттен тыс қорларды қамтиды. Онда алдағы жылға мемлекеттің бюджет саясатының негізгі бағыттарын жүзеге асыруға керекті қаржы ресурстары көрсетіледі және экономиканың қалған секторлары мен бюджет жүйесінің көрсеткіштерінің өзара байланысы сипатталады. Бұл жұмысты қаржы Министрлігі жүзеге асырады, содан соң бюджеттік саясаттың Үкімет бекіткен негізгі бағыттары негізінде және републикалық бюджет туралы Заң жобасы мен бюджеттік классификация негізінде республикалық бюджет жобасы жасалынады.

Рспубликалық бюджет туарлы Заң жобасында түсімдердің барлық түрлерінің сомалары, реттеуші жалпы мемлекеттік салықтардың бөлу нормативтері, соынмен қатар бюджеттік классификацияға сәйкес функционалды топтар бойынша шығындардың шекті көлемдері көрсетілді. Республикалық бюджет жобасы және ол туралы заң Үкімет қарауына қаржы Министрлігі арқылы ұсынылады.

Үкіметтің құптаған республикалық бюджет туралы заң жобасы барлық қосымшаларымен қоса жоспарлы жылдың алдындағы жылыдың 15 қырықүегінен кешіктірілмей Қазақстан Республикасының Парламентіне қарауға ұсынылады.

Республикалық бюджет жобасы туралы Қазақстан Республикасының Парламентінің палаталарының біріккен отырысында Қазақстан Республикасының қаржы Министрі, Қазақстан Республикасының экономика Министрі және Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің төрағасы баянадама жасайды.

Егер де 15 желтоқсанға дейін републикалық бюджет қабыданбаса, онда Қазақстан Республикасының Президенті жоспарланатын жылға 1 тоқсан бойынша республикалық қаржы жоспары туралы Жарлықты шығаруға құқылы.

Жыл бойы Қазақстан Республикасының Парламентімен республикалық бюджетке түетулер енгізу Үкіміеттің ұсынысы бойынша жүзеге асырылады. Түзетулер бюджетті қабылдау үшін қабылданған жағдайлар тәртібі бойынша жүзеге асырылады.

Жергілікті бюджеттерді құру, бекіту және атқару Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігі бекіткен бюджеттік классификацияға байланысты жүргізіледі.

Жарияланған көрсеткіштер және өздерінің болжамды көрсеткіштері негізінде республикалық бағынудағы облыстар мен қалалар бюджеттініңің негізгі парамерлері бойынша жергілікті атқару органдары өздерінің бюджеттерін жасайды.

Облыстар мен облыстық бағынудағы қалалар және аудандардың бюджеттері арасында жалпы мемлекеттік салықтарды және кірістерді бөлу облыстық өкілетті органдар арқылы олардың шешімдері бойынша жүргізіледі.

Республикалық бюджетті орындауды Қазақстан Республикасының Үкіметі ұйымдастырады.

Барлық мемлекттік огандар Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігіне республикалық бюджеттің орындалуы туралы есепті дайындауға қажетті ақпараттарды белгіленген мерзімнен кешіктірмей беруге міндетті.

Қазақстан Республикасының Үкіметі бюджетті орындау процесінде бюджеттік ұйымдардың құрылымы мен қызметтірн жетілдіру шараларымен байланысты ассигнацияларды қайта бөлуге құқылы.

Республикалық бюджет есебінен қызмет істейтін ұйымдар Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігінің келісімімен бір бағдараламадан қаражаттарды келесі бағдарламаға аудара алады.

Бюджетті орындау туралы есепті Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігі қамтамасыз етеді.

Республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаттарын пайдалануды тексеру жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігімен анықталады.

Қорытыныды.

Соңғы жылдарда Қазақстанның экономикасын талдау қазақстандық жағдайда халыаралық тәжірибе негізінде жасалынған бюджеттік саясаттың жетісті екендігін байқауға болады. Бұл — мемлекеттік міндеттемелер деңгейіндегі бюджеттік тапшылықтың төменгі деңгейін қамтамасыз ететін қатаң бюджеттік саясат., ол несие нарығында төменгі пайыздық ставканы ұстауға, жеке секторды қаржыландыруды ұлғайтуға ықпал етеді. осындай саясат экономикалық өсудің тұрақты қарқынына, жұмыссыздықтың төмендеуіне, осыған орай залықтың әлауқатының көтерілуіне септігін тигізеді. Мемлкеттік негізгі қаржылық жоспары бола отырып, мемлекеттік бюджет қарлылық қаражаттарды аккумуляциялаудың басты құралы бола отырып, саяси билікке нақты экономикалық және саяси билікті береді. Бір жағынан бюджет биліктің бір тармағы арқылы жасалатын, келесі жағынан келесі тармақ арқылы бекітілетін құжат кешені бола отырып, утилитарлы қызметті атқарады, яғни елді басқаруды жүзеге асыруда мемлекеттің таңдаған жолын сипаттайды. Бюджет билік жүзеге асыратын экономикалық саясат қатынаында туынды өнім болып саналады, ол қоғамның дамуының таңдап алған жолына тәуелді болады және жеке ролі болмайды.

Бірақ мемлекетке керекті қаржылық ресурстар көлемі мен нақты резервтер көлемін көрсете отырып елдің салық климатын анықтайды, бюджетқаражаттарды шығндаудың нақты бағыттарын, салалар және аумақтар бойынша шығындардың пайыздық қатынастарын тіркей отырып мемлекеттің экономикалық саясатының айқын сипаты болады. Бюджет арқылы ұлттық кіріс пен ішкі жалпы өнімді қайта бөлу жүзеге асырылады. Бюджет экономиканы, инвестициялық белсенділікті реттеу мен ынталандыру, өндірістің тиімділігін көтеру құралы болып саналады.

Осылайшы, бюджет өзіне негізгі қаржылық категорияларды біріктіре отырып кез келген мемлекеттің қаржы жүйесінің алғы тізбегі болады және маңызды экономикалық, саяси рольде болады.

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005 жылғы 22 ќарашадағы N 88-ІІІ Заңына

1-ЌОСЫМША

2006 жылға арналған республикалыќ бюджет

__________________________________________________________________
Санаты                     Атауы                         Сомасы,
Сыныбы                                                мыѕ теѕге
    Ішкi сыныбы
__________________________________________________________________   1                         2                              3
__________________________________________________________________

   І. Кірістер                             1468225079
1         Салыќтыќ түсiмдер                             1302870000
  01     Табыс салығы                                  603900709
    1     Корпорациялыќ табыс салығы                     603900709
  05     Тауарларға, жўмыстарға және ќызметтерге    604166533
        салынатын iшкi салыќтар
    1    Ќосылған ќұн салығы                            371099948
    2     Акциздер                                        11994383
    3     Табиғи және басќа ресурстарды пайдаланғаны     220518365
         үїшін түсетін түсімдер
    4     Кәсіпкерлік және кәсіби ќызметті жүргізгені       553837
         үїшін алынатын алымдар
  06     Халыќаралыќ сауда мен сыртќы операцияларға 89013735
          салынатын салыќтар
    1     Кеден төлемдерi                                 76429397
    2     Халыќаралыќ сауда мен операцияларға             12584338
          салынатын басќа да салыќтар
  07      Басќа да салыќтар                            38684
    1     Басќа да салыќтар                                  38684
  08     Заңдыќ мәндi іс-әрекеттердi жасағаны         5750339
         және (немесе) ќұжаттар бергенi үшiн
         оған уәкiлеттiгi бар мемлекеттiк
         органдар немесе лауазымды адамдар
         алатын мiндеттi төлемдер
    1     Мемлекеттiк баж                                  5750339
2         Салыќтыќ емес түсімдер                          37692594
   01     Мемлекет меншігінен түсетін түсімдер        30547765
    1     Мемлекет кәсіпорындардңѕ таза кірісі бґлігін-   936000
          дегі түсімдер
    3     Мемлекет меншігіндегі акциялардың мемлекет-      7047063
          тік пакетіне дивидендтер
    4     Мемлекеттік меншіктегі заңды тұлєаларєа ќатысу      5080
         үїлесіне кірістер
    5     Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден     18347500
          түсетін кірістер
    6     Бюджет ќаражатын банк шоттарына орналастыр-       882634
          ғаныүїшін сыйаќылар (мүдделер)
    7     Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттер         1533846
          бойынша сыйаќылар (мүдделер)
    9     Мемлекеттік меншіктен түсетін өзге де кірістер   1795642
  02      Мемлекеттiк бюджеттен ќаржыландырылатын      1571471
          мемлекеттiк мекемелердiң тауарларды
          (жұмыстарды, ќызметтерді)
          өткiзуiнен түсетiн түсiмдер
    1     Мемлекеттiк бюджеттен ќаржыландырылатын          1571471
          мемлекеттiк мекемелердiң тауарларды (жұмыстар-
          ды, ќызметтердi)өґткiзуiнен түсетiн түсiмдер
  03      Мемлекеттік бюджеттен ќаржыландырылатын       129680
          мемлекеттiк мекемелер ұйымдастыратын мемле-
          кеттiк сатып алуды өткiзуден түсетiн аќша
          түсiмдерi
    1     Мемлекеттiк бюджеттен ќаржыландырылатын мемле-    129680
          кеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттiк
          сатып алу өткiзуден түсетiн аќша түсiмдерi
  04      Мемлекеттiк бюджеттен ќаржыландырылатын,      754383
          сондай-аќ Ќазаќстан Республикасы Ұлттыќ
          Банкiнiң бюджетiнен (шығыстар сметасынан)
          ұсталатын және ќаржыландырылатын мемлекет-
          тiк мекемелер салатын айыппұлдар, өсімпұл-
          дар, санкциялар, өндiрiп алулар
    1     Мемлекеттiк бюджеттен ќаржыландырылатын,          754383
          сондай-аќ Ќазаќстан РеспубликасыҰлттыќ Банкi-
          нiң бюджетiнен (шығыстар сметасынан) ұсталатын
          және ќаржыландырылатын мемлекеттiк мекемелер
          салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар,
         өґндiрiп алулар
  05      Гранттар                                        1734924
    2     Ќаржылыќ көмек                                   1734924
  06      Басќа да салыќтыќ емес түсiмдер               2954371
    1     Басќа да салыќтыќ емес түсiмдер                  2954371
3         Негiзгi капиталды сатудан түсетiн түсiмдер       8185895
  01      Мемлекеттiк мекемелерге бекiтiлген            126534
          мемлекеттiк мүлiктi сату
    1     Мемлекеттiк мекемелерге бекiтiлген мемлекет-     126534
          тiк мүлiктi сату
  02     Мемлекеттiк материалдыќ резервтен тауар-     8059361
          лар сату
    1     Мемлекеттiк материалдыќ резервтен тауарлар       8059361
          caту
4         Ресми трансферттердің түсiмдері                119476590
  01      Төмен тұрған мемлекеттік басќару органда-  119476590
          рынан алынатын трансферттер
    1     Облыстыќ бюджеттерден, Астана және Алматы      119476590
          ќалаларының бюджеттерiнен алынатын
          трансферттер
____________________________________________________________________________________________________________________________________
Функционалдыќ топ                                         Сомасы,
   Әкімші                  Атауы                         мың теңге
       Бағдарлама
__________________________________________________________________
        1                    2                               3
           ІІ. Шығындар                                 1476210603
01         Жалпы сипаттағы мемлекеттiк ќызметтер          81507949
  101      Ќазаќстан Республикасы Президентінiғ             1244138
          Әкiмшілігі
      001 Мемлекет басшысыныңѕ ќызметін ќамтамасыз ету      1076729
      002 Мемлекеттiң iшкi және сыртќы саясатының            79398
           стратегиялыќ аспектілерiн болжамды-талдамалыќ
           ќамтамасыз ету
      003 Мұраєат ќорыныѕ, баспа басылымдарыныѕ              88011
           саќталуын ќамтамасыз ету және оларды арнайы
           пайдалану
   102     Ќазаќстан Республикасы Парламентiнiң             4696578
           Шаруашылыќ басќармасы
      001 Ќазаќстан Республикасы Парламентiнiң           463657879
           ќызметін ќамтамасыз ету
      002 Заң жобалары мониторингінің автоматтан-            60000
           дырылєан жүйесін ќұру
   104     Ќазаќстан Республикасы Премьер-Министрiнiң      1237764
           Кеңсесi
      001 Ќазаќстан Республикасы Премьер-Министрiнiң       1237764
           ќызметін ќамтамасыз ету
   106     Адам ќұќыќтары жөніндегі ұлттыќ орталыќ            30324
      001 Адам ќұќыќтары жөніндегі уәкілдің                  30324
           ќызметін ќамтамасыз ету
   201     Ќазаќстан Республикасы Ішкі iстер                   5979
           министрлiгi
      002 Елдің ќоғамдыќ тәртіп саласындағы саяси             5979
           мүдделерiн ќамтамасыз ету
   204     Ќазаќстан Республикасы Сыртќы iстер             14381577
           министрлiгi
      001 Сыртќы саяси ќызметті ќамтамасыз ету             9928488
      002 Халыќаралыќ ұйымдарға және басќа да              1601879
           халыќаралыќ органдарға ќатысу
      003 Мемлекеттiк шекараны делимитациялау және          171253
           демаркациялау
      005 Шетелдік іссапарлар                               800000
      009 Ќазаќстан Республикасының дипломатиялыќ          1867037
           өкілдіктерін орналастыру үшін шетелде
           жылжымайтын мүлік объектілерін сатып алу
           және салу
      010 Ќазаќстан Республикасының шетелдік мемлекет-       12920
           терге заңсыз әкелінген және саудалаудың
           ќұрбандары болған, сондай-аќ шет елдерде
           басќа ќылмыстардан зардап шеккен және
           форс-мажорлыќ жағдайларда ќалған азаматтарына
           ќаржылыќ көмек көрсету
   217     Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлiгi        32587935
      001 Мемлекеттік бюджеттің атќарылуын және оның      25849382
           атќарылуына баќылауды ќамтамасыз ету
      002 Инвестициялыќ жобалардың аудитін жүзеге асыру      12100
      003 Тарату және банкроттыќ рәсімдерді жүргізу         105002
      007 Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлігі          857449
           органдарының аќпараттыќ жүйелерін ќұру және
           дамыту
      008 Мемлекеттік органдар үшін автомашиналар           603112
           паркін жаңарту
      015 Сенімді тұлғалардыѕ (агенттердіѕ) ќызметте-        68290
           ріне аќы төлеу
      016 Жекешелендiру, мемлекеттік мүлiктi басќару,       510000
           жекешелендiруден кейiнгi ќызмет, осымен
           және кредит беруге байланысты дауларды
           реттеу, кредиттер және мемлекеттік
           кепiлдiктер бойынша мiндеттемелердi орындау
           есебiнен алынған немесе өндiрiп алынған мүлiктi
           есепке алу, саќтау
      017 «Министрліктер үйі» ғимаратын күтіп ұстау және    287226
           саќтандыру
      019 Жеңілдікті тұрєын үй кредиттері бойынша            37971
           бағамдыќ айырманы тґлеу
      024 Тұрғын үй ќұрылыс жинаќ салымдары бойынша         212500
           сыйлыќаќылар төлеу
      026 Кедендік баќылау және кедендік инфраќұрылым      2222920
           объектілерін салу
      104 Нашаќорлыќќа және есірткі бизнесіне                49606
           ќарсы күрес
      112 «Электрондыќ үкімет» ќұру                        1772377
   220     Ќазаќстан Республикасы Экономика және            4066459
           бюджеттiк жоспарлау министрлігі
      001 Стратегиялыќ, орта мерзімді экономикалыќ          597547
           және бюджеттік жоспарлау саласындағы
           уәкілетті органның ќызметін ќамтамасыз ету
      005 Жұмылдыру әзірлігі                                 20260
      010 Ќазаќстан Республикасының егемен кредиттік         25730
           рейтингін ќайта ќарау мәселелері бойынша
           халыќаралыќ рейтинг агенттіктерімен өзара
           іс-ќимыл жасау
      011 Әлеуметтік-экономикалыќ дамудың талдамалыќ       1965720
           зерттеулері
      014 Алматы ќаласындағы аймаќтыќ ќаржы орталығын      1437202
           реттеу саласындаєы уәкілетті органның ќызметін
           ќамтамасыз ету
      112 «Электрондыќүїкімет» ќўру                          20000
   225     Ќазаќстан Республикасы Бiлiм жәнеғєылым          7384479
           министрлiгi
      002 Iргелi және ќолданбалы ғылыми зерттеулер         6973471
      005 Ғылыми объектілерді салу және ќайта жаңарту       341681
      007 Мемлекеттік сыйлыќтар және стипендиялар            69327
   406     Республикалыќ бюджеттiң атќарылуын баќылайтын     205868
           есеп комитетi
      001 Республикалыќ бюджеттің атќарылуын баќылауды      205868
           ќамтамасыз ету
   603     Ќазаќстан Республикасы Аќпараттандыру және       4834602
           байланыс агенттігі
      001 Аќпараттандыру және байланыс саласындағы          320796
           уәкілетті органның ќызметін ќамтамасыз ету
      003 Аќпараттандыру және байланыс саласындағы           29313
           ќолданбалы ғылыми зерттеулер
      010 Ведомствоаралыќ аќпараттыќ жүйелердің             269459
           жұмыс істеуін ќамтамасыз ету
      112 «Электрондыќ үкімет» ќұру                        4215034
   606     Ќазаќстан Республикасы Статистика                3210948
           агенттігi
      001 Статистика саласындағы уәкілетті органның        2310016
           ќызметін ќамтамасыз ету
      002 Статистикалыќ аќпаратты өңдеу және тарату         876495
      004 Мемлекеттiк статистика саласындағы ќолданбалы      24437
          ғылыми зерттеулер
   608     Ќазаќстан Республикасы Мемлекеттiк ќызмет         669821
           iстерi агенттiгi
      001 Мемлекеттiк ќызмет саласындағы уәкілетті          349082
           органның ќызметін ќамтамасыз ету
      002 Республиканың мемлекеттiк ќызмет кадрларын         83578
           аќпараттандыру және тестілеу жүйесiнiң
           жұмыс iстеуi
      003 Мемлекеттік басќару және мемлекеттік ќызмет         6000
           саласындаєғ ќолданбалы ғылыми-зерттеулер
      006 Мемлекеттік ќызметшілердің шетелдерде             231161
           біліктілігін арттыру
   637     Ќазаќстан Республикасы Конституциялыќ Кеңесi    138591
      001 Ќазаќстан Республикасы Конституциялыќ             138591
           Кеңесiнің ќызметін ќамтамасыз ету
   690     Ќазаќстан Республикасы Орталыќ сайлау             795207
           комиссиясы
      001 Сайлау өткiзуді ұйымдастыру                       795207
   694     Ќазаќстан Республикасы Президентінің Іс          6017679
           басќармасы
      001 Мемлекет басшысының, Премьер-Министрдің және     5817382
           мемлекеттік органдардың басќа да лауазымды
           адамдарының ќызметін ќамтамасыз ету
      009 Мемлекеттiк органдар үшiн автомашиналар паркiн    200297
           жаңарту
02        Ќорєаныс                                       96963572
   202     Ќазаќстан Республикасы Төтенше жағдайлар        20109594
           министрлігі
      001 Төтенше жағдайлардығ алдын алу, жою және         4382661
           мемлекеттік материалдыќ резерв жүйесін
           басќару саласындағы уәкілетті органның
           ќызметін ќамтамасыз ету
      002 Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше       14416419
           жағдайларды жоюды ұйымдастыру
      003 Төтенше жағдайлардан ќорғау объектілерін         1200000
           салу мен ќайта жаңарту
      004 Өрт ќауіпсіздігі саласында сынаќтарды талдау        9904
           және жүргізу
      007 Мемлекеттік органдар мен мекемелер мамандарын      10514
           төтенше жағдай ахуалында іс-әрекет жасауға
           даярлау
      009 Төтенше жағдайлар саласындағы ќолданбалы           90096
           ғылыми зерттеулер
   208     Ќазаќстан Республикасы Ќорғаныс министрлiгi     75218754
      001 Ќарулы Күштердің жеке ќұрамын, ќару-жараќта-    46153441
           рын, әскери және өзге де техникаларын, жабдыќ-
           тарын, жануарларын жјәе инфраќұрылымын
           күтіп-ұстау
      002 Ќарулы Күштер ќызметінің негізгі түрлерін       11064268
           ќамтамасыз ету
      003 Ќарулы Күштердің аќпараттыќ жүйелерін ќұру        705211
      004 Ќарулы Күштердің инфраќұрылымын дамыту           4336087
      006 Ќару-жараќ, әскери және өзге де техниканы,       7947846
           байланыс жүйелерін жаңғырту және сатып алу
      007 Полигондарды жалға беру туралы мемлекетара-      2870287
           лыќ шарттарға сәйкес ќару-жараќ пен әкери
           техниканы жеткізу және жөндеу
      008 Ќорғаныс сипатындағы ќолданбалы ғылыми          125346
           зерттеулер мен тәжірибе-конструкторлыќ
           жұмыстар
      015 Әскерге шаќырылғанға дейінгілерді әскери-         100000
           техникалыќ мамандыќтар бойынша даярлау
      016 Ќарулы Күштерді материалдыќ-техникалыќ           1916268
           ќамтамасыз ету
   678     Ќазаќстан Республикасы Республикалыќ ұланы       1635224
      001 Ќорғалатын адамдардың ќауiпсiздiгiн              1485224
           ќамтамасыз етуге және салтанатты рәсiмдерді
           орындауға ќатысу
      002 Республикалыќ ұлан объектілерін салу               50000
      005 Әскери ќызметшілерді тұрғын үймен                 100000
           ќамтамасыз ету
03        Ќоғамдыќ тәртіп, ќауіпсіздік, ќұќыќ,       140480775
           сот, ќылмыстыќ-атќару ќызметі
   104     Ќазаќстан Республикасы Премьер-Министрінің        487444
           Кеңсесі
      002 Мемлекеттік органдарда аќпараттыќ ќауіпсіздікті    177175
           ұйымдастыру және ќамтамасыз ету
      003 Мемлекеттiк мекемелерді фельдъегерлік байланыс-    310269
           пен ќамтамасыз ету
   201     Ќазаќстан Республикасы Ішкі iстер               42734582
           министрлiгi
      001 Республикалыќ деңгейде ќоғамдыќ тәртiптi        34480225
           ќорғау және ќоғамдыќ ќауiпсiздiктi
           ќамтамасыз ету
      003 Ќылмыстыќ процеске ќатысатын адамдардың           167951
           ќұќыќтары мен бостандыќтарын ќорғауды
           ќамтамасыз ету
      004 Арнайы және әскери тасымалдар                     116582
      005 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы
           ќалаларының бюджеттеріне кґші-ќон полиция-
           сының штат санын ұлєайтуға берілетін
           ағымдағы нысаналы трансферттер                    332305
      007 Ќоғамдыќ тәртіп және ќоғамдыќ ќауіпсіздік         252650
           объектілерін салу, ќайта жаңарту
      009 3-мемлекеттік жоба                               2000881
      016 Жүргiзушi куәлiктерiн, көлiк ќқралдарын          3309923
           мемлекеттiк тiркеу ұшiн ќажет ќқжаттарды
           және нөмiр белгiлерiн дайындау
      017 Ќазаќстан Республикасы Iшкi iстер                 770272
           министрлiгiнiң iшкi әскерлерi әскери
           бґлiмдерiнiң жауынгерлiк дайындығын арттыру
      018 Ќазаќстан Республикасына келетін шетелдік          11000
           азаматтарды көші-ќон карточкалармен
           ќамтамасыз ету
      104 Нашаќорлыќќа және есірткі бизнесіне ќарсы күрес   366867
      110 Терроризмге және экстремизм мен сепаратизмнің     925926
           басќа да көріністеріне ќарсы күрес
   221     Ќазаќстан Республикасы Әділет министрлігі       24268200
      001 Мемлекеттің ќызметін ќұќыќтыќ ќамтамасыз ету     4569514
      002 Сот сараптамаларын жүргiзу                        667617
      003 Сотталғандарды ұтау                            11328825
      004 Ќылмыстыќ-атќару жүйесi объектілерін салу        2181780
           және ќайта жаңарту
      005 Сотта адвокаттардың заңгерлік көмек көрсетуі      159193
      006 Ќқќыќтыќ насихат                                   71501
      010 Халыќќа «жалғыз терезе» ќағидаты бойынша ќызмет 1814672
           көрсететін орталыќтардың ќызметін ќамтамасыз
           ету
      011 Түзету мекемелерінде СПИД індетіне ќарсы            3042
           іс-ќимыл
      012 Тергеу-ќамауға алынған адамдарды ұстау           2658427
      013 Тергеу изоляторларында СПИД індетіне ќарсы          1000
           іс-ќимыл
      015 Ќазаќстан Республикасы азаматтарының              810199
           төлќұжаттары мен жеке куәліктерін дайындау
      104 Нашаќорлыќќа және есiрткi бизнесiне ќарсы күрес     2430
   410     Ќазаќстан Республикасы Ұлттыќ ќауiпсiздiк       47038616
           комитеті
      001 Ұлттыќ ќауiпсiздiктi ќамтамасыз ету             42336343
      002 Ұлттыќ ќауіпсіздік жүйесін дамыту бағдарламасы   4702273
   501     Ќазаќстан Республикасы Жоғарғы Соты             11276798
      001 Сот жүйесі органдарының ќызметін ќамтамасыз ету 10747537
      002 Ќазаќстан Республикасы сот жүйесi органдарының     99360
           бiрыңғай автоматтандырылған аќпараттыќ-талдау
           жүйесін ќұру
      004 Судьяларды тұрғын үймен ќамтамасыз ету            347320
      005 Жекелеген негіздемелер бойынша республикалыќ       82581
           меншікке түскен мүлікті бағалау, саќтау және
           сату
   502     Ќазаќстан Республикасы Бас прокуратурасы         8300497
     618     Ќазаќстан Республикасы Экономикалыќ ќылмысќа     4798585
           және сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы күрес
           агенттiгi (ќаржы полициясы)
  678     Ќазаќстан Республикасы Республикалыќ ұланы         75000
      110 Терроризмге және экстремизм мен сепаратизмнің      75000
           басќа да көріністеріне ќарсы күрес
   680     Ќазаќстан Республикасы Президентінің Күзет       1501053
           ќызметі
     04        Бiлiм беру                                    102104204
   200     Ќазаќстан Республикасы Мәдениет, аќпарат         1775366
           және спорт министрлігі
   201     Ќазаќстан Республикасы Ішкі істер                2593893
           министрлігі
   202     Ќазаќстан Республикасы Төтенше жағдайлар          227650
           министрлігі
   208     Ќазаќстан Республикасы Ќорғаныс министрлiгi    4440698
     212     Ќазаќстан Республикасы Ауыл шаруашылығы            94000
           министрлігі
   213     Ќазаќстан Республикасы Еңбек және халыќты           2881
          әјлеуметтік ќорғау министрлігі
        220     Ќазаќстан Республикасы Экономика және             123772
           бюджеттік жоспарлау министрлігі
   221     Ќазаќстан Республикасы Әділет министрлігі         448395
        225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым         84907222
           министрлігі
   226     Ќазаќстан Республикасы Денсаулыќ саќтау          6734865
           министрлiгi
   608     Ќазаќстан Республикасы Мемлекеттiк ќызмет         462274
           iстерi агенттiгi
   618     Ќазаќстан Республикасы Экономикалыќ ќылмысќа      283193
           және сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы күрес агенттігі
           (ќаржы полициясы)
   678     Ќазаќстан Республикасы Республикалыќ ұланы          2060
   694     Ќазаќстан Республикасы Президентінің Іс             7935
           басќармасы
05        Денсаулыќ саќтау                              80515235
   201     Ќазаќстан Республикасы Ішкi iстер                 915688
           министрлігі
   208     Ќазаќстан Республикасы Ќорғаныс министрлiгi    1375692
    225     Ќазаќстан Республикасы Бiлiм және ғылым           209751
           министрлiгi
   226     Ќазаќстан Республикасы Денсаулыќ саќтау         76094752
           министрлiгi
   678     Ќазаќстан Республикасы Республикалыќ ұланы         47539
   694     Ќазаќстан Республикасы Президентінің Іс          1871813
           басќармасы
06        Әлеуметтiк кґмек және әлеуметтік           388816514
           ќамсыздандыру
   213     Ќазаќстан Республикасы Еңбек және халыќты      388625002
           әлеуметтiк ќорғау министрлiгi
   225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым           118125
           министрлігі
   603     Ќазаќстан Республикасы Аќпараттандыру және         73387
           байланыс агенттігі
07        Тұрғын үй-коммуналдыќ шаруашылыќ            44044763
   231     Ќазаќстан Республикасы Энергетика және
           минералдыќ ресурстар министрлігі                  300000
   233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және сауда     43744763
           министрлiгi
08        Мәдениет, спорт, туризм және аќпараттыќ     35967090
          кеңiстiк
   101     Ќазаќстан Республикасы Президентінің              109985
          Әкімшілігі
   200     Ќазаќстан Республикасы Мәдениет, аќпарат        34325718
           және спорт министрлігі
   225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым           990217
           министрлiгi
   226     Ќазаќстан Республикасы Денсаулыќ саќтау             6607
           министрлігі
   694     Ќазаќстан Республикасы Президентiнiң Іс         123723
           басќармасы
09        Отын-энергетика кешені және жер ќойнауын   27836303
         пайдалану
   225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым           194381
           министрлігі
   231     Ќазаќстан Республикасы Энергетика және          27139303
           минералдыќ ресурстар министрлiгi
   233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және сауда       502619
           министрлiгi
10        Ауыл, су, орман, балыќ шаруашылығы, ерекше  73883375
          ќорғалатын табиғи аумаќтар, ќоршаған
          ортаны және жануарлар дүниесін ќорғау,
          жер ќатынастары
   212     Ќазаќстан Республикасы Ауыл шаруашылығы         65152304
           министрлiгi
  234     Ќазаќстан Республикасы Ќоршаған ортаны           4743341
           ќорғау министрлігі
  606     Ќазаќстан Республикасы Статистика агенттігі       642665
   614     Ќазаќстан Республикасы Жер ресурстарын           3202028
           басќару агенттiгi
     694     Ќазаќстан Республикасы Президентiнiң Іс           143037
           басќармасы
11        Өнеркәсiп, сәулет, ќала ќұрылысы және        1381364
          ќұрылыс ќызметі
   233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және сауда      1381364
           министрлiгi
     12        Көлiк және коммуникациялар                  119992601
   215     Ќазаќстан Республикасы Көлiк және              114492952
           коммуникация министрлiгi
   225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым         1024866
           министрлігі
   603     Ќазаќстан Республикасы Аќпараттандыру            4474783
           және байланыс агенттігі
13        Басќалар                                       86081709
   202     Ќазаќстан Республикасы Төтенше жағдайлар         4816608
           министрлігі
   203     Ќазаќстан Республикасы Табиғи монополияларды     1027570
           реттеу агенттігі
        204     Ќазаќстан Республикасы Сыртќы iстер              1090191
           министрлiгi
   217     Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлігі        54795545
        220     Ќазаќстан Республикасы Экономика және            1227000
           бюджеттік жоспарлау министрлігі
        233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және сауда      4347932
           министрлiгi
           234     Ќазаќстан Республикасы Ќоршаған ортаны           1692019
           ќорғау министрлiгi
   608     Ќазаќстан Республикасы Мемлекеттік ќызмет         100000
           істері агенттігі
        694     Ќазаќстан Республикасы Президентiнiң Іс         16984844
           басќармасы
14         Борышќа ќызмет көрсету                        32868336
15         Ресми трансферттер                            163766813
           ІІІ. Операциялыќ сальдо                     -7985524

ІV. Таза бюджеттік кредит беру 16578146
Бюджеттік кредиттер 38193533

07        Тұрғын үй-коммуналдыќ шаруашылыќ            22000000
   233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және           22000000
           сауда министрлігі
     10        Ауыл, су, орман, балыќ шаруашылыєы,           738817
          ерекше ќорєалатын табиєи аумаќтар,
          ќоршаєан ортаны жјне жануарлар дїниесін
          ќорєау, жер ќатынастары
   212     Ќазаќстан Республикасы Ауыл шаруашылығы           738817
           министрлiгi
11        Өнеркәсіп, сәулет, ќала ќұрылысы және
          ќұрылыс ќызметі                                 5080000
   233     Ќазаќстан Республикасы Индустрия және        5080000
           сауда министрлігі
12        Көлiк және коммуникация                        6104937
   215     Ќазаќстан Республикасы Көлік және               110537
           коммуникация министрлiгi
   225     Ќазаќстан Республикасы Білім және ғылым          5994400
           министрлігі
13        Басќалар                                        4269779
   217     Ќазаќстан Республикасы Ќаржы министрлiгi         4269779
     ________________________________________________________________Санаты                     Атауы                         Сомасы,
Сыныбы                                                мыѕ теѕге
    Ішкi сыныбы
__________________________________________________________________
   1                         2                              3
________________________________________________________________

Бюджеттік кредиттерді өтеу 21615387

5         Бюджеттік кредиттерді өтеу                    21615387
   01      Бюджеттік кредиттерді өтеу                      20765294
   02      Тґленген мемлекеттік кепілдіктер бойынша          850093
           талаптарды ќайтару
______________________________________________________________
Функционалдыќ топ                                       Сомасы,
   Әкімші                  Атауы                       мың теңе
       Бағдарлама
__________________________________________________________________
        1                    2                             3
__________________________________________________________________
          V. Ќаржы активтерімен жасалатын          89200554
          операциялар бойынша сальдо
          Ќаржы активтерін сатып алу                 91200554

__________________________________________________________________Санаты                     Атауы                         Сомасы,
Сыныбы                                                мыѕ теѕге
    Ішкi сыныбы
__________________________________________________________________   1                         2                              3
__________________________________________________________________

          Мемлекеттіѕ ќаржы активтерін сатудан
          түсетін түсімдер                           2000000
6         Мемлекеттің ќаржы активтерін сатудан
          түсетін түсімдер                         2000000
   01     Мемлекеттің ќаржы активтерін сатудан
          түсетін түсімдер                         2000000
      1   Ќаржы активтерін ел ішінде сатудан
           түсетін түсімдер                                2000000

__________________________________________________________________
                           Атауы                         Сомасы,
                                                        мың теңге
__________________________________________________________________                             1                            2
__________________________________________________________________           VI. Бюджет тапшылығы                  -113764224
          VII. Бюджет тапшылығын ќаржыландыру    113764224

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005жылғы 22ќарашадағы N88-ІІІЗаңына

2-ЌОСЫМША

             Шикізат секторы ұйымдарынан түсетін,
         республикалыќ бюджетке есептелетін 2006 жылға
                арналған түсімдердің көлемдері

__________________________________________________________________
P/c|                   Атауы                          | Сомасы,
N |                                                  | мың теңге
__________________________________________________________________
    Барлығы                                        106172231
1   Корпорациялыќ табыс салығы — барлығы                  78723309
    оның ішінде:
    Ќазаќстан Республикасының Үкіметі белгілейтін
    тізбе бойынша заңды тұлғалардан — шикізат секторы
    ұйымдарынан алынатын корпорациялыќ табыс салығы       71612349

    Ќазаќстан Республикасыныѕ Үкіметі белгілейтін
    тізбе бойынша шикізат секторы ұйымдары төлем
    көзінен ұстайтын резидент заңды тұлғалардан
    алынатын корпорациялыќ табыс салығы                    2110960

    Ќазаќстан Республикасыныѕ Үкіметі белгілейтін
    тізбе бойынша шикізат секторы ұйымдары төлем
    көзінен ұстайтын резидент емес заңды
    тұлғалардан алынатын корпорациялыќ табыс салығы        5000000

2   Шикізат секторы ұйымдарынан (Ќазаќстан
    Республикасының Үкіметі белгілейтін тізбе
    бойынша заңды тұлғалардан) роялти                     14315646

3   Ќазаќстан Республикасының шикізат секторы
    ұйымдарынан (Ќазаќстан Республикасының
    Үкіметі белгілейтін тізбе бойынша заңы
    тұлғалардан) жасалған келісім-шарттар бойынша
    өнімді бөлу жөніндегі үлесі                           13133276

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005жылғы 22ќарашадағы N88-ІІІЗаңына

3-ЌОСЫМША

       Республикалыќ меншіктегі және тау-кен өндіру мен
       өңдеу салаларына жататын мүлікті жекешелендіруден
           2006 жылға арналған республикалыќ бюджетке
                 түсетін түсімдерінің көлемдері

__________________________________________________________________
Атауы | Сомасы, мың теңге
__________________________________________________________________

Республикалыќ меншіктегі және тау-кен
өндіру мен өңдеу салаларына жататын
мүлікті жекешелендіруден 2006 жылға
арналған республикалыќ бюджетке
түсетін түсімдердің көлемдері 0

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005жылғы 22ќарашадағы N88-ІІІЗаңына

4-ЌОСЫМША

      Табысы аз отбасылардың 18 жасќа дейiнгi балаларына
     арналған мемлекеттiк жәдемаќыны енгiзу үшін ќажеттi
               мемлекеттiк бюджет сомаларын бөлу

мың теңге

N р/с	Атауы	Барлығы	Онығ ішінде
			республика- лыќ бюджет	жергілікті бюджет

     БАРЛЫҒЫ                  6519000    3600000     2919000
1   Аќмола облысы                303000      132000       171000
2   Аќтөбе облысы                278800      178000       100800
3   Алматы облысы                505500      500000         5500
4   Атырау облысы                616000      400000       216000
5   Шығыс Ќазаќстан облысы       866800      300000       566800
6   Жамбыл облысы                537800      156400       381400
7   Батыс Ќазаќстан облысы       481400      150000       331400
8   Ќарағанды облысы             556200      340600       215600
9   Ќостанай облысы              405700      375000        30700
10 Ќызылорда облысы             350900      138000       212900
11 Маңғыстау облысы             117300                   117300
12 Павлодар облысы              218000      120000        98000
13 Солтүстiк Ќазаќстан облысы   350000      300000        50000
14 Оңтүстiк Ќазаќстан облысы    859300      510000       349300
15 Алматы ќаласы                 53800                    53800
16 Астана ќаласы                 18500                    18500

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005жылғы 22ќарашадағы N88-ІІІЗаңына

6-ЌОСЫМША

       2006 жылға арналған республикалыќ бюджетті атќару
       процесiнде секвестрлеуге жатпайтын республикалыќ
              бюджеттiк бағдарламалардың тiзбесi

__________________________________________________________________Функционалдыќ топ
   Әкімші                        Атауы
       Бағдарлама
____________________________________________________________________
5         Денсаулыќ саќтау
   226     Ќазаќстан Республикасы Денсаулыќ саќтау министрлігі
      006 Республикалыќ деңгейде халыќтың
           санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылығы
      011 Туберкулезбен ауыратындарға мамандандырылған және
           санаторий-сауыќтыру медициналыќ көмек көрсету
      022 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы
           ќалаларының бюджеттеріне созылмалы ауруларды
           амбулаториялыќ емдеу кезінде диспансерлік есепте тұрған
           балалар мен жасөспірімдерді заттармен ќамтамасыз етуге
           берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер
      024 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы
           ќалаларының бюджеттеріне азаматтардың жекелеген
           санаттарын заттармен жеңілдікті шарттар бойынша
           ќамтамасыз етуге берілетін ағымдағы нысаналы
           трансферттер
      028 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының
           бюджеттеріне дәрілік заттарды, вакциналарды және басќа
           иммундыќ-биологиялыќ препараттарды сатып алуға
           берілетін ағмдағы нысаналы трансферттер
      035 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының
           бюджеттеріне бес жасќа дейінгі балаларды дәрі-дәрмекпен
           ќамтамасыз етуге берілетін ағымдағы нысаналы
           трансферттер
      036 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының
           бюджеттеріне жүкті үйелдерді ќұрамында темір және йод
           бар препараттармен ќамтамасыз етуге берілетін ағымдағы
           нысаналы трансферттер
      037 Облыстыќ бюджеттерге, Астана және Алматы ќалаларының
           бюджеттеріне азаматтардың жекелеген санаттарын
           профилактикалыќ медициналыќ тексеруді жүзеге асыруға
           берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер
6         Әлеуметтік көмек және әлеуметтік ќамсыздандыру
   213     Ќазаќстан Республикасы Еңек және халыќты әлеуметтiк
           ќорғау министрлiгi
      002 Зейнетаќы бағарламасы
      003 Мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемаќылар
      004 Арнайы мемлекеттiк жәрдемаќылар
      006 Жер астындағы және ашыќ тау-кен жұмыстарында, еңбектiң
           ерекше зиянды және ерекше жағдайында жұмыс iстеген
           адамдарға мемлекеттiк арнайы жәрдемаќылар

«2006 жылға арналған республикалыќ бюджет туралы» Ќазаќстан Республикасының 2005жылғы 22ќарашадағы N88-ІІІЗаңына

7-ЌОСЫМША

      2006 жылға арналғн жергілікті бюджеттерді атќару
        процесінде секвестрлеуге жатпайтын жергілікті
             бюджеттік бағдарламалардың тізбесі

__________________________________________________________________
Атауы
__________________________________________________________________
Білім беру

Жалпы білім беру
Арнайы білім беру бағдарламалары бойынша жалпы білім беру
Білім берудің мамандандырылған ұйымдарында дарынды балаларға
жалпы білім беру

Денсаулыќ саќтау

Халыќќа бастапќы медициналыќ-санитарлыќ көмек көрсету
Аурулардың жеке түрлері бойынша халыќты арнаулы тағам
өімдерімен және дәрілік заттармен ќамтамасыз ету

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1.Богачева О.Б. Проблемы укрепления бюджета //Финансы. 1999. №8.

2.Жарекешева А.Х. Бюджет и социальная сфера// Экономика Казахстана. – 1997. — №1.

3.Зейнельгабдин А.Б. Закон «О бюджетной системе Республики Казахстан – основа реформирования финансовой системы//Экономика Казахстана. – 1997. — №2.

4.Ильясов К.К., Зейнельгабдин А.Б., Саткалиева В.А. Государственный бюджет. – Алматы: РИК, 1994

5.Назарбаев Н.А. Послание Президента страны народу Казахстана «Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев»//

6.Носков А.И. Государственный бюджет. М.: Прогресс, 1998.

7.Орешин В.П. Государственное регулирование национальной экономики. Учебное пособие. М.: Юристъ, 1999.

8.Орешин В.П. Государственное регулирование национальной экономики (в вопросах и ответах) М.: ИНФРА-М, 2000.

9.Петров В.А. Финансовые механизмы экономического роста бюджета. // Финансы. 1999. №8.

10.Сидорович А.В. Курс экономической теории: Учебное пособие. – М.: ДИС, 1997.

11.Чепурин М.Н., Киселева Е.А. Курс экономической теории: Учебное пособие. – А.: Университет «Кайнар», 1994.

12.Шишкин А.Ф. Экономическая теория. Учебник в 2 кн. –М.: Гуманит.изд. центр ВЛДОС, 1996.

13.Финансы /Под ред. А.М. Ковалевой. М.: Финансы и статистика, 1998.

14.Финансы /Под ред. В.М. Родионовой. М.: Финансы и статистика, 1997.

15.Финансы/Под ред. В.Д.Мельникова, К.К. Ильясова. А.: Каржы-Каражат, 1997.

16.Финансы. Денежное обращение. Кредит: Учебник для вузов / Л.А. Дробозина, Л.П. Окунева, Л.Д. Андросова и др.; Под ред. проф. Л.А. Дробозиной. — М.: Финансы, ЮНИТИ, 1997.

17.Финансы: Учебное пособие / А.М. Ковалева, Н.П. Баранникова, В.Д. Богачева и др.; Под ред. проф. А.М. Ковалевой. — М.: Финансы и статистика, 1997.

18.Финансы/Под ред. М.В.Романовского, О.В.Врублевской, Б.М.Сабанти. – М.: «Перспектива», «Юрайт», 2000.

Қазақстан Республикасының 2006 жылға арналған бюджет Заңы.

20 Ильясов К.К., Зейнельгабдин А.Б., Саткалиева В.А. Ақша несеи, бюджет. – Алматы: РИК, 2000

Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы- 2005 жыл.

В сторону земли движется мощная магнитная буря

В Сети распространилось видео, на котором директор…

Спортсменка из Казахстана завоевала золотую медаль на…

Больше 13 тысяч иностранцев работают в Казахстане

В Афганистане женщинам запрещено разговаривать друг с…

Беспилотники обстреляли Тамбовскую область

Эрдоган вынужден прервать БРИКС. Число жертв теракта…

В Америке Трампа сравнили с фашистом

Америка грозит уничтожением военным из КНДР, которые…

Первый шаг к завершению военного конфликта предложил…

Дипломдық жұмыс. Қазақстан Республикалық бюджеттік процесті ұйымдастыру

В сторону земли движется мощная магнитная буря

Актауский акимат хотел оставить без жилья вдову с двумя детьми

В Алматы в поддержку лиц с инвалидностью началась «Неделя Добра»

В Алматы произошло землетрясение

Куда после Парижа направится Токаев?

О НАС

Мобильное приложение

Наши контакты