Дипломдық жұмыс: Кеден басқармасының экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Мазмұны

Кіріспе

I тарау. ҚР кеден органдарьшың шетел мемлекеттері кеден органдарымен және халықаралық кедендік ұйымдармен ынтымақтастығы.

СЭҚ-тарда кедендік-саудалық реттеуге катысатын негізгі ұйымдар
ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік ынтымақтастығының
құқықтық негіздері
ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық

II тарау. ҚР—ның экономикалық қауіпсіздігі және оны қамтамасыз ету.

2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмұны

2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен құралдары

III тарау. ОҚО бойыыша кеден басқармасының экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі қызметі.

Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы контрабандамен
және кеден ережелерін бұзушылықтармен күресін талдау
ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден
ережелерін бұзушылықтармен күрес бөлімінің жұмысын талдау.

Қорытындылар мен ұсыныстар

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алмай тұрып, мемлекеттің алдында қазіргі уақыттағыдай проблемалар мен перспективалар анағұрлым маңызды болмаған. Себебі барлық мәселелер орталықты шешімін табатын болған. Ал еліміз өз алдына егемендік алған соң оның негізгі мүддесі болып, мемелекеттің жан-жақты дамуы табылды. 1990 жылдардың басында және орта шенінде ел халқының әлеуметтік хал-ахуалы, экономикалық дамуының тенденциясының төмендеуі, яғни экономикалық дағдарыс ерекше байқалды. Осы дағдарыстан шығу үшін, елдегі экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, мемлекет әрі қарай даму үшін белгілі стратегиялық маңызды шаралар жасау керек болды. Осындай кедендік саясаттың бір тармағы — халықаралық кедендік ұйымдармен, жекелеген елдермен мемлекеттің кедендік байланысты орнатуы.

Әлемде әлемдік және аймақтық маңызға ие халықаралық сауда кедендік бірқатар халықаралық ұйымдар бар. Соның ішінде, осы дипломдықжұмыста қарастырылған ұйымдарды атап өтуге болады: Дүниежүзілік Сауда Ұйымы, Дүниежүзілік Кеден Ұйымы, ЕуроАзиялық Экономикалық қауымдық. Бұл ұйымдардың негізгі мақсаты — оған мүше елдер арасында тауар айналымын жоғарылата отырып, сол арқылы халықаралық сауданың дамуына әсер ету.

Бұл ұйымдар Қазақстан үшін үлкен маңызды рөл атқарады. Бұл ұйымдарға мүше болу, ондағы мүшелікті тиімді пайдалану Қазақстан үшін аса маңызды болып табылады. Қазақстан осы ұйымдардың белсенді мүшесі бола отырып, ол өзін халықаралық аренада мықтап орнықтырады.

Менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты жоғарыда көрсетілген халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау жасау және ондағы кеден қызметінің алатын орны туралы мәселелерді қарастыру.

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету дегеніміз — Бұл елдің экономикасын тұрақты деңгейде ұстап тұру және дамыту. Сол арқылы

мемлекеттің өмір сүргіштігін жүзеге асыру, басқа елге деген экономикалық тәуелділікті жою арқылы экономикалық егеменділікті сақтауға тырысу. Жалпы бұл дипломдық жұмыста келесідей мәселелер қарастырылған:

Қазақстан үшін ДСҰ-на қалай кіру керектігі туралы мәселелер;
ДСҰ-дағы мүшелікті қалай пайдалану керектігі туралы мәселелері;
ЕурАзия мемлекеттерінің алдына қойған мақсаттарын жүзеге асыру

туралы мәселелері;

Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету туралы мәселелер;
Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі кеден органдарының

рөлі;

ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден

ережелірін бүзушылқтармен күрес бөлімінің экономикалық қауіпсіздікті

қамтамасыз етудегі атқарған іс-шаралары туралы мәселелер. Осындай мәселелердің шешімін табу — менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты болып табылады.

I тарау. ҚР КЕДЕН ОРГАНДАРЬІНЫҢ ШЕТЕЛ МЕМЛЕКЕТТЕРІ КЕДЕН ОРГАНДАРЫМЕН ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КЕДЕНДІК ҰЙЫМДАРМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ.

1.1. СЭҚ-тарды кедендік саудалық реттеуге қатысатын негізгі ұйымдар

Қазақстан Республикасының сауда-кедендік ұйымдардың қызметіне қатысуы, Қазақстанның халықаралық кеден кауымдастығына қатысуы бірден-бір маңызды каналдары болып табылады.

Сонымен Қазақстан дүниежүзілік Кеден ұйымына 1993 жылы 5 қарашадан бастап мүше ретінде қатысып келеді.

Универсалды сауда-кедендік халықаралық ұйымдардың бірі бұл — ГАТТ болып табылады. (Тарифтер және сауда бойынша Бас Келісім). Қазір бұл ДСҰ (ВТО) (Дүниежүзілік Сауда Ұйымы).

Біздің ел ГАТТ, ДСҰ-ның бақылаушысы болып табылады. Таяуда ел ДСҰ-ның толық құқылы қатысушысы болады. Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік Кеден Ұйымының ресми мүшесі болып табылады. Оның бұрынғы аты СТС — Кедендік Қауымдастық Кеңесі.

Халықаралық Кеден нормаларына негізделген Қазақстандық кеден құқығының дамуы және Қазақстанның жаңа халықаралық құқықтық кеден нормаларын қайта құру бойынша мемлекеттердің халықаралық қауымдастыққа белсене қатысуы — өзара байланысқан және өзара толықтыратын процестер.

Қазақстан Республикасының кеден кодексіндегі республиканың кеден заңдарындағы барлық жиынтықтарында халықаралық кеден құқығының принциптері бар: ұлттық режим қағидасы алалаушылық; қағидасы; ДСҰ-нын қатысушыларының құқықтары мен міндеттері тең; сыртқы сауданың және кеден саясатының жариялық қағидасы;мемлекеттің сыртқы саудасын реттеу ретінде кеден тарифын қолдану қағидасы.

ДСҰ, ГАТТ 1947 жылдың қазанында құрылған, құқықтық механизмдері мен көптеген сыртқы сауда проблемаларын шешеді. ГАТТ-тың ерекшелігі ол бір уақытта халықаралық ұйымда, сауда және кеден сұрақтары сферасында халықаралық келісім-шарт болып келді. Қазіргі ДСҰ-үшін ГАТТ-тын құндылығы мынада: ГАТТ-тың көмегімен құрылған келісуші жақтардың сессиясы түріндегі құрылымдық механизм, өкілеттіктер кеңесі, хатшылықтары, тұрақты және уақытша комитеттер, кеңестер және топтар өзгеріссіз ДСҰ-ға қызмет етіп келеді.

—

ГАТТ ДСҰ-ның ұйымдастырушылық басқару құрылымындағы

маңыздысы сауда және даму бойынша Комитет болып табылады. Мұнда сауда саясатының сұрақтары қарастырылады, сонымен қатар халықаралық сауданы либерализациялау сұрақтары; ауыл-шаруашылық тауарларының саудасы бойынша комитет осы тауарлардың халықаралық аренадағы сауданы либерализациялау сұрақтарын қарастырады; кедендік-тарифтік саясаттың негізгі сұрақтарын қайта құратын тарифтік жеңілдіктер бойынша комитет; осы ұйымның қатысушыларының арасындағы тұрақты ақпарат алмасуды жақсартатын саудадағы техникалық кедергілер бойынша комитет.

ГАТТ ДСҰ-ның субсидиялық және компенсациялық баждар бойынша, антидемпингтік прақтика бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттері бар.

Қазір ТМД мемлекеттерінің әрқайсысы, соның ішінде Қазақстан ДСҰ-ға (ГАТТ) ресми мүшелігін және толық құқылығын қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалып жатыр. ДСҰ-ға кіру үшін Қазақстан сыртқы экономикалық қызмет туралы заңдарын өзгерту керек, тарифтік және тарифтік емес реттеу құралдарын ДСҰ-ның талаптарына сәйкестендірілуі керек, оның ішінде тарифтік реттеу басымдырақ болуы керек. Бұдан басқа, елдің нарықтық экономикаға көшкендігін нақты көрсету керек және ол кедендік баждардын көлемін көтермеуге міндеттеледі.

ГАТТ жүйесінде сыртқы экономикалық және кеден проблемаларын шешуде тиімді құқықтық механизмдер қалыптаса бастады. ГАТТ мынадай халықаралық құқықтық қағидалар негізінде кызмет істеп келеді. Олар: өзара пайда қағидасы; алалаушылық қағидасы; барынша жағдай жасау қағидасы. ДСҰ осы қағидалар негізінде қызмет етіп келеді.

ГАТТ-тың ұйымдастыру-басқарушылық құрылымына сауда және даму бойынша комитет (Сауда саясаты мәселелері, саудада дамушы елдерге жеңілдіктер ұсыну туралы шешімді жүзеге асырылуына бақылау), тарифтік бойынша комитет (Кедендік-тарифтік саясат және оны реттеу), ауыл-шаруашылық тауарлары саудасы бойынша комитет. ГАТТ-тың органдар жүйесінде ГАТТ-қа қатысушылардың арасындағы жаңа стандарттар мен техникалық регламенттер туралы информация алмасуды жақсартатын, түзететін саудадағы техникалық кедергілер бойынша комитет қызмет атқарған. ГАТТ шеңберінде субсидиялар мен компенсациялық баждар бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттер жұмыс істеген. ГАТТ-тың ҮІІ-ші бабына

сәйкес кедендік бағалау бойынша комитет кедендік бағалау әдісі бойынша қатысушы мемлекеттердің ұлттық заңына талдау жасап және кеден құқығы бойынша терималогияны қайта жасап шығарды.

ДСҰ(Дүниежүзілік Сауда Ұйымы) 1995 жылы 1 қаңтарда ГАТТ-тың негізінде құрылды.

ДСҰ-ның штаб пәтері Женева(Швейцария) қаласында орналасқан. ДСҰ-ның қызметіне мыналар жатады: көпжақты сауда келісім-шарттарын және келісімдерін жүзеге асыру, сауда келіс сөздерін жүргізуге көмектесу, сауда дауларын реттеуге көмектесу, әлемдік экономикалық саясатта қайта құрумақсатында бірлесіп басқа да халықаралық ұйымдармен қызметтесуге қатысу. ДСҰ-ның қүрылымы: ДСҰ-ның жоғарғы органы — министрлер деңгейіндегі конференция болып табылады. Ол екі жылда бір рет шақырылады. Ағымдағы жұмысты ДСҰ-ның Хатшысы жүзеге асырады, ол Бас Директормен басқарылады. Келесі кеңестер мен комитеттер жұмыс істейді:

Сауда тауарлар бойынша Кеңес;
Қызмет көрсетулер саудасы бойынша Кеңес;
Интеллектуалды меншікке қүқық аспектілері саудасы бойынша
Кеңес;
Келісімдер мен шарттар бойынша Комитет;
Сыртқы сауда саясатындағы басқа проблемаларды реттейді, сауда
және даму бойынша Комитет;
Қаржы қызметтері бойынша Комитет;
Даулы сұрақтарды қарастыру бойынша Орган.

ДСҰ өзінің қызметі негізінде халықаралық кеден сұрақтарын шешуге қатысады. ДСҰ-ға қосылу кезінде мемлекеттер кеден баж ставкасын көтермеу керек, Бұл баждардың көлемі ДСҰ-ға қосылар алдында келісілуі керек.Бұдан басқа ДСҰ-на кірген мемлекеттер экспортталатын тауарларға бағаны түсірмеуге міндеттенеді.

ҚР Президентінің «2006 жылғы сыртқы және ішкі саясатының негізгі бағыттары» туралы халыққа жолдауында көрсетілгендей, үкімет алдында ДСҰ-на кіру және дайындалу бойынша жұмысты ақтивтендіру тапсырмасы тұрды.

ДСҰ-на кіру мемлекетке және қоғамға жан-жақты әсер етеді, олардың негізгілері:

әкелу кеден бажының төмендеуі және импортер жақтан келетін күшті бәсеке шарттары бойынша жұмью істейтін отандық кызмет көрсетуші және тауар өндірушілер мүддесі;
отандык өндірушілер мен импортерлер бәсекесі нәтижесінде тауарлар қызмет көрсету сапасының жоғарылауынан және бағаның төмендеуінен ұтатын тұтынушылар мүддесі;
халықаралық келісім-шарттармен бекітілген аймақтық ұйымдар шеңберіндегі екіжақты және көпжақты сауда кооперациялық байланыстар мен міндеттерді қайта қарау күрделі болады;
мемлекет рөлі мен орнының халықаралық еңбек бөлінісі мен кооперациядағы, әлемдік рынокқа-шығу жағдайының өзгеруі;

Осылардың барлығы соңғы есепте ортақ нәтижелі баланстың сәйкестенуі

үшін осы жағдайдағы аспектілердің плюсі мен минусы есептелінген мүдделерді

сәйкестендіру керектігін білдіреді.

Сол үшін Қазақстан ДСҰ-на кірудің объективті өзара байланыстылығын

және оның аймақтық экономикалық шеңберде пайда болатын халықаралық

міндеттерін ерекше талдау қажет.

Қазіргі кезде Қазақстан ТМД-ның, ЕурАзЭҚ-тың, Орта Азия

Ынтымақтастық Ұйымының, Шанхай ынтымақтастық Ұйымының және

Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының мүшесі болып табылады.

Осылардың ішінде тек ЕурАзЭҚ қана мүше мемлекеттердің өзара келісу

арқылы ДСҰ-на кіруді ұсынады.

Кеден одағы және ДСҰ.

ДСҰ-на кіру туралы өтінішті 1992 жылы — Ресей, 1994 жылы — Белорусия, 1995 жылы Қазақстан, 1996 жылы — Қырғызстан Республикасы білдірді. Өткен уақыттарда ДСҰ хатшылығында әрбір елдің сыртқы сауда режимі туралы меморандум қарастырылған, сонымен қатар мемлекеттердің үкіметтері ДСҰ мүше елдерінін осы меморандум бойынша жіберген сұрақтарына жауаптар қайтарылды. Бірінші «танысу» кезеңі біткен соң Кеден Одағы елдері келесі «ДСҰ-на кіру шарттары туралы» кезеңіне кірісті, ал Қырғызстан ДСҰ мүшесі болды.

Интеграциялық комитеттің алғашқы инициативаларының бірі — бұл ДСҰ-на кіру кезінде Кеден Одағы елдерінің жақындасуы және координациялануы болды.

Осы елдердіц басшыларының сараптау кездесуінен кейін 1997 жылы маусымда бірінші құжатқа қол қойды — ол Кеден Одағы туралы келісімі мүше елдерінің ДСҰ-на кіру кезіндегі мемлекеттердің халықаралық сауда келісім сөздері туралы хаттама.

Бұл құжатқа сәйкес елдер ДСҰ-на кіру кезінде, басқа халықаралық сауда және экономикалық шарттарды әр ел өз алдына жүргізеді,

Біртұтастық тек елдердің бір-бірімен келіссөздер жүргізу тақтикасы және стратегиясы туралы кеңестер беру, информация алмасу, келіссөздер жүргізу кезінде пайда болатын проблемаларды шешу туралы тәжірибелер алмасу ғана белгіленген. Осыған сәйкес интеграциялык комитетке осы шараларды жүзеге асыруда координатор функциясын атқару тапсырылды.

1997 жылы қыркүйекте Белорус Республикасының Президенті А. Лукашенко және Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев Ресей федерациясының Президенті Б. Ельцинге мемлекетаралық кеңес жиналысында ДСҰ-на 4 ел біртұтас кеден территориясы ретінде бірге кіру мәселесін қарастыру туралы ұсыныс хат жолдаған болатын.

Осы ұсыныс Интеграциялық Комитетте қарастырыла отырып, келесідей пікір жасалды.

ДСҰ-ны құру туралы келісім шарттың XII бабына сәйкес кез-келген мемлекет немесе кеден территориясы, егер ол өз СЭБ-ын автономды түрде жүзеге асыратын болса, онда олар ДСҰ-на мүше бола алады. Теория жүзінде 4 елдің Кеден Одағы ДСҰ мүшесі бола алады. Бірақ бұл төрт ел өзінің СЭБ-ын жүзеге асыруда тәуелсіз құқығын сақтап отыр, сонымен қатар тарифтерді бекіту, тауарлардың және кызмет көрсетудің сыртқы саудасын басқа да шара арқылы реттеу. Осыған сәйкес Кеден Одағы ДСҰ көзқарасы бойынша біртұтас территориясы бар преференциалды сауда Ұйымы ретінде қарастыра алмайды.Бұдан әрбір елдің нақты жүргізіп жатқан келіссөздерін есепке ала отырып, ДСҰ-на кіру бойынша Кеңес Одағын құру процесін және ДСҰ-на осы Кеден Одағына мүше елдердің кіру процесін сыйыстырудың 2 варианты бар:

Елдердің өз алдына ДСҰ-на кіру келіссөздерін тоқтатып, Кеден Одағын
құру процесін соңына дейін жеткізуді ДСҰ нормасына сәйкес жасау;
одақтың нотификациясын жүргізу, содан кейін біртұтас кеден
территориясының ДСҰ-на кіруі туралы келіссөздерді жүргізу керек.
ДСҰ-на кіру курсын Кеден Одағымен мүше мемлекеттерінің егеменді ел
ретінде жалғастыру. Бұл жерде ДСҰ шеңберінде Кеден Одағын құруды
бітіру бойынша жұмысты және келіссөздер бағытын қатаң түрде бақылау
қажет.

Баяндама жасаушылар екінші вариантты таңдау туралы ұсыныс жасайды. Себебі Бұл вариант қазіргі жағдайда мүмкіндігі молырақ болады.

Бұл баяндама мен ұсыныстар 2001 жылы апрельде үкімет басшылары кеңесінде қарастырылды. Мұнда мемлекеттер өз алдына жеке ДСҰ-на кіретін келіссөздері бекітілді.

Бұдан басқа да 2001 жылы ішінде ДСҰ-на кірудің кілтті сұрақтарын шешудің әдістерін бірге қарастыру келісілді. Ол сұрақтар мыналар:

ДСҰ-да бар кеден тарифтері бойынша, сонымен қатар ауылшаруашылық және секторлық тарифтік инициативалар;
Келіссөздер жүргізудің негізгі әдістері бойынша: ДСҰкелісіміне катысу. соның ішінде мүше елдерге міндетті емес сауда шарттарын тоқтатпау

және келіссөздер кезінде реттеу; преференциалды сауда сұрақтары; потенциалды ДСҰ-ның мүше елдерінін кұкықтарынын турі;

Қызмет көрсету рыногына ену сұрақтары бойынша;
ДСҰталаптарына сәйкес Кеден Одағы елдерінін ұлтықзаңдарына өзгерістер енгізу туралы сұрақтар бойынша. Яғни ДСҰ-на кіру туралы келіссөздерге қатысты барлық проблемаларды қарастыру болжанған болатын. Бірақ сол жылы осы келіссөздерге әсер ететін екі оқига болды;
Кеден Одағының мүше елдерінің бірі келісілген келіссөздерге карамастан ДСҰмүшесі болады;
Ресейде Кеден Одағы мүше елдерінің ДСҰ-на кіруі туралы проблемаларды екінші кезекке қойғызатын қаржы қүлдырауы пайда болды.

2002-2003 жылдары Ресей қаржы дағдарысын біртіндеп жойып, тұрақты даму алды. Содан кейін өнім өңдеу жылдамдап, ішкі жалпы ұлтықөнім өсімі жоғарылады. ДСҰ-ның жұмысшы тобымен осы ұйымға кіру туралы келісімдер қайта жанданды.

Қарастырылып жатқан проблеманы ақтуальды ететін екінші жагдай — Бұл 2003 жылы елдер басшылығының халықаралық экономикалық ұйымкүжаттарын проектілеу және оны Кеден Одағының базасында құру, сонымен қатар ДСҰ-на кірумен байланысты жасалған қызметтерді күжаттау туралы шешімі.

10 қазанда сол жылы Ресей, Қазақстан, Белорус, Тәжікстан, Қырғызстан Президенттері ЕурАзЭҚ құрутуралы келісімге қол қойды.

Мұнда елдердің президенттері белгілегендей ЕурАзЭҚ-нын қызметі бірқатар сыртқы сауда және кеден саясаты тапсырмаларын шешуге және ДСҰ-на осы ұйым мүшелерінің бірлесіп, өзара келісу арқылы кіруге бағытталған.

Бұл жағдайлар ДСҰ-на кіру туралы проблемаларға мүше мемлекеттерден тағы басқа әдістер талап етеді. Ендігі кезекте осыған байланысты Ресей делегациясы жағынан өзінің сыбайлас мемлекеттерімен тығыз байланысынан бас тартып, ДСҰ-на кіруді тездету туралы уайымын тудырды.

Өзара әрекеттесудің бірнеше варианттары бар;

Қазір қолданылып жатқан ДСҰ-на кіру туралы шарттар бағыттарын сол
күйінде қалдыру;
Сол кездегі келісім жүргізуді белгілеуден келісім жасау мен оның негізгі
элементтерін унификациялауға өту. Осы мақсатқа сәйкес функциялармен
жасалатын және олардың шешімі унификациялау кезінде әріптес
мемлекеттер үшін міндетті болатын интеграциялык комитеттегі
комиссияға консультативтік кездесулерді трансформациялау керек;
Келіссөздер жүргізуді бағыттау механизмінен қатал келісуге және
унификациялауға өту, осы арқылы бірдей бағыт үстанып ДСҰ-на кіру;
ДСҰ-на бірге кіру перспективаларын қаратыру, яғни ЕурАзЭҚ-тың
біртұтас кеден территориясы ретінде Кеден Одағына мүше елдер ДСҰ-н;
жеке-жеке кіретін болса, онда бірдей бағыт ұстану өте қиын болады.
Кеден құрылымы келіссөздер процесстері және олардың біту кезеңіне
өтуі, Қырғызстанньң ДСҰ-на мүше болуы қазіргі кезде осы тапсырманы
шешу проблемасы болып табылады,

Жылдың басында ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің үкіметтік делегациясың басшылары консультацияларында мыналар анықталған болатын:

-Қазіргі уақытта ЕурАзЭҚ-ка мүше елдердің әрқайсысы ДСҰ-на кіру

кезеңдерінін әр сатысьшда тұрғаны;

-Келіссөздер жүргізу бағыттары » информациялардың конфиденциа.

болуына байланысты күрделенгені;

Мүше елдердің үкіметтері ДСҰ-на кіру кезінде келесі облыстар; келіссөздер бағыттарын сәйкестендіруге және унификациялауға үлкен к бөлулері керек:

-Тауарлар рыногына ену бойынша тарифтік ұсыныстар және кеден

ставкаларын байланыстырудың соңғы деңгейіне;

-Қызмет көрсету рыногына енуі бойынша ұсыныстарға;

-Экономика және сауда мәселелері бойынша міндеттер, ең алд

табиғи монополия, баға құру, мемлекеттік субсидия, интеллектуальды

меншік, саудадағы технологиялық тосқауылдар, кеден процедуралары облысындағы заң базасының өзгертілуіне және оның прақтикада қолданылуына;

-ДСҰ алдында қабылданған міндеттердің имплементациялык мерзіміне. Осы үшін ЕурАзЭҚ мемлекетаралық кеңес төрағасы, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев 2005 жылы ақпанда ДСҰ-на кіруде жүргізілетін келіссөздерді мемлекетаралық кеңестің кезекті отырысында талқылау туралы мүше мемлекеттердің басшыларына ұсынған болатын. Соның ішінде оның айтуынша осы келісулер тиімділігі ЕурАзЭҚ-ның стратегиялық тапсырмаларын жүзеге асыруға әсер етеді, бәрінен бұрын біртұтас СЭҚ тәртібін орнату. 2005 жылы мамырдағы мемлекетаралық кеңестің жыл сайынғы өткізетін саммитінде ДСҰ-на кіру жөніндегі мүше елдердің келіссөздер жүргізуді жетілдіру туралы, сонымен қатар жүйелі түрдегі консультациялар өткізу туралы құжат қабылданды.

Мұнда Ресей Федерациясының ДСҰ-на кіруі оған кіруші мемлекеттермен

шешілетін болды.

Сонымен, жақын уақытта ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттер келесі процестерді

тиімді жүзеге асыру мүмкіндігі жасалатын болады:

Ортақ тауар, қызмет көрсету және капитал нарығы және оны құрайтын

негізгі — біртұтас және кеден саясатын құру;

ДСҰ-на кіру арқылы жүниежүзілік шаруашылыққа ену.

Қазақстанның халықаралық сауда жүйесіне және ДСҰ-на интеграциясы. Қазақстанның халықаралық саудаға интеграциясы оның әлемдік экономика жүйесіне енуіне және оның әлемдің шаруашылык байланыстарын күшейтуге бағытталған маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кіші көлемді рыногы және әлемдік рынокқа енуді қажет ететін Қазақстан үшін ашық сауда саясатын жүргізу объективті түрде қажет.

Жалпы жағдайда халықаралық саудаға интеграциялану елдерге басқа әріптес елдерге сияқты құқық бере отырып, тұрақты және болжауға болатын сауда ортасында өзінің даму стратегиясын дамыту үшін анағұрлым тиімді, мүмкіндіктерді пайдалануға мүмкіндік береді.

Қазақстандағы сауда реформаларын келесідегілерге байланыстыруға болады: ТМД елдерінен біржақты тәуелділікті жою үшін және тұтынушылық таңдауды кеңейту үшін сауда жасауды жаңа бағыттарга қою; әлемдік бағаналарға жақындау үшін Ресей инфрақұрылымын дұрыстау, ірі кәсіпорындардың монопольды басқаруын шектеп, отандық өндірушілерді сыртқы бәсекеге қосу; экономикалық реформалардың тиімділігін арттыратын шетелдің тікелей инвесторларын тарту.

Қазақстан ашық сауда режиміне өту кезінде ДСҰ-на кіру бағытын ұстанды. ДСҰ-на кіру сыртқы сауда заңдылықтарын, ережелерін және олардың тәжірибеде қолданылуын ДСҰ келісімдерінің көпжақты міндеттемелеріне жақындастыруды талап етті.

ДСҰ-на кірудің негізгі ережесі осы ұйымның құрылуы туралы келісімнің (1995 ж) XII бабында (пункт 1) көрсетілген. Бұдан біздің білетініміз кез-келген мемлекет немесе кеден территориясы осы ұйымның мүше елдерінің келісуімен ғана кіре алады. Бұл дегеніміз — кіруші мемлекеттер үшін көпжақты келісімнің ережелері мен нормалары ДСҰ мүше мемлекеттерінің анықтамалық деңгейлі міндеттемелері, ал кіру кезіндегі барлық мәселелер келісімдер пәні және кіруші елдерге ДСҰ-ның мүше елдері тарапынан қысым көрсетуге ашық екендігін білдіреді. ДСҰ-на кірудің күрделілігі сонда, Бұл ұйым құрылғалы бері оған мүше болу процесінің жай жүруінде. 1995-2002 жылдары кіруге кандидат 36 мемлекеттің тек 7 ғана осы келіссөздерді аяқтай алды (Эквадор, Моңғолия, Болгария, Панама, Киргизия, Латвия жәііе Эстония).

ДСҰ-ның процедуралық талаптары. ДСҰ-на кірудің өзара байланысты 3 процесі бар;

Қосушы мемлекеттің сыртқы сауда режимін және оның ДСҰ-ның
көпжақты сауда келісімдеріне сыйымдылығын қарастыру. Қосылудың
бұл процесінің бөлігі қызығушылық білдіретін елдер қатысуымен жүзеге
асады.

Қарастырылатын мәселелерге мыналар кіреді: баға құруды реттеу тәжірибесі мен нормалары, салық салу жүйесі, жекелеген экономика секторындағы субсидиялар, соның ішінде шетел инвесторлары режимі, импорт кеден тарифі, т.б. отандық өндірушілерді қорғау шаралары (антидемпингтік және компенсациялық шаралар), импорттық лицензиялау, экспортты реттеу, мемлекеттік сауда мекемелері, импорт тауарларын стандарттау және

сертификаттау жүйесі, валюта айырбастау операциялары.

Тауарлармен сауда жасау бойынша шегіністер (сәйкес кемітулер мен
импорттык тарифтерді байланыстыру жолымен). Бұл келіссөздер
қосылушы елдермен өздерінің басты әріптестерімен екіжақты тәртіпте
жүзеге асады. Ауылшаруашылығы саласындағы шегіністерді қоса
тарифтік шегіністер тізімі (яғни рынокқа ену, экспорттық субсидиялар
және ішкі қолдаулар) қосылу туралы хаттаманың ажырамас бөлігі болып
табылады және ДСҰ-нын барлық мүшелеріне жағымды міндетті режимі
болып табылады.

Қосылу туралы келіссөздердің сезімталдығы және күрделілігі сол қосылушы мемлекеттер аса дайындалуы және отандық өндірушілерімен және компанияларымен келісулері керек, олардың ДСҰ-на мүше елдермен ынтымақтасуларына дайын екендігі туралы.

Экспорт және импорт саласындағы стратегияларды және олардың дамудағы рөлін есепке ала отырып, сауда саясатына қатысты ұлтық мүдделерді анықтау ВТО-ға кірудегі баланстылыққа жетудегі фундаментальді предпосылка болып табылады.

Преференциалды сауда келісімдері негізінде басқа елдермен сауда
қатынастарын дамытумен бірге қосылу процесін анықтау.

ДСҰ шеңберінде қосылушының ірі сауда әріптестерімен жүргізген келіссөздерінің нәтижелері ДСҰ-на барлық мүше елдеріне жарияланыды. Сондықтан стратегиялық және саяси мәселелер ДСҰ-на кіру үшін шешілуі қажет, бұл салада мүдделер қосылу процесі кезінде қатаң ұстануы қажет.

ДСҰ-на мүшелік нәтижесінде қосылушы мемлекеттерден белгілі бір шегіністер жасау талап етіледі. Бұл талап одақтың рыногына шетел тауарларының көптеп келуіне әсер етеді (мыс, кеден тарифтерін төмендетуден). осыған байланысты ішкі реттеу шараларын қолдануға әжептәуір әсерін тигізеді. Ал ДСҰ-на мүшелік етуден қосылған мемлекет басқа елдер рыногына оңай енуіне мүмкіндік береді.

Сондықтан қосылушы мемлекет келіссөздер жүргізуге дайындық кезінде көпжақты келісімге жан-жақты анализ жасауы қажет, себебі ол Бұл келісімнен шығатын міндеттемелерді қабылдай алатындығы туралы өзінің дайын екенін сыртқы сауда режимінің дайын екені үлттық заңымен және статистикалык мәлімдемелермен дәлелдеуі тиіс.

Соңғы кезде Қазақстанның тарифтік режимі оның өндірісінің инфрақұрылымыньщ жетілмегенін, ресурстарының жетіспеушілігін және қаржы жүйесінің инфрақүрылымынын бітпегенін көрсетеді, ал бұдан көретініміз, жалпы экономикадағы тиімділіктін жетіспеушілігі. Бұлардың барлығы ДСҰкелісімі шеңберінде ашықты қатынасты көрсете алмайды. ДСҰқүзыретіне жататын қызмет көрсетумен сауда жасау және интеллектуалды меншікті қорғау саласы сияқты жаңа’ салаларды сыртқы сауда режимінде реттеу заң жағынан негізделген.

Қазақстан үшін күрделі мәселе, ДСҰбойынша әріптестерімен келіссөздер жүргізу кезінде шетел тауарлары мен қызмет көрсетулері одақтастықтың рыногына ену туралы проблемаларды шешу болып табылады. Бұл дегеніміз Қазақстан өзіне приоритетті болып табылатын салаларды қорғай алуы, олардың бәсекелестік қабілеттілігін арттыру керек. Берілген тапсырма қиын және күрделі және ол ДСҰ-на қосылушы Қазақстанның өзімен шешілуі тиіс. Стагнацияның қиын жағдайында және экономикалық дағдарыстан шығу үшін

халык үкіметтен өзінің ұлттық өндірушілерін қолдау үшін әртүрлі протенционистік шараларды қолдануды талап етеді.

Ашық экономика өзінің қатысушыларына тек әлеуметтік экономиканың тұрақты дамуы кезінде ғана пайда әкеледі. әлеуметтік саудада қанша күш салынғанымен тосқауылдар сақталуда. Саудада ережелердің қайта құрылуы сақталуда. Бәсекелестікті қорғау және тікелей инвестиция саласында әлі де болса келісілген ережелер жоқ. ГАТТ-ң құрылуы кезінде сауда тарифтері дамыған елдерде 40 % болады. 2003 жылғы болжамдарға карағанда олар 4 %-тен төмен болады екен. Бұл цифр сауданын өркендегенін көрсетеді. Алайда, кейбір дамыған елдерде өнімдердің жекелеген түріне деген жоғары тарифтер сақталуда. Мысалы, АҚШ-та арахис майына деген тариф 132 %-ке тең. Еуропалык Одақ елдерінде жеміс шырынына деген тарифтер 46-дан 215-ке дейін айнып отырады. Анағүрлым протекционистік саясатқа текстильді өндіріс пен ауыл шаруашылығы салалары ұшырап отырады. 1995 жылдан бастап ДСҰ елдері импортталушы өнімдер үшін тарифтердің жаңа жүйесін енгізуді бастады. Жаңа тарифтік жүйенің толықтай түрі 2005 жылы енгізіледі.

Қазақстанның ДСҰ-на кіруінің ұйымдастырушылық процедурасынан басқа бірқатар карама-кайшылықты, өзінде кұрылымдық, инфрақұрылым артта қалушылықты бірқатар геоизоляционизмдік қиындықтар бар. Постсициалистік Орталык және ШЫРЫС Еуропа елдері піекарасы Батыс Еуропаға жақын. Олардың дәстүрлі квалификациялық жұмыс күші бола түра олар Еуразиялык Одақ және ТМД арасындағы кең және континент аралық еркін сауда аймағы Бұл алыстағы перспективті іс болып табылады. Қазақстанның дамыған және дамушы елдермен сауда байланысы аймақтық және субаймақтық одақтар мен сауда аймақтарына ТМД-ң кіруін қолдаумен қатар жүреді.Бұл үшін бұрын тұрып қалған республикааралық еңбек бөлісін, шикізатты және жартылай фабрикаттарды өңдеуді әлеуметтік тереңдету арқылы ауыстыруды қамтамасыз ету керек. Тек осы жолдармен ғана қысқа және орта мерзім ішінде Кеден Одағы шеңберінде ТМД және Орта Азия елдері мен ДСҰшеңберіндегі ұзақ уақытта

және стратегиялық бүкіләлемдік сауда ынтымақтастығы тенденциясы ТМД-ға бағытталу проблемаларын шешуге болады.

Өтпелі кезеңде бағаны еркіндету және сәйкес валютаны айырбастау саясаты және валютаның айналмалылығы кездеріндегі сауда барьерлерін алып тастау бойынша реформалар экономикалық реформаларының жүзеге асырылмауынан, экономикалық өсудің киыншылықтарынан және экономикалық тәуелділіктен құтылу жолы емес. Жалпы алғанда олар динамикалық дамуға, инновацияға және құрылымдық өзгеруге жағымды жағдайлар туғызады. Өтпелі кезең кезінде кейбір салаларға тарифтік қорғаулар қажет. Олар ДСҰ-на кіру кезінде немесе аймақтық және Кеден Одағы шеңберінде келісімді түрде орнатылуы қажет.

Қазақстанның ДСҰ-на кіруі туралы мәртебесін таңдауы.

Прақтикада ДСҰ-на кіруші мемлекеттер үшін 2 түрлі мәртебе алу көзделген: дамушы елдер мәртебесі және өтпелі кезең режимі мәртебесі. Елдердің көбі, соның қатарында постсоциалистік Ресей, Қытай, Қазақстан елдері ДСҰ-на кіру кезеңінде дамушы ел мәртебесін алуды жөн көреді. Ол елдер ДСҰ-ның кейбір ережелері мен қағидаларынан бөлек өзіне тиімді жақтарды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл төлем балансын орнату үшін импортқа уақытша шектеулер қою, сонымен қатар жаңа сала құруүшін немесе барынша дамыту үшін шектеулер қою сияқты шектеулер қоюы мүмкін.

ДСҰ мүшелері өтпелі кезең мәртебесін алған елдерге көп көңіл бөледі.

ДКҰ(Дүниежүзілік Кеден Ұйымы) 1947 жылы 12 қыркүйек, тарифтер және сауда бойынша Бас Келісім (ГАТТ) қағидалары негізінде Европалық кеден одағын құру мүмкіндігін зерттеу бойынша зерттеу тобын құруға 13 үкімет келісімін берді. Келесі 1948 жылы зерттеу тобы өзінің Брюссельде Бас өкілеттігін орналастыру туралы Бенилюкс елдерінен ұсынысты қабылдап, екі комитетті құрды Экономикалық Комитет және Кедендік Комитет. Сол уақытта қызмет етіп келген экономикалық комитет экономикалық қауымдастықтың және даму бойынша ұйыммен тоқтатылған еді, Кеден Комитетіне 140 мемлекет мүше үкіметаралық ұйым негізінде Кеден Бірлестік Кеңесі болды.

ДКҰ-мы құрылымы бойынша келесі органдардан тұрады: Кеңес, Кеден саясаты бойынша комиссия, Қаржы комитеті.

Кеңесте үйлестірілген жүйе бойынша комитет, Номенклатура бойынша комитет, Ғылымдық подкомитет. Кеден саясаты бойынша комиссия және ондағы Тұрақты техникалык Комитет, мәжбүрлеу комитеті, 1972 жылғы контейнерлер бойынша кедендік конвенцияны басқару бойынша комитет кедендік ұйымдастыру мақсатында көмектеседі. Қаржылық комитет кедендік квалификация бойынша техникалық комитетпен, кедендік бағалау бойынша комитетпен, консультациялык ақыл үйрету тобымен бақыланады. ДСҰ-ның құрамында контробандаға қарсы күрес бойынша комитет, байланыс бойынша комитет.

Конвенцияның мәліметтеріне сәйкес кеңестің қызметіне:

Кеден ішіндегі бірлестікке қатысты барлық сұрақтарды зерттеу;
Кеден режимдерінің біржақтылығын және үйлестірімнін ең жоғарғы
деңгейіне жету мақсатында кедендік жүйенің техникалык аспектілерін
зерттеу;
Қызығушылық білдірген үкіметтерге ұсынысты қабылдау үшін
конвенция жобасын және түзетулерді жасау;
Конвенцияны талқылау, қолдану және осыедай конвенцияларда нақты
белгіленген функцияларды жүзеге асырудың бірегей формасын бекіту
үшін ұсынысты дайындау;
Конвенцияны қолдану және талқылау сұрақтары бойынша
мәселелерді шешу үшін үсынысты дайындау;
Кеден процедурасына катысты ақпаратты тарату;
Қызығушылық білдірген үкіметтерге, өздерінің инициативасы
бойынша немесе сұрауы бойынша кеден ісі, СТС-ның жасалуындағы
конвенцияның бас жоспарына қатысы бар сұрақтар бойынша
мәліметтер беру;
Оның құзіреттілігі шеңберінде басқа Үкіметаралык ұйымдармен
ынтымақтастықты қамсыздандыру.

Қазіргі таңда Бұл функцияларды ДКҰ жүзеге асырады.

Жарғылық сессия 1953 жылы 26 қантарда Брюссельде және онда Австрия, Белгия, Дания, Франция, Германия; Греция, Ирландия, Италия,

Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Испания, Швеция, Швецария, Туркия және Үлыбритания өкілдерінің катысуымен өтті. 30 жыл өткен соң 1983 жылы 26 қаңтарда, бүкіл Дүниежүзі Кеден кызметкерлері тойлайтын халықаралық кеден күні болып жарияланды.

ДКҰ кеңесі маусым айында жылына 1 рет әдетте Брюссельде жиналатын, бірақ қажет болған жағдайда кездесу конвенцияға қатысушы мемлекеттерде өтетін. Кеңес жұмысына қатысушы делегаттар конвенциянын келісуші тараптардың өкілдері б.т. яғни олар тәртіп бойынша ұлттық кеден органдарының басшылары болып табылады.

Кеңес жұмысына Қаржы комитеті (13 адам) және Кеден саясаты бойынша комиссия (20 адам) әрекеттеседі. Комиссиялардың аттарының өздері айтып түр. Бұл комиссиялар саясаттың маңызды сұрақтарын қарастырып және консультация жасау үшін, кеңестің регламентін (уақыт) жасауда әрекеттесу үшін шақырылады.

Кеңес өз қызметін негізінен техникалық комитеттер арқылы жүзеге асыратын, олардың бастылары болып: үйлестірілген жүйе бойынша комитет: тұрақты техникалық комитет; кедендік бағалау бойынша комитет.

Көптеген халықаралық өнеркәсіптік ұйымдардың және кейбір қатысушы емес мемлекеттер кеңес және техникалық комитеттердің сессияларында бақылаушы ретінде қатысады.

ДКҰ Брюссельде орналасқан Бас Хатшылығы 100 адамдық қызметкерлер штатынан түрады. 10 жылға создыруға болатын, 5 жыл мерзімдегі контрақтімен жұмыс істейтін ДКҰ әкімшілігінен 30 сарапшыдан түрады. Бұдан бөлек хатшылықта Конвенция қатысушы елдердің арнайы жобаларды жүзеге асыру мақсатымен қызметкер өкілдер болады.

ДСҰ-ның ресми тілдері болып ағылшын және француз тілі болып

табылады. Сонымен қатар кедендік бағалау бойынша техникалық комитет жұмысында испан тілі қолданылады, ал кедендік конвенцияны контейнерлер бойынша басқару комитетінде 4 тілде жұмыс істейді. Олар ағылшын, испан, орыс және француз тілдері.

Хатшылық жиі Брюссельден тыс өткізілетін кездесулер сондай-ақ курстар және арнайы семинарлар ұйымдастырады.

ДСҰ бюджеті (шамамен жылына 500 млн Белгиялық франк) негізінен қатысушылардың жылдық салымдары есебінен жасалады.

Әртүрлі шекараларды кесіп өтудегі күрделі және түрлі кеден процедураларының талаптары түрлі киындықтардың қайнар көзі болуы мүмкін. Бастапқыдағы СТС, ал қазіргі ДКҰ кеден жүйелерінің бірыңғайлығының және жоғары деңгейдегі үйлесімділігін орнатуды мақсат тұтады. Кеден процедураларының сәйкес келетін шеңберінің жұмысына тұрақты техникалық комитет жауапты болады.

Кеден қатынастарын дамытудағы маңызды құжаттардың бірі болып табылатын Киота конвенциясы ретінде белгілі кеден процедураларын үйлестіріп қарапайымдайтын халықаралық конвенция. Көрсетілген конвенция 31 қосымшаны біріктіреді. Берілген қосымшалар өзіне негізгі қағидаларды қосады. Оларды қолдану қатысушы мемлекеттердің кеден процедураларын үйлестіріп қарапайымдауға әкеледі. Киота конвенциясын кедендерде және сауда ұйымдарында кеңінен қолдануға бағыттталған жоспарлар әрдайым қолдау табады.

Жақында тұрақты техникалық комитет жаңа конвенция негізінде тауарларды уақытша өткізудің жаңа әдістерін зерттеді. (Стамбул конвенциясы). 1993 жылдың 27 қарашасында күшіне енген берілген конвенция тауарларды, жүктерді уақытша өткізудің барлық келісімдерін бір құжатқа біріктіреді.

ДКҰ прооцедураларын қарапайымдау және бақылау мақсатында кеден мекемелерінде техникалық әдістермен қазіргі заманға ресімдеу базасының дамуына белсенді түрде әрекеттеседі. Форумды ұйымдастыру бойынша ақпарат алмасу үшін 1974 жылы подкомитет жарғыланған болатын. Соңынан кеден мекемелерінде берілгендерді алмасудың электрондык банкін қолдануды зерттейтін консультативтік топ құрылған болатын. Қазіргі кезде берілгендерді алмасудың электрондык банкін (БАЭБ) кеден мекемелерінде және сауда ұйымдарында қолдануда үлкен мән берілуде.

Кеден органдарының басты міндеті болып қоғам қызығушылығын қорғауды қамсыздандыру. Осыған байланысты ДКҰ кызметіне өзінің мүшелеріне кеден сферасындағы қылмыстың барлық түрімен күресте ынтымақтастықты мықтап бекіте түсу. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін ДКҰ келесідей бағытталған қорғайдың үш деңгейінің стратегиясын тәжірбиеленеді: а) Кеден органдары арасында өзара көмек көрсету; б) Ақпарат беруші және координатор функциясын атқару; с) Мәжбүрлеу ақциясын жүзеге асыратын басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтасу.

Осы сферада ДКҰ әлдеқайда құқықтық маңызы бар құжат болып кеден қылмыстардан тергеу және ашу, ескертудегі әкімшілік өзара әрекеттесу туралы Конвенция (Наероби 1977 жыл, 22 мамыр, 1980 жылы күшіне енді).

Кеден сферасындағы кылмыстың барлық түрлері сауда алаяқтығын интеллектуалды меншік құкығын бұзу, есірткі, психотропты заттар, ядролық материалдар, токсикалык қалдықтар, мәдени құндылықтар, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін түрлері сияқты тыйым салынған заттарды өткізу жатады.

ДКҰ кеден қылмыстары бойынша компьютерлендірілген банк берілгендері бар орталықтанған ақпараттық жүйе қызмет атқарады. Бұл берілгендер классификацияланады, өңделеді және мүше мемлекеттердің кеден қызметіне таратылып жіберіледі.

Сондай-ақ ДКҰ құқықтық мәжбүрлеу сферасындағы жұмыс істейтін басқа халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста болу. Бұл есірткі және басқа құралдарды өткізуден түскен ақшаны жасыруға қарсы күресті жеңілдетеді.

Халықаралық саудаға әкелетін негізгі талаптар болып халықаралық деңгейдегі тауарлар классификациясы жүйесін тану және қабылдау болып табылады. ДКҰ қол жеткізген ең жақсы жетістіктері қатарында тауарлардың үйлестірілген сипаттамасы және кодификацияланған жүйе.

1988 жылы 1 қаңтарда күшіне енген берілген жүйе алты таңбалы белгі кодтан тұратын 5000-нан астам тауарлартобын өзіне қосады және оның бірегей қолдануы үшін қажетті анықтамалар мен ережелерді (тәртіптер) біріктіреді.

Жаңа жүйе үлкен табысқа ие. 4 жыл ішінде әлемдік сауданын 90%-ін құрайтын 100-ден астам елдер, бүгінгі әлемде кеңінен колданылатын, нақты халықаралық тауарлар номенклатурасы негізінде жасалған үйлестірілген жүйені қабылдады. Ол тек қана тарифтері мен халықаралық сауда статистикасының негізі ретінде ғана емес, сондай-ақ тауарлардың шыққан елін анықтау, халықаралық сауда келісімдері, сөйлесімдері, жүк тасымалдау тарифтерін анықтау және т.б.

Үйлестірілген жүйені пайдалануды жеңілдету үшін бірқатар қосымша басылымдар дайындалды. Оның ішінде:түсіндірме жазылымдар (хаттар) және маңызды классификацияны анықтаудағы классификация тізіміне қорытынды бойынша қысқаша жетекшілік. Тауарлардың үйлестірілген жүйесінің

берілгендер банкісі ретінде белгілі қосымша электрондық басылым жасалған болатын.

Берілгендер банкі өзіне сәйкес келетін алты таңбалы коды бар халықаралық сауда объектісі болып табылатын 1000-даған тауарларды қосады.

Үйлестірілген жүйе берілгендер банкі құкықтық құжат болып табылмай-ақ үйлестірілген жүйедегі тауарлар классификациясын жүргізуді жеңілдету үшін үйлестіру жүйесін пайдаланушыларға көмекші ретінде жасалды. Осының арқасында Клирингтік уақытты кемітуге мүмкіндік туды және кеден баждарының әлдеқайда дұрыс жиналымын орнатудың шығындары азайды, кедендер және саудагерлер арасындағы келіспеушіліктер кеміді, алмасу электрондық банкісінің дамуына әрекеттесу және жалпы халықаралық сауда жеңілдеді.

Үйлестірілген жүйені кеңінен және бірыңғай қолдануының қамтамасыз етілуі үшін бірқатар басқа да қадамдар қолға алынуда. Мысалы : дамушы елдерге үйлестіру жүйесі көптеген тауарлардың дұрыс классификациясын жүргізуді кедендік зертханалардың қызметін жетілдіру үшін техникалық көмек көрсетілуде.

Кедендік бағалау қазіргі заманғы кеден тарифтерінің бас келбеті болып табылады. Ол кеден баждарын бағалауда, ішкі өндірісті қорғаудағы құрал немесе жылдық табысты анықтау үшін; ол сондай-ақ халықаралық сауда элементі болып табылады, статистика, квота, лицензиялык келісім, салық ретінде маңызды.

ДКҰ және ДСҰ/ГАТТ арасындағы өзара байланыс бір-біріндегі тұрақты бақылаушы статусын анықтайды.

ДКҰ бағалау сферасындағы маңызды жетістігі болып кысқаша жетекшілікті дайындау, ол өзіне ГАТТ бағалау кодексін талқылаудағы келісуші тараптардың әрекеттесуін болдыратын, қабылданған күжаттардың бірқатар сериясын өзіне қосады. Қызметтің басқа бағыты болып елднр мен шыгарылған бағалау бойынша қаулы көрсеткіштерін дайындау, кедендік бағалауды бүзуды зерттеу және кеден бағалауын бақылау бойынша анықтама басылымы.

Тауарларды бағалау конвенциясына кедендік мақсат үшін

қатысушылардың саны 1953-ші жылдан бастап 18 қатысушыдан 1953 жылы өзгеріп 1980 жылы мақсималды саны 33 қатысушыға дейін өзгеріп отырды. Қазір мүшелердің саны азайған.

ДСҰ маңызды функцияларының бірі болып қатысушы мемлекеттердің қызметкерлеріне өмірлік маңызы бар істерді, олар қазіргі заманғы кеден жұмысында үнемі туындап отыратын қиындықтарды жеңе білуге үйретеді. Кеңес хатшылығында кеден қызметіндегі түрлі техникалық сферасыыдағы сарапшылардан бөлек кішігірім оқытып-үйрететін мамандар тобы жұмыс істейді. ДКҰ оқу-үйретудің түрлі қызметін және техникалық ынтымақтастықты, оның ішінде: өзінің елдеріндегі кеден қызметінің түрлі аспектілері бойынша жаттығу модульдерін дайындау.

Техникалық инструктаж бойынша курстарды ұйымдастыру; ДКҰ қызметін үйрену бойынша бағдарламаны ұйымдастыру және олардың кеден қызметі сферсындағы зерттеу бағдарламасын ұйымдастыру; оқу-үйрету әдістемесін талқылау.

ДСҰ басты ролі болып халықаралық кеден ісіне үйретуді қамсыздандыру, сондай-ақ потенциалдық донорлармен қайырымдылық жасаушылардың құралдарын мобилизациялау.

ДСҰ әлемдік мәні бар динамикалык ұйымға айналды. 21 ғасырда бүкіл әлемнің кеден органдары шекара арқылы өтетін тауар қозғалысы жолымен саудаға әрекеттесуге тырысуда. Осы уақытта кедендер ұлғайып келе жатқан әртүрлі кеден қылмыстарымен күресуде. Осындай қиын жағдайда ДСҰ алуан түрлі халықаралық құжаттарда қабылдау және ҚОЛДАНУ арқылы үйлесімділікті және стандартизацияға әрекеттесуде, сондай-ақ оның үнемі өсіп отырған мүшелерін белсенді түрде кеден органдары арасында ақпарат алмастыру арқылы белсенді түрде ақпарат алып отырады, дамушы және дамыған елдерде кеден органдарының қазіргі заманғы технологияны пайдалануда әрекеттесу, кеден және сауда ұйымдары арасында өзара қарым-қатынастарды кеңейту, кеден оқуын үйренуде көмек көрсету, нарық экономикасы жолындағы қатысушы мемлекеттерге арнайы көмек көрсету, сондай-ақ өздерінің мамандық әдістерімен бөлісіп бір-біріне көмектесетін дүниежүзі кеден сарапшыларының кездесуін өткізу.

Дүниежүзілік кеден ұйымы халықаралық сауда қызығушылығынын атымен әлемнің барлық кеден жүйелерінде жоғарғы үйлесімділік пен бірыңғайлылығын қамсыздандыру мақсатында жұмыс істейді.

Қазақстан ДСҰ-ң Қаржы Комитетінің мүшесіне қабылданды

Осы жылдың маусым айында ҚР-ң делегациясы Кеден Комитетінің төрағасы М. Нүкеновтың басшылығымен жыл сайын өтетін ДСҰ-н кеден ынтымақтастық кеңесі сессиясына катысты.

Сессия 2004 жылы Брюссельде (Бельгия) етті. Кеңестің сессиясы күнтәртібінде саяси, қаржы, техникалық сұрақтар, жеке жұмыстардың мәлімдемесі және ДСҰ-ң комиссиясының өткен жылғы есеп беруі, ДКҰ-ң жаңа бас хатшысын тағайындау сияқты мәселелер қарастырылды. Кеден ынтымақтастық кеңесі табақ өнімдерінің контрабандасына, кеден

органдарындағы коррупциямен күресуге үлкен мән берілді.

Сессияның сұрақтарының бірі Қазақстан Республикасының ДКҰ-ң каржы комитетіне мүшелікке қабылдануы болды. ҚР ДСҰ-на 1992 жылдан бері мүите болып, алғаш рет Қаржы Комитетіне мүше болды.

Қаржы Комитетінде мүше болу Қазақстан үшін Бұл ұйымның шешім қабылдау механизміне, ДСҰ-ң құралдарын жүмсау қызметіне катысуға мүмкіндік туғызады.

ҚР-ң кеден комитетінің қаржы комитетінде мүшелікте болу халықаралық саудада болып жатқан ғаламдық процестерге интеграциялануына мүмкіндік береді. Бұл кеден қызметінің бұдан әрі қалай дамуы керектігін анықтайды.

Қаржы комитетіне қатысу тағы бір прақтикалық маңызға ие болып табылады. Ол дегеніміз — ДКҰ-н кадрларды дайындау және қайта лайьтндау бойынша, кеден қызметін реформалау және модернизациялау бойынша әртүрлі программаларға қатысуын қамтамасыз етеді.

1.2. ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік

ынтымақтастығының құқықтықнегіздері.

Қазақстан — Қытай: Кедендік ынтымақтастық.

ҚР Респуликасы Кеден комитеті және ҚХР Бас Кеден басқармасының шекаралық мәселелер бойынша жұмысшы тобының жиналысында қабылдаған

Меморандум.

24 январь, 2005 жыл. Үрімші қ.

Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы 1997 жылы 26 қыркүйектегі «Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек көрсету туралы» келісім шартын»жүзеге асыру мақсатындағы және ҚР Мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден комитеті төрағасы Маратқали Нүркенов пен ҚХР Бас Кеден Басқармасының төрағасы Чань Гуань Линь арасында Пекинде қол қойылған. Меморандумға сәйкес 2005 жылдың 22-24 қаңтар аралығында ҚР кеден қызметі жұмысшы тобымен ҚХР кеден қызметінің жұмысшы тобының арасында шекаралық мәселелер бойынша алғашқы мәжіліс өтті. ҚР кеден қызметі жұмысшы тобының жетекшісі Кеден Комитетінін Халықаралық катынастар басқармасының бастығы С. М. Нұрғалиева ханым болды. Ал, ҚХР кеден қызметі жұмысшы тобының жетекшісі Бас Кеден Басқармасының, Халықаралық ЫнтьШақтастык Департаменті бастығының орынбасары Кан Чань мырза болды.

Жақтар бұрын қол койылған келісім-шарттар мен хаттамалардың жүзеге асыру барысына байланысты өзара ақпараттармен алмасты және болып жатқан проблемаларды талқылады.

Кездесу барысында Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек көрсету туралы келісімге сәйкес Қазақстан жағы Қытай Халык Республикасы жағына ҚР-ғы қолданыстағы күқықтық-нормативтік ақтілерді тапсырды. Бұл күқықтық-нормативтік ақтілер 2 тілде — ағылшын және орыс тілінде болды.

Жақтар күн тәртібіндегі мәселелер бойынша пікір алмасты және төмендегі аталғандарга келісті

Жақтар келесі жақтардың кеден кызметінен белгілеушілердің үш

деңгейлі жүйесін құрады.

Орталық кедендік әкімшілік деңгейінде;
Аймақтық кеден басқармалары деңгейінде;
Шекаралық кедендер деңгейінде.

Кездесу соңында жақтар бір ай мерзімде белгілеушілер жөнінде ақпараттармен алмасты (ф.и.о, адрес, телефон, фақс, е-тап). Белгілеушілердін құрамында өзгерістер болған жағдайда жақтар бір-біріне осы туралы хабарлайтын болады.

Орталық кедендік әкімшілік деңгейіндегі белгілеушілердің кездесулері жылына І рет өткізіледі.

Аймақтық кеден басқармалары деңгейіндегі белгілеушілердің кездесуі жарты жылда 1 рет өткізіледі.

Шекаралық кеден мекемелері деңгейіндегі белгілеушілердің кездесулері 2 айда 1 рет өткізіледі және келісім бойынша қажет болған жағдайда қосымша кездесу белгіленеді.

Кездесу орны жақтардың территориясында кезегімен белгіленеді және өткізіледі. Кездесуді жүзеге асыру үшін жақтармен барлык кажетті жағдайлар жасалады.

Аймақтық кеден басқармалары деңгейіндегі кездесулер Үрімші қаласы Кеден басқармасы және ҚР Кеден Комитетінің өкілетті басқармасымен өткізіледі.

ҚР комитеті мен ҚХР-ң Бас Кеден Басқармасының арасында болған ынтымақтастық және кеден күжаттарын өзара мойындау туралы хаттамаға сәйкес 31 наурыз 2005 жылға дейін екі елдің кеден қызметін қамтамасыз ету үшін кеден қүжаттарының және олардың түсіндірмелерін ауыстырады.

Кеден ісі саласында, онын ішінде, қару-жарақ контрабандасымен. ок-
дәрІлермен,   наркотикалық   заттармен,   сонымен   қатар   терроризммен.
сепаратизммен    және    экстремизммен    күрес    жөнінде    ақпараттармен
алмасуды   жөнге   келтіру.   Кеден   ісі   саласында   өзара   көмектесу   мсн
ынтымақтастық   туралы   келісімге   сәйкес   сұрау   салуды   орындауды
қамтамасыз ету.
Сыртқы сауданың кедендік статистикадағы сәйкессіздікті анықтау үшін
кедендік статистикалық анализ бойынша эксперттік топ кұру керек,
сыртқы кедендік статистика жүргізу әдістемесін сәйкестендіру керек
және техникалық құралдар туралы мәліметтермен алмасу керек. Тараптар
аз уақыт ішінде сарапшылар тобын кездестіруге келісті.
Тараптар кеден ісі саласындағы қылмыстармен күресудегі
ынтымақтастықты күшейтудің маңызды екені туралы келісті. Қазақстаи
жағы ҚХР мен ҚР кеден органдарының кеден ісі саласындағы күкык
бүзушылармен күрес жүргізу кезіндегі ережелер проектісін көрсетті, ал
Қытай жағы 2005 жылдың 30 маусымына дейін оны қарастырып, өз
үстанымын хабарлайтынын айтты.
Радиациясы нормадан жоғары тауарлар мен көлік күралдарын қайтару
бойынша халықтық тәжірибеге сәйкес, егер осындай тауарлар мен көлік
құралдары шекарадан өтсе, онда оны қайтару бойынша екі тарап бір-
біріне көмек көрсетуі тиіс. Келіссөздер аяқталған соң Қазақстан Орталык
Кеден органы   ҚХР-ң   бас   кеден басқармасына   тауарлардын   өткізуге
болатынын радиациялық көрсеткіштері туралы,   эквивалентті   дозанын
өлшем бірлігі туралы, радиациялық бақылау жүргізу құралы туралы (аты,
шыққан уақыты, шығарған елі, Іехникалық мінездемелері) екі жақты
ақпарат    алмасу    туралы    сүрау    жібереді,    және    нормадан    жоғары
радиациясы бар тауарлардың қайтарылу мерзімі және тәртібі туралы
сүрау   жіберіледі.   Қытай   келген   сүрау   бойынша   ақпараттар   жинап
қайтадан ҚР-ның Кеден Одағына жіберуге келісті.

Серіктестік және ынтымақтастық жөніндегі ҚР, ЕҚ және оның мүше мелекеттері арасындағы келісімнен үзінді.

III ;гарау.

Тауарлармен сауда.

8бап.

I. Тараптар бір-біріне барлық катынастар саласында өзара тиімді режимін ұсынады.

Импортталатын және экспортталатын тауарлардан алынатын кеден алымдары мен баждары, оған қоса осындай баждар мен алымдарды алу әдісі;

Кедендік тазартуға, транзитке, қоймаларға және қайта тиеуге қатысты ережелер;

Тікелей немесе жанама түрде импортталатын тауарлардан алынатын салықтар және т.б. алымдардың кез-келген түрлері; Төлем және осы төлемдерді жолдау әдістері;

Сатуға, сатып алуға, тасымалдауға, анықтауға және ішкі рынокта тауарларды қолдану тәртібі.

1-пункт ережелері мыналарға қолданылмайды:

а) Кеден одағын және еркін сауда аймағын қүруға әкелінетін заттар үшін;

в) Дамушы елдер пайдасы үшін ГАТТ және т.б. халықаралық келісімдерге

сәйкес көрші елдер үшін әкелінетін заттарға;

с) Шекаралык сауда мақсатында көрщі елдерге әкелінген заттар үшін.

1-параграфтың ережесі Қазақстанның ГАТТ-қа кірген кезде бітетін өтпелі

кезең мерзімі ішінде қолданылмайды.

9бап.

І.Тараптардың айтуынша еркін транзит қағидасы осы келісімнің мақсатына жетудің алғы шарты болып табылады. Осыған сәйкес әрбір ел басқа тарап территориясына арналған басқа кеден территориясынан шыққан тауар үшін шексіз транзитті қамтамасыз етуі керек.

Тараптар тәжірибе және жұмыстар әдістерімен алмасу мақсатында
шекаралык кедендер арасында мамандар алмасу мүмкіндіктерін
талқылайды және қарстырады.
Тараптар өздерінің кеден басшылары кездескенге дейін осындай тағы
екінші кездесуді ҚР-сы Алматы қаласында өткізу туралы келісті. Бұл
меморандум 2005 жылы 24 қаңтарда Үрімші қаласында бірдей күші бар
қазақ және орыс тілінде ресімделді.

Қазақстан Республикасы Кеден Комитетінің халықаралық қатынастар басқармасының басшысы Сәуле Нұрғалиева.

Қытай Халық Республикасы Бас Кеден Басқармасының халықаралық ынтымақтастық департаментінің басшысының орынбасары Кан Чань.

Осы баптардың тәртібі белгілі бір салалар үшін (соның ішінде, көлік сияқты немесе тараптардың келісімі бойынша өнімдерге деген ерекше бір тәртіптер белгілемейді.

Юбап.

Халықаралық конвенциялардағы көрсететін құқықтар мен міндеттерді қысымға алмай, өздеріне қатысты тараптар уақытша кіргізу тауарлары үшін импорттық баждар мен алымдар алмайды.

11 бап.

ҚР-нан шығаратын тауарлар ынтымақтастық елдеріне сандық шектеусіз
импортталады.
Ынтымақтастық елдерінен шығарылған тауарлар ҚР-на еркін сандық
шектеусіз импортталады.

12 бап.

Тараптар арасындағы тауарлар саудасы рынок бағасымен анықталады.

13 бап.

Егер қандай да бір өнім екі жақтың бірінің территориясына үлкен
көлемде кіргізілетін болса және ол кіргізілім жергілікті бәсекелестер үшін
үлкен зиянын тигізетін болса, онда Қазақстан немесе ынтымақтастық елдері
қайсысьшың мүддесіне әсер ететін болса, сол ел келесі процедуралар мен
жағдайлар бойынша сәйкес шаралар қолдануына болады.
Белгілі бір іс-шаралар қолданбас бұрын ешқандай жағдайға байланыссыз
Қазақстан мен ынтымақтастық елдері ынтымақтастық бойынша кеңеске аз
уақыт ішінде өздеріне қатысты барлық ақпараттарды жеткізеді.
Егер мұндай консультациялар нәтижесінде тараптар 30 күн ішінде
келісімге келе алмаса, онда жағдайды реттеу бойынша іс-әрекетке қатысты
ынтымақтастық бойынша кеңеске хабарлаған күннен бастап консультация
сұраған тарап шығынды жою немесе тоқтату үшін белгілі бір тауарлардың
импортын шектеуге немесе т.б. іс-шараларды жүзеге асыруға қүқылы болып
табылады.

Шығын орнын толтыру қиын болған дағдарысты жағдайда тараптар
консультациялық әрекеттерді жасағанға дейін белгілі бір шаралар жүзеге асыра
алады. Бірақ консультациялар сол шаралар басталысымен артынша басталуы
тиіс.
Шараларды таңдау кезінде келісуші тараптар осы келісімнің мақсатына
жетуге ең аз нүксан келтіретін шаралар таңдаулары қажет.
Осы келісімге ешқандай да нәрсе зиян келтірмеуге тиіс және ГАТТ
баптарына сәйкес тараптардың анти^демпингтік немесе компенсациялық
шаралар қолдануына әкеліп соқпауы тиіс.

14 бап.

Тараптар осы келісімнің ережелерін белгілі жағдайлар болған жағдайда және ҚР ГАТТ-қа мүшелікке кірген жағдайда өзгерту мүмкіндіктерін қарастыруға міндеттенеді. Осындай өзгертулер енгізу туралы консультацияны тараптарда ынтымақтастық кеңесі бере алады.

15 бап.

Келісім қоғамдық моралъдың, қоғамдық тәртіптін немесе қоғамдык қауіпсіздіктің, адамдың, жануарлардың^өмірі мен өсімдіктердің денсаулығын қорғау тарапынан; табиғи ресурстарды корғау тарапынан; ұлтықкөркем, тарихи және археологиялық бағалықтарды немесе интеллектуалдык, өндірістік және коммерциялық меншіктерді немесе алтын мен күміске қатысты тәртіптер тарапынан болған пікірлерді де ескерге

16 бап.

Бұл III тарау текстильдік тауарлармен саудаға қолданылмайды. Бұл тауарлармен сауда басқа келісім арқылы реттелуі керек.

17бап.

Көмір мен болат Евразиялық бірігуді құрутуралы келісімге қатысты
тауарлар саудасы осы келісімнің III тарауымен реттеледі.
Бір жағынан ҚР өкілдігінен және екінші жағынан ынтымақтастық
өнімділігінен болат пен көмірге байланысты мәселелер бойынша өзара

байланысты топ кұрылады. Бұл топ көмір мен болатқа және тараптар мүдделерін білдіретін ақпараттармен жүйелі түрде алмасып отырады.

18бап.

Ядролық материалдармен сауда ҚР-ң және атом энергиясы бойынша Еуразиялық Қауымдастык арасындағы болатын жеке келісіммен реттеледі.

Кеден Одағына қатысушы мемлекеттері арасындағы тасымалданатын тауарлардың кедендік ресдеуінің қарапайымдатылған тәртібі туралы келісім. БР Үкіметі, ҚР Үкіметі, РФ Үкіметі, Қырғыз Республикасы Үкіметі, ТР

Үкіметі, осыларльщ тарапынан,

6 және 20 қаңтардағы Кеден Одағы туралы келісімге, 29 наурыз 1996
жылы экономикалық және гуманитарлық саладағы тереңдеу туралы
келісім-шартқа және 26 ақпан 1996 жылы бірегей экономикалық кеністік
туралы келісім-шартқа негізделіп,
10 ақпан 1995 жыл ТМД-ң мемлекет басшылар кеңесімен қабылданған
ТМД қатысушы мемлекеттердің кеден заңдарының негізінің ережелерін,
бұрынғы кабылдаған тараптардын мемлекеттер арасында тауарлардың
тасымалдануын реттеу сұрақтары бойынша көпжақты және екіжақты
келісім-шарттарды есепке ала оты^ып,
Өзара тиімді сауда экономикалық қатынастарды одан әрі кеңейтуге
ұмтыла отырып,
Еркін сауда режимінің тиімді істеуін және Кеден Одағын кұруды аяқтау
үшін жағдай жасау мақсатында,
Кеден Одағы елдері арасында тауарлардың еркін тасымалдануын
қамтамасыз ету үшін,
Тараптардың ұлттык мүддесіне нұқсан келтірмей, осы елдерден шығатын
тауарды кедендік ресімдеуді қарапайымдау және үйлестіру керектігін
мойындай отырып,

— Халықаралық құқық нормаларына негізделе отырып,
төмендегіше келісімге келдік:

I Жалпы ережелер. I бап.

Бұл Келісімде ТМД қатысушы мемлекеттерінің кеден заңдарымен анықталатын терминдер қолданады. 2бап.

Бұл Келісім қатысушы мемлекеттердің ұлттык заңдарына сәйкес экономикалық шаралар қолданылмайтын және кеден баждары алынатын қару-жарақ, мәдени кұндылықтар, валюта, ақциздік тауарды қоспағанда, қатысушы жақтардан шығатын және олардың арасында тасымалданатын тауардың кедендік ресімделуінің қарапайымдатылған тәртібін бекітеді.

3 бап.

Тауардың кедендік ресімделуінің жеңілдетілген формасы егер ол ұлттык заңдарды және халықаралық шарттарды қамтамасыз ететін болса, қолданады. Оның қолданылуын бақылау тараптардың кеден органдарына жүктелген.

4бап.

Кеден ресімделуін қарапайымдау үшін Кеден Одағы қатысушы елдерінің кеден территориясында тараптардың орталық кеден органдарының екіжақты келісімдерінің негізінде бірлескен кеден бақылауын жүзеге асыратын жібсру пункттері ашылады.

5 бап.

Кеден Одағы қатысу мемлекеттершің кеден қызметі басшылары кеңесі тауарларды кедендік ресімдеу, кұжаттарды өзара мойындау және кедендік бақылау нәтижесін үйлестіру шараларын жүзеге асырады.

II Тауарды кедендік ресімдеу.

6 бап.

Әкелінетін тауарларды кедендік ресімдеу, олардың кеден шекарасынан өтетін жерінде жүзеге асуы тиіс. Егер Бұл жерлерде кедендік ресімдеу аяқталмай, тауарды тасымалдаушы тұлға кеден органында ресімдеуді қажет еткен жағдайда ол тауар сол кеден органына кеден бақылауымен жеткізілуі тиіс. Әкетілетін тауардың кедендік ресІмдедуі кеден органында жүзеге асуы тиіс.

7 бап.

Кеден бақылауымен кеден органдары арасындағы тауарлардың тасымалдануы қарапайымдатылған тәртіп бойынша ресімделеді. 8бап.

Тауардың кедендік ресімделуі тиімді тәртіппен кеден ресімдеуі үшін алымдар алынбауы тиіс.

9бап.

Тауардың декларациялануы кеден органына көліктік, не тауарды алып жүру, не коммерциялық және т.б. кедендік мақсаттар үшін қажетті мәлімдемелері бар қүжаттарды беру жолымен жүзеге асады.

Декларант ретінде тауардың немесе көлік күралын тасымалдаушы, не тарап елдерінде түратын жері бар кеден агенттіктері бола алады.

Юбап.

Қарапайымдатылған кеден ресімдеуінің аяқталуы тауарларды тасымалдаушылардың халықаралық келісім-шарттары және мемлекеттік бақылаулардың басқа түрлері бекітілген үлттық заңдарды және осындай бақылауды жүргізетін мемлекеттік органдардың талабын орындаудан босатылмайды.

III Қорытынды ережелер.

11 бап.

Кез келген тарап өзінің үлттық заңдарына сәйкес осы келісімде көрсетілген жеңілдіктерден де төмен жеңілдіктер үсынуына болады.

12 бап.

Тараптардың өзара келісулері бойынша осы келісімге хаттамалар түрінде өзгертулер мен толықтырулар енгізуі мүмкін. Бұл өзгертулер мен толықтырулар осы келісімнің ажырамас бөлігі болып табылады.

13 бап.

Бұл келісім тараптардың бұрынғы жасаған халықаралық келісім-шарттарындағы міндеттеріне әсер етеді.

14 бап.

Бұл келісімді талқылау мен келіспеушілік тараптар арасындағы келіссөздер мен консультациялар жүргізу жолымен шешіледі.

15 бап.

Бұл келісім 6 және 20 қаңтардағы Кеден Одағы туралы және 29 наурьп 1996 жылғы экономикалық және гуманитарлык салалардағы интеграцияны тереңдету келісім-шартына кірген ел үшін ашық болып табылады.

Бұл келісімге кіру тәртібі тараптар мен кіруші жақ арасындагы хаттама бойынша бекітіледі.

16 бап.

Осы келісімнен бір тараптың шығуы үшін ол шығуы туралы 12 ай бұрын депозитарийді жазбаша хабардар етуі керек.

Бұл келісім интеграциялық комитет болып табылатын депозитарийге ҚР, БР, ТР, РФ, Қырғызстан Республикасы осы Келісімге сәйкес ішкі мемлекеттік процедуралар жүргізетіні туралы берген күннен бастап күшіне енеді.

24 қыркүйекте 2002 жылы Астанада 1 түпнұсқа ретінде орыс тілінде жүзеге асты.

Түпнүсқа Интеграциялық Комитетте сақталған түпнүсқаның көшірмесі ҚР-на БР-на, ТР-на, РФ-на және Қырғызстан Республикасына жіберіледі.

БР Үкіметі үшін ҚР Үкіметі үшін РФ Үкіметі үшін

ТР Үкіметі үшін Қырғызстан Республикасы Үкіметі үшін.

Кеден Одағы қатысушы мемлекеггерінің территориясы арқылы бірегей транзитінің шарттары туралы келісім.

Қазақстан Республикасы Үкіметімен, Белорус Республикасы Үкіметімен, Қырғызстан Республикасы Үкіметімен және Ресей Федерациясы Үкіметімен, осы аталған тараптармен,

1995 жылы 10 ақпаннан ТМД қатысушы мемлекеттерінің кеден заңдарын ескере отырып,

Транзит еркіндігі қағидасына өзінің сүйенетіндіктерін білдіре отырып,

Осы келісімнің әрбір қатысушы мемлекетінің қызығушылықтарына кері әсер етпей, кеден процедураларын үйлестіру және жүйеге келтіру арқьглы көліктің барлық түрімен халықаралық тасымалдауды қарапайымдатудың міндеттілігін мойындай отырып,

Тасымалдаудың шарттарының күшеюі ынтымақтастығының дамуының бір маңызды фақторы екенін есепке ала отырып,

1995 жылы Кеден Одағы туралы келісімде бекітілген қагидаларды нақтылай отырып,

Келесідей келісімге келдік:

1 бап.

Бұл келісімде 10 ақпан 1995 жыл ТМД елдерінің кеден заңдары негізінде анықтайтын терминдер қолданылған.

2 бап.

Осы келісімнің қатысушы елдерінің территориясымен транзит арқылы тасымалданатын тауарлар мынадай болуы тиіс:

Табиғи тозуды және тасымалдау және сақтау нәтижесіндегідегі
шығындалуды қоспағанда өзгеріссіз түрде болуы керек;
Транзит мақсатынан басқа мақсаттарда жаратылып кетпеуі керек;
Жіберуші кеденнен белгіленген кеденге дейін көлік құралы мүмкіндігіне
байланысты белгілі бір бағыттары бойынша шекті мерзім бойынша. яғни
ай сайынғы 2003 км-ден аспай жеткізілуі тиіс;

3 бап.

Тауарлар мен көлік құралдарын транзиттік тасымалдау кезінде:

Үшінші елдікі осы келісімнін қатысушы елдерінің біреуіне кез келген осы келісімнің қатысушы елдердің территориясынан өтсе;

Осы келісімнін қатысушы кез келген елініңкі үшінші бір елге осы келісімнің қатысушы елінің территориясынан өтсе;

Осы келісімнің қатысу елінен басқа біркез келген осы келісімнің қатысушы еліне осы келісімнің қатысушы елі басқа бір елінің территориясынан өтсе;

Осы келісімнің қатысушы елінен транзиттелсе, олар кеден баждарын, салықтарын және ресімделу үшін кеден алымдарынан, сонымен қатар экономикалық саясат шараларының қолдануынан босатылады.

4бап.

Тараптардың кеден органдары осы келісімге қатыспаушы елдер арасындағы кез келген осы келісімге қатысушы мемлекеттің территориясынан өтетін транзитке ұлттық заң ережелерін сақтауды қамтамасыз етуге күкылы.

5 бап.

Транзитті қамтамасыз ету үшін керекті құралдар мен кызметтерді тасымалдаушылар үшін транзит елі өзінің импортерлары, экспортерлары және тасымалдаушыларынан кем етпей ұсынуы керек;

6 бап

Кеден Одағы мүше елдерінің шекарасын кесіп өтуші тауарлар мен оларды тасымалдаушы кеден құралдарының шекарадан өтуін, тасымал жасау саласындағы қүзыретті органдардың келісімімен осы келісімнің катысушы елдерінің кеден органдары белгіліген тәртібі бойынша жүзеге асады.

Келісуші тараптар өздерінің кеден органдарына 3 ай ішінде транзиттелетін тауарлар мен көлік құралдарының қай жерлермен өтетіні туралы тізімдермен алмасуын жүктейді.

Егер осы келісімнің қатысушы елдердің үлттық заңдарымен басқаша бекітілмеген болса, онда тауарлар транзиті осы елдердің кез келгендерінің территориясының кез келген бағытымен жүзеге асады.

7 бап.

Транзиттік тауарларды басқа көлік құралдарына қайта тиеу осы келісімнің қатысушы елдерінің кеден органдары белгіліген орында жүзеге асуы тиіс.

Осы келісім қатысушы елдерінің кеден органдары транзиттік тауарлар мен көлік құралдарына қажетті құжаттар мен идентификациялау құралдарын өзара мойындайды.

Тараптар өздерінің кеден органдарына 3 ай мерзімі ішінде кедендік бақылау үшін қажетті транзиттік тауарлар мен көлік құралдарының құжаттарының, идентификациялау құралдарының үлгісімен өзара алмасуын жүктейді.

8бап.

Егер тежеусіз күш салдарынан болған транзиттің үзілуі кезінде осы келісімнің қатысушы елінің кай елінде болса, онда сол елдің ұлттык заңы негізінде белгілі бір тәртіптер орнатылады.

9 бап.

Келісуші тараптар осы келісімге қол қойылатын күннен бастап, 3 ай мерзім ішінде төмендегідей 4 жақты күжаттар дайындауларын жүктейді. Кеден Одағы мүше елдерінің территориясынан өтетін тауарларды ресімдеу тәртібі туралы ереже, Кеден Одағының кеден тасьшалдаушылары туралы ереже.

Кеден одағы мүше елдерінің территориясында кедендік салып жүргізу туралы ереже;

Осы бапта көрсетілген жұмыстарды белгілеу интеграциялық комитетке жүктеледі;

10 бап.

Тараптар өзара келісу арқылы осы келісімге өзгертулер мен толықтыруларды хаттамалар ретінде енгізулеріне болады.

11 бап.

Осы Келісімнің орындалуы және талқылануы кезінде туындайтын келіспеушіліктер мен дауларды шешу керек болған жағдайда интеграциялық комитетте, ол егер келісілген шешім таба алмаған жағдайда мемлекетаралық кеңестің үкімет басшылары .

12бап.

Бұл келісім кез келген Кеден Одағына кіретін және осы келісімнің барлык ережелерін толық көлемде орындайтындығын көрсеткен жағдайда осы келісімге кіруіне ашық.

13 бап.

Осы келісім қол қойылған күннен бастап уақытша қолданылады және тараптардың барлық қажетті ішкі мемлекеттік процедураларды орындауы туралы соңғы хабарламаны депозитарийге сақтауға берген күннен бастап күшіне енеді.

Бұл келісімнің депозитарийі Интеграциялық комитет болып табылады.

14 бап.

Кез келген тарап осы келісімнен бас тартатын болса онда бас тартудан 12 бұрын жазбаша хабарлама жіберуі керек. Мәскеуде 2001 жылы 22 қаңтарда орыс тілінде 1 түпнұсқа ретінде жүЗеге асқан. Түпнұсқа Интеграциялық комитетте сақталады, ал оның көшірмесін тараптардың әрқайсысына жолдайды.

Белорус Республикасының үкіметі үшін ҚР Үкіметі үшін

Қырғыстан Республикасының Үкіметі үшін РФ Үкіметі үшін.

1.3. ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық.

жылы 20     қаңтарда        Кеден     Одағын     құру     туралы
келісімге   қосып,   Беларусь   Республикасы,    Қазақстан   Республикасы
және      Ресей      Федерациясы               арасындағьт,       1996       жылы       29
наурыздағы     Қазақстан     Республикасы,      Беларусь     Республикасы,
Ресей      Федерациясы,         Қырғызстан      Республикасы      арасындағы
экономикалық     және     гуманитарлық     сфераларда     интеграцияның
тереңдеуі   туралы   шарт   жасағанан   кейін   экономиканың,   сонымен
қатар     электро          энергетика     саласында     жаңа     интеграциялық
процестің дамуына жаңа   құқықтық негіз   пайда   болды.
жылы 29    наурыздығы    Шарттың    2        бабына    сәйкес
интеграцияның   негізгі    мақсатьшың    бірі    біртұтас      энергетикалық
дамуды    көздейтін    біртұтас    экономикалық   кеңістік      құру    болып
табылады.

Осы уақытқа дейін Сібір Қазақстан Орал транзитімен электро • энергиясын тасымалдау мәселесі шешілмеген болатын. 2002 жылы 1 қазанда ААҚ «СЕСОС» және «РАО» «ЕЭС Россия» арасында Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының энергетикалық жуйесі бірігіп жұмыс істеуі туралы Шартқа қол қойылды. Оны тәжірбиеде жүзеге асыру,

Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы энергия жүйесінің өзара әрекет жасасуына, сонымен қатар екі ел арасындағы және 3 ші елдерге экспорт және импорттаудағы сұрақтарды шешуге мүмкіндік береді. Қазіргі кезде Екібастүз энергетикалық кешені 30% жұмыс істейді. Қазіргі арзан Екібастұз электроэнергиясын энергиясы тапшы Грузияра Ресей арқылы тасымалдау жобасы қаралуда.

Қазақстан мен Ресей энерго жүйесінің бірігіп жұмыс істеуі_гсонымен қатар Ақтөбе және Орал энерго желілерінің сүрансын қамтамасыз ету мүмкін болар еді.

Бірақ қазіргі кезде Қазақстан және Ресей Федерациясының энерго жүйесінің бірігіп жұмыс істеуі бірқатар объективті

себебтерге байланысты жүзеге асырылмай жатыр. Бұл Ресей мен Қазақстан арасындағы электроэнергетика саласындағы сауда — экономикалық қатынастарынан көрінеді.

Қазақстан энергожүйесінің Орта Азия, соныц ішінде Қырғызстан энергожүйесімен бірігіп жұмыс істеуінде мәселелер бар.

1996 жылы 29 наурыздағы қатысушы мемлекеттердің

энергетикалық жүйелерінің бірігіп жұмыс істеуі туралы келісім
шартта Кеден Одағы елдерінің машина жасау және

энергетикалық кәсіпорындарының бірігіп жұмыс істеуін қарастырылған.

Осы арқылы Кеден Одары елдерінде электроэнергетикалық рынок құру және оның дамуында бірнеше мәселелердің шешілуі 1996 жылы 29 наурыздағы келісім шартты жүзеге асырып, соның нәтижесінде осы елдерде экономикалық өсу орын алды.

Келесі маңызды мәселелердің бірі бүндағы Кеден Одағы елдерінде өндірістің мүнай газ өндіру және мүнайды қайта өңдеу саласы болып табылады. Осы саланың дамуы, әсіресе Қазақстан мен Ресей Федерацияеы ушін саяси маңызды. Мәселе болып табылады. Осы елдердің бірігуінің кеңеюі Ресей территориясы арқылы Қазақстан мүнайының тасымалдануы жоғарлайды. Бұл тасымал Атырау Самара мүнай қүбыры арқылы, одан ары Беларусь территориясындағы Транс мүнай қүбыры арқылы тасымалданады.

2002 жылы Ресей Федерациясымен Қазақстанның мүнайын
экспорттау 12 млн. тоннаға жеткізу туралы шартқа қол
жеткізілді. Атырау Самара қүбырын қайта қуру туралы

сұрақтар қарастырылып жатты. Осыған байланысты Қазақстанның Ресей федерациясымен Қазақстанның мунайын алыс шетелге жеткізу туралы үзақ (5 жылдан кем емес) уақыттың транзиттік кепілдіктер беру туралы келісімге қол жеткізу керек. Қазақстан мүнайын Ресейге экспорттау мәелелері осы елдерг арасында

сәйкес кеден саясатын жургізуді керек отеді. Мұнда Ресей
Федерациясының территориясы арқылы экспортталатын

Қазақстан мұнайы кеден декларациясымен алып жүрілді, және Ресей Федерациясының территориясы арқылы одан ары қарай Қазақстанның мұнайын экспорттау үшін декларацияны қайта ресімдеу жасалады, сол үшін қосымша ақы алынады (4 -8 цент I тонна үшін). Ресімдеуді екі рет жүргізбес үшін кеден қүжаттарын ресімдеу бойынша қызметтерге ақы төлемей, ресімделген кеден декларациясын тіркеу жүйесіне өту керек.

Қазақстан мұнайын тасымалдауда Қазақстан Беларусь
бірігуінің маңыздылыры жоғары. Қазақстан және Беларусь

үкіметінің Атырау Самара ^ мүнай қүбырына қатысты

мәселелердІң кезеңдік шешілуін Беларусь жағымен де ақылдасу
керек. Оның территориясы арқылы өтетін Дружба 1

қүбырының қуаттылығы туралы мәселелерді шешіп алу қажет. Себебі ол Қазақстан мұнайын Батыс және Шығыс Европаға (Польша, Германия) тасымалдау көлеміы кеңейтеді.

Қазақстан мүнайын келешекте тасымалдаудың кілітті

элементі Қазақстан мүнайының қара теңіз экспортының терминалына шығатын КТК жобасы болып табылады. Бұл жобаға қатысушылар : Ресей, Қазақстан және АҚШ. Мүнай қүбырды іске қосу 2004 жылдың маусымына белгіленген. Бұл жоба бойынша қүбыр арқылы бастапқыда жылына 28 млн. тонна мүнай өтуге болады, соның ішінде Қазақстаннан — 20,2 тонна жылына. Кейін оның өткізу мүмкіндігі кеңейген соң, жылына 67 млн. тонна. Осы қүбырдың Іске қосушы Қазақстанда бірқатар мұнайгазға қатысты мәселелерді шешу мүмкіндігі туады.

Мысалы, қалыпты темппен мүнай өндіруді дамыту мүмкіндігі. Ол жеткілікті түрде мұнай экспортын жүзеге асыруға көмек береді.

Осы жобалардың жүзеге асуы Қазақстанның және Ресей Федерациясы мүнайының әлемдік рынокқа экспортталуын

көбейтті. Осыған қатысты Ақтөбеде өндірілген мұнайды Атырау МӨЗ на жеткізу ушін Кенкияп Атырау құбыры жобасын салу керек. Осыдан кейін Атырау Самара құбыры арқылы экспорт үшін КТК — ға жеткізілу.

Осы жардайда сәйкес Кеден Одағы елдері бір энергетикалық кешен құру үшін өзара сәйкес тармфтер енгізуі керек.

Келесі маңызды мәселелердің бірі, Қарашыранақ газын Оренбургтегі газды қайта өңдеу заводында қайта өңдеу болып табылады.

Қазақстанның географиялық орналасуы Орта Азия және Ресей Федерациясы арқылы әлемдік рынокқа газды тиімді экспорттауға мүмкіндік береді.

2003 жылы 10 қазанда өткен Саммитге Кеден Одағына катысушы 5 елдің тарихында жаңа айтулы елеулі оқиға болды.

Себебі Еуразиялық экономикалық қауымдастық (ЕурАзЭҚ-ЕурАзЭС) құрутуралы кұжат қабылданды. Осы саммитте Қазақстан басшысы президент Нүрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Кеден Одағында калыптасқан жағдайды сараптай, сипатгай келе, тығыз интеграцияның дамуы бестік елдерінін экономикалық ахуалына оң ықпал ететінін айтып өтті.

Еуразиялық экономикалық қауымдастық кұру мәселесі саммигге ен басты құжат ретінде қаралды. Беларус Республикасының, Қазақста? Республикасының, Қырғызстан Республикасының, Ресей ФедерациясыныІ және Тәжікістан Республикасьшың басшылары бұл жаңа экономикалыі ұйымның интеграциясының ілгері жылжуына тиімді әсер ететіндігін келісетіндіктерін білдірді.

Басқосуда президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Еуразиялы экономикалық қауымдастық құру туралы шешімді Қазақстанның Кеденді Одаққа қатысушы елдердің интеграциялық күш жігерін сапалық жан деңгейге көтеруге мүмкіндік беретін тектік ретінде қарастыратынын ата көрсетті. Еуразиялық экономикалық қауымдастык Еуразиялық одақ, басқа І халықаралық ұйымдарға жақын үлгідегі принципті жаңа қүрылым.

Екінші жағынан Еуразиялык экономикалық қауымдастықі Қазақстанның 1994 жылғы Еуразиялык одақ туралы бастамасын жүзе

асыруға бастайтын төте жол ретінде қарастырған жөн. Әрі бұл шешімде ұжымдық саяси ерік, көп қырлы ынтымақтастық, нақты интеграция мәселелері орны алады.

Еуразиялық экономикалық қауымдықтың жоғары органы
мемлекетаралық кеңес болып табылады. Оған иытеграцияны дамытуға
бағытталған іс-әрекеттерге бастамашы болу өкілеттігі берілді. Онын

құрамына мемлекет басшылары, премьер министрлер кіреді. Бұл жерде бір мемлекет бір дауысқа ие және міндетті консенсус.

Жаңа ұйымның іс-қимыл жасайтьшр енгізгі органы — Интеграциялык комитет. Сонымен қатар қатысушы елдер мемлекет басышлары тағайындайтын Тұрақты өкілдер комиссиясы органы енгізілді. Мемлекетаралық кеңес пен Интеграциялық комитеттің қызметін қамтамасыз етуді ұйымдастыру міндеті интеграциялық комитет хатшылығына жүктелді. Хатшылыққа Бас хатшы жетекшілік етеді. Интеграциялық комитетте Ресей — 4 дауысқа, Қазақстан 2 дауысқа және Беларуссия 2 дауысқа, Қырғызстан 1 дауысқа және Тәжікістан I дауысқа ие болды. Яғни, 4-2-2-1-1 формуласы қолданылды. Дауыс беруді бұлай бөлу әр елдің экономикалық салмағына қарай болды.

Осы Еуразиялық экономикалық қауымдастық жұмысы келесі негізгі мәселелерді шешуге бағытталды:

Сыртқы сауда және кеден саясаты саласында — еркін сауда режимінің
толық көлемде ресімдеуін аяқтау; Бірыңғай кеден тарифтерін белгілеу;
ДСҰжәне басқа да халықаралық экономикалық ұйымдармен өзара
байланысты бағытгы қалыптастыру;
Валюта бақылауы және валюта реттеудегі жеңілдетілген тәртіп;
Төлем — есеп қатынасы қызметінің тиімді механизмін кұру;
Кедендік реттеудегі жеңілдетілген жалпы жүйе құру; Қауымдастык
шекарасындағы экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
Контробанда және баска да кеден кұқық бұзушылықпен күрес.
Экономикалық саясат саласында — экономикада келісілген кұрылымды
қайта кұру жүргізу;
Әлеуметтік — экономикалық дамудың біріккен жаңа бағдарламасын жасау
және оны жүзеге асыру;
Өзара әрекет етуші валюта-қаржы жүйесін қамтамасыз ету;
Жалпы төлем жүйесін қүру;
Шетел инвестициясы рыногында тең күқылы болу;

Әлеуметтік — гуманитарлы салада — ғылым мен мәдениеттің дамуы, білім
берудің ұлттық жүйесінің үйлесімі;
Құқық саласында — ұлттық заңды жақындастыру және үйлестіру, жалпы
құқық кеңестігін құру мақсатында құкык жүйесінің өзара әрекет етуін
қамтамасыз ету мемлекетаралық мәжіліс аяқталғаннан соң.

Қазіргі таңда Еуразиялық экономикалық қауымдастық өз қанатын жаюда.
Бұл аптадағы әлемдік ерекше оқиға Мәскеуде өткен Еуразиялык

экономикалық қауымдастықтың Мемлекетаралық кеңесінің кезекті мәжілісі. Оған Ресей, Қазақстан, Беларусс, Тәжікістан Республикаларының басшылары қатысты.

Бір ерекшелігі, Мәскеудегі мәжіліске Молдова президенті В.Воронин сырттай бақылаушы ретінде қатысты. «Бұл ел болашақта толық мүше болып қосылмақ. Мұндай тілекті Украина басшылығы да білдірді. Мемлекетаралық Кеңестің Үкімет басшылары деңгейіндегі кездесу нәтижесінде президенттер мәжілісінде 19 құжат қабылданды. Еуразиялық экономикалық қауымдастыктың ішкі рыногын қорғау, терроризм және есірткі бизнесінің қаупімен күрес, шекара мәселесін реттеу, сондай-ақ Еуразиялык экономикалық қауымдастықтың экономикалық құрылымдық жүйесіне өзгерістер, эмблемасы мен жалауын бекіту, жаңа мүшелерді қабылдау тәртібі, тағы басқа мәселелер қарастырылды. Әлемдік жаһандасуға қосылу бағытында экономикалық қауымдықтың болашақта экономикалық одақ болу мүмкіндігі де қозғалды. Соның дәлелі ретінде Ресей мен Қазақстан мемлекеті басшылары Каспий мәселесмі жөнінде ортақ келісімге келді. Үжымдық қауіпсіздік келісімінің саммитінде президенттер қорғанысты нығайту жайында сөз етті. Әсіресе, Орталық Азиядағы үжымдық жедел әрекет күштерінің тұрақты оперативтік тобын қаржыландыру, бірлескен әскери штаб қүру, әскери техникалык саладағы ынтымақтастықты тереңдету мәселелері қаралды. ¥ҚК-ге кіретін алты мемлекет осы бағытта өзара ортақ келісім жасады. Мәскеу сапары еліміздің экономикасы мен сыртқы саясатына қатысты біраз мәселелерді шешті. Сондай-ақ, Еуразия қауымдастығы идеясының тамырлана бастағанын көрсетті. Мәскеуде өткен Еуразиялық экономикалық қауымдастығынын мемлекетаралық кеңесінің кезекті мәжілісінде Қазақстан мен Ресей арасындағы экономикалық қарым-қатынастың кең ауқымды мәселелері қаралып, маңызды келісімге қол жеткізілді. Ресей президенті В.Путин мен Қазақстан елбасы Н.Назарбаевтың ресми кездесуі мен келіссөзі екі ел

арасындағы Каспий теғізі мұнай аймағына катысты осы күнге дейін дау тудырып, келген мәселені біржолата шешті. Каспийдің солтүстік бөлігі түбінің ресурстарын игеру жөніндегі мемлекеттік құжатқа кол қойылды. Нақты анықталмаған үш кенішті екі ел бірлесіп пайдаланатын болды. Осыған орай

Н.Назарбаев: «Мүның өзі екі мемлекетке пайдалы, өйткені Қазақстан мен Ресей арасындағы сенім деңгейін көрсетеді. Біздің елдеріміздің стратегиялық әріптестігі айрықша мәнге ие болды»,- деді.

Әрине, мүны көрші әрі ынтымақтас екі елдің кезекті жетістігі деп санауға болады. В.Путин бірлескен хаттаманың Ресей мен Қазақстанның Еуропадағы. Солтүстік Америкадағы барлық әріптестері үшін байыпты белгі болып табылатындығын, алда Каспий қайраңын игеруді инвестициялау барысын белсенді ету қажеттігіне байланысты ойларын білдірді.

II тарау. ҚР-НЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІП ЖӘНЕ ОНЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмүны.

Кез келген мемлекет күрылғаннан кейін , ұлттық мүдде пайда болғаннан кейін ,сонымен қатар экономикалық мүдде пайда болғаннан кейін өзінен- өзі экономикалық қауіпсіздік проблемалары туындайды .

Экономикалық қауіпсіздік — Бұл ішкі және сыртқы күшті себептерден өмір сүрудің әр түрлі салалары мен облыстарында туындайтын мемлекеттің өзінің өмір сүруіне және үлттық мемлекеттік мүддеге деген қауыпті жоюды қамтамасыз етуді айтамыз.

Әлемдік тәжірибе дәлелдегендей , экономикалық қауіпсіздікті құружәне
оны пайдалану кез келген мемлекеттің стратегиялық маңызды шарасы

болып табылады.

Алдымен үлттық қауіпсіздіктің бірнеше ерекшеліктерін анықтап алу қажет: 1-ден, үлттық қауіпсіздік түсінігі нақты — тарихи мазмүнға ие , яғни нақты жағдайға нақты анализ қажет. Бұл анализ облыстарда қандай кауіп бар және оның қауіпсіздік дәрежесі қандай деген сүраққа жауап беруге қолданылады.

2- ден, үлттық қауіпсіздік белгілі бір мінезге ие. Экономикалық қауіпсіздік
кері өлшемдермен сипатталады, яғни қауіптілікпен, кері әсер етулермен

,әлеуметтік параметрлермен .

3-ден, үлттық қауіпсіздік мәні және оның қаупі проблемалары мемлекеттің, жекелеген аймақтардың және әлемдік ыытымақтастықтың дамуы кезінде өседі. 4-ден, үлттық қауіпсіздіктің критерийлері мен параметрлері, оның әр елде әр түрлі екендігіне қарамастан соңында ол экономиканың жалпы тендециясымен және адамзаттың әлеметтік тенденциясымен тығыз байланысты .

5-ден, үлттық қауіпсіздік мәнінің мазмүнына әдетте үлттық мемлекеттік мүдде мен үлттық идея әсер етеді. Үлттық қауіпсіздік экономикалық

қауіпсіздікке қарағанда мағынасы өте кең .Ол өзіне қорғанысты,

экономиканы, энергетикалық қауіпсіздікті қосады .

Ұлттық қауіпсіздіктің ең басты фақторларының бірі экономикалық қауіпсіздік .

Ресейдің атақты экономисті Л.И.Абалкин «экономикалық қауіпсіздік» түсінігін аша келіп, келесі Збасты элементін ашып көрсетті:

экономикалық тәуелсіздік ;
ұлттық экономиканың тұрақтылығы ;
өзінің дамуға және прогреске қабілеттілігі;

Экономикалық қауіпсіздік мәнін түсіну үшін оның «даму» және «тұрақтылық»

Түсінігімен тығыз байланыстылығын анықтап алу қажет . Бұл түсініктер экономикалық қауіпсіздіктің басты сипаты және экономикалық қауіпсіздіктің басты атрибуты болып табылады. Даму- Бұл экономикалық кауіпсіздіктің компоненттерінің бірі. Егер экономика дамымаса, онда оның өмір сүргіштігі бірден төмендейді . Сонымен қатар ішкі және сыртқы қауіптерге деген карсы түрушылығы төмендейді.

Тұрақтылық және қауіпсіздік — бір жүйенің маңызды элементтері болып табылады .

Қауіпсіздік Бұл объектінін өзіндік өмірсүргіштікке және дамуға

қабілеттілігіне сыртқы және ішкі қауіп кезіндегі байланыстылығы.

Экономикалық қауіпсіздік түсінігі әртүрлі субъектілерге қатысты.Мысалы: азаматтар ға және жеке кәсіпкерлерге, мемлекеттік кәсіпкерлікке, үлттық және мемлекеттік экономикаға.

Ішкі экономикалық сферада кауіпсіздік мақро және микро экономикалық дамудың табиғи, техника-экономикалық, инфрақұрылымдық, әлеуметтік және т.б. фақторлармен, әртүрлі түрақтькпықты және қүрылымды бүзатын әсерлерден ішкі иммунитетпен және сырттан қорғанумен байланысты болады.Сыртқы экономикалық сферада қауіпсіздік елдің әлемдік рынокта бәсекелестік қабілеттілігін, оның валюталық тұрақтылығын, мемлекеттін

қаржы жағдайын білдіреді.Ашық экономика кезінде елдің әлемдік шаруашылыққа енуі кезінде оның негізгі проблемасы елдің экономикалық тәуелсіздігі болып табылады.

Аралас экономика кезінде, барлық шаруашылык жүргізуші субъектілер қызметін дерективті түрде бағыттай алмай жатқанда, ҚР-ң экономикалық қауіпсіздігіне қолдау жасау үшін қоғамдық өндірістік процестерге тиімді әсер етуді қамтамасыз ететін белгілі бір реттеулер қажет.Ол өндірістер: мақроэкономикалық параметрлер, салалық өндіріс құрылымдары, баға және қаржы ақша ағымдары.

Экономикалық қауіпсіздік проблемаларын шешу үшін және оның әдістерін анықтайтын көптеген әдістер қатарынан келесі 2-фақторды бөліп қарастыруға болады:

1-ден, Бұл-ұлтықэкономика жағдайы, оның бәсекелестік қабілеттілігінің діңгейі.

2-ден, Бұл-әлемдік шаруашылықтағы бәсекелестік денгейі, әлемдік рыноктағы белгілі бір орын үшін күрес.

Экономикалық қауіпсіздік дегеніміз-Бұл «ескі» бір орталықтан басқару және милитаризацияланған экономика емес, ол әлемдік даму «шақыруларына» өзінід мобилділігімен және жоғары технологиялы жаңа рыноктык, динамикалык, белгілі бір бағыты бар экономика.Рыноктық аралас экономика кезінде мемлекеттің маңызды қызметі- күқық кепілі атынан кез-келген келісімдер мен контрақтілерді сот билігі және сот шешімінің орындалуын күштеп орындату арқылы жүзеге асырылады.

Республикадағы нарық экономиканың қалыптасуына байланысты экономикалық қауіпсіздікті кдмтамасыз ету проблемасы бірнеше деңгейлі маңызға ие болды.

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне объективті түрде ғана емес,сонымен қатар субъективті түрде де бірнеше фақторлар әсер етеді, мысалы, белгілі хальщаралық саяси және экономикалық ұйымдар қызметінін,

шетел мемлекеттерінің, арнайы қызметші мекемелердің,ірі фирмалардың және корпорациялардың және жекелеген жоғары түрған тұлғалардың қызметінің. Қазіргі потенциалды экономикалық қауіпсіздік қаупіне мыналар жатады:

— рыноктың жоғалуы және өндірістің құлдырауының өсуі;

ғылыми-техникалық потенциялдың және экономиканың

деиндустриялизациясы;

— сыртқы қарыздардың тым жоғарылап кетуі;

мықты біртұтас экономикалық кеңістікті орнатудағы қиыншылықтар.
сонымен қатар салааралық және аймақаралық тауарлар, капиталдар және
жұмыс күшінің ауысуындағы кедергілердің болуы, бюджетаралық
қатыныстардың реттелінбеуі;
менедженттің төмен сапалылығы, техникалық және технологиялык артта
қалуы;
эффективтілігі төмен жинақтау (нақопление), адам капиталына және негізгі
қорға деген инвестицияның деңгейінің төменділігі;
салық жинаумен төлем тәртібінің төмен деңгейі, өмір сүргіштігі төмен
кәсіпорындардың тым көптігі;
экспорт және импорт кұрылымының эффективті еместігі,әлемдік рынок
коньюктурасына деген жоғары тәуелділік; сыртқы рынокта Қазақстан
экспортерлері үшін дискриминациялық барьерлердің сақталуы;
табыс деңгейі бойынша халықтың жоғары дифференциялдылығы, төмен
өмір сүргіштіктің деңгейінің жоғарылығы;

Қауіпсіздіктің негізгі объектілері мыналар: жеке адам-оның күқығы және еркіндігі; қоғам-оның материалдык және рухани кұндылығы; мемлекет-онын конституциялық құрылысы, егемендігі және территориялық біртұтастығы;

Мемлекеттің экономикалық жүйесі күрделі иерархиялық қүрылымды білдіретін болғандықтан экономикалық қауіпсіздік объектілері болып, экономикалық қатынастың әртүрлі деңгейі табылады:

— мақроэкономикалық деңгей- елдің экономикасы;

аймақтык және салалық деңгейлер- Республика объектілерінің жоне
салалар экономикасы;
микроэкономикалық деңгей- рынок агенттері;

жанүя және жеке адам деңгейі- елдің әрбір азаматының экономикалық

мүддесі;

Көрсетілген экономикалық объектілердің мүддесі өзара байланысты және

кері байланыста болады.

Қазақстандағы экономикалық қауіпті жою үшін мемлекет саясаты экономикалық дамуға бағыт алуы қажет.Экономикалық фақторларды дүрыс бағаламау- саясат және соғыс сферасында қауіптің шиеленісуіне әкеліп соғуы ықтимал.Мұндай қауіп ішкі және сыртқы сипат түрінде туындайтындығына көзіміз жетеді.Дамыған экономика, елдің өмір сүрү деңгейінің төмендігі, мамандар біліктілігінін төмендігі және ең бастысы мақро,микро деңгейдегі экономикалық және саяси билікті қолдана отырып жемқорлыққа жақындығы- Қазақстанның кауіпсіздігін құрайтын фақторлар болып табылады.Сондықтан экономикалық дамудағы ішкі кайшылықтарға ерекше көңіл аудару керек.

Сол сияқты, қауіпсіздік әртүрлі формаларда көрініс алуы мүмкін, соғыс, саяси фақторлардан бастап әлеуметтік, қаржы, сауда ақпарат фақторларына дейін; Бұлардың әрқайсысы өз бетінше іске асырылып отырады.Мұндай автономды режимнің болуы, біздің ойымызша, экономикалық тәуелділіктің негізі сауда, қаржы техника сияқты фақторларын, сонымен қатар азық-түлік дағдарысы,экология, қылмыстың өсуімен байланысты экономикалық қауіптерді қарастыру кажеттілігі туындайды.

Сауда тәуелділігі екі вектордың нәтижесі болып табылады: бір жағынан сауданың өнеркәсібі дамыған елдерге тәуелділігі, ал екінші жағынан-әлемдік нарықтағы циклдық өзгерістерге тәуелділігі.Дамушы елдердің тәжірибесі бойынша, шетел капиталы қатан мемлекеттік реттеу жағдайында да сыртқы сауданы өзіне жағымды бағытта жүргізудің жолдарын табады.

Жүзеге асыру құралдары ретінде несиелік саясат және банктік бақылау қолданылуы мүмкін. Тәуелділік модельдері әр түрлі болуы мүмкін:

инвестицияланған тауарларға арналған негізгі қорлар тек солардың
фирмалары арқылы алынады;
өнеркәсіптік, ауыл шаруашылығыньщ және басқа да салалардың
құрылымын реттеу,яғни саясаттың негізгі инвестор елдердің үлттык
мүдделерінен және олардың нарық көлемінен түрады ,

Мұндай экономикалық саясаттьщ арам ниетке істелген әрекет екендігіне талас болуы сөзсіз. Шетел мемлекеттерінің сыртқы экономикалық шараларының өзіндік ішкі мақсаттары болғанымен, бірақбірақ оған жеткізген тиімділік біркелкі емес.

Мысалы, Қазақстан үшін белгілі бір келісім тек кана бір стратегиялық мақсатқа қызмет етуі мүмкін. Мысалы, сауда балансын жақсарту және шетел валютасының ағымын көбейту, ал дамыған елбірнеше мақсаттарын іске асырады.

Әлемдік шаруашылық тәжірибесі көрсеткендей, көптеген ақциялардың әдейі істелетіндігі көрінеді. Дәлірек айтқанда, экспорт пен импортты көбейту немесе азайту (эмбарго, импорттарифтері,квоталар, несиелерді қысқарту және т.б) арқылы экономикасы дамыған ел нашар дамыған елге өздерінің мақсатына сәйкес іс-жасауына мәжбүр етеді.

Сауда осалдығымен қатар, Қазақстан үшін қаржы-

экономикалықбайланыстар да қауіпсіздік үшін қатер болуы мүмкін және оның салдары көпжақты болып келеді.

Капиталдың және еңбектің төмен деңгейдегі өнімділігі ең кемінде жай үдайы өндірісті де қамтамасыз ете алмағандығы және технологилық, өнеркәсіптік потенциялдың деградациялық қүрамы негізгі өңдеуші бөліктердің алдына аман қалу мәселесін қойып отыр. Шаруа шылық жабдықтарының барлығы қазіргі кездегі талаптарға сәйкес емес , ал көбісі тез уақытта жаңа ресурсты үнемдейтін жабдықтарға ауыстыруды талап етеді . Бірақреспубликаның осалсыздығын қамтамасыз ету тек қана халык

шаруашылығының салаларынды негізгі қорларды жаңартумен ғана шектелмейді. Үлттық нарық шеңберінде капиталды шынайы қорландыру процесі өте қиындатылған және оның күрделі де жаңа ыңғайын табуды талап етеді. Индустрияның жана кезеңі өнімнің капиталды көп кажет ететіндігімен байланысы.

Егер бұл инвестициялық шектеуді жойсақ ең тәуір дегенде біз өндіріс барысын бұрынғы көлемінде және бұрынғы техникалық базада қайталаймыз, ол болса капиталистік өндіріс тәсілінің алдындағы деңгейге тән. Сондықтан, қорландырудың көлемін көбейту үшін сырттан көмек қажет.

Дамушы елдің экономикасында сыртқы қарыздар улкен үлес алады. Шетел капиталын орналастырудың нақты концепциясының болмауы, яғни табыс қарқынының өсуінің жеткіліксіздігі және қарызды төлеу есебінен өсіп жатқан сомаларды өтеу қажеттілігі қайтадан қарыз алуға мәжбүр етеді. Бұл жағдай төлем қабілеттілігінің дағдарысына және қаржы киындықтарынын үзаққа созылуына әкеліп соқтырады. Несие беруші банктер карыз елдер экономикасына араласа отырып, экономикаға «шипалы» құралдарды ұсынады. Осылайша, есбін тауып , ол елді тәуекелділікке әкеледі, басқаша айтқанда, үлттық экономикалардын дамуын ол ел территориясынан тыс елдегі орталықтар реттейтін болады.

Экономикалық қылмыстардьщ қазіргідей өсу жағдайында реформалардың ойдағыдай және табысты жүзеге асырылуына мүмкіндік болмайды. Сондықтан, өкімет функцияларын атқару бөлімі берілген күшті меншікті мақсаттарда қолдануы экономикалық қауіпсіздіктің бірден- бір қатері болып табылады . Басқарушылар қолда бар күшін, өзіндік мүдделерін және беделін сақтау үшін қолданылады, Бұл жеке азамат үшін және жалпы қоғамға қауіп-қатер келтіреді.

Басқа мемлекеттер, ең алдымен ТМД елдері арасындағы төлемдер және өзара міндеттемелер жайлы келісімге келу экономикалық қауіпсіздіктің және қаржылық тұрақтылықтың бірден-бір фақторы болып табылады.

Нарық қатынастарына көшу және сонымен байланысты республикадагы экономикалық жағдайдың өзгеруі экономикалық және мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ететін күкық негіздерін жақсартуды талап етеді. Оларды іске асыруды мемлекеттік басқару органдары орындайтын болғандықтан, өзгермелі экономикалық жағдай ұйымдастырушылык кұрылымның реформалануын қажет етеді, сонда экономикалық өркендеуге, экеономикалық қауіпсіздікке және ҚР-нің қауіпсіздігіне тиімді түрде әсер етуге мүмкіндік туындайды.

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін камтамасыз етуде кеден органдары үлкен роль атқарады. Кеден органдары сыртқы сауда айналымын реттеуге қатыса отырып, сонымен қатар фискалдық функцияны жүзеге асыра отырып, ол мемлекет бюджетін толықтырады және сол арқылы мемлекеттің экономикалық проблемаларын шешуге көмектеседі.

Кеден органдары протекционистік шаралар арқылы мемлекеттік өндірісті қорғайды. Қазіргі кезде ҚР-ның экономикасы ашық болғалы бері бүрыгыға қарағанда ҚР-нын экономикалық қауіпсіздігі күрделі проблемаға айналды.

Оны қамтамасыз етуге кеден органдары СЭҚ-ті реттеуге жауапкершілікте болады.

ҚР-ның заңына сәйкес кеден органдарының күзыретіне келесілер тиесілі болып табылады:

ҚР кеден саясатын қүруда және оны жүзеге асыруға қатысады;
Заңдылықты қамтамасыз етуді, кеден ісін жүзеге асыруда азаматтардың.
кеден органдарының, мекемелердің және ұйымдардың мүдделері мен
құқығын корғауда шаралар қолданады;
ҚР экономикалық негізі болып табылатын ҚР- ның экономикалық
қауіпсіздігін өзінің қүзіреттілігі шегінде камтамасыз етеді;
ҚР экономикалық мүдделерін қорғайды;
Сауда-экономикалық қатынастарды реттеуде кедендік реттеудің күралдарын
пайдаланады;
Кеден салықтарын, баждарын және т.б кеден төлемдерін алады;

ҚР-ң кеден территориясынан өткізілетін тауарлардың өткізу тәртібін
қамтамасыз етеді;
Контрабандамен, салық заңдылықтарын және кеден тәртібін бұзушылықпен,
кеден шекарасы арқылы наркотикалық заттардың, карулардың. ҚР және
шетел мемлекеттерінің халқьі жинаған археологиялық, тарихи, көркем
заттардың, жоғалып кету қаугті бар жануарлар мен өсімдіктердің және т.б
тауарлардың заңсыз айналысымен күрес жүргізеді, сонымен қатар
халықаралық терроризммен күресуде көмек береді;
Кедендік ресімдеу мен кеден бақылау^ш жетілдіреді және оны жүзеге
асырады, ҚР-ның кеден территориясынан өтетін тауар айналымын тездетуге
жағдай жасайды;

Ю.Кедендік сыртқы сауда статистикасын және арнайы статисктиканы

жүргізеді;

П.СЭҚТНжүргізеді; 12.СЭҚ субъектілерінің, сонымен қатар азаматтардың, ұйымдардың.

мекемелердің және кеден органдарының СЭБ-ын дамытуға көмектеседі; ІЗ.Мемлекет қауіпсіздігін, қоғамдық тәртіпті, адам денсаулығы мен өмірін,

жануарлар мен өсімдіктерді, сырттан ^селетін тауарлардан қазақстандык

түтынушылар мүдделерін қорғаудағы шараларды жүзеге асыруға

көмектеседі; Н.Қазақстан мүддесіне стратегиялық маңызы бар материалдардың сыртқа

әкетілуін бақылауды жүзеге асырады;

15.Өз құзыреттілігі шегінде валюталық бақылауды жүзеге асырады; Іб.ҚР-ң халықаралық міндеттерін орындауды қамтамасыз етеді, ҚР-ң

халықаралық келісім-шарттарын жасауға қатысады, шетел мемлекеттерінін

кеден және т.б компетентті органдарымен, халықаралық ұйымдармен кеден

ісі сұрақтары мен айналысатын, ынтьшақтастықты жүзеге асырады; ІТ.Кеден ісі саласында консультативтік және ғылыми-зерттеу жұмыстарын

жүргізеді;

18.ҚР Президентінің, Парламентінің, Үкіметінің және т.б мемлекеттік органдардың, кеден органдарының, мекемелердің және азаматтарының кеден сұрақтары бойынша мәліметтерін бекітілген тәртіппен жүзеге асырады;

19.Біртұтас каржы-шаруашылық саясатты жүзеге асырады, кеден органдарының әлеуметтік және материалдық-техникалық базасын дамытады;

Қазақстанның кеден қызметінің приоритетті бағыты болып, құрылған программада белгіленгендей, мыналар табылады: фискалды және құқық қорғаушылық функцияны жүзеге асырады, кедендік бақылау және кедендік ресімдеу технологиясын жетілдіру, мемлекеттің экономикалық кауіпсіздігін және оның экономикалық мүдделерін қамтамасыз ету.

ҚР экономикалық қауіпсіздігін күшейтуде барлық мемлекеттік органдар қызмет атқарады, бұл олардың Конституциялык қызметінің бірі болып табылады.Кеден органдарының қүзыретіне ҚР-ң экономикалық қауіпсіздігінің келесідей сұрақтары кіреді: контрабандамен, заңсыз валюталык операциялармен, кеден тәртібін бұзушылықтармен күресу, мемлекеттік бюджетті толықтыру және мемлекеттің экономикалық мүддесін және СЭҚ қатысушылардың мүддесін қорғауда мемлекеттік реттеу шараларын қамтамасыз етеді,

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде кеден органдарының басты қызметі-Бұл белгіленген кедендік қүқықты.к нормаларды сақтау үшін барлық қоғамдық қатынастар қатысушыларына әсер ету.

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі, оның экономикалық мүдделері және оны қорғаудың әртүрлі аспектілері бар. Мысалы, ішкі және сыртқы экономикалық мүдделер.

Ішкі экономикалық мүдделер өндірісті және ауылшаруашылығын дамытумен байланысты болуы мүмкім. Сонымен қатар көлікті және

байланысты дамыту мен байланысты болады, т.б кеден органдары өздерінің құралдарымен және өзіне тән әдістерімен аталғандарды және олардан пайда болған (жалпы мемлекеттік, аймақтық, кәсіпорындык және т.б) кәсіпорынньщ және шаруашылық жасаушы ұйымдардың мемлекеттік. аймақтық нақты мүдделерін қорғауға арналған

Кеден органдарының экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және мемлекеттің экономикалық мүддесін қорғау үшін қолданылатын құралдары мен әдістерін екі топқа бөлуге болады:

Құқықтық реттеу құралдары және құқық қорғаушылық қызмет әдісі.
Мұндай жағдайда кеден органдары заңдылықты бұзуға бағытталған
әрекетті заңға сәйкес өкіметтік билікті пайдалана отырып, құқықтық
күштеу, яғни санкциялар, қорғау шараларын қолдану. Бұл топ кеден
органдарының қүқық қорғаушылық қызметін құрады.
Сыртқьг сауда қатынастарын экономикалық реттеу күралдары және
әдістері.Олар: тарифтік реттеу (кеден төлемдері, алымдар, салықтар,
кеден қүнын анықтау әдістері, валюталық бақьглау, тауардың шыкқан
жерін анықтау және т.б) және тарифтік емес реттеу (эмбарго, әкелуге
тыйым салу немесе тауарларды шығаруға, тауарларды әкелуге және
әкетуге шектеулер: лицензиялар, квоталар, сертификаттаулар және т.б
шектеулер).

Кеден органдарының экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын кедендік реттеулер өзіне құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық шаралары мен программаларды қосады. Бұлар мемлекеттің экономикалық мүддесін қамтамасыз ету мақсатында, сауда экономикалық қатынастарды қамтамасыз ету және даму процесін оптималдау үшін, ұлттық экономиканы дамытуды ынталандыру және Бұл экономиканы бұзатын сырттан келетін деструктивті элементтерден шеттету үшін қолданылады.

2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен

құралдары.

Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің 2 әдісі бар: экономикалық және кұкықтық.

Экономикалық әдісіне СЭҚ-ті тарифтік және бейтарифтік реттеу шаралары және импорталмастыру бағдарламасын жүзеге асыру жатады.

Тарифтің көмегімен, сондай-ақ сыртқы сауда балансының белсенді сальдосын қалыптастырады, вапюта ағ&Імын арттырады, елдердің жекелеген аймақтарының дамуын кетереді. Одан басқа тарифтік реттеу қызметі салық жүйесімен тығыз байланыста жүргізіледі, ол өзіне тариф элементін жартылай алады да, сонымен оны толықтырады.

Кеден тарифі өзінің маңызы жағынан экономикалық сипатта деуге болады. Бұл жерде ол нырық экономикасы жағдайында болуына байланысты объективті шешім тауып отыр.

Импорттық тариф кеден реттеуінде негізгі үлесті алады, ішкі салык жүйесімен бірге қосылып, біріншіден, бағаның көлеміне ықпап етеді, кәсіпорындардың тиімділігі, ұлтықвалюта жағдайы, тауар күрылымынын қалыптасуы т.б. жүйелерді реттеуде көмек етеді.

Импорттық тарифті санау процесі кеден тарифіндегі өнімнің номенклатуралык позициясын анықтау ғана емес сондай-ақ, кедендік бағаны анықтау әдісімен тығыз байланысты,

Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданы реттеудің экономикалық әдістері болып тарифтік реттеу саналады. Олар мемлекет шекарасынан өту кезінде экспорттық-импорттық ағымдардың бағалық көрсеткіштеріне ыкпал етеді. Ен бастысы, тарифтік реттеу, тауарға кеден салығын салу әдісі мен тәртібін, сондай-ақ, сапық пен тарифтік түрлерін^ оның себептерін, кеден жеңілдіктерін беру тәртібін анықтайды.

Халықаралық ұйымдар мен бірлестіктер қызметінің көмегімен және де халықаралық жан-жақты келісімдер негізінде көптеген елдердің үлттык-тарифтік реттеу жүйесі бірдей принциптер мен тәртіптерге сүйенеді, сондай-

ақ„ олардың ішін ара көп ұқсастықтары бар, ол өздігінен халықаралық сауда процесін жеңілдетеді. Жоғарыда көрсетілген бағыттарды іске қосу үшін көптеген

өнімнің шыққан еліне қарап салык салуды өзгерту және алып тастау тәртібін

кіргізу. Импорттық кеден тарифінің белсенді бөлігі болып кеден салығының

мөлшерлемесін анықтау болып жатады.

Экспорттық кеден тарифі сыртқы сауданы реттеудегі тек шамалы елдер ғана

қолданатын құрал, негізінен дамушы елдер кіреді. Табиғи байлықка бай, бірақ

әлемдік тауар нарығында өздерінін шикізатты ұстау позициясын қолданады.

Кей жағдайда олар экспорттық бағаның өсуіне, сонымен бірге, елдің

вапютапық ресурстарының толығуына ықпал етеді. Бірақ, экспорттық тарифті

шектеу көмегімен экспорттың көлемі мен құрылымын өзгерту экспорттық

потенциалды төмендетіп ішкі бағаға инфляциялык қысым жасауға әкеліп

соқтырады. Көптеген елдерде кеден тарифін дамыту мынадай екі әдіспен

жүргізіледі; тауар номенклатурасын көбейту және белгілі бір өнімнің түріне

бірнеше ставка қою.

Бірінші әдіс қарапайым кеден тарифі деп аталады. Бұл әр тауарга бірдей

ставканың қойылуы деген сөз.

Екінші әдіс әр тауарға екі немесе одан да көп ставканын койылуы. Бұл

тауардың қандай елден шығуына байланысты. Соңғы жағдайда жоғары тариф

ставкасы автономды болып саналады да, оны бас тариф деп атайды. Мұндай

тариф сауда келісімі және шарттары жасалынбаған елдердің тауарларына

қойылады.

Ал төмен, яғни конвенциялық немесе минималды ставкаға жағымды тәртіпке

ие болған елдердің тауарлары жатады.

Кедендік тариф — — тариф ретінде өзінің экономикалық мағынасы мен сипаты

жағынан сыртқы сауда процесін нарықтық реттеуге жатады. Кеден салығы —

ақша жинағы ретінде не салық ретінде тауарға және басқа байлык түрлеріне

елдің шекарасынан өткенде салынатын салық. Барлық басқа сапықтар

сияқты ол тауардың бағасын көтереді немесе оның бәсеке қабілеттігін төмендетеді. Бағалық шектеулер кеден салығы арқылы тауардың топтарына және оның өңделу деңгейіне қарап белгіленеді. Импорттық кеден тарифтерін қолдану келесі мақсаттарды көздейді:

Шетел тауарларының ішкі рыногына ықпал етуді реттеу;
Отандық тауар өндірушілерді қорғау және елдің экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету;
Елдегі экономикалық жағдайды тұрақтандыру;
Ішкі және импорттық ресурстар негізінде тұтынудың ұтымды экономикалық
құрылымын қалыптастыру;
Үлттық экономиканы құрылымдық қайта құрылуына көмектесу;
Сауда және саяси мәселелерді шешу;

Мақсималды тарифтер көбінесе елдің қауіпсіздігі үшін өзін-өзі қамтамасыз етуге стратегиялық маңызды бар өнімді шығаратын немесе хапықаралық масштабта бәсекеге қабілетті салаларға орнатылады.

Импорттық баждардың минималды ставкілері елде өндірілмейтін өнімдерге немесе жоғары емес деңгейде ел өнеркәсібінің алдыңғы қатарлы салаларымен тұтынылатын өнімдерге белгіленеді. Қазіргі уақытта көптеген дамыған мемлекеттерде кеден баждары шикізат импортына, тым жоғары баждар дайын өнімдерге орнатылады, ал бұл ішкі өндірісті айтарлықтай дәрежеде ьінтапандырады.

Көптеген жағдайларда импорттык тауарлардың отандық аналогтары болады және оларға бәсекелестік тудырады. Мұндай шығындар мен бағалар арасында кұрылған арақатынастың есебінен анықталуы керек.

Осы шығындар мен бағалар арасындағы арақатынастар өнімнің топтары және түрлері бойынша кең диапозонда ауытқи алады, ал бұл импорттык баждардың өнім топтары және түрлері бойынша ставкілер өзгеруінің қажеттілігін алдын ала анықтайды.

—

Әкелінетін өнімдердің шектеулі ассортименті кезінде және көп мөлшердс әкелінген кезде кеден баждардың ставкілері нақты өнімдер үшін жеке орнатыла алады.

Кеден баждарды сыртқы экономикалық кызметті маңызды экономикалық реттеуші болып табылады, Соның көмегімен сыртқы экономикалық алмасу саласында мемлекеттің техникалық саясаты жүзеге асырылады, сондықтан импортталатын машиналар мен құрал-жабдықтар техникалық дәрежесі мен табиғи жағдайына инертті бола алмақ түгіл, моральді ескірген және табиғи тозған машиналар үшін артықшылық жасай алмайды. Белсенді сыртқы сауда саясатын жүргізумен байланысты Қазақстанның экспорттық-импорттық операцияларының көлемінің өсуі, кеден тарифтік реттеуінің өсуіне әкеледі. Сыртқы сауда операцияларын кеден тарифтік реттеу әлемдік экономикада маңызды орынға ие, өйткені түрлі елдердің тауарлары мен қызметтері арқылы экспорты мен импортының азайуына да, өсуіне де нақты әсер етуге болады. Әлемдік тәжірибиеде сыртқы сауданы реттеудің экономикалық маңызды әдістері кедендік тарифтік реттеу екендігі белгілі.

Кеден тарифтік реттеу мәселелері көп жақты. Әлемдік тәжірибеде кең таралған бағыттарының бірі әр түрлі преференциялар мен жеңілдіктер беру жүйесі болып табылады.

Тарифтік жеңілдіктер бір жақты немесе екі жаққа бірдей белгіленген шарггар бойынша кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға берілетін жеңілдіктер. Оларды мынадай жағдайдарда қолданады:

Шет елде жұмыс істеп жатқан Қазақстан кәсіпорындарына жіберілетін азык-
түлік, жабдықтау мен жасақтау заттары.
Теңіз кәсіпшілігін жүргізетін кемелердің қызметін қамтамасыз ету үшін
Қазақстанға әкелінетін кәсіпшілік өнімдері.
Үлттық валюта, шетел валютасы және бағалы қағаздар кеден төлемдерінен
босатылады.
Жүктер мен жолаушыларды халықаралық тасымалдауды жүзеге асыратын
көлік құралдары.

Қазақстанға ізгілік көмек ретінде әкелінетін немесе одан әкетілетін тауарлар.
Шет ел мемлкеттері және халықаралық ұйымдар тарапынан, кайырымдылық
мақсаттарда әкелінетін және әкетілетін тауарлар.
Қазақстан Республикасының Ұлтық Банкі үшін окелетін және окететін
тауарлар.
Кеден шекарасы арқылы жеке тұлғалар өткізетін өндіріске және
кәсіпкерлікке қатысы жоқ тауарлар.

Преференциялар сауда экономикалық саясатын жүргізудің тиімді кұралы

болып табылады және рынок өтіміне, шикізат көздерінің және капиталды

қолдану саласына бәсеке күресте қолданылады.

Қазақстанның шет ел мемлекеттерімен сауда саяси қатынастарын жүзеге асыру

кезінде Қазақстан Республикасының кеден тарифі бойынша бұрын төленген

бажды қайтару, бажды төлеуден босату, баж ставкілерінің төмендеуі немесе

преференциялық әкелуге тарифтік квоталарды орнату түрінде преференциялар

қолданылады.

Тарифтік преференциялардың қолданылу жағдайлары:

Преференциялар Қазақстанның басқа шет мемлекеттермен сауда саттық және

саяси қатынастарды жүзеге

асыру барысында қолданылады. Атап айтқанда Қазақстан мен еркін сауда

аймағы мен кеден одағы құрған немесе одақ қүруга әзірлік жасаған елдерден

әкелінетін тауарларға қолданылады.

Бес жылда бір рет қайта қаралып түратын ұлтықартықшылықтар берілетін
мемлекеттерден шығатын тауарға қолданылады.
Шекара маңындағы сауда айналысындағы тауарларға қолданылады.
Кедендік преференциялар Қазақстан Республикасының территориясына:

— Дамушы елдерден шығатын тауарларға қатысты;

— Нашар дамыған елдерден шығатын тауарларға қатысты преференциялар қолданылады. Кедендік реттеудің тағы бір түрі бұл — таритфік емес тосқауылдар.

Тарифтік емес шектеулер — — бұл ішкі нарыққа шет ел өнімдерінін кіруіне кедергі жасауДагы шектеу сипатындағы кешенді шаралар. Бұл шарттардың мақсаты — тауарлар импорттайтын елдердің бәсекелесу жағдайын күшейту ғана емес, сонымен бірге, ұлттык өнеркәсіпті, халықтың денсаулығын және өмірін, қоршаған ортаны, ұлттық кауіпсіздікті қорғау. Қосымша бейтарифтік шектеулер экспорт операцияларында қолданылады, Бұл жерде де мақсат ұлттык, нарықты қорғау. ; Қазіргі кезеңдехалықаралық шеңберде үш жүздей бейтарифтік шектеулер түрлері бар. Ең көп тараған классификациялык әдіс тікелей немесе жанама сыртқы сауданы реттейді және бірнеше топқа бөлінеді. Қазақстанда бейтарифтік шектеулердің барлык түрі қолданылмайды, бірақотандық қауіпсіздік қажеттілігіне байланысты бейтарифтік шектеулерді толық қолдану қажет болады.

Бейтарифтік шара үлкен екі топқа бөлінеді: экономикалық, әкімшілік. Басіы экономикалық бейтарифтік шектеулерге баждардың ерекше түрі, әртүрлі салықтар мен алымдар, импорттык депозиттер, валюталык реттеу әдістері жатады.

Әкімшілік бейтарифтік реттеулер көп түрлі болады: эмбарго, лицензиялау, квоталау, еркін экспортты шектеу, монополиялық әдістер, протекционистік саясатты стандарттық және техникалық шаралар қолдану, қосымша кедендік іс қағаздары мен күжаттары нарық механизмі арқылы қызмет етеді де, импортты

және экспортты қымбаттатады. Ал екіншісі болса, нарық қатынасынан бәлек импорт кіруін шектейді және отандық тауарлардың шетке шығуын шектейді. Айта кететін нәрсе, егер біз экономикалық бейтарифтік шектеулерді қолдансақ, онда.нарықтағы соңғы сөз тұтынушыдан болады: ол таңдау және шешім қабылдау еркіндігін сақтайды. Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеудің көп тараған түрлері:

Тауарларды шеттен әкелуге немесе шетке шығаруға тиым салу;
Лицензиялау;
Квота белгілеу;
Кедендік тосқауыл және эмбарго;

Кейбір тауарларды әкелуге және елден әкетуге тиым салудың мақсаты ұлттық қауіпсіздікті сақтау, сондай-ақ қогамдық тәртіпті, халықтың өмірін, қоршаған ортаны, ұлттық нарықты қорғау болып табылады. Аталған тиым салу негіздері мен мақсаттары әр елдің саяси жәие экономикалық жағдайларына сәйкес өзгеріп отырады. Тиым салу түрлері:

Тек белгілі бір тауардың әкелуіне тиым салу, мұндай жағдайларда толық, уақытша және маусымдық шектеулер деп аталатын түрлері қолданылады;

— Ашық және бүркемеленген тиым салу; БҮҮ шешімдері негізінде белгіленген қағидалар мен нормаларды импортерлердің орындамаған жағдайларында қолданылады. Бүркемеленген шектеуге елдің ішкі суларына шет ел кемелерінің енуіне тиым салуды жатқызуға болады.

Лицензиялау халықаралық саудада өзінің үлкен ерекшелігімен көзге түселі және оның жауапты мемлекеттік ұйымдардың рүқсаТы мен нақты бір өнімнің көлемін алып кіруге қүқығы бар. Лецензиялау халықаралық тәжірибиеде

белгілі бір өнім ағымын қатал бақылайтын уақытша қолданылатын шара ретінде көрінеді, Бұл уақытша қажет емес өнімді импорттауға шектеу салу. Шетел тәжірибесінде лицензиялык тәртіптің шығу күнінен бастап импорттык өнімге лицензия беру тізімінің қысқаруы басталады. Бұл тәжірибені бірінші болып бастаған Франция елі еді. Бірақ кез-келген батыс мемлекеттердің Бұл тізімге бірнеше тарифтік позициядағы өнімдерді кіргізген. Қазіргі кездегі шетел тәжірибиесінде қолданылатын лицензия түрлері: негізгі және жеке болып бөлінеді.

Негізгі лицензия — фирманың белгілі бір өнімді импортқа шығаруы үшін тұрақты қызмет етуге берілген рүксат кағазы. Бұл шығарылатын өнімдердің көлемі, бағасы шектеусіз болады. Кейде лицензияда алып келетін өнімнін түріне рүқсат етілмейді деп көрсетіледі. Негізгі лицензия тізімі тұрақты, арнайы баспаларда басылады.

Жеке лицензия нақты бір өнімнің түріне бір рет сауда операциясын

жүргізуге беріледі. Бұл жерде алушының аты жөніөнімнің мөлшері, бағасы

және өнімнің шыққан елі көрсетіледі. Бұл қагаз жеке адамда болады, басқа

импортерге беруге болмайды және бір уақыт мөлшері керсетіледі.

Кеден бажы болмаған жағдайда немесе оның тиімді болмаған жағдайында ішкі

нарықтык қорғау мақсатында лицензиялау тандалады.

Квота— бұл сандық шектеу. Мақсималды көлемде немесе алып келуге рүқсат

етілетін тауар кұнына жеке тарифтік, маусымдык, глобалды және басқа да

пайыздық шектеулер.

Жеке квота дегеніміз — импорттауға рұқсат етілген тауарлардың жалпы санын

тауар әкелуші елге бөледі. Топтастыру әдісі бойынша екі түрлі квота бар:

пропорциялық барлық квота шеңберінде әр елдің өткен (базалык) мерзім
импорт үлесі;
екі жақтык келісімдер. Ол басқа елдің сауда саяси ұсынылған айырбасқа
міндеттеме (кейбір кезде екі жақтың келісімімен).

Денсаулық сақтау, қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау мақсатында импорт

тауарларына пайыздық квота бекітілуі мүмкін.

Тарифтік емес реттеудің ен төтенше шарасы кедендік блокада мен эмбарго

болып табылады.

Кедендік блокада-кедендік ресімдеуді — тоқтатып қою, кеден қоймаларында

тауарларды ұстап тұру т.б. арқылы жүзеге асырылады.

Мұндай шаралар мақсаты блокада жасалатын мемлекеттермен сыртқы

экономикалық байланыстарды бұзу болып табылады.

Эмбарго — белгілі бір нақты елдердің экспорты мен импортына тиым салу.

Қазіргі таңда Қазақстанда импорт алмастыру бағдарламасы жүзеге асуда. Бұл бағдарлама бойынша кейбір өзгерістер бар: 2003 жылдың өзінде өндірістің өсуі -114 %, 2004 жылы -115,8% болды. Ал 2005 жылы осы бағдарлама шеңбірінде 107 млрд. теңгенің өнімі өндірілген. Ол 2004 жылмен салыстырғанда 46,5% көп. Осы бағдарлама нәтижесінде 184 кәсіпорын құрылып, 15_Г8 мың жаңа жұмыс орны пайда болған, 24 кәсіпорында — І5О халықаралық сапа жүйесімен басқарылу енгізіледі.

Жалпы импорт алмастыру дегеніміздің өзі бұрын

импортталған тауарларды ішкі нарықта жаңа отандық өнімнің шығарылуымен ауыстыру және елдегі соған дейін өндіріліп келген өндірістің көлемін кеңейту. Импорт алмастыру негізіноті коп жағдайда ұлттық экономикалық тұрақтануымен бірге жүреді.

Импорт алмастыру өнеркәсіпті көтерудің шешуші бағыттарының бірі болып табылады. Импорт алмастыру саясатының жүргізіліп отырған жұмысының негізінде импорт алмастыру концепциясы бар.

Қазақстанның тәжірбиесі көрсеткендей біздің экономикамыз дамыған сыртқы сауданың менеджменті бар және қуатты механизмі бар елдермен кең масштабты сыртқы экономикалық байланыстарды жүргізе алмайтындырын көрсетті. Сыртқы сауданы ырықтаидыру нәтижесінде республика Батыс Европа, Жапония, АҚШ сияқты елдердің стандарттарына сәйкес келе алмайтындығын көрсетті. Оның үстіне бұл елдер еркін сауда қағидаларына сәйкес емес, түрлі санкциялар қолдану арқылы сауда сипатына тән емес әрекеттер жүргізеді.

Жалпы импорт алмастыру саясатының жолпы кешсііді әрекеттің мақсаты: саладағы өнеркәсіптік құлдырауды жеңіп және өндірісті көтеру, өнімнің * сапасын көтеру, мұнайгаз ауылшаруашылығы, тау-металургия сияқты негізгі басым салаларды дамыту.

Жеңіл және тамақ өнеркәсіптегі импорт алмастыру
бағдарламасының негізгі бағыттары жеңіл және тамақ

өнеркәсіпорындардың техникалық және технологиялық артта қалуын жеңу, өнімнің сапасын көтеру арқылы оның бәсеке қабілеттілігін арттыру, өнімнің шығындарын және бағасын төмендету ассортиментті көп түрлілікті жетілдіру, сонымен бірге 2006 жылдың аяғына дейін ішкі нарықтағы жалпы тауарлардың үлесіне шаққанда

отандық өнімнің үлесін жеңіл өнеркәсіп тауарлары бойынша 55% дейін жеткізу.

Бір айта кететіні химия жәые машина жасау өнеркәсіптеріне импорт алмастыру бағдарламасына сәйкес 2005 жылға импорт алмастыруды созу.

Алайда қазіргі таңда жоғарыдағы мәселелерді ескеретін болсақ, 2005 жылы Қазақстандағы өнеркәсіптік өндіріс 2% қысқарған. Индустрия және Сауда министрлігінің мәліметтеріне қарағанда өндірістің қысқаруының негізгі себептерінің бірі өндірістік өнімдік сатып алуды қысқарту. Бұған себеб, яғни өнімді сатып алуға деген ынтаның төмендеуінің себебінен Қазақстандық өнімнің сапасының төмен болуы және бағасының жорары болуы. Қазіргі күні жалпы тамақ өнеркәсібінің нарығын алатын болсақ_г ссшшарлық эпидимиологиялық стансаның /СЭС/ тексерулеріне қарағанда -ет нарығындағы сапасыз ет үлесі -14,7%, ал отандық ет соның ішінде 82%, сүт өнімдері жалпы нарықта оның 14,5% болса, отандық сүт өнімдерінің 79% сапасыз өсімдік майы-21,4%, отандық -6,7%_г қаыт -8,9%, отандық -36%. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығы нарығындағы тауарлардың 80% сапасыз деп танылып отыр. Сонымен бірге тамақ өнеркәсібінің стандарттарының басым бөлігі КСРО стандарттары бойынша істеуде. Оны ІЗО стандарттарына көшіру керек. Әрине, сапасыз тауарлардың нарықта орын алуы тұтынушылар үшін оңай тиімді.

Осы әрекеттерді ескеріп, Сауда және Индустрия министрлігі, Энергетика министрлігі жалпы Үкімет /ЕврАЗЭС/ Евразиялық экономикалық қауымдастық елдеріне, әсіресе Ресей тауарларына қатысты импорт тауарларына қатысты ешқандай кедендік шаралар қолданылмайтындығына кепіл беріп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өндірушілерге үлкен соққы болып тиері сөзсіз, ал басқа жағынан алып қарасақ біздің тауарлардың сапалы болып жасалуын түрткі болады.

2005 жылы импорталмастыру бағдарламасына сәйкес жасалған келісім-шарттар 2004 жылмен салыстырғанда 5,5% қысқарған. Бұл да көп жағдайда тауар сапасына келіп тіреледі. Министрліктердің айтуынша өндіріліп жатқан өнімнің сапәсына байланьтсты ойдағыдай жүзеге асырылуда. Әрине импорталмастыру бағдарламасы ойдағыдай жүзеге асатын қызмет көрсету деңгейІне әсер ететіні ссмеЬ. Импорталмастыру бағдарламасы жақын болашаққа қызмет көрсетуді дамыту бағдарламасына да айналуьГмүмкін деп хабарлайды үкімет.

Алайда Бұл үшін нақты отандық өндірістің дамуын итермелейтін нақты заңдық база қажет.

Қазіргі таңда дайын өнімнің негізгі массасы импорттан келеді. Оған біріншіден индустриялды сектордың бір жайда тұрақтап қалуы себепші. Оның фақторлары келесідей:

Моральдық және физикалық тозудың деңгейінің жоғарылауы
бірқатар кәсіпорындарда ол 50% жетеді;
Өндіруші өнеркәсіп өнімдерінің ішкі және сыртқы нарықта
бәсекеге қабілетті бола алмауы;
ішкі нарық сыйымдылығының шектеулі болуы, ішкі нарықтағы
төлем қабілеттілігінің төлем болуы әлеуметтік жағдай;
отандық өнеркәсіптің тұтынушылардың сүранысын әлі де болса
қанағаттандыра алмауы;
кейбір кәсіпорындардың тоқтауына байланысты /Өскемен,
Глубокое, Қазақмыс заводы, Стройдеталь, Фосфор заводтары/
отандық өндірушілердің сыртқы нарықтардағы өз позицияларын
жоғалтуы;
экспорт қүрылымдағы машина_г көлік құралдары сияқты дайын
өнімдердің болмауы;
отандық өнімді сыртқы нарыққа шығаруда халықаралық әдісті
пайдаланудың төмен деңгейлілігі;
Өндіріс шығындарының жоғары болуы. Өңдеуші салада ол
шығындар 60% барады.

9) Сыртқы нарықкд шығудың қиындығы. Транспорт

инфорақұрылымының дамымауы. Міне осы сияқты фақторлар тауар сапасына, бағасына әсер етеді,

К,азіргі күнде импорт алмастыру бағдарламасына 20 ірі импортер компаниялар,оның ішінде КЕСОС, Қазақстан теміржолы үлттық компаниясы, Қазақтелеком, ААҚ, Испат — Кармет, Қазақстан алюминий ААҚ, КИО және тағы басқа өздерінің қызметімен өнімін үсынатын 303 Қазақстандық кәсіпорын бар. Осы кәсіпорындардың

өнімін өткізу ушін ірі……. импорт.ер. ..камшшиялардың ..қы.з.меті хуралы

ақдарттарж .ә.рдайьш. қолжеткіз.е ..алатындай болу керек. Олардың

қызметінің…… жабык, ..болуы … …өндір.ушілердің….. .к^ьіз.ме.тін……………….. жобалауғ.а

қиындык, ^туЕьшадьь

Импортатшастыратын өндірісті дамыту мақсатында әділетсіз бәсекені болдьіртпау ушін, олардьщ экономикалық қауіпсіздігін сақтау үшін қорғау шаралары жүргізілуі тиіс. Қазіргі таңда Үкіметте әсіресе ауылшаруашылық тауарларына қатысты, яғни ауылшаруашылық өндірісін дамыту бардарламасына сәйкес тарифтік деңгейлер негізінен «өсу нүктесіне» сәйкес келетін өнімдерге қатысты болады, ал өнімдерге бидай, мақта, сүт өнімдері, күріш, қүс еті. Бұдан басқа ДСҰауылшаруащылығы келісіміне сәйкес ерекше жағдайларда осы тауарларға үқсас импорт тауарларларының көлемі бірден үлғайған кезде елдер арнайы қорғау шараларын қолдана алады.

Қорғау туралы келісім шартты іс жүзінде қолдану қолданылып жатқан тарифтерді оның сол деңгейінен белгілі бір деңгейде көтеру. Оның мерзімі 1 күнтізбелік жыл. Яғни ол мерзім ол қорғау шарасы жылдың қай бөлігінен басталғанынан тәуелсіз 1 жылға созылады. ҚазІргі таңда Қазақстанға елдің азық-түлік қауіпсіздігіп к.аміамасиы^ ететін тауарларға қатысты қорғау шараларын қолданған жөн. Яғни қүс, сарьшай, өсімдік майы, үн, қант және шүжык, және тағы басқа. Мұндай тізім 86 тауар позициясын қарасытырып отыр.

Қазіргі таңда экспортты ұлғайтып, саналы түрде партнерларын сақтап қалу.

Бүгінгі күнде Қазақстанның таурлар нарығына кіру ушін келесідей орташа тарифтер ұсынылып отыр. Бастапқы -19,5%, соңғысы -14%. Өнеркісіптік тауарлар ушін бастапқысы 16,3%, соңғысы 11,7% . Ауылшаруашылық тауарлары бойынтпа ортаттта ставка -30,5% СОҢРЫСЫ — 21,7%.

Қазіргі таңда Қазақстанда мақсималды адвалорлық ставкілер 90%, ауылшаруашылық өнімдері бойынша -60% елде өндірілмейтін өнеркәсіптік тауарлар үшін -5% -0% дейін. Бул ставкілер ДСҰ кірерден бурын ұсынылып отырран тарифтер.

Бүгінгі таңда ауылшаруашылық тауарлар бойынша

байланыстырушы деңгей ретінде усынылып отырғын тарифтер 2-3 есе қазіргі тарифтерден жоғары. ЯРНИ бул ауылшаруашылық өнімдерінің бәсеке қабілеттілігін түсірмеуі тиіс.

Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес ішкі нарықта бәсекелік шарттар орнату үшін импортқа қатысты қорғау шаралары қолданылады.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешіміне сәйкес өнімнің келесі сй түрлеріне қорғау баждары енгізілген: электр қуатын есептегіштер, барий сульфатына трансформаторлық қурал-жабдықтарға, өрт сөндірушілерге, қотарғыштарға шифер, шатыр, материалдарына түсқағаз және * тағы басқа. Қорғау баждарын қолдану нәтижесінде отандық өндірушілер 2005 жылы, өз табыстарын 12 млн. АҚШ долл. үлшйтқан, қорғау шараларының нәтижесінде әлеуметтік ауыртпалықтарда шешіледі. Кәсіпорындардағы аталған өнімді шыраратын жұмысшылар санының қысқаруын болдырмайды. Бұл кәсіпорындар керісінше 2,5 мыңра жұмыс орындарын үлрайтқан. Қоррау баждарын енгізу нәтижесінде мемлекет бюджеті 1,9 млн. долл. көбейген.

Сондай-ақ тауарлар импорты кезінде қорғау баждарын қолдану нәтижесінде 2003-2005 жылдар аралырында сол кездердегі Кіріс

министрлігінің мәліметтеріне қарағанда бюджеттің кіріс бөлігі 805 млн. $ немесе 5 млн. $ ұлғайған.

Сонымен бірге қорғау шараларын ішкі нарықты жабу деп түсінуге болмайды. Осындай шаралар қолданатын барлық тауар позициялары өндірістің өсуімен және бюджетке төленетін төлемдердің аз ғана өсуінің өзінде де импорт көлемі сақтала береді.

Қорғау шараларын қолданудың экономикалық нәтижелерін импорт өніміне деген сұраныстың қисығы негізінде де көруге болады.

Мысалы, импортталатын май өнімдеріне қатысты қоргау шараларын қолданудың экономикалық тиімділігін есептейік.

Импорт көлемінің импорт бағасына деген тәуелділігі келесі функциямен берілген: мұнда х-1 тонна өнімнің бағасы. У- импорт көлемі.

X кезіндегі кері коэфицент /-243,9/ импорт көлемі мен бағаның кері байланыстылығын көрсетеді, яғни- импортталатын өнімнің батсы қанша жоғары болған сайын, соншалықты импорт көлемі аз болады.

Мысалы, ресейлік майдың 1 тоннасы 57,9 мың тоннаға 473,7 долл. келеді. Әр тонна саны 20% қоррау бажын орнатқанда оның әр тоннасы 568,44% долл. туседі. Осы берілгендерді теңдеуге қоя отырып /х орында/, ішкі нарыққа қорғау шараларын қолдану кезінде әкелетін импорт көлемін анықтаймыз, яғни баждар көтерілген кезде -36,7 мың.т.

(-243*567-175351) импорт көлемі 21,2 мың тоннаға қысқарады, ЯРНИ 10 млн. долл. астам салмағы, мұнда ол көлемдегі салмағы отандық өнімді салуға болады.

Әрине, өндірістің 10 млн. долл. өсуі, май өндіруші отандық кәсіпорындарра оңды әсер етеді, яғни тауарлар турін көбейтуге тұрақты жағдайға ие болады. Бірқатар әлеуметтік сұрақтарды шешіп, бюджетке салық төлемдері ретіндегі сумманы ұлғайтады.

Экономикалық тәуелсіздікті қорғау шаралары көмегімен
қамсыздандыру экспортқа бағытталған салалардың дамуына

жағдай жасайтын экономикалық бардарлама. Ол бағдарлама келесілерді ескеруі тиіс:

табири ресурстармен әрекет етіп жаңаланатын кәсіпорындар үзақ
мерзімді жоспардан елдің ұлттық байлығын азайтуы мүмкін.
Жоралған біліктілік   қабілеттіліктерді    қайта   қалпына   келтіруде
және   бәсекеге   қабілетті   тауарларды   өндіруде   тәжірбие   жинау.
бізге істеп тұрған өндірісті қолданудан әлдеқайда қымбатқа түседі.
Мемлекет   енді   дамып   келе   жатқан   және   әрекет   етіп   отырған

өндірісті қорғай отырып, оларға — ішкі нарықтағы мүмкіндіктерін кеңейтуге, өнімнің сапасын көтеруге, сыртқы нарыққа шығуға жағдай жасайды.

Алайда шын мәнінде нақты қорғауды қажет ететін өндіріс салалары бар. Осы мәселені жақсылап қарастырмаса кейбір салалар дұрыс дамымай қалады.

Бір айтатыны, әлемдік нарыққа шикізат экспорттайтын дамушы елдерде бар. Олардың экономикасы сол нарық коыънктураларынсі тікелей байланысты. Әлемдік экономикадағы құлдыраулар шикізаттық экспортқа бағытталран дамушы елдерге кері әсер етеді. Бұған қарсы, сол ресурстарды тиімді пайдаланып, ұлттық шаруашылықтың көпжақты маманданшн салаларын пайдалану тиіс.

Кейбір келіспеушіліктерді шешу үшін, қоррау шараларын одан әрі қарай пайдалану, отандық өндіріске әділетсіз бәсеке негізінде әкелінген сол сияқты тауар қаншалықты деңгейде зиян тигізетіндігі экономикалық есептеулерге негізделуі тиіс. Сонымен бірге ішкі салааралық мамандану мумкіндігін кеңейту, әсіресе халықаралық Евразиялық экономикалық қауымдастық шеңберінде мамандануды кеңейту, бұл өз кезегінде өзара қарымқатынастық сапалы деңгейі ынтымақтастыққа әкеледі. Мундай ^қатынастар кәсіпорындарра үлкен пайда /тәжірибе алмасу, өткізу нарықтарын кеңейту/ әкеледі. Мұндай қатынастар кәсіпорындарға үлкен пайда /тәжірибе алмасу, өткізу нарықтарын кеңейту/ әкеледі. Жаңа кәсіпорындарды құруэкономикалық интеграцияны арттыруы сөзсіз. ЕврАз шеңберіндегі

халықаралық мамандануды кеңейту бұл: сыртқы орта үшін шағымды жағдай жасау, ынтымақтасу, сауда саясатының мәселелерін шешу, экономиканы қайта құруда әрекеттесу,

Интеграциялық процесстер жаңадан аяғына турьтп коло жатқшт өнеркәсіп салаларын қорғау кезінде, салмақты протекционисттік саясат қажет. Ол саясатта оның оң және теріс жақтарында есепке алынуы тиіс.

III Тарау. ОҚО бойынша Кеден Басқармасыныц кедеи ісі саласындагы қылмыстармен және ксдсн ережелерін бұзушылықтармен жұмысын

талдау.

3.1. ҚР кеден органдарынын күкықбұзушылықтармен күресі.

ҚР кеден органдары күкык қорғау қызметін орындау барысында белгілі бір нәтижелерге жетті. 2002 жыл және 2006 жылдың 1-кварталында кеден ісі саласындағы қылмыстарды ашу едәуір өскен.

ҚР кеден органдарының маңызды міндеттері эканомикалық қылмыстармен және әкімшілік құкықбұзушылықтармен, контрабандалық тауар және көлік-күралдарының, есірткі заттарының, қару-жарақтың, Республиканың мәдени-тарихи күндылықтарыныц зацсыз өтуімен тиімді күрес жүргізу болып табылады.

Кеден органдары өздерінің қүқық қорғау қызметін жүзеге асыра отырып эканомикалық кылмыстармен күресте маңызды жұмыстар атқарады.

Наркомания және наркобизнеспен күресте ҚР Кеден Бақылау Агенттігінің кинологиялык кызметі көп еңбек сіңірді.

Кеден органдарында 173 инспектор кинологтар 173 қызметтік іздестіру иттерімен қызмет атқаруда. Олардың ішінде Кеден Бақылау Агенттігінің кинологиялык орталығында есірткі және жарылғыш заттарды іздеуге байланысты 124 кинолог инспекторлар осы көлемдегі иттермен арнайы дайындықтан өтті. ҚР Кеден Бақылау Агенттігінің кинологиялык орталығы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, қызметтік иттерді асырау және курсанттардың жағдайы үшін барлығы бар.

Кинологиялық орталықтың мүғалімдер қүрамы 3 жыл бойында Германияның ең озық қызметтік иттерді тану мектебінде мектебінде арнайы дайындалған тәжірибелі мамандардан түрады.

Но 025512207,0002        Кдзақстан   Республикасының К^Ілмыстық
Кодексінің      251-бабы      бойынша      Кдзақстан      Республикасының
Қылмыстық    Кодексінің бойынша Ахментаев Ш. Заңсыз ТОЗ-16 5,6
мм; винтовкасын сақгап, тасымалдағына үшін жауапқа тартылды.
250 және 259 баптарды 1-ші тармақтары бойынша Ташбулатова
контрабандалық және заңсыз 360 гр марихуанна сақтап, тасымалдағаны
үшін жауапкд тартылып, Сарыағаш аудандық соты тарапынан
антестиялық ақтке байланысты қылмыстық істі тоқгату туралы шешім
кдбылданды.
Кдзақстан Республикасының   К^Ілмыстық     Кодексінің   209-бабы
02512207,0021 бойынша Зайтова Б деген   азаматша   контрабандалық,
экономикалық       контрабанда       негізінде    2    млн.940    мың   теңге
соммасындағы   формалық      фуражкаларды   жеткізу   кезінде      қолға
түсіріліп жауапқа тартылды.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209- бабы
2004/23670 бойынша іс қозғалды. Оның себебі ТУ-154 ұшағы ішінен
алтыннан жасалған бұйымдар табылған. 37-баптың 1-2 тармақгары
бойынша қылмыстық іс тоқгатылды.

Біз анализ жасай келе үстіміздегі жылда экономикалық контрабанда бойынша қылмыстық іс қозғау азайды. Мұндағы әсіресе кеден шекарасын кесіп өту кезіндегі тауарларды алып өту кезіндегі мәселелер бойынша айтуға болады. Бұған себеп тұлғалардың ҚР кедендік, әкімшілік, қылмыстық заңдарының шарттары жағдайларына адаптация болуы. Жалпы айтқанда көр тауар түрлері өте аз көлемде кедендік ережелерді бұзуда, яғни 209 бап бойынша еленбейтін кұқық бұзушылыұтар болатын.

Оңтүстік Қазақстан облысы Кеден Басқармасында бөлімінде тауарларды кеден шекарасынан заңсыз орналастырумен байланысты 146 әкімшілік іс қозғалды. Әкімшілік кодекс бойынша кдрастырылып

сотқа жіберілді. Сонымен бірге Оңтустік Кдзақстан облысы Кеден Баскдрмасының онды істерінде атап көрсетейік. Үстіміздегі жылда Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 250-бабы бойынша наркотикалық заттар контрабандасы мен баскдда айналасына тыйым салынған заттарды анықгап қолға түсіруде қылмыстық іс қозғау 30 %-ке ұлғайған. 2005 жылдың 12-айлық көрсеткішінде заңсыз наркотикалық заттар айналысының 12 фақтасы анык^алып 4 кг, 500 гр, 17 мгр наркотикалық заттар 250-259 баптар бойынша қолға түсірілген. Контрабандамен күрес және басқада сыртқы экономикалық қызмет саласындағы құқық бүзушылықкд қарсы құқық қорғау және т.б органдардың қызметтерімен құзіреттілігі шегін оның түрде белгілеп, нормативтік бекіту. Кеден Органдарының оперативті-іздестіру к^Ізметінің нормативтік базасын құру. Кеден ұйымы шарттарындағы кедендік құқық бұзушылық концепциясын қолдану «ҚР кеден ісі туралы» заңның кедендік ережелерді бұзғаны үшін жауапкершлікі және кеден сферасындағы қылмыс бойынша қолданылуы.

Кеден Органдары ақдараттық анатикалық қызметін кдмтамасыз ету. Құқық қорғау органдары арасындағы ақпараттық айырбастау механигімен тез арада реттеу кеден сферасындағы қылмыстарды бір деңгей лі қылмыстық тізім қатарына қосу. Контрабандамен кедендік ережелерді бұзумен күрес бөлімін материялды техникалық базамен жабдықгауды дамыту. Кдрулармен байланыс кұралдарымен, сонымен қатар жетілдірілген іздестіру және криминаистикалық құрал жабдықгармен, оперативті және маманданған басқа да кұралдармен қамтамасыз ету. 251-бап заңсыз қару-жарақ т.б заттардың сақгалуы

КБ ақуіарат қызметі

Откен жылғы кезеңмен салыстырғанда осы жылдың 1 жыл ішінде әкімшілік істердің соткд тапсырылуы 6%-ке өскен.

Оңтүстік Қазақстан облысы Ксден Басқармасының соттық әкімінілік тәжірибесіне талдау жасалынган болатын. Онда кедсн саласындағы әкімшілік құқықбұзушылық туралы 2143 істің 1874 кеден органымен және 268 іс облыстық сотқа тапсырылған болатын.

Кеден ісі саласындағы әкімшілік қүқықбұзушылыктың «аса ауыр» түріне кеден шекарасы арқылы тауарларды заңсыз өткізуге байланысты құқықбұзушылық болып табылады (жалған құжаттармен, кедендік бақылаудан жасыру т.б.)-

Соттық тәжірибе көрсеткеіщей мұндай құқықбұзушылықгар жазаланбай қалып қоюда немесе құқыққа қарсы жасалған әрекеттер жазаға сәйкес келмейді.

Айталық, Оңтүстік Қазақстан облысы Кеден Баскдрмасымен қозғалған ҚР Контрабанда және Әкімшілік істер құқық бұзушылық туралы кодексінің 414 бабымен, яғни мәлімдеу мерзімін бүзғаны үшін Сарыағаш ауданының судьясы азамат Якубова Ф.К. кдтысты әкімшілік істі тоқгату туралы заңсыз шешім шығарган болатын. Мұнда соттың қаулысында қарау жері, күні, датасы көрсетілмеген, ал қаулының тізімдеу бөлігінің мазмүны хаттамадағы қүқықбұзушылыққа сәйкес келмейді және судья істі тоқгады себебі құқықбұзушы өзінің әрекетінде айыптың жоқ екендігін көреді, сондықган бұл жерде құқықбүзушылық жоқ болады. Мұндай жағдайда осы процесс кдтысушы кеден органы өзінің жағына ұсыныстар ұсына алмады.

«Түркістан» кеден бекетімен қозғалған ҚР әкімшілік кұқық бұзушылық туралы кодексінің 429 бабы бойынша азамат Кенжебекова Г-ға кдтысты іс бойынша ұқсас жағдай қалыптаскдн болатын. 2005 жылы 6-шы майда Түркістан соты осы іс бойынша токтату туралы кдулы шығарған болатын. Судья бұл өсті мерзолінің бітуіне байланысты

тоқгатады, бірақ дәл сол жағдайдағы құқықбұзушылық ұзартылуға жатады және мәлімденбесе кедендік ресімдеу кезінде тұлғалардан алынатын кедендік балдар мен салықгар Іүрінде мемлекетке зиян келтіріледі. Тагы сол сияқты сот процссіне кдтысушы болып табылмайтын кеден органы соттық талас-тартысқа кдтыса алмай өзінің дұрыстығын дәлелдей алмады.

Жоғарыда көрсетілген жағдайларда кұқықбұзушылар (күқықкд қарсы әрекет жолаған кезде жазаланбай қалуда.

Осы жылы сотпен барлығы 41 әкімшілік іс, соның ішінде жауапкершілікке тарту тұр мерзімінің бітуіне байланысты 40 іс және құқықбұзушылық құрамының болмауына байланысты, 1 іс тоқгатылған болатын.

Соттық істе осыған ұқсас істі кдрау кезінде, заңмен анықгалмаған үзартылған әкімшілік құқықбұзушылық түсінік туралы сұрақ туады. Көрсетілген түсініктің құқықгық реттеушілігі болмағаіщықган, заңның бірьщғай қолданылмауьша алып келетін, кеден органдарымен құқық қолдану прақтикасын іске асыру кезінде проблема болып табылады.

Бұдан баскд заңға сәйкес кеден органы әкімшілік процестің қатысушы болып табылмайды және сондықгаи соттық отырыскд қатысуға тек судьяның келісімі бойынша қагыса алады, ал судьяның шығарған шешімімен келіспесе өзінің жағына сәйкес ұсыныстар үсына алмайды және өзбетімен жеке судьяның шешімін қайта шағымдануға тікелей жоғарғы тұрған сотқа ұсына алмайды.

Жоғарыда айтылғандарда әкімшілік қүқықбұзушылық туралы заңға ұзартылатын және ұзартылмайтын құқықбұзушылық түсінігін енгізу, әкімшілік остер бойынша қарауға қатысушы ретінде кеден органын кдтыстыруға мақсат тұтып отыр.

Кеден заңдылык^гарын қолдануды оптимизациялау мақсатында және сондай-ақ олардың қоғамға кдуіптілігін ескере отырып, мұндай

әкімшілік қүқықбұзушылықгардың түрлеріи кдрауға, осы байланысты жауапкершілік ҚР Әкімшілік істер туралы кодексінің 409 бабымен (декларанттың кедендік ресімдеу тәртібін бүзганы үшін), 413 бабымен (тауарлар мен көлік құралдарыи мәлІмдеу Іуртібін бұзу), 414 СаІІ (Х,Г кеден органына кеден декларацияысын, құжаттармен қосымша мәліметтерді ұсыну мерзімін бұзу), 415 бап (ҚР кеден органына есепберуді үсынбау және есепке тұрғызу тәртібін сақтамау), міне осылар кеден органдарының құзырына жатқызылады контрабанда.

Әкімшілік кодекстегі қарама-кдйшылықгар туралы сұрақгар және оған өзгерістер енгізу қажеттілігі бірнеше рет облыстық жиналыстарда, семинарларда көтерілген болатын, сондай-ақ ҚР Орталық кеден органына ұсыныстар жолданған болатын.

Есірткі заттардың заңсыз айналысымен күрес

2005 ж. 1 жылы ішінде Оңтүстік Кдзақстан облысы Кеден Баскдрмасының есірткі заттарның контрабандасымен күрес бағыты бойынша есірткінің заңсыз айналысы туралы 18 фақті (айғақ) тіркелген болатып және онда 4 кг 500 гр. 17 млг есірші алынган болатын (героин 2 кг 531 гр 4 млгр, гашиш-9,93 гр, марихуана-1959 гр. 2 млгр), осы фақтілер бойынша Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 250 бап және 259 бабы бойынша 23 қылмыстық іс қозғалған. Мұнда 12 оқиға істің ішінде 4-де щлзметтік іздестіру иттері пайдаланылған.

Бұдан басқа, Оңтүстік Кдзақстан облысы Кеден Баскдрмасының қызметтік-іздестіру иттерін пайдалана отырып, баскда құқық қорғау органдарымен бірлесіп жоспарлы рейдтік іс-шаралар жүзегеасырылып, нәтижесінде 40 кг 661 гр 5 млгр мөлшерінде алынған есірткінің заңсыз айналысы туралы 9 фақтісі анықгалды. Сондай-ақ осы жылы жоғарыда анықгалған есірткілердің заңсыз айналысы фақтілерінен басқа, Оңтүстік Кдзақстан облысы бойынша ҚР Үлттық К^уіпсіздік Комитеті 4-ші Басқармасының қызметкерлері және Оңтүстік К^зақстан облысы бойынша Контрабанда және Әкімшілік істер Бөлімінің инспектор кинологтары бірлесіп рейдтік іс-шаралар жүргізу барысыііда азамат Ергешов Ш.Р. кдра мағынадағы жеке ғимараты тексерілген, нәтижесінде.

пистолет «Мақаров» жертесі-2 дана (ішіндегі біреуі глушителі бар).
осы пистолетке арналған магазин — 3 дана.
9 мм калибрли оқгар саны — 103 дана
УЗГРМ грамоталары запандарымен — 2 дана.

Барлығы есірткенің заңсыз айналысы тур 21 фақті анықгалған, бұлар бойынша 45 кг 161 гр, 67 млгр алынған (марихуана — 2010, 7 гр, героин-3141,04, анаша -40 кг, ганили-9,93 гр).

Есірткілерді үстау кезінде талдау жасалған болатын, мұнда есірткі заттардың заңсыз айналысына к^тысушы тұлғалар, негізінен Кдзақстан Республикасы азаматтары болып отыр. Үсталған 21 тұлғаның 11-і К^зақстан Республикасы, 9-ы Өзбекстан Республикасы және 1-і Тәжікстан азаматтары болып отыр.

Айта кететін жағдай, соңғы уақытта Оңтүстік Кдзақстан облысына героиннің асымалдануы жоғарылады. Соңғы кезде Оңтүстік Қазақстан облысының Мақгаарал ауданыңда героин контрабандасының 4 фақтісі анықгалды, оның ішінде 3-і аса үлкен мөлшерде.

Мысалы:

2005 ж. 20 майда Контрабанда және Әкімшілік күқық бұзушылық тың щ>Ізметкерлері «Мақ^аарал» кеден бекеті аймағындағы «Термез-Ташкент» жолында БМВ-316 автокөлігі ұсталған болатын. Кедендік тексеру барысында автокөлік салонында жалпы салмағы 514,28 гр

«героин» есірткі заты 4 целлофан пақеті табылган, үл зат Тажікстан Республикасының азаматы Едігаров З.Н. алып еткен, әрі қарай бұл затты Свердловск облысының территориясында сатпақшы болған.

16 маусымда «Мақгаарал»кедсн бскстініц жылжымалы (мобилді) тобының қызметкерлері Өзбекстан Республикасының азаматы Соламатин Г.К. үсталған болатын одан салмағы (6,7 ср «героин» есірткі заты табылып алынған болатын.

2005ж. 7 шілдеде Контрабанда және Әкімшілік құқық бұзушылық бөлімінің қызметкерлері және «Мақ^аарал» кеден бекетімен ҚР азаматы Сманов А.А. ұсталған, ол салмағы 955 гр. Героинді Өзбекстан Республикасынан контрабандалық жолмен алып өткен.

2005 ж. 21 шілдеде Контрабанда және Әкімшілік құқық бүзушылық бөлімінің қызметкерлері Мақгаарал ауданында Өзбектсна Республикасының азамат Абдуллаев Т.А. ұсталған, оған қызметтік-іздестіру иттерін қолдана отырып саомағы 757 гр героин есірткі заты табылды.

Есірткілердің заңсыз айналысын анықгаудың тиімді әдістердің бірі арнайы • дайындалған қызметтік-іздестіру иттерін пайдалану болып табылады. Статистика бойынша есірткі заттардың заңсыз айналысы фақтілерінің барлығы анықгалған 80%-і, осы қызметтік іздестіру иттерінің көмегімен анықгалуда.

2005ж. соңғы кезеңінде қызметтік-іздестіру иттерін қолдана отырып есірткілердің заңсыз айналасының 13 фақтісі аиыь^галған және жалпы салмагы 42 кг 992 гр. 4 млгр алынған героин-1367 гр, марихуана 1614 гр, анаша-40 кг).

Кдзіргі кезде Оңтүстік К^зақстан облысы Кеден Баскармасы қызметінде 25 инспекторн-кинолог және 24 қызметтік-іздестіру иттері бар. Алматы кдласында ҚР Кеден Комитетінің Конологиялық орталығында 10 адам оқып шықгы және 2-і окуын бітіруде. Оқуын

бітіріп шықкдн инспектор-кинологтарға квалификация берілуі, 1-не 1-класстың инспектор-кинологы, 1-не 2 класттың инспектор-кинологы және 8-не 3 класстың инспектор-кинологы.

Қазіргі уақытта ШымксІІт к^ласында қьпметтік іздестіру иттерін өсіріп асырауға, үйрету. Сонымен қатар барлық оңтүстік аймақгағы ииспектор кинологтардың оқу сборларын жүргізуге арналған питомник құрылысы басталды. Осы объектісін құрылысына Шымкентқаласының әкімшілігі ауданы 2 гектар жер бөліп берген.

2004 жылғы кезевді салыстырғанда 2005 жылды 1-жыл ішінде Оңтүстік Қазақстан облысы Кеден Басқармасының Контрабанда және Әкімшілік құқық бұзушылық бөлімінің істелінген жұмысын қорытындылайтын болсақ біркдтар көрсеткіштердің жалпы төмеңдегенін байқадық: яғни экономикалық контрабанда және әкімшілік құқықбүзушылықгың анықгалуы, айыппұл соммасы мен тауарлар конфискациясының төмендеуі, бұл жоғарыда айтылғандай заңның өзгеруі және қазіргі жағдайға байланысты объективті себептермен түсіріледі.

2.2._ Әкімшілік_іс-тәжірибе

Жоғарыда көрсетілген цифрлардың анализі кеден ісі саласындағы әкімшілік құқық бүзушылықгы ашылуының жалпы көлемінің төмевдегісіне әкеліп отыр. Үстіміздегі жылда 261 немесе 23%-ке әкімшілік құқықбұзушылықгың 2004ж 12-айы кдрағанда аз анык^алғанын көруге болады.

Мемлёкет кірісіне түскен төлем жазасы соммасы 32%-ке түсіп кетті. Мұны 25.01.2004ж. қолданысқа енгек Қазақстан Республикасы әкімшілік құқықбұзушылық туралы жаңа кодексін себеп етіп алуға болады.

Мұнда кеден ісі саласындағы әкімшілік құқықбұзушылыққа деген айыппүл көлемінің айтарлықгай төмендегенімен байланысты.

Ақциздік топтағы тәлкіленген тауарлар туралы мәліметтер

2005 жылдық 12 айында Контрабанда және Әкімшілік істер бойынша жедел топтары және кеден бекеттері тарапынан 146 әкімшілік құқықбұзушылық туралы іс қозғалды.

. Олар әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодексінің 426,429,430 баптары бойынша. .

Тікелей кеден шекарасында әкімшілік құқықбұзушылық бойынша мынадай тауарлар ұсталды:

алып келуде:

Күйдіргіш-жағылатын заттар 16000 л-жуық, құны 250 мың тенге;
Темекі өнімдері, лотонна, құны 500 мың тенге;
Құрғақ өністермен кондитерлік өнімдер жалпы құны 500 мың
тенгенден жоғары.
Халық жұтынатын тауарлар 3 млн. тенгелден жоғары.
Қара және түрлі түсті метал сынықгары мен кдлдыктары 15 тонна
құны 150 мың тенгеге жақын.

— алып кетуде;

үндар 4000 кг жуық, 60 мың тенге көлемінде.
Бидай 15000 кг 150000 тенге
Орман ағашы 2 куб.м. 14200 тенге көлемінде.

Үстіміздегі жылдың 16 шілдесінде сағат 22:00 таяғанда Контрабанда және Әкімшілік құқық бұзушылық қызметкерлері рейд іс-араларын

өткізу кезінде Вердиян В. деген азамат қолға түсірілді а/к ВАЗ-21699 м/н Х957ККМ. Оны тінту кезінде цилиіщірлі капсулла алынды. Сараптама қорытындысы бойынша капсуллада түрақты цезий 133 сақгалған. Бұл фақт бойышна әк.іс қозғалды 430 баптың 1-ші тармағы бойынша ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық турала Кодексі . Сарыағаш ауданы сотының шешімі бойынша азамат Вердиян В-ға 230 тенге көлемінде айыппұл төлеу туралы әкімшілік жаза қолданылды.

Жоғарыда көрсетілген мәліметтерде байкдлатын нәрсе, ол Өзбекістан Республикасынан алкогольді және темекі өнімдері әкелінуі керсетілмеген. Мүның себебі отандық өндірушілердің қазақстанда өнімдерін сатумен байланысты. Керісінше ҚР-да өндірілген алкогольді және темекі өнімдерінің Өзбекстан территориясына өткізілгендігі туралы фақтілер жеткілікті.

2005 жыл 15 қазан ~3 қазан аралығындағы «Шекара» жедел тосқауыл іс-шарасын ҚР кедендік бақылау агенттігі шеңберінде Оңтүстік К^зақстан облысы кеден басқармасы өткізген болатын. Іс-шараның мақсаты-Өзбекстанмен шекарада орнасқан аудандарды кесіп өтетін айналысы тыйым салынған есірткі, қару-жарақ және т.б. заттар, тауарлар, автокөлік кұралдарының ҚР аумағына заңсыз әқелінген тауарлардың алдын-алу, жолын кесу және ескерту сияқгы шаралар.

Іс-шараны өткізу барысында Оңтүстік Кдзақстан облысы Кеден Басқармасының қызметкерлерімен 1000-ға жуық кеден ісіндегі күқық бүзушылық ақтілер айщ»Індалып, күқық бұзушыларға 1 млн.ЗОО мың теңгеден астам айыппұл салынып, 38 әкімшілік іс соттың кдрауына жіберілді. Оңтүстік К^зақстан облысы Кеден Баскдрмасының жіберген ҚР валюталық зандылықгы бүзу туралы 200 материал, Үлттық Банк Оңтүстік К^зақстан облысы филиалының шешімімен заң бүзушыларға 1 млн. 200 мың теңгеден астам айыппүл салынған.

ҚР кеден заңдылыктарын бұзу фақтілері бойынша 10 қылмыстық
іс қозғалды, екеуі —250 бап бойынша (есірткі және айналысы тыйым
салынған заттар коптрабандасы) екеуі Қазақстан

Республикасының Қылмыстық Кодексінің 259 бабы бойынша (есірткі
заттарын заңсыз сақщау), біреуі — Қазақстан Республикасының
Қылмыстық Кодексінің 251 бабыбойынша (щіруды заңсыз сақргау
жэне тасымалдау) және 5 іс — Қазақстан Республикасьшың
Қылмыстық Кодексінің 209-бабына сәйкес (экономикалық

контрабанда)

Мысалы, осы жылдың 20 қазанында Өзбекстан Республикасының Ферғана облысының 1961 ж М.деген азаматы ұсталды. Оның жеке заттарын кедендік тінту барысыіща 16 калибрен тегіс стволдан жасалған шолақ мылтық (обрез) анықгалып алынды, яғни баллистикалық сарапшылардың шешімімен атуға жарамды деп танылды жәие салмағы 68 грамм марихуанна заты табылды. К^зіргі таңда бұл азаматкд қатысты Қазақстан Республикасының К^Ілмыстық Кодексінің 3 бабы бойынша қылмыстық іс қозғалды. 250 (есірткі заттарып кеден бақылауын жасырып, заңсыз тасымалдау) 251 (атылатын қаруды заңсыз алу, саіупау жәпе пшсымалдау) 259 (есірткі заттарып заңсыз алу және сақ?пау ) бабтар бойынша.

Оңтүстік Кдзақстан облысы Кеден Басқармасының қызметкерлерінен К^зақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209-бабының 1 тармағы бойынша коммерциялық кәсіпорындардың 2004 жыл бойына Ресейден 659154 Ресей рубльіне соммасына фототоварлар, автоқосалқы бөлшектерді импорттаған директор қатысты қозғалды. Алынған тауарлардың заңдылығын тексеру барысында, Мәскеудің қалалық мемлекеттік статистикасын берген мәліметтерге сәйкес тауарды алып жүру құжаттары бойынша жоғарыда аталған тауарэкспортын жүзеге асырушылардың мекен жайлары жалған

болып шықкдн. Осыған сәйкес кеден органдарына кеден шекарасын кесіп өту барысында соммасы 659154 ресейлік рубліне немесе ҚР Үлттық Банк орнатк^н ставка бойынша 3 млн 311 мың 456 теңгеге сай жалган қүжаттар үсьшылған. Соидай-ақ мұдан басқа 2003 жылы да осы әдіспен тауарлар әкелінген болатыи. Сондай-ақ оларға кдтысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209-бабының 1 тармағы бойынша қылмыстық істер қозғалған кеден органдарына тааурдың шыққандығы туралы жалған күжаттар көрсете отырьш үлкен көлемде ҚР-ның кеден шекарасы арқылы тауар кіргізген. Шекарада аталған коммерциялық кәсіпорынның У деген басышысына Кдзақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209-бабының 2 тармағы бойынша қылмыстық іс қозғалды.

Оцтүстік Кдзақстан облысы Кеден Басқармасында кеден ісі саласындағы қылмыстарга қарсы күрес жалғасып жатыр.

Біріншідсн, мемлекеттік шекараны техникалық камсыздандыру қажет.

Екіншіден, кұкық қорғау қызметкерлеріне контрабандамен күресті жүзеге асыру үшін қолайлы жагдайлар жасау,

Үшіншіден, контрабандамен күресте азаматгардың көмектері кажет. Республиканың әрбір азаматы контрабандалық тауарды (мемлекеттік ақциздік белгілері жоқ) сатып ала отырып мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін азайтып отырганын білуі керек. Осыган сәйкес мемлекет бюджеттік сферадағы жұмысшылар алдындағы міндегтерін орындай алмайды: зейнеткердіц зейнетақысын, дәрігерлер мен мұғалімдердің жалақысын, студенттердің степендиясыи уақтылы бере алмайды. Сонымен бірге мемлекет әлеуметтік багдарламага да қаржы бөле алмайды. Елге көмек бере отырып біз, яғни Қазақстан Реснубликасының азаматтары өзімізге жәрдем стеміз.

Есірткі заттардың контрабандасымен күрестін тиімділігін арттыру үшіи кеден органдарына жедел іздестіру қызмет субьектісі статусын беру

кёрек.

.ҚР құқық қоргау органдары мүпдай жагдайлармен бірнсіпс багытта күресуге тырысады. Бірінші кезекте — шекарада. Мүнымен көбінде кеден органдары айналысады. Оларга құжаггарды, тауарлардыц шыгуын және олардың импорт бойынша операциялардың заңдылығын бақылау міндеттері жүктелген. Бірақ іс жүзінде кеденшілер ҚР кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлар ағымына бақылау жасауға жагдай жоқ. Мұндай жағдайларға бірнеше себептер бар: бірінші кезекте шекараны қорғаудың томен деңгейі; екіншіден, Қазақстандық кеденніц нашар техникалык қастамасыз етілуі. Сонымен, бірге қызметкерлердің томен жалақысы да маңызды роль ойнайды. Осы себепті парақорлық, «туысқандык байланыстар» туындайды.

Келесі кезеңде контрабандамен күреспен Ішкі істер министрлігінің қызметкерлері айналысады және бірінші ксзекте қаржы полициясының бөлімдері. Контрабандамен күрес Республиканың ішіндс де жүріп жатыр. Ішкі істер органдарының қызметкерлері елдІц маңызды автомагистральдарына бақылау жасауға тырысады. Тсксеру көбінесе күдікті автокөлік күралдарына жүргізіледі. Сонымен бірге, тексеру контрабандистер өздеріиің тауарларын өткізуге тырысатын көтерме базалар мен базарларга жүргізіледі. Бірақ әрқашанда Бұл бағытта барлыгы ойдағыдай бола бсрмейді. Біріншіден, ІшкІ істер органдары бақылау жасауы үшін осы орындарды қамти алмайды. Екіншіден, контрабандистердіц сыбайластығы туралы ұмытпау керек. Олар пара арқылы басшы органдардан заңсыз тауарлары үшІн қүжаттар базасын ала-алады. Соңғысы , күрестің үшінші багыты Бұл жеке сауданы бақылау болып табылады. Ішкі істер органдары контрабандалық тауарды нақты заңсыз сату кезіндс қолға түсіргісі келеді. Бірақ Бұл оте қиын да

күрделі жұмыс. Шыныида, әр сатушының жанына бір-бірден полиция қызметкерін қоя алмайсыз.

Сонымен қатар, контрабандистер өздерініц әдістерінің арсеналын күн сайын өзгертіп, жаңартып отырады.

Контрабанданы тауып, анықтап, үстау үшін кеден кызметкерлері мен ішкі істер органдарының қызметкерлері тек зацға қызмет етіп қана қоймай, сонымен бірге жақсы психолог болуы керек.

Көп жагдайда проблема ол — атқарушы органдар контрабандалық тауарларды күн сайын үстағанмен, қүқық қорғау органдарымен осы қылмысты ашу болып табылады.

Қорытындылар мен ұсыныстар.

Осы жоғарыда қарастырылған жайларды қорытындылай келс, кіріспеде көрсетілген мәселелерді талдай отырып мынадай ұсыныстар мен пікірлер жасауға болады:

Қазақстанның ДСҰ-на қалай кіру-тиімді екені туралы сұрақка былайша

жауап беруге болады:

Кеден Одағының мүше елдері алға қойған мақсаттарының бірі — ДСҰ-на кіру. Осы мәселенің шешімін табу үшіп олар ДСҰ-ны мүшс болудыц скі вариантын таңдаған болатын:

ДСҰ-на біртұтас экономикалық кеңістік ретінде бірге кіру.
ДСҰ-на Кеден Одағына мүше елдердің жекелеп кіруі.

Олар екінші вариантты таңдаған болатын. Себебі, оған мүше елдердің экономикалық деңгейі қабайлас емес, олардың теңесуі аз уақыт ішінде орындалмайды. Бұл вариант бойынша- жұмыс істеу Кеден Одағына мүше елдердің экономикалық саясатына әсер етіп, олардың тауар айналымына кері әсерін тигізуі мүмкін. Ал екінші вариантты Қазақстан, Ресей, Украина, Белорусия елдері мүше болып табылатын Аймақтық Интеграпия Ұйымы шеңберінде жүзеге асыру қажет.

Қазақстанның ДКҰ-дағы мүшелігін қалай тиімді пайдалану керектігі
туралы мәселеге келесідей ұсынысжасауға болады.

ДСҰ-ның маман-кадрларды қайта даярлауға байланысты бағдарламасына сәйкес Қазақстан кеденшілерін әлемдік тәжірибе бойынша қайта даярлау, біліктілігін жетілдіру нәтижесінде жерсілікті кеденшілер қызметінң деңгейін арттыруда қолдану. Яғни, кеден бекеттеріндегі кеденшілердің тауар кодын, кедендік күнын, оның шыққан.елін анықтау және кедендік ресімдеу бойынша біліктілігін арттыру. Бұл тиісінше мемлекеттің экономикалық кауіпсіздігіне және бюджеттің кіріс бөлігін толықтыруға тікелей әсер етеді.

ЕурАзЭҚ мемлкеттерінің алдына қойған мақсаттарын жүзеге асыру
туралы мәселелерге мынадай ұсынысжасауға болады. Оның мақсаттарын
Аймақтық Интеграция Ұйымы шеңберінде жүзеге асыру. Мысалы ортақ

валютаны енгізу. Мұндай ұсыныстыд негізгі себебі ЕурАзЭҚ

мемлекеттері шеңберінде мұны жүзеге асыру өте киын мәселе. (Зйткеш мұнда мүше елдердің валюталық бағамдары деңгейлес емес. Лл Аймақтык Интеграция Ұйымы мемлекеттерінің валюталық бағамдары шамалас болып келеді. ЕурАзЭҚ-тың 27 сәуірінде өткен Тәжікстандағы саммитінде Аймақтық Интеграция Ұйымы ЕурАзЭҚ-қа қараганда әлдеқайда прогресшіл екені айтылған. Бул өз кезегінде жоғарыда көрсетілген ұсыныстың дәлелі ретГнде көрінеді.

Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойыыша мынадай ұсыныстар жасауға болады:

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құралдарын,
яғни СЭҚ-ті    тарифтік    реттеу,    бейтарифтік    реттеу    шараларымен
импорталмастыру        бағдарламасын        ұштастыру        арқылы        елдіц
экономикалық    кауіпсіздігін    қамтамасыз    етуге    әсер    ету.    Нақтылап
айтқанда,   отандық өндірушілерге   медекеттік қолдау   көрсете   отырып.
олардың СЭҚ-ке қатысуына тарифтік және бейтарифтік ынталандыру;
Кеден органдарын жетілген техниьГа-технологиямен қамтамасыз ету;
Кеден қызметкерлерінің біліктілігін жоғарылату және кеден
органдарындағы коррупцияны жоюға әсер ету;

Қорытындылай келе мынадай түжырымдар жасауға болады:

Біріншіден, мемлекет халықаралық кеден ұйымдарына мүше бола отырып, дүниежүзілік шаруашылыққа терең енеді. Сол арқылы өз дамуын жалғастырады;

Екіншіден, мемлекет халықаралық кеден ұйымдарына мүше бола отырып, өзінің кеден қызметін тиімді пайдалануға мүмкіндік алады.

Үшіншіден, мемлекет кеден қмзметін тиімді пайдалана отырып, экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге оң әсер етеді.

Қолданылған әдебиеттер:

ҚР Конституциясы. І995. ж.
ҚР Кеден Кодексі. 01.05.2006.ж.
Драганов В.Г. «Основы таможенного дела» Москва. 2001.Г.
Әкімшілік кұкыкбүзущылық туралы ҚР-ның Кодексі.
Алибеков Б.М. «Таможенное право» Алматы. 1997 ж.
Алибеков Б.М. «Таможенное дело в РК» Алматы 1997 ж.
Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск Ш.Экономическая
деятельность таможенных органов.М: РИО РТА, 1995 г.
Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск 1. Развитие таможенного
дела в России. М. 1995 г.
Сәрсенбаев М.А. «Таможенное право» Алматы 2001 ж.

Мадиярова Д.М. «Кеден ісін ұйымдастыру және басқару» Алматы 2003ж.
Садықов Е. «Ішкі экономикалық қатер» Ақиқат 2001 ж.
М. Шаманбаев « Қауіпсіздік бәрінен де кымбат» Егемен Қазақстан 13
желтоқсан 2003 ж.

13 Ү. Қүланбай «Кеден — мемлекеттің шекарадағы сенімді калқаны» .

Н.Назарбаев «Қауіпсіздікке мән бермеу — нақты қатерді бағаламаумен тец»
Егемен Қазақстан . 25- ақпан . 2003 ж.
Б.Балғарина «Қауіпсіздік тұжырымдамасы болашаққа қызмет етеді» Егемен
Қазақстан 2- маусым 2003 ж.
С. Мұса « Еуразиялық ЭкономикалықҚауымдастық» Егемен Қазақстан 11-
казан 2003 ж.
ҚР Президентінің Жарлығы «Қазақстанның 2004-2005 жылдарға арналган
экономикалық қауіпсіздік стратегиясы».

18.Е.О. Алауханов «Есірткіні ауыздықтау қауіпсіз жол ашу» Укімет жаршысы 1,2004 ж.

Байгісиев М.Н. «Халықаралық экономикалық катынастар» Алматы . санат
2001 ж.
Л. Матақбаева «ҚР-ның ТМД- дағы интеграциялык саясаты гуралы»
Ақиқат. 3. 2002 ж.

21.М.Нүкенов « Экономикалық қауіпсіздік күзетінде» Егемен Қазақстан

В. Пресняков « Экономическая безопасность: Таможенные методы и
средства обеспечения» Внешняя торговля, 1995 г. 12.
А.Д. Ершов « Управление экономической безопастностью в таможснном
деле: материалы научно-прақтической конференций «Таможенная деятельносгь
и обеспечсние экономиеской безопастности государства» Ростов на-Дону:
Ростовский филиал РТА, 2001 год.
Кисловский Ю.Г. Контрабанда: История и современность. М, автор, 1996
г.
Дюмулен И.И. Всемирная Торговая Организация: М.: ТППРФ 1997 год.
Лозбенко Л.А. Стратегия Всемирной Таможенной Организации (ВТО) по
модернизации таможенных служб мира;М.: РИОРТА, 1995 г.
Г.Касымов «Казахстану нужна единная тарифно — таможенная политика»
Вестник по налогам и инвестициям, 2001 г.

28.Тенлибаев Н. «Снижение пошлины: Вести о таможне», Сегодня. 2001 г. 29.Исингарин Н. «10 лет — СНГ» проблемы. Поиски решения .С-Петербург, 2004 г.

Исингарин Н. «Таможенный Союз» 2002 г.
Мадиярова Д.М. «Сыртқы экономикалық қызмет және мемлекеттердің
экономикалық қауіпсіздігі» 2003 ж.

32.Аль-Пари стратегия безопасного экономического развития Казахстана в условиях глобализации. 2005 г.№1.

Г.Оразбақов «Применение защитных мер. Проблемы и перспективы», 2005
г.№2-3.
Исингарин Н. «Евразийское экономическое сообщество и проблемы
вступления в ВТО Казахстана 2005 год.№2-3
«Всемирная Таможенная Организация — 50 лет» Кеден, №2. 2005 год.\
«От Таможенного Союза к Евразийскому Экономическому Сообществу»,
Кеден№3. 2005 год.
Т.Издибаев «Разработан Проект импортозамещение в отраслях легкой и
пищевой промышленности на 2003-2006 г.г », КазПравда №8.2003 год.
К.Арыстанбеков «Казахстан и ВТО: экономические ожидания», КазПравда
№5. 2005 год.\
Теория «Методология управления», 2005 год 18-январь. Экономическая
Безопасность: сущность, критерии, формы.
Герчикова.И.Н «Международные экономические организации» М. 2004 год

Қазақстан ДСҰ-ға кіруге әзірленудс. Укімет жаршысы 2002 ж. №5.
Н.Исенгарин «Казахстан и Содружества», Алматы. 2002 год.
Ә.Құланбай «ДСҰ-на ену Қазақстанның әлемдік қоғамдастығы орнын
бекемдеу » Егемен Қазақстан 2004 ж. 1 1-желтоқсан
«Импортозамещение» Панорама 2005 г. 3~марта.
«Об утверждении соглашении об общем таможенном тарифе государств
участников Таможенного Союза» ВЭД в РК 2004 №5.

4 6. %у_ >үи;_, гатЫе г.ти

шш^^апсІеХьГи
тулу.ісесіеп.ісг

\у\у\у.2а1<:оп.іч.£
‘уулууу.йіаі.&г

51 Егслісн Қааақстан 10 қазаи 2ООО жых Еүрайишіық эконлиикалық қауьшдастык-Еурааиалық олпқ қүрьшына бастайтын тотс жо.л .

Пошрада 13 октабри 2ОООгод. Президенты пптерки Таложенного союйа полписоли логоізор о
созданий Е/разиского эконодіического сообщества .
Понарала ‘2О октабрсі ‘2ОСХ^ год. Н.Исенгарин.Интсграционный кодитст СІІГ: Договор ио ЕврЛйГХ»

по е)ти псрБьм докулент.предуслатриБающий действснный организационно—правовой мештз.м интеграций .

2005 ж. Кеден бекеттерінен заң өту кезінде ұсталған тауарлар

— Әкелу кезінде:

Сомасы 250 мың теңгеден асатын 16 мың литр жанар май.
Сомасы 500 мың теңге 10 тонна темекі өнімдері.
Сомасы 500 мың теңгеден асатын кондитерлік өнімдер.
Жалпы сомасы 3 млн теңге болатын халықтык түтыну тауарлары.
Сомасы 150 мың теңге салмагы 15 тонна кара және түсті металл.

Әкету кезінде:

Сомасы 80 мың теңгеден асатын салмағы 400 кг-нан асатын үн.
Сомасы 150 мыц теңге салмағы 15 мын кг бидай.
Сомасы 14200 теңге 2 куб метр тақтайлар.

В Иране будут перевоспитывать женщин, снимающих хиджабы

Мировые цены на нефть продолжают падать

Нурила Асанкызы стала первой в истории казахстанской…

Казахстанские спортсмены продолжают радовать победами на международной…

Москву массово атаковали беспилотники

Число беженцев в мире перевалило за 123…

Елена Рыбакина обыграла первую ракетку мира

Кто победил на выборах США, согласно мнению…

ВЫБИРАЕМ ПЫЛЕСОС LG ДЛЯ ДОМА: НАДЕЖНЫЙ ПОМОЩНИК…

В сторону земли движется мощная магнитная буря

Дипломдық жұмыс: Кеден басқармасының экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

“Он не делает воздушных обещаний“. Политолог о выступлении Токаева на форуме в Астане

Полицейский выстрелил в коллегу в Жамбылской области

Экс-мэр Якутии о родстве с казахами: «Мы – тюрки, а казахи наши родственники»

“Пора остановиться“. Трамп выступил с заявлением по войне в Украине

Зеленский назвал звонок Шольца Путину «ящиком Пандоры»

О НАС

Мобильное приложение

Наши контакты