МАЗМҰНЫ

 

 

Кiрiспе………………………………………………….…………………………..4

 

 

1. Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың экономикалық мазмұны………..………………………………………………….6
   • Салықтардың мәнi мен экономикалық мазмұны………..……………………….6
   • Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттi қалыптастырудың экономикалық маңызы………………………………………….9
   • Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың түрлері……………..12

 

II.   Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын  салықтарды есептеу әдiстерi………..……………………………………….24 

• Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың объектiсi мен субъектiсi және салық салынбайтын айналым……………………………..24

2.2.  Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың  ставкалары…………33

• Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықты есептеу механизмi және нысанын толтыру………..……………………………………………..38

 

• Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағытындағы мәселелермен оны шешу жолдары………..…………………………………………………………………………………..60
  • Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттегi үлес салмағы…………………………………………………………………………60
  • Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағыттарына байланысты мәселелер және шешу жолдары…………………………………….62

 

Корытынды……………………………………………………………………..65

Пайдаланылған әдебиеттер…………………………………………..68

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        Кiрiспе

 

«Әлемдік қаржы-экономикалық дағдарысы экономиканың өсу қарқынына ықпал етті, бірақ біздің дамуымызды тоқтатқан жоқ. Жинақталған экономикалық әлеует соңғы үш жылдың аса қиын дағдарыстық шайқасында бізге тұрлаулылықты қамтасмасыз етті. Біз еліміздің қаржы жүйесін қорғап, жүйе құраушы банктерді сақтап қалдық. Біз шағын және орта бизнесті қиыншылықта қалдырмадық. Ұлттық және трансұлттық компаниялардың мемлекеттік сатып алуларындағы “қазақстандық үлестің” болмаған өсіміне қол жеткіздік. Агроөнеркәсіптік кешенге бұрын-соңды болмаған көмек көрсеттік. Мемлекет үлестік құрылысты аяқтау жөніндегі барлық шығындарды өз мойнына алды» деп айта кетті Президент өзінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері» атты  Жолдауында [1].

Сонымен қатар Президентіміз осы Жолдауда: «2000 жылмен салыстырғанда 2008 жылы-ақ, жоспарланғанынан екі жыл бұрын, біз республика ІЖӨ-нің көлемін екі еселедік. Орташа айлық жалақы 5 есеге, ал зейнетақының орташа мөлшері 3 есеге өсті. Өмір сүрудің ең төменгі деңгейінен аз табысы бар халықтың үлесі 4 есеге (50%-дан 12%-ға дейін) азайды. 2009 жылы экономиканың артуы 1,1%-ды, өнеркәсіпте 1,7%-ды құрады. Ұлттық Қордың жалпы халықаралық резервтері мен активтері бүгіннің өзінде 50 миллиард доллардан асып түсіп, соңғы он жылда 25 еседен астамға өсті» деп айта кетті [1].

Осы Жолдауда Президентіміз 2020 жылға дейінгі Даму стратегиясын орындауға кірісетінімізді және оның негізгі 5 бағытын айқындап берді:

• Экономиканы дағдарыстан кейінгі дамуға әзірлеу;
• Жедел индустрияландыру және инфрақұрылымды дамыту есебінен экономиканың тұрақты өсуіне қол жеткізу;
• Адам капиталының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін болашаққа белсенді инвестициялау;
• Қазақстандағы сапалы әлеуметтік және тұрғын үй-коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету;
• Ұлтаралық келісімді нығайту, ұлттық қауіпсіздікті арттыру, халықаралық қарым-қатынасты одан әрі дамыту.

Мемлекеттiк бюджет түсiмдерiнiң ең басты көзi — салықтар. Өнеркәсiбi дамыған елдердiң бюджетiндегi салықтардың үлесi 90 пайызды құрайды. Салықтың негiзгi түрлерiне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерiнiң табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады. Салықтардың арасында жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтарда маңызды орынға ие.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2009 жылғы 6 наурыздағы Қазақстан халқына «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты  Жолдауында: «Негізгі салықтар бойынша ставкалар­ды әлдеқайда төмендеткен жаңа Салық кодексі іске қосылды. Өткен жылмен салыстырғанда, кор­по­ративтік табыс салығы биылғы жыл­дың өзінде үштен бірге төмендетіліп, 20 пайызды құрайды, ал 2011 жылы 15 пайыз болады. ҚҚС ставкасы 12 пайызға дейін төмендетілді. Әлеуметтік салық ставкасының регресті шкаласы­ның орнына 11 пайыз көлеміндегі бірың­ғай ставка енгізілді. Инвестиция­ларды жүзеге асыратын кәсіпорындар үшін салық преференциялары көзделген. Осының бәрі экономиканың шикізаттық емес секторын, шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың аса маңызды ынталандырғышының біріне айналды» деп айта кетті [2].

         Салық мемлекеттiк құрылымның негiзгi мемлекеттiң құрақты қаржы көзi, мелекеттiк бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгiлi бiр мөлшерде мiндеттi төлемдер. Салықтар мемлекеттiң пайда болуымен қалыптасады және мемлекеттiк бюджеттiң дамуының негiзi көзi болады. Ал, әлемнiң дамыған елдерiнде салықтар-экономикалық процестi жанама реттеудiң тиiмдi құрамдарының бiрi болып табылады. Сонымен салықтар қазынаны толтырып қана қоймай, өндiрiстi әрi қарай дамытудың белсендi ынталандырушы рөлiн атқару қажет. Олар кәсiпкерлiкке деген ынталы тежеу механизмi болып келмей керiсiнше, оның тиiмдi әрекет етуiнiң бiрден-бiр факторларының ролiн атқарады.

         Мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi кiрiс көзiнiң көп бөлiгiн қамтитын салықтардың бiрi меншiкке салынатын салықтар  болып табылады. Казақстан Республикасындағы жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салық бюджетке түсу сомасы бойынша да маңызды болып табылады.

         Сонымен қатар, меншiк салығы ең кең тараған салық түрінiң бiрi. Ол жеке және заңды тұлғалараға қатысты болып табылады. Кез-келген жеке және заңды тұлға мiндеттi түрде салық төлеуi қажет. Салықтан тек жеңiлдiк берген кезде ғана босатылады. Сонымен қатар, жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салық ең кең тараған және айтарлықтай салық салу түрімен қатар, салық салу механизмi ең күрделі және ең қиын түрі. Ал бұл салық салудың моделiнiң күрделігiне байланысты ғана  анықталмай, осы салық реттелiп отыратын заңдылықтың ұрыс орындалмауына да байланысты анықталады. Яғни, бұл заңдылықтың қиындығын және қолдану мүмкіндiгiн салық төлеушiлер ғана емес, салық қызметi органдары қызметкерлерiнiң құқықтары мен мiндеттерi туралы бейхабар болуына байланысты, өз мұдделерiн қорғауларына мүмкіндiк болмайды.

         Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың кең таралуына және салық төлеушiмен мемлекет бюджетiне жалпы әсерiнiң айтарлықтай дәрежеде болуына байланысты, ол туралы заңдылықты бiлудiң қажеттiлiгi өте зор болып отыр, яғни бұл заңдылықты салық төлеуге мiндеттi салық төлеушiлер мен салық жинауға мiндеттi салық қызметi органының қызметкерлерi ғана емес, салықтың қатынасқа қатысатын кез-келген субьектi бiлуi қажет.

Дипломдық    жұмысымның тақырыбына сәйкес мен жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағыттарына  байланысты мәселелердің барлық теориялық iлiмдерін, салық салу механизмiн, меншiк салығының  кемшiлiктерi мен ерекшелiктерi, салық салуды жетiлдiру үшін қажеттi шарттарды, меншiк салығын жетiлдiру жолдарын аймақтық  мәлiметтер мен экономикалық  әдебиеттер  төңiрегiнде жазып, талдаулар жасадым.

І.  Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын  салықтың экономикалық мазмұны

 

• Салықтардың мәнi мен экономикалық мазмұны

 

          Салық – құрылған және анықталған заңмен белгiленген тәртiп бойынша, мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъектi табысының бiр бөлiгi.

         Салық салу – бұл табысты және қайнар көздердi, мемлекеттiк құралдарды толықтыру үшін реттеушi құрал. Мемлекет пайда болысымен тарихи салық та пайда болды. Салық неше ғасырлар бойы өмiр сұредi, салық салу қағидасын iздеудi алғаш рет А.Смит қалыптастырған.  Салықтар шаруашылық жүргізушi субьектiлер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бiр бөлiгiн бiлдiредi. Сондай-ақ олардың белгiлi бiр мөлшерiн мемлекет үлесiне жинақтап-жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетедi.

         Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен тұскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден, салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.

         Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың қызметiне тiкелей қатысты.

Дүниежүзiлiк тәжiрибе бойынша салықтардың бiрнеше қызметтерi бар:

• фискалдық функция;
• бөлу функциясы;
• реттеушiлiк функциясы;
• бақылау функциясы;
• қолдау және мадақтау функциясы.

Салықтардың фискалды немесе бюджеттiк қызметi ең   негiзгi  қызмет болып табылады.  Бұл қызметi арқылы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiмi құрылып, салықтардың қоғамдық мiндетi артады.  Себебi, салықтар мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiн топтастыра отырып, әлеуметтiк әскери-қорғаныс, тағы да басқа шаралардың iске асуын қамтамасыз етедi. Жалпы ²Фискон² латын сөзi, қазақша ²Себет² деген мағынаны бiлдiредi.

Бөлу қызметi — салықтардың көмегiмен мемлекеттiң қоғамдық табысты халықтың  әртұрлi топтары арасында бөлiнуiн айтамыз. Бөлу функциясының жүзеге асрылуынадағы салықтарға прогрессивтi салық ставкалары және тағы да басқалар жатады.

Салықтардың реттеушiлiк қызметi арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигiзедi, яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудiң ең басты маңызы өндiрiстiң дамуына ықпал ету. Салық түрлерi,  салық ставкалары, салық жеңiлдiктерi, салық салу әдiстерi салықтық реттеудiң тетiктерi болып саналды.

Жоғарыда аталған  салықтық реттеудiң тетiктерi тек қана өндiрiстiң дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдiк инвесторлары ынталандыру, шағын және кiшi кәсiпкерлiктi  дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Салықтық реттеу тетiктерi  тиiмдi қызмет атқару үшін олардың басқа  да экономикалық тетiктерiмен тығыз байланысты болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңiлдiктерiнiң алатын орны ерекше себебi ғылыми негiзделмеген шектен тыс жоғары қойылған ставкалары кәсiпкерлердiң ынтасын төмендеттi, өндiрiстiк қарқынын бәсеңдеттi, ал шектен тыс төмен қойылған ставкалар салық төлеушiлердiң жауапкершiлiгiн азайтып өндiрiстiң төмендеуiне және мемлкеттiң бюджет кiрiсiнiң азайуына әкелiп соқтырды. Реттеушiлiк қызметi  өзi екi функциядан тұрады:

• ынталандыру- мемлекетке тиiмдi өндiрiстердi салық ставкасын төмендету немесе жеңiлдiктер беру арқылы дамуына немесе кеңеюiне жағдай жасау;
• шектеу-мемлекетке тиiмсiз кәсiпорындарды салық ставкiлерiн жоғарлату арқылы дамуына, кеңеюiне шектеу жасау.

Бақылау қызметi-салықтардың көмегiмен  мемлекет  салық төлеушi заңды және жеке тұлғалардың кез келген қайнар көздерiнен тапқан табыстарына, жұмсалған шығындарына, айналысатын шаруашылық қызметiне  бақылау жасап отыруы болып табылады. Бұл қызмет салықтық декларация арқылы жүзеге асырлады.

Колдау немесе мадақтау қызметi: Кез –келген мемлекеттi қоғам  алдына  ерекше  еңбегi  сiңген азаматтар  категориялары  бар. Бұл азаматтарға мемлекет қандай  жағдай болмасын қолдау жасап отыруы қажет. Бұл қолдау қызметi салықтық жеңiлдiктер және салықтан толық босатулар  арқылы жүзеге асырылады (еңбек ерi, ұлы Отан соғысының ардагерлерi, көп балалы аналар). Мемлекет мына жоғарыда көрсетiлген салықтардың қызметiн пайдалана отырып елiмiздiң салық жүйесiн анықтайды. Салық механизiмiнiң қызмет ету жолдарын белгiлейдi. Жалпы экономикалық саясатты негiзге ала отырып, салық саясатын анықтайды.

         Салықтар мен салық салу жүйесi өзара қарым-қатынасытағы әртұрлi элементтен тұрады. Бұл салықтың элементтерiне келесiлер жатады.

• салық обьектiсi-табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет көрсету, ақшамен жасалатын операциялар, табиғи қорларды пайдалану, қосылған құн, айналым және тағы да басқалар;
• салық субьектiсi заң бойынша салық төлеу мiндетi жүктелген жеке заңды тұлғалар;
• салық көзi-салық салынатын табыс;
• салық ставкасы өлшем бiрлiкпен алынатын салық мөлшерi.

Ставкалар құрақты және проценттiк болып бөлiнедi.

Құрақты ставкалар салық обьектiсiнен түсетiн табыстың мөлшерiне байланыссыз өлшем бiрлiгiне құрақты сомамен тағайындалады.

         Ал проценттiк ставкалар 3 түрге бөлiнедi:

• үдемелi немесе прогрессивтi ставкалар салық салынатын табыстың өсуiне сәйкес ұдайы, үдеп өсiп отырады;
• регрессивтi ставкалар керiсiнше, салық салынатын табыстың төмендеуiне сәйкес азайып отырады;
• пропорционалды ставкалар салық салу обьектiсiнiң мөлшерiне байланыссыз құрақты 1%-пен тағайындалады;
• салық оклады салық төлеушiнiң белгiлi-бiр салық обьектiсiне төлейтiн салық самасы;
• салық жеңiлдiктерi заңға сәйкес салық төлеушiнi бiртiндеп немесе салық төлеуден тұгел босату. Салық жеңiлдiктерiне салықтан босатылатын, салық салынбайтын минимум шегерiстер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзiмiн ұзарту жатады;
• салық төлеу мерзiмi-салық төленетiн уақыт;
• салық төлеу тәртiбi белгiлi-бiр мерзiмде салықты төлер кезiнде, алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керектiгiн, яғни төлеу кезiнде белгiлi-бiр дәйектiлiктi белгiлейдi. Салық төлеудегi дәйектiлiк заң жүзiнде бекiтiледi де, келесi тәртiппен жүзеге асырылады:
• барлық мүлікке салынатын салық төленедi, содан кейiн акциздер мен баж салығы төленедi;
• жергiдiктi салымдар мен алымдар;
• басқа да салықтар мен алымдар төленедi;
• салық төлеушiлер мен салық қызметi органдарының құқықтығы мен мiндеттерi-салық заңдары арқылы белгiленедi және реттеледi;
• салықтың төленуiн бақылау және салық заңдарын бұзғаны үшін белгiленетiн салықтық жазалар.

         Кез-келген мемлекетке салықтардың  көп тұрлi болуына байланысты олардың белгiлерiне қарай салықтарды келесiдей түрде жiктеймiз:

• салық салу әдiсi бойынша;
• салық төлеушi субьектiге байланысты;
• салықтардың бюджетке аударылуына қарай;
• салықтардың бағытты мақсатарына қарай.

         Салық салу әдiсi бойынша салықтарды тiкелей және жанама түрге бөлемiз.

Тiкелей салықтар – тiкелей салық төлеушiден немесе тiкелей табыстан, мүліктен Ұсталынатын салық болып табылады. Тiкелей салық табыс алушыларға мүлік иелерiне, тiкелей салына бередi.

Тiкелей салық:

         -халықтың табыс салығы;

         -кәсiпорын табысына салық;

         -капитал өсiмiне салық;

         -мұрагерлiк пен сыйға тартуға;

         -мүліктiк салық.

 Тiкелей салықтардың өзi нақты және жеке салықтарға бөлiнедi.

         Нақты салықтар – салық төлеушiден емес салық төлеушiнiң табысы мен мұлкiнен ұсталынатын салық болып табылады.

         Жеке салық халықтың жеке табысынан ұсталынатын салық жатады.

         Тiкелей салықтың ең басты артықшылығы болып, егер де мемлекетте экономикалық кризис болмаса тiкелей салықтар мемлекеттiң қазынасына құрақты және ұлғаймалы түрдегi салық мөлшерiн әкелiп отырады.

         Ал кемшiлiгi болып тiкелей салықтар бойынша жеңiлдiктер заңсыз түрде қолданылуына мүмкіндiктердiң көп болуы.

         Жанама салықтар салықтың-соңғы тұтынушыға ауысуы арқылы жүргізiлетiн салықтар немесе бағаға үстеме түрінде жүргізiлетiн салықтар. Жанама салық тауарды тұтыну немесе сату кезiнде салынады. Бұларға акциздер, қосылған құн салығы және кеден баж салығы.

         Жанама салықтардың өзi индивидуальдi жанама салықтар, әмбебап және фискальдi монополиялы жанама салықтар түрінде бөлiнедi.

         Индивидуальдi жанама салықтарға – акциз салығы жатады.

         Әмбебап жанама салықтарға – қосылған құн салығы жатады.

         Фискальдi монополиялы жанама салыққа баяғы кеңес одағына әрекет еткен айналым салығы жатады.

         Жанама салықтардың қолданылуында ең басты кемшiлiгi болып тауарлардың жұмыстардың және көрсетiлген қызметтердiң құнының, бағасының өсiп кетуi табылады.

         Ал жанама салықтардың ең басты артықшылығы салық төлеушiлердiң салықты төлеуден жалтарудың ешқандай мүмкіндiгiнiң болмауы.

1. Салық төлеушi субьектiге байланысты салықтар келесiдей түрге бөлiнедi:

а) Жеке тұлғалар төлейтiн салықтар.

ә) Кәсiпорындар,  Ұйымдар және мекемелер, яғни заңды тұлғалар төлейтiн салықтар.

2. Салықтардың бюджетке аударылуына қарай салақтар:

а) Жалпы мемлекеттiк салықтар;

ә) Жергiлiктi салықтар;

б) Регионалды салықтар болып бөлiнедi.

3. Салықтардыiң бағытты мақсаттарына қарай салықтар жалпы және арнайы болып бөлiнедi.

         Жалпы салықтар мемлекеттiк бюджеттiң жалпы қалыптасуы үшін  пайдаланылса, арнайы салықтар мемлекеттiң белгiлi бiр шығындарын қаржыландыру үшін қолданылады.

 

 

1.2 Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттi қалыптастырудың экономикалық маңызы

           

Экономиканың қазiргi жағдайында орталықтандырылған қаржы ресурстары- мемлекетке қоғамдық өндiрiс қарқынын қамтамасыз ететiн салалық және аумақтық  құрылымдар құрып, iрi әлеуметтiк өзгерiстер жүргізуге мүмкіндiк бередi. Орталықтан бөлiнетiн қаржының көмегiмен қаражат экономиканың басты аймақтарына шоғырланып, мемлекеттiң экономикалық және әлеуметтiк саясатын жүзеге асыруға жағдай жасайды. Сөйтiп, құндық бөлiнiстiң айырықша бөлiгi ретiнде ²Аймақтық бюджет² айырықша қоғамдық арналымды жалпы мемлекеттiк қажеттердi қанағаттандыруға қызмет етедi. Нақты, объективтi бөлiстiк қатынастардың формасы болғандықтан айырықша қоғамдық арналымды орындай отырып, мемекеттiк бюджет экономикалық категория ретiнде көрiнедi.

Аймақтық бюджеттер- түсімдер мен бюджет тапшылығын (профицитiн пайдалану) қаржыландыру есебiнен қалыптасып, конститутциямен, заңдармен және Казақстан Републикасы Президентiнiң және Казақстан Республикасы ұкiметiнiң актiлерiмен жүктелген мiндеттердi жүзеге асыру үшін жергiлiктi атқарушы органдар белгiлейтiн жергiлiктi бюджеттiк бағдарламаларды қаржыландыруға арналған тиiстi маслихаттың шешiмiмен бекiтiлген әкiмшiлiк- аумақтық бөлiнiстердiң ақша қорлары болып табылады. Жергiлiктi атқарушы органдар тиiстi әкiмшiлiк -аумақтық бөлiнiстердiң бюджетiн өздерiнiң аумағына жұмыс iстейтiн арнайы экономикалық аймақтарды ескере отырып, бiрiнғай бюджеттiк жоспарлау негiзiнде әзiрлеп дербес атқарады. Жергiлiктi атқарушы органдар тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi және өткен қаржы жылына тиiстi жергiлiктi бюджеттiң атқарылуы туралы есептi қарап бекiтедi. Облыс бюджетiн және аудандар мен қалалар бюджеттерiнiң арасындағы кiрiстерiнiң бөлiнуiн жергiлiктi атқарушы органдар белгiлеп,  тиiстi жергiлiктi өкiлдi органдар қарайды және аудандар мен қалалар бюджеттерiнiң арасындағы кiрiстердi бөлудiң құрақты нормативтерiн анықтауды және тиiстi жергiлiктi өкiлдi органдар бекiтуi мүмкін.

Аймақтық бюджеттiң  кiрiс бөлiмiне келетiн  болсақ,  жергiлiктi салықтар мен алымдардан, төлемдерден тұрады. Ал шығыс бөлiгi жоғарыда атап өткендей әлеуметтiк қаржыландыруларғы, мемлекеттiк қызметтi жүзеге асыруға  тағыда басқа әлеуметтiк сиптаттағы  жұмыстар мен қызметтерге жұмсалып отырады. 

Тиiстi жергiлiктi атқарушы органдар облыс бюджетiнiң  және аудандар мен қалалар бюджеттерiнiң арасындағы кiрiстердi бөлудiң жалпы нармативтерiн анықтауды тиiстi жергiлiктi өкiлдi органдар бекiтуi мүмкін.

1. Жергiлiктi бюджеттердiң кiрiстерi (арнайы эканомикалық аймақтардың қаржы қорларына есептелетiн сомалардан басқа) олар мыналардан тұрады;

а) салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетiн басқада мiндеттi төлемдердiң түсімдерi:

-заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы;

-акциздер;

-жеке адамдардан алынатын табыс салығы;

-әлеуметтiк салық;

-заңды және жеке тұлғалардың мұлкiне салынатын салық;

-жер салығы;

-көлiк құралдарына салынатын салық;

-жасалған келiсiм шарттарға орай жергiлiктi бюджетке түсетiн бөлiгiнде өнiм бойынша Казақстан Республикасының үлесi;

-кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын жеке адамдарды тiркеу үшін алынатын алым;

— жекелеген қызмет түрлерiмен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық алым;

— заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу үшін алынатын алым;

— аукциондық сатудан алынатын алым;

— нарықта  тауарларды сату құқығы үшін алынатын алым;

— заңды және жеке тұлғалардың Алматы қаласының рәмiздерiн өздерiнiң фирмалық атауларында қызмет көрсету таңбаларында, тауар таңбаларында заңға сәйкес пайдаланғаны үшін алынатын алым;

— су үшін төленетiн алым;

— орманды пайдаланғаны үшін төленетiн төлем;

б) Салықтық емес түсімдер:

-коммуналдық меншiк болып табылатын акциялардың пакеттерiнен алынатын дивиденттердiң түсімi;

-жергiлiктi өкiлдi органдардың лотереяларын өткiзуден алынатын кiрiстердiң түсімi;

-жергiлiктi бюджеттерден кредиттер бергенi үшін алынған сыйақылар(мұдделер);

-жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдарға сондай-ақ жергiлiктi атқарушы органдарға бағынышты мемлекеттiк мекемелерге тиесiлi мүліктi сатудан түсетiн түсімдер;

-жергiлiктi атқарушы органдарға бағынышты мемлекеттiк мекемелер  көрсететiн қызметтердi сатудан түсетiн түсімдер;

-коммуналдық меншiк мұлкiн жалға беруден түсетiн түсімдер;

-жергiлiктi атқарушы органдарға бағынышты мемлекеттiк мекемелер заңға сәйкес Ұйымдастыратын мемлекеттiк сатып алуды жүргізуден түсетiн ақша түсімдерi;

-жер учаскелерiн жалға беруден түсетiн түсімдер;

-қоршаған ортаны ластағаны үшін, қоршаған ортаны қорғаудың жергiлiктi мемлекеттiк қорларына-50% мөлшерiнде төленетiн төлемдер;

• мемлекеттiк баж;
• өзге де әкiмшiлiк алымдары;
• жергiлiктi атқарушы органдарға бағынышты мемлекеттiк мекемелер алатын, Казақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген әкiмшiлiк айыппҰлдар мен санкциялар;
• Казақстан республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де салыққа жатпайтын және басқа түсімдер;

в) капиталмен жүргізiлетiн операциялардан түсетiн түсімдер;

• аймақтардың өзiн-өзi қамтамассыз ету үшін сатып алатын астықты сатудан түсетiн түсімдер;

2. Жеке және заңды тұлғалардан немесе шет мемлекеттерден;

жоғары тұрған бюджеттерден алынған трансферттер;

3. Бұрын жергiлiктi бюджеттерден берiлген кридиттер бойынша негiзгi борыштың өтемi;

Жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты:

• мектепке дейiнгi жалпы бастауыш, жалпы негiзгi,
• жалпы орта, қосымша және кәсiптiк бiлiм берудi;
• әскери қызыметке тiркеу және шақыру жөнiндегi шараларды;
• жергiлiктi деңгейдегi төтенше жағдайлар бойынша жұмыстарды;
• жергiлiктi жердегi құқық қоғау қызметiн;
• халыққа тегiн медициналық қызымет көрсетудiң кепiлдiк көлемiн;
• жергiлiктi деңгейдегi арнаулы медициналық бағдарламаларды;
• мәслихаттардың шешiмдерiне сәйкес әлеуметтiк-қамсыздандыру саласындағы әлеуметтiк бәсiрелi көмек көрсетудi;
• жұмысты қамту бағдарламасын;
• жергiлiктi деңгейдегi өнеркәсiп және обьектiлер құрылысын;
• жергiлiктi деңгейдегi қоршаған ортаны қорғауға;
• жергiлiктi деңгейдегi жобалау iздестiру жұмысын жүргізудi;
• елдi мекендердi көркейтудi, қала жолдары мен көшелерiнiң құрлыстарын;
• жергiлiктi маңызы бар жолдарды пайдалану мен қайта құруды;
• жергiлiктi бюджеттерден республикалық бюджетке берiлетiн ресми трансферттердi;
• жергiлiктi атқарушы органдардың бұрыштарына қызымет көрсетудi;
• арнайы эканомикалық аймақтарды дамыту жөнiндегi бағдарламаларды қаржыландыруға жұмсалады.

 

 

1.3  Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың түрлері  

 

         Мүлiк салығы. Жалпы  салықтардың  iшiнде  мүлік  салығының  алатын  орны  ерекше.  Мүлік  салығы  толығымен  дерлiк  жергiлiктi  бюджетке  барып  түседi.  Мүлік  салығы  нақтылай  тiкелей  салықтардың  қатарына  жатады.  Мүлік  салығының  сомасы  салық  төлеушiнiң  табыс  көлемiне  қарай  емес,  мұлкiнiң  қарқына  қарай  анықталады.         

Дамыған мемлекеттерде  капиталға және  меншiкке салық салу  келесi салық топтары арқылы  жүзеге асырылады:  жеке әлауқат салығы, мұрагерлiкке және сыйға  салық салынатын, капитал өсiмiн салық, мүліктiк  нақтылай түрлерiне  салынатын салық (жерге, құрылысқа).

Жеке әл-ауқат салығына – мүлікке ие  болуына  байланысты туындайтын  жеке тұлғалардың  мұлкi табылады. Мүліктiң бағасы  нарық құны бойынша  туындайды.  Потенттер, аннуитеттер, салықтандыру полюстары (өнiмдердi  сақтандыру  бойынша ғана), либель және  басқа да  үй жиїаздары, өнер туындылары, жеке коллекциялардың белгiлi бiр түрлерi, автомобильдер және басқа  да салынатын бiтпеген жер  учаскелерi, егер оларға арнайы  салықтар салынатын болса, онда  олар салық салудан босатылады.

Бiрлiк сатвка бойынша Бельгияда (1%), Данияда (2,2%), Германияда (0,5% жеке тұлғалар үшін, 0,6- корпорациялар үшін), Исландияда,  Люкембургте жеке әл-ауқат салығы салынады.  Прогрессивтi салық салу  Финляндияда, Норвегияда, Испанияда, Щвецияда  және Щвецарияда  әрекет етедi. Ал басқа дамыған мемлекеттерде салықтың бұл түрі  әрекет етпейдi немесе  әкiмшiлiк территориялық  бiрлiк денгейiнде  жүзеге асырылады.  Айтарлықтай  жоғары сомма  және салық  салу кезiндегi  жеңiлдiктер бұл  салықтық ерекшелiктерi  болып табылады.

Мұрагерлiктен салық – бұл мұраға алу құқығы  бойынша  жаңа иегерге өтетiн мүлікке салынатын салық (жылжитын және жылжымайтын). Сыйға салынатын салық –бұл меншiк иесiнен  екiншiсiне  сый түрінде  өтетiн мүлікке салынатын  салық (жылжитын немесе жылжымайтын).

Көптеген елдерде салықтың бұл түрлерi  жеке –жеке  әрекет етедi, ал кейбiр мемлекеттерде мұрагерлiкке және  сыйға салынатын салық  бiр салық ретiнде  қарастырылған.  Бiрақ, бiрiншi жағдайда  салықтар ереже бойынша  жалпы нормалармен  реттеледi және салық ставкалары мен  салық салынатын соманы анықтау тәртiбi бiрдей.

Барлық  дамыған мемлекеттерде   мұрагерлiк және  сыйға салынатын  салық орталық (федералды)  денгейде  жүзеге асырылады. Барлық мемлекеттерде  мұрагерлiкке және  сыйға салық салу  ставкалары күрделі  прогрессия бойынша қалыптасады.  Мұрагерлер мен сый алушылар  туыстық денгейiне  байланысты топтарға   бөлiнедi (I-тiкелей мұрагер,   II-ерлi-зайыптылар,   III- ағалары мен қарындастары, iнi, әпкелерi, IV-алыс туысқандары және тағы да басқа). Әрбiр топқа салық ставкаларының  жүйесi белгiленген. Салықтық класқа  салық салу сомасы  көлемi де тәуелдi.

Жылжымайтын мүліктердiң жекелеген түрлерiне  салықтар әрқалай болып келедi. Барлық мемлекеттерде бұл салықтар жергiлiктi  өзiн-өзi  басқару органдарының  қызметкерлерiнiң қатарына жатады.

Құрылыстарға салынатын жер салығы. Мемлекет территориясында  барлық құрылыстарға  жер салығы салынады (жер салығын төлеуден босатылғандардан басқа). Құрылыстың фундаментi  ғимараттың өзi қандай  материалдардан салынғанына  байланыссыз, цементтен, кiрпiштен және бетоннан салынуы тиiс. ғимараттардың негiзгi түрлерiне келесiлердi жатқызуға болады:

-адамдар үшін  ғимараттар  мен баспаналар, жабдықтар мен запастар (шеберханалар, ангарлар, кез келген түрдегi  өндiрiстiк құрылғылар және тағы басқа); қоймалар (сұрленген шөптi сақтау орындары,  резервуарлар);

-қатты және мықты жабыдқталған құбырлар; архитектура және өнер туындылары (көпiрлер, жағалаулар, тоннельдер, виадуктер және тағы  да басқалар);

-өндiрiстiк  мақсаттағы жарнама  үшін орындар.

Коғамдық ұжымдық меншiктегi  құрылымдарға салық салынбайды. Оларға мемлекет меншiгiндегi ғимараттар мен  құрылымдар, территориялық  ұйымдар, ұжымдық бiрлестiктер жатады. Сондай-ақ қоғамдық меншiкте  яғни ұжымдық мақсаттарға  пайдалануы керек және меншiк иесiне  табыс әкелмеуi тиiс.

ұйымның ұжымдық меншiгiндегi  құрылымдар үшін  нақтылай жеңiлдiктер бекiтiлген. ұйымның қоғамдық меншiгiне   ғимараттарды коммерциялық  емес және  өндiрiстiк емес жағдайларда пайдаланылған  жағдайларда салықтың  толық ставкасында  жеңiлдiктер берiледi.

Салықтан  тез арада  босатуға  жататындар: бiрiншiден, құрылыс салынған жылдан кейiнгi  келесi жылдың  1 қаңтарына  дейiн барлық  құрлыстар; екiншiден, жергiлiктi ұкiмет органдарының шешiмi бойынша  тұрғын ұй, өндiрiстiк, өнеркәсiп және  коммерциялық қызмет  мақсатында пайдаланылатын құрылыстар 2 жылға дейiнгi  мерзiмге; үшіншiден қолөнер  қызметiмен айналысу  үшін құрылыстар; төртiншiден, 1983 жылдың 1 қаңтарынан бастап 1988  жылдың  31 желтоқсаны  аралығында  құрылған жергiлiктi  кәсiпорындар 1973 жылдың  1 қаңтарнан кейiн салынған ғимараттарға 15 жылға жеңiлдiк берiлуi мүмкін. Егер бұл –тұрғын ұйлер  болса және муниципалды  меншiкте, яғни төменгi  бағадағы пәтерлер сондай-ақ құрылысының 50 %-тi мемлекеттiк дотациямен жабылса. Егер бұл құрылыстың 50 %-тен жоғарғы бөлiгi мемлекеттiк бюджеттен қаржыландырылса, ол келешекте тұрғын үй мақсатында пайдаланып және жеке меншiкке  өтетiн болса, онда салық төлеушi салықты төлеу мерзiмiнен он жылға дейiн босатылады.

Өндiрiстiк мақсаттағы құрылыстар тұрғын үй құрылыстарының ажырамас бөлiгi болып табылатын болса (пәтердегi немесе ұйдегi бөлме және тағы да басқа) салық салуға жатады. Жеке және өндiрiстiк қажеттiлiктерiне пайдаланылатын құрылыстарға (мысалы, дәрiгердiң жеке тәжiрибелiк қабылдау бөлмесi және пәтер холлы) тұрғын үй салығы немесе кәсiпшiлiк  салынады.

Салық салу ставкасы құрылыстың заңды иесi немесе жалға алушы заңды және жеке тұлғаларға байлансты бекiтiледi. Берiлген тұлғаның құрылысты өзiне ыңғайлы кез-келген уақытта және өз мақсаттарына пайдалануы  салық  салу негiзi болып табылады.

Салық салудан келесi құрылыстар босатылады: 

• әлеуметтiк мақсатта пайдаланылатын және меншiк иесi кәсiпшiлiк салық төлейтiн құрылыстар (яғни, өндiрiстiк, қол өнерлiк және коммерциялық құрылыстар);
• мектеп оқушылары, лицей, коледж және пансионаттардың оқушлары үшін белгiленген, сондай –ақ оқу өткiзу үшін белгiленген құрылыстар;
• мемлекеттiк және қоғамдық Ұйымдар мекемелерi (соттар, мунициналиметтер және тағы да басқа).

Салықтың бұл түрінен ғылым, бiлiм беру саласында әрекет ететiн заңды тұлғалар (медициналық, әлеуметтiк  және тағы да басқа), сонымен қатар шетел дипломатиялық өкiлдiктерi, сауда  және консулдық қызметтер босатылады. Тұрғын үй салығының ставкасы ұйдiң құнына сәйкес анықталады және  құрылыс түріне қарай құрақты болып табылады. Тұрғын үй құрылысының бағалануы  ең соңғы рет 1970 жылы жүргізiлдi, оның негiзiне нақтылай бектiлген құндылық кестесi бойынша нақтылық құндылық табылады. Жыл сайын франк курсымен бағасының өзгеруiне сәйкес бұл құндылықтың қайта есептелуi өткiзiледi. Салық ставкалары келесi  параметрлерден қалыптасады: жанҰяның алғашқы екi тұрғынына салық салудың минималды шкаласы  бойынша 15-20  процент салық салынады. Жанұяның басқа да тұрғындарына –минималды бойынша 15 процент және жоғарлатылған бойынша 20-25 процент. Тұрғын үй салығы есептелiнетiн жанҰя тұрғындарына: меншiк иесiнiң  туыстары, 70 жастан асқан әйел бiрге тұратын және табыс салығын төлемейтiн мүгедектер,  камiлетке толмаған (18 жасқа дейiн) туған және асырауындағы балалар, сондай-ақ өз бiлiмiн жалғастыратын 25 жасқа дейiнгi балалар.

Тұрғын үй және өндiрiстiк құрылыстардың жiктелуi. Кұрлыстар 8 топқа бөлiнедi әрбiр категорияның құны  келсiдей  критерийлер  бойынша анықталады: құрылыстың архитектуралық сипаттамасы (құрылыс жұмыстарының техникалық және әдеби денгейi); құрылыстың ауданын бөлу (жалпы бөлу, қонақтар қабылдау үшін арнайы құрылыс санитарлы гигеналық құрылыстар); жабдықтар (су құбыры, канализация, орталық жылу, лифт, орталық тепшектегi кiлемдiк  төсенiштер), экспертиза  нәтижесi бойынша әрбiр категорияға атау берiлдi; ²өте сәндi², ²сәндi² , ²өте жабдықталған², ²жабдықталған², ²жеткiлiктi жабдықталған², ²кәдiмгi², ²орташа², ²жәй орташа².

Бiрiншi және екiншi категорияларды бiрiктiруге болады, себебi олардың  арасында айырмашылық ²сәндi² сөзiне ²өте² сөзiнiң  қосылуы. Сонымен құрылыстың сапасы келесiдей болуы тиiс (архитектуралық сипаттама): бiрнеше  және жоғарғы  сортта құрылыс материалдары, ғимараттардың сапалығы, ыңғайлы жоспарлау құрылыстың бөлiнуi және белгiленуi көп функциялылығымен ерекшеленуi керек. Мiндеттi түрде қонақтар қабылдау  бөлмесi, жаңа жабдықтар, лифт және орталық  теппешек кiлемдiк жабдық (және  ²черный ход² әсiресе ескi ұйлерде).

 ²Орташа ² категорияға тоқталып  өтетiн  болсақ, құрылыстың сапасы  ұнемдi  сипаттымен ерекшеленедi, яғни арзан материалды пайдалану нәтижесiнде  жабдықтылық  денгейi төмен. Құрылыстың бөлiнуi және саны келесiдей : кiшкентай құрылыстар, сатылық клеткалар, тар, қараңғы, ыңғайсыз подъездер және тағы басқа, қонақты кұту бөлмелерi жоқ,  барлық пәтерлерде төрт  бөлмеден аз, су құбыры, канализация, қазiргi  салынған ұйлерде лифт (бiрақ ескi ұйлерде көбiнесе жоқ).

Өндiрiстiк пайдаланудағы құрылыстар негiзгi 4 категорияға  бөлiнедi: А,В,С,Д. Негiзгi назар, құрылыстың негiзгi элементтерiне, сондай-ақ жабдықтарға (электр жабдықтау, су жылу және тағы да басқаға) бөлiнедi. Элементтердiң  берiлген ерекшелiкерiне  байланысты әрбiр категорияны бөлемiз ²жақсы², ²қанағаттанарлық², ²орташа², ²нашар². А (жақсы) категориясына  сапалы конструкциялық материалдардан салынған, магистральдi электр және  жылумен қамтамасыз етiлген, жабдықталған подъездер мен авто көлiк үшін тұрақтар және  темiр жолдармен қамтамасыз етiлген құрылыстар жатады.  В (қанағаттанарлық) категориясына кәдiмгi  құрылыс материалдарынан салынған құрылыстар жатады. Бұл категориядағы құрлыстар  сыртқы табиғи жағдайлардан әсерiнен жеткiлiктi  көлемде сақтайды. С және Д категориялары уақытша құрлыстар болып табылады және өте арзан құрылыс материалдарынан  салынған. Жылу және электр коммуникациялары толығымен жоқ. Соңғы екi категорияның бiр бiрiнен айырмашылығы ²құрылыстың тұрлi денгейiндегi зияндылығына және ахаулардың  санында².

Дамыған шет мемлекеттердегi мүлікке салынатын салық мөлшерi келесiдей: Бельгияда –24 %, ұлыбританияда-12%, Германияда-3,1%, Италияда –2,5%, Нидерландыда-3,5%, Америка Құрама Штаттарында –10,3 %, Францияда-4,8%.

Мүлікті сенімгерлікпен басқаруға беру кезінде салық

міндеттемесінің орындалуы

1. Сенімгерлікпен басқарушы өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру процесінде алынуға жататын (алынған) табыстар, төленуге жататын (жүргізілген) шығыстар және сатып алған және (немесе) алған мүлік мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының не сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының табыстары, шығыстары және мүлкі болып табылады.

Сенімгерлікпен басқарушының сыйақы түріндегі табысы мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының не сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының шығысы болып табылады.

Егер салық міндеттемесін орындау сенімгерлікпен басқарушыға жүктелсе, онда сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе пайда алушының табыстары мен оның осы тармақта көзделген, осындай құрылтайшының немесе пайда алушының алдыңғы салық кезеңдері үшін шеккен залалдары сомасына, сондай-ақ орындалуы сенімгерлікпен басқарушыға жүктелген салық міндеттемесі сомасына азайтылған шығыстары арасындағы оң айырма мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының сенімгерлікпен басқарудан алынған таза табысы болып табылады.

Осы тармақта көзделген шығыстардың мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының табыстарынан асып кетуі мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының сенімгерлікпен басқарудан шеккен залалы болып табылады.

2. Мүлікті сенімгерлікпен басқаруды құру туралы актіде көзделген сыйақы сенімгерлікпен басқарушының сенімгерлікпен басқарудан алынған табысы болып табылады. Сенімгерлікпен басқаруды жүзеге асыруға байланысты шығыстар, егер көрсетілген актіде сенімгерлікпен басқарушының шығыстарын мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының есебінен өтеу көзделмеген болса, сенімгерлікпен басқарушының шығыстары болып танылады.
3. Мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының салық міндеттемесін орындауды:

1) қосылған құн салығынан басқа салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша осындай құрылтайшы немесе пайда алушы, осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, мүлікті сенімгерлік басқаруды құру туралы актінің негізінде сенімгерлікпен басқарушыға жүктеуі мүмкін;

2) қосылған құн салығы бойынша ол осы Кодекстің 8-бөлімінде және 568 – 571-баптарында белгіленген жағдайларда және тәртіппен сенімгерлікпен басқарушыға жүктеледі.

Егер салықты, бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу, төлеу немесе ұстау жөніндегі салық міндеттемесін орындау сенімгерлікпен басқарушыға жүктелген болса, мұндай сенімгерлікпен басқарушы осы Кодекстің 81-тарауында белгіленген тәртіппен салық органында тіркелу есебіне тұруға тиіс.

4. Мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысы немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушы мүлікті сенімгерлікпен басқаруға берумен байланысты өзінде туындайтын қосылған құн салығы бойынша салық міндеттемесінен басқа салық міндеттемесін мынадай жағдайлардың кез келгенінде:

1) салық міндеттемесін орындау сенімгерлікпен басқарушыға жүктелмесе;

2) егер сенімгерлікпен басқарушы сенімгерлік басқару туындаған күні және сенімгерлікпен басқару кезеңінде осы Кодекстің 134, 135, 181,                        182-баптарының және (немесе) 63-тарауының ережелері қолданылатын тұлғаларға жататын болса, осы Кодексте белгіленген тәртіппен дербес орындайды.

5. Сенімгерлікпен басқарушы мүлік сенімгерлікпен басқаруға берілген кездегі салық міндеттемесін орындау мақсатында осы Кодекстің 58-бабына сәйкес бөлек есепке алуды жүргізуге міндетті.
6. Мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының не сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының мүлікті сенімгерлікпен басқарушыға беруі осындай мүлікті өткізуі болып табылмайды және ол сенімгерлікпен басқарушының табысы болып танылмайды.
7. Сенімгерлікпен басқарушының сенімгерлікпен басқарудың туындауына негіз болатын құжаттың қолданылуы тоқтаған кезде мүлікті қайтаруы осындай мүлікті өткізу болып табылмайды және ол мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушының табысы (залалы) болып танылмайды.
8. Сенімгерлікпен басқарушыға салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын есептеу, төлеу немесе ұстау, сондай-ақ мүлікті сенімгерлікпен басқару шарты бойынша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысы немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайларда пайда алушы үшін салықтық нысандарды жасау және табыс ету жөніндегі салық міндеттемесі жүктелген жағдайда, мұндай салық міндеттемесін орындау сенімгерлікпен басқарушы болып табылатын тұлғаның атынан, осы Кодекстің ерекше бөлімінде сенімгерлікпен басқарушы жататын тұлғалар үшін белгіленген ставкалар бойынша және тәртіппен жүргізіледі.

Бұл ретте, егер осы Кодекстің 58 және 64-баптарында өзгеше белгіленбесе, сенімгерлікпен басқарушы салықтық нысандарды мүлікті сенімгерлікпен басқару құрылтайшысының және (немесе) пайда алушының мүддесінде жүзеге асырылатын қызметті қоса алғанда, тұтас бүкіл қызметі бойынша жасайды және табыс етеді.

 

Мүлікті сенімгерлікпен басқаруға беру кезінде салық

міндеттемесін орындаудың ерекшеліктері

1. Осы Кодекстің 185-бабының 2-тармағында көзделген декларацияны табыс ету жөніндегі міндет жүктелген жеке тұлғаның мүлікті сенімгерлікпен басқаруға беруі кезінде осындай декларацияны жасау және табыс ету жөніндегі салық міндеттемесін осы жеке тұлға орындайды.
2. Заңды тұлға, дара кәсіпкер сенімгерлік операциялар бойынша банктен алған табысы бойынша, сондай-ақ заңды және жеке тұлға мүлікті резидент емес болып табылатын сенімгерлікпен басқарушыға сенімгерлікпен басқаруға берген кезде салық міндеттемесін дербес орындайды.
3. Дара кәсіпкер болып табылмайтын жеке тұлғаның салық агенті болып табылатын банк жүзеге асыратын сенімгерлік операциялардан түскен табысы бойынша салық міндеттемесін осындай банк салық агентінің міндеттерін орындау түрінде орындайды.

 

       Жер салығы. Жер – өндiрiс факторларының бiрi. Жер терминi кең мағынада қолданылады. Ол табиғаттың берген барлық  затарын қамтиды, яғни жер, су мен орман ресурстары, пайдалы қазбалар байлығы.

Жер  қойнауын  пайдаланушы  деп – мына  төменде  көрсетiлген  қызмет  түрлерiнiң  бiреуiн  немесе  бiрнешеуiн  жүзеге  асыратын  және  Казақстан  Республикасы  заңдарына  көзделген  тәртiппен келiсiм-шарт жасаған тұлға, яғни Казақстан  Республикасы  аумағында  геологиялық  зерттеудi, пайдалы  қазбаларды  өндiрудi,  техногендiк  құрылымдарды  қайта өңдеудi  жүзеге асыратын тұлғаларды айтамыз. Жер қойнауын  пайдаланушылардың  арнаулы  төлемдерi  мен  салықтарына  мына  салықтар  мен  төлемдер  жатады: 

1) бонустар.  Бонустар  ұш  түрге  бөлiнедi:

• қол қойылатын  бонус ;
• коммерциялық табу  бонусы;
• өндiру бонусы.   

2) роялти.

3)   үстем  пайдаға  салынатын  салық.

Бонус  және  роляти  төлемдер  қатарына  жатады.  үстем  пайдаға  салық  салынады.  Егер  жер  қойнауын  пайдаланушылар  бiрнеше  келiсiм-шарт  бойынша  жұмыс  жасаса,  әр келiсiм-шарттан жеке-жеке  төлемдер  мен  салықтар  төлейдi.  Салық  төлеушiлер  бұл  төлемдер  мен  салықтарға  қоса  салық  заңына  байланысты  басқа  салықтарды  да  төлейдi.

      Арнаулы төлемдер мен салық мөлшерi Казақстан  Республикасы  үкiметiнiң  шешiмiмен  келiсiм -шарт бойынша  белгiленедi.

 Салық салу мақсатында барлық жерлер олардың арналған нысанасы мен тиесiлiгiне қарай мынадай санаттарға:

            — ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерге;

• елдi мекендер жерлерiне;
• өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзгеде ауылшаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге;
• ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiне, сауықтыру, рекреациялық және тарихи—мәдени мақсаттағы жерлерге;
• орман қорының жерлерiне;
• су қорының жерлерiне;
• запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады;

Жердiң  белгiлi бiр немесе өзге санатқа жататындығы Казақстан Республикасының жер туралы  заң актiлер мен белгiленедi. Елдi мекендер жерлерi салық салу мақсаты үшін мынадай екi топқа бөлiнген:

• тұрғын үй қоры, соның iшiнде олардың жанындағы құрылыыстар мен ғимараттар орналасқан жерлердi қоспағанда, елдi мекендер жерлерi; тұрғын үй
• қоры,оныңiшiндеолардыңжанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.

Жердiң мынадай санаттары бар:

• ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi:
• орман қорының жерлерi:
• су қорының жерлерi;
• запастағы жерлер салық салуға жатпайды.

          Аталған жерлер (запастағы жерлердi қоспағанда) құрақты жер пайдалануға немесе бастапқы өтеусiз уақытша жер пайдалануға берiлген жағдайда белгiленген тәртiппен салық салынуға тиiс.  Жер салығының мөлшерi жер иеленушiлер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiнiң нәтижелерiне байланысты болмайды.

Жер салығы:меншiк құқығын, құрақты жер пайдалану құқығын, өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар; — жер ресурстарын басқару жөнiндегi уәкiлеттi орган әр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердiң мемлекеттiк сандық және сапалық есебiнiң деректерi негiзiнде есептеледi.

          Мысал ретінде елдi мекендердiң жерлерiне (үй iргесiндегi жер учаскелерiн қоспағанда) салынатын базалық  салық ставкаларын қарастырып өтейік.

Елдi мекендердiң жерлерiне (үй iргесiндегi жер учаскелерiн қоспағанда) салынатын базалық салық ставкалары алаңның бiр шаршы метрiне шаққанда мынадай мөлшерде белгiленедi: 

                                                                                                           Кесте 1

Рет №	Елді мекеннің түрі	Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан  жерлерді қоспағанда, елді мекендердің жерлеріне  салынатын базалық салық  ставкалары (теңге)	Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның  іргесіндегі құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерге салынатын базалық салық  ставкалары  (теңге)
1	2	3	4
1.	Қалалар:
2.	Алматы	28,95	0,96
3.	Астана	19,30	0,96
4.	Ақтау	9,65	0,58
5.	Ақтөбе	6,75	0,58
6.	Атырау	8,20	0,58
7.	Қарағанды	9,65	0,58
8.	Қызылорда	8,68	0,58
9.	Көкшетау	5,79	0,58
10.	Қостанай	6,27	0,58
11.	Павлодар	9,65	0,58
12.	Петропавл	5,79	0,58
13.	Талдықорған	9,17	0,58
14.	Тараз	9,17	0,58
15.	Орал	5,79	0,58
16.	Өскемен	9,65	0,58
17.	Шымкент	9,17	0,58
18.	Алматы облысы:
19.	облыстық маңызы бар қалалар	6,75	0,39
20.	аудандық маңызы бар қалалар	5,79	0,39
21.	Ақмола облысы:
22.	облыстық маңызы бар қалалар	5,79	0,39
23.	аудандық маңызы бар қалалар	5,02	0,39
24.	Облыстық маңызы бар басқа қалалар	облыс орталығы үшін белгілен-ген  ставканың 85 проценті	0,39
25.	Аудандық маңызы бар басқа қалалар	облыс орталығы үшін белгілен-ген  ставканың 75 проценті	0,19
26.	Кенттер	0,96	0,13
27.	Селолар (ауылдар)	0,48	0,09

 

Мысал ретінде үй iргесiндегi жер учаскелерiне салынатын базалық салық ставкалары төмендегідей:

Елдi мекендердiң тұрғын үйге қызмет көрсетуге арналған және тұрғын үй қоры, оның iшiнде ондағы құрылыстар мен ғимараттар орналаспаған жерлерiне жататын жер учаскесiнiң бiр бөлiгi үй iргесiндегi жер учаскесi болып есептеледi.

          Үй іргесiндегi жер учаскелерi мынадай базалық салық ставкалары бойынша салық салынуға жатады:

 1) Астана, Алматы қалалары және облыстық маңызы бар қалалар үшін:

 көлемi 1000 шаршы метрге дейiн қоса алғанда — 1 шаршы метрi үшiн    0,20 теңге;

 көлемi 1000 шаршы метрден асатын алаңға — 1 шаршы метрi үшiн         6,00 теңге.

 Жергілiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша 1000 шаршы метрден асатын жер учаскелерiне салық ставкалары 1 шаршы метрi үшiн 6,0 теңгеден 0,20 теңгеге дейiн төмендетiлуi мүмкiн.

 2) қалған елдi мекендер үшiн:

 көлемi 5000 шаршы метрге дейiн қоса алғанда — 1 шаршы метрi үшiн   0,20 теңге;

 көлемi 5000 шаршы метрден асатын алаңға — 1 шаршы метрi үшiн         1,00 теңге.

 Жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша 5000 шаршы метрден асатын жер учаскелерiне салық ставкалары 1 шаршы метрi үшiн 1,00 теңгеден 0,20 теңгеге дейiн төмендетiлуi мүмкiн.

Казақстан Республикасы үкiметiмен  жасалған  келiсiм-   шарттарына  сәйкес  жер  қойнауын  пайдаланушылар  бонустың  барлық  түрін  төлеушi  болып табылады:

• қол қойылған  бонус  бiр  жолғы  тiркелген (фиксированный) төлем ретiнде жер қойнауын геологиялық зерделеу мен кейiнгi өндiру құқығы үшін төленедi. Кол қойылған бонус жер қойнауын пайдаланушы мен ұкiмет арасындағы екi жақты келiсiм шарт бойынша төленедi. Төлем негiзi екi жақ қол қойған келiсiм-шарт;
• коммерциялық табу бонусы бiр жолғы тiркелген төлем болып табылады және оны жер қойнауын пайдаланушылар келiсiм –шартта көрсетiлген аумақтағы коммерциялық табу көзiнде төлейдi.

     Коммерциялық табу келiсiм-шартта көрсетiлген аумақта өндiруге тиiмдi бiр немесе бiрнеше кенiштiң табылуын бiлдiредi.

өндiру  бонусы  тiркелген  төлем  болып табылады және  жер  қойнауын  пайдаланушылар  жер  қойнауын  игерудiң  белгiлi -бiр  жағдайына  немесе  өндiрудiң  белгiлi  бiр  сатысына  қол  жеткiзген  кезде  әлсiн-әлсiн  төленiп  отырады. Бонустардың алғашқы  мөлшерiн КазақстанРеспубликасы  ¶кiметi  тағайындаған  арнаулы  уәкiлдiк  орган  белгiлейдi .  Арнаулы  уәкiлдiк  органдарға  тендр  комитетi,  лицензиялық  комитет  немесе  жұмыс  тобы  жатады.

Бонустың  тұпкiлiктi  мөлшерi  Казақстан  Республикасы  үкiметi  мен жер  қойнауын  пайдаланушы  арасындағы  жасалған  келiсiм –шарт  бойынша  белгiленедi.

Бонустардың  барлық  түрі тек ақшалай нысанда ғана  төленедi.  Төлеу  мерзiмi  келiсiм-шарт бойынша  анықталады.

Роялти – пайдалы  қазбаларды  өндiру  мен қайта  өңдеу  процесiнде  жер  қойнауын  пайдалану  құқығы  үшін  төленетiн  төлем.Роялти салу объектiсi  болып – жер  қойнауын  пайдаланушы  өндiрген  пайдалы  қазбалардың  немесе  оларды  қайта  өңдеген  техногендiк  құрылымдардың  көлемi  табылады.  Роялти  заттай  және  ақшалай  нысанда  төленедi.

Пайдалы қазбаларды  өндiрудi  және  техногендiк  құрылымдарды қайта  өңдеудi  жүзеге асыратын,  әрi  салыстырмалы  түрдегi  тәуiр  табиғат  жағдайындағы  қызметтен  қосымша  табыс  алатын  немесе  салыстырмалы  түрдегi  тәуiр  нарық  жағдайында  өндiрiлген  өнiмдi  өткiзетiн  жер қойнауын пайдаланушылар-  үстем  пайдаға  салатын  салық  төлеушiлер  болып  табылады.

Салық  салу  обьектiсi  тәуiр  табиғат  жағдайын  немесе  салыстырмалы  түрдегi  тәуiр  нарық  жағдайын  пайдалана  отырып  тапқан  қосымша  табыс.

Үстем  пайдаға  салынатын  салық  мөлшерi,  тәртiбi,  мерзiмi  екi  жақты  келiсiм- шарттарына  сәйкес  бекiтiледi.

Салыстырмалы  тәуiр  табиғат  жағдайына  немесе  нарық  жағдайына  мына  факторлар  жатады:      

• дүниежүзiлiк нарықта  энергия  бағасының  өсуi;
• баға;
• өндiрудiң қолайлы  жағдайлары;
• өнiмдi тасымалдау  құнының  арзандауы;
• оперативтiк және  басқа  да  шығындардың  төмендеуi.,

Үстем  пайдаға  салынатын  салық  ақшалай  нысанда  төленедi. Есептi  жылда  алынған  үстем  пайдаға  салынатын  салық  есеп  берiлгеннен  кейiнгi  жылдың  15-сәуiрiне   дейiн  төленедi.Жер салығы. Салықтың бұл түрі Франция  территориясындағы жеке меншiктердiң барлық түрлерiне жыл сайын салынады. Яғни құрылыстың жер салығы бойынша салық салуға жатпайтындар: қоғамдық мақсатқа пайдаланылатын темiр жол  жер уаскелерi, карверлер, рудниктер, ауыл шаруашылық мақсаттарға пайдаланылатын тоғандар, батпақтар. Жер салығына мемлекеттiк меншiктегi  барлық объектiлер толығымен босатылады: мемлекеттiк және департаменттiк тас жолдар, коммуналдық темiр жолдар,  сондай-ақ телекоммуникациямен  айналысатын  компаниялардың меншiгiнде мемлкетпен берiлген жер учаскелерi. Ерекше жағдайларда жер салғынан мемлекеттiк меншiктiң басқа да объектiлерi босатылады: қоғамдық бақтар, молалар тағы да басқа. Құрылыстық  жер салығын төлеуден босатылған соғыс және еңбек  мүгедектерi  қоғамына жататын  ғимараттардың жанындағы саябақтар мен бақтарға  жер салығы салынбайды. Сондай-ақ әскери әрекеттер нәтижесiнде бұзылған профсоюздiң, бiрлестiктердiң жер учаскелерiне  салық салынбайды. Салықтың бұл түрі жер учаскесi коллективтi меншiкте болса және тұрғындардың саны 5 мыңнан асатын коммуналдар алынады.

Құрылыстың жер салығын төлейтiн барлық учаскелерi жер салығын төлеуден босатылады.

Уақытша босату. Келесiлер  салықтан босатылады: тал отырғызылған кезеңнен бастап (немесе егiстiк егу) жер учаскелерi 30 жылға; кеуiп кеткен батпақтар 20 жылға;  ауыл шаруашылық мақсатында әрекет еткен игерiлмеген жерлер және жемiс ағаштарын отырғызумен айналысатындар-10 жыл.

Тұрғын үй салығы. Бұл салық негiзгi және қосымша өмiр сүру жерi ретiнде пайдаланатын (ғимараттар мен құрылыстарға) жеке тұлғалардың кез келген меншiгiне  салынады. Меншiк иесi мен пайдаланылмайтын  ұйдiң немесе пәтердiң құрамына кiретiн құрылыстар салық салудан босатылмайды. Сондай-ақ қзметтiк мақсаттарға пайдаланылатын құрылыстар да салық салуға жатады. (гараждар, паркингтер, қосымша бөлмелер және тағы да басқа).

     Әуе  көлiгi – орман, тау, адам  игермеген  аймақтарда  әуе  көлiгi  өте  қажет  және   әуе  көлiгiнiң  пайдасы  алыс  жерге  жеткiзу,  жүктiң  үлкен  көлемi,  ептi  әдiс  қолдану,  алыс  адам  жете  алмайтын  жердi  игеру.

      Кұбыр  көлiгi – екi  тұрлi  болады,  яғни  магистралдық  және  заводтың  iшiндегi.  Кұбыр  көлiгiнiң  пайдалы  жерi,  құбырды  кез-келген  жерден  жүргізуге  және  көп  көлемдi  өнiмдердi  құбырмен  жiберуге  болады.    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II.   Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын  салықтарды есептеу әдiстерi 

 

 

• Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың объектiсi мен субъектiсi және салық салынбайтын айналым

 

         Казақстан Республикасының аумағында меншiк құқығында, шаруашылық жүргізу құқығында салық салу обьектiсi бар заңды тұлғаға, жеке кәсiпкер, заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерi, ресми емес заңды тұлға Казақстан Республикасының аумағында орналасқан обьектiлерi бойынша салық төлеушiлер болып табылады.

Меншiк иесi салық салу обьектiлерiн сенiгерлiк басқаруға немесе жалға берген кезде меншiк иесiмен келiсiм бойынша салық төлеушi сенiмгер басқарушы немесе жалға алушы болуы мүмкін.

    Егер салық салу обьктiсi бiрнеше тұлғаның ортақ үлестiк обьктiсi бiрнеше тұлғаның ортақ үлестiк меншiгiнде болса, осы тұлғалардың әрқайсысы салық төлеушi болып табылады.

    Бiрлескен ортақ меншiктегi салық салу обьектiсi бойынша осы салық салу обьектiсiнiң меншiк иелерiнiң бiрi олардың арасындағы келiсiм бойынша салық төлеушi болып табылады.

    Каржылық мерзiмге берiлген обьектiлер бойынша лизинг алушы салық төлеушi болып табылады.

Жер  салығын   төлеушiлер:

• жеке меншiк құқығындағы;
• құрақты және пайдалану құқығындағы;
• бастапқы өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығындағы салық салу объектiлерi бар жеке және заңды тұлғалар жер салығын төлеушiлер болып табылады.

      Шаруа (фермер)  қожалықтарына арналған арнайы салық режимi  қолданылатын қызметте пайдалынатын жер учаскелерi бойынша бiрыңғай  жер салығын төлеушiлер  мыналар  болып  табылады:

• мемлекеттiк бюджет есебiнен ғана қамтылатын Ұйымдар;
• жер қойнауын пайдаланушылар:
• уәкiлеттi органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерiнiң мемлекеттiк кәсiпорындары;
• ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестiрiлген адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала кезiнен мүгедектiң ата—анасының бiреуi:
• тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелерi;
• жеке үй шаруашылығын жүргізу, бау-бақша шаруашылығы үшін берiлген және құрылыс алып жатқан жерлдердi қоса алғанда, саяжай құрылысына арналған жер   учаскелерi;
• гаражға арналған жер учаскелерi бойынша;
• тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жақан жер учаскелерi және үй маңындағы жер учаскелерi бойынша »ардақты ана»  атағына ие болған алтын алқа наградасы мен марапаттанылған көп балалы аналар.

 Дiни бiрлестiктер жер салығын төлемейдi. Салық кодексi бойынша мемлекеттiк бюджет есебiнен қамтылатын ұйымдар, уәкiлеттi органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерiнiң мемлекеттiк кәсiпорындары, дiни бiрлестiктер жалға берген жер учаскелерi бойынша салық төлеуден босатылмайды.  Егер жер учаскелерiн иелену немесе пайдалану құқығын растайтын құжаттарда немесе тараптардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, бiрнеше тұлғаның ортақ меншiгiндегi жер учаскесi бойынша осы тұлғалардың әрқайсысы жер салығын төлеп отырады.

Жер учаскесiне  құқықты куәландыратын құжаттар болмаған жағдайда, пайдаланушыны жер учаскесiне қатысты жер салығын төлеушi ретiнде тану үшін осындай учаскенi оның нақты  иеленуi және пайдалануы негiз болып табылады.

 Салық салу объектiсi: жер учаскесi (жер учаскесiне ортақ үлесытiк меншiк кезiнде—жер үлесi) салық салу объектiсi болып табылады.

 Мыналар салық салу обектiсi болып табылмайды:

• елдi мекендердiң ортақ пайдалануындағы жер учаскелерi. Алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар, жағалаулар. Парктер, скверлер, бульварлар, су қооймалары, жағажайлар, зеяраттармен халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған өзгеде объектiлер (су құбырлары, жылу құбырлары, тазарту құрылғылары және басқада ортақ пайдаланылатын инженерлiк жүйелер) алып жатқан және соларға арналған жерлер елдi мекендердiң ортақ пайдалануындағы жерлерге жатады;
• ортақ пайдаланудағы мемлекеттiк  автомобиль жолдары желiсi алып жатқан жер  учаскелерi.

Ортақ жер пайдаланудағы кесiп берiлген белдеудегi мемлекеттiк  автомобиль жолдары желiсi алып жатқан жерлерге жер алқаптары, көлiк жұрiп өтетiн тарамдар, жол салымдары, жасанды құрылыстар, жол бойындағы резервтер мен өзгеде жол қызметiн көрсету жөнiндегi құрылыстар, жол қызметiнiң қызметтiк және тұрғын үй жайлары, қардан қорғау  екпелерi мен жасыл желектер орналасқан  жерлер жатады және  Казақстан Республикасы  үкiметiнiң шешiмi бойынша консеватцияланған объектiлер орналасқан жер учаскелерi.

Жекелеген жағдайларда салық салу объектiсiн анықтағанда  темiр жолдар, ақшаулау белдеулерi, темiр жол станциялары, вокзалдар орналасқан жер учаскелерiн қоса алғанда, заңдарда белгiленген тәртiппен темiр жол көлiгi Ұйымдарының объектiлерiне  берiлген жер учаскелерi темiр жол көлiгi Ұйымдары үшін салық салу объектiсi, электр беру желiлерiмен кiшi станциялар тректерi алып жатқан жер учаскелерiн қоса алғанда, балансында электр беру желiлерi бар энергетика және электрлендiру жүйесi ұйымдары үшін осы ұйымдарға заңдарда белгiленген тәртiппен берiлген жер учаскелерi салық салу объектiсi болып табылады. Және де, мұнай құбырлары, газ құбырлары алып жатқан жер учаскелерiн қоса алғанда, балансында мұнай құбырлары, газ құбырлары бар, мұнай мен газ өнiдiрудi, тасмалдауды жүзеге асыратын ұйымдар үшін осы ұйымдарға заңдарда белгiленген тәртiппен берiлген жер учаскелерi де  салық салу объектiсiне жатады.

Байланыс желiлерiнiң тiректерi  алып жатқан жер учаскелерiн қолса алғанда, балансында радиорелелiк, әуе, кабельдiк байланыс желiлерi бар байланыс ұйымдары үшін ұйымдарға заңдарда белгiленген  тәртiппен берiлген жер учаскелерi салық салу объектiсi болады.

Жер салығын анықтау үшін жер учаскесiнiң алаңы салық базасы болып табылады.

Көлiк құралдары салығын төлеушiлер  меншiк құқығында салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар мен меншiк, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар,  олардың құрылымдық бөлiмшелерi  көлiк құралдары салығын төлейдi.

Казақстан Републикасының үкiметi белгiлейтiн көлiк құралдарына қажетiлiк нормативтерi шегiнде бiрыңғай жер салығын төлеушiлер, сондай-ақ Казақстан Республикасының үкiметi тiзбесiн белгiлейтiн мамандандырылған ауылшаруашылық техникасы бойынша бiрыңғай жер салығын төлеушiлердi қоса алғанда,  ауылшаруашылық өнiмiн өндiрушiлер көлiк құраладары салығын төлейдi және мемлекеттiк бюджет есебiнен  ғана қамтылатын ұйымдарда төлейдi.

Салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша-ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестiрiлген адамар  көлiк құралын салығын төлейдi. Салық салу объектiсi болып табылатын бiр авто көлiк құралы бойынша—меншiгiнде мотоколяскалары мен автомобильдерi бар мүгедектерде төлейдi.

Салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша—Кеңес Одағыныың Батырлары мен Социалистiк Еңбек Ерлерi, Халық қаһарманы атағын алған, ұш дәрежелi Даңқ орденiмен және Отан орденi мен наградталған адамдар Ардақты ана атағын алған, Алтын алқа, Кұмiс алқа, алқаларымен  наградталған көп балалы аналарда төлейдi.

Ауылшаруашылық құрылымынан шығу нәтижесiнде пай ретiнде алынған, пайдаланылған мерзiмi 7-жылдан асқан жүк автомобильдерi бойынша жеке тұлғалар көлiк құралдары салығын төлемейдi.

Салық салу объектiлерi, уәкiлеттi органда мемлекеттiк тiркеуге жататын және есепте тұрған көлiк құралдары, тiркемелердi қоспағанда, салық салу объектiлерi болып табылады, ол мыналар;

—жүк көтергiштiгi 40-тонна  және одан асатын карьерлiк автосамосвалдар;

—мамандандырылған медециналық көлiк құралдары салық салу объектiлерi болып табылмайды.   

    Салық салу обьектiсi болып мыналар табылады: заңды тұлғалар мен жеке кәсiпкерлер үшін негiзгi құралдар мен материалдық емес активтер, бухгалтерлiк есепте белгiленген материалдық емес обьектiлер, материалдық емес активтер.

    Концервацияда тұрған негiзгi құралдар, жалпыға ортақ пайдаланылатын мемлекеттiк автомобиль жолдары мен оларға салынған жол құрылыстары (бұрылу белдеулерi, тоннель, көпiр,жол торалдары,тұрлi белгiлер) инвестициялық жоба шеңберiнде пайдалануға жаңадан енгiзiлген негiзгi құралдар салық салу обьектiлерi бойынша салық базасы болады.

 Меншiк құқығында салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар және меншiк, шаруашылық жүргізу немесе оперативтiк басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлiмшелерi көлiк құралдары салығын төлеушiлер болып табылады.

    Оларға келесiлер жатады:

— Казақстан Республикасының үкiметi белгiлейтiн көлiк құралдарына қажеттiлiк нормативтерi шегiнде бiрiңғай жер салығын төлеушiлер (сондай-ақ Казақстан Республикасының үкiметi тiзбесiн белгiлейтiн мамандырылған ауылшаруашылық техникасы бойынша бiрiңғай жер салығын төлеушiлердi қоса алғанда, ауылшаруашылық өнiмiн өндiрушiлер).

• Мемлекеттiк бюджет есебiмен ғана қамтылатын Ұйымдар.
• Салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша — ұлы Отан Соғысына атысушылар және соларға теңестiрiлетiн адамдар.
• Салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша – меншiгiнде мотоколяскалары мен автомобильдерi бар мүгедектер.
• Салық салу объектiсi болып табылатын бiр автокөлiк құралы бойынша- Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистiк Еңбек Ерлерi, “Халық қаїарманы” атаған алған (ұш дәрежелi Даңқ орденiмен) және “Отан” орденiмен наградталған адамдар, “Ардақты ана” атағын алған, “Алтын алқа”, “Кұмiс алқа” алқаларымен наградталған көп балалы аналар.
• Ауылшаруашылық құрылымынан шығу нәтижесiнде ретiнде алынған, пайдаланған мерзiмi жетi жылдан асқан жүк автомобильдерi бойынша жеке тұлғалар көлiк құралдары салығын төлемейдi.

    Уәкiлеттi органда мемлекеттiк тiркеуге жататын және есепте тұрған көлiк құралдары, тiркемелердi қоспағанда, салық салу объектiлерi болып табылады.

    Олар келесiлер:

• Жүк көтергiштiгi 40 тонна және одан асатын карьерлiк авто-самосвалдар.
• Мамандандырылған медициналық көлiк құралдары салық салу объектiлерi бола алмайды.

Салық салу обьектiлерiнiң орташа жылдық қалдық құны ағымдағы салық кезеңiнiң әр айының бiрiншi кұнi мен есептi кезеңнен кейiнгi кезең айының 1-шi кұнiндегi салық салу обьектiлерiнiң қалдық құнын қосу кезiнде алынған соманың он ұштен бiрi ретiнде анықталады  және заңды тұлғалар мен жеке кәсiпкерлер салық салу обьектiлерiнiң орташа жылдық құнына 1% ставка бойынша мүлік салығын есептейдi.

           Негiзгi қызмет түрі кiтапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау болып табылатын Ұйымдар, мемлекеттiк меншiкке жататын және мемлекеттiк бюджеттен қаржыландырылатын су қоймалары, су шаруашылықтары.

      Салық салу обьектiлерiнiң орташа жылдық құнына 0,1 ставка бойынша мүлік салығын есептейдi  және ортақ үлестiк меншiктегi салық салу обьектiсi бойынша мүлік салық әрбiр салық төлеушiнiң мүлік құнындағы оның үлесiне барабар есептеледi.

         Салық кезеңi iшiндегi сатып алынған салық салу обьектiлерi бойынша мүлік салығының ағымдағы төлемдерi салық салу обьектiсiн сатып алу кезiндегi салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталады  және салық кезеңi iшiнде шығып қалған мүліктер бойынша мүліктiң шығып қалған кездегi салық базасына салық ставкасын қолдану арқылы анықталатын салық сомасына азайтылады. Азайтылған салық сомасы салық төлеудiң қалған мерзiмдерiне тең үлестермен бөлiнедi.

      Салық төлеушi салық кезеңi iшiнде декларацияны табыс ету мерзiмi басталғаннан кейiн 10 күннен кешiктiрмей тұпкiлiктi есеп айырысады,  мүлік салығын төлейдi  және салық төлеушiлер салық органдарына ағымдағы төлемдер сомасының есеп-қисабын және декларация табыс етуге мiндеттi  және мүлік салығы бойынша ағымдағы төлемдер сомаларының есебi есептi салық кезңiнiң 20.02 кешiктiрiлмей табыс етiледi. Жаңадан құрылған салық төлеушiлер ағымдағы төлемдер сомасының есебiн салық органына есепке алынған айдан кейiнгi айдың 20-нан кешiктiрмей  өткiзедi.

Меншiгiнде салық салу обьектiлерi бар жеке тұлғалар салық төлеушiлер болып табылады.

• әскери қызметшiлер мерзiмдi қызметтен өту кезеңiнде,
• салық салу обьектiлерiнiң 1000 айлық есептiк көрсеткiшке тең құны шегiнде Кеңес Одағының батыры, Социалистiк Еңбек Ерi, ұлы Отан Соғысына қатысушылар оған теңестiрiлгендер, ардақты Аналар I-II топтағы мүгедектер, жеке тұратын зейнеткерлер салық төлемейдi.

     Жеке тұлға меншiгiндегi мұлкiн сенiмгерлiк басқаруға немесе жалға берген кезде мүліктi меншiк иесiнiң келiсiмi бойынша сенiмгер басқарушы немесе жалгер берiлген обьектi бойынша салық төлеуi мүмкін  және  салық төлеушi бiрнеше тұлға болса салық салу обьектiсiне осы тұлғалардың әрқайсысы салық төлеушi болып саналады.

     Жеке тұлғаларға меншiк құқығымен тиесiлi және кәсiпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын келесi обьектiлер салық салу обьектiсi болып табылады:

1. Казақстан Республикасының аумағындағы тұрғын ұй-жайлар, саяжай құрылыстары, гараждар және өзге де құрылыстар.
2. Казақстан Республикасының аумағындағы аяқталмаған құрылыс обьектiлерi.

Салық салу объектiсi:

 Кәсiпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын мынадай объектiлер:

— Казақстан Республикасы аумағындағы  тұрғын ұй-жайлар, сая жайлық құрылыстар, гараждар және өзге құрылыстар;

— Казақстан Республикасының аумағындағы аяқталмаған құрылыс объектiлерi –қоныстандырылу (пайдалну) кезңiнен бастап жеке тұлғалар үшін салық салу объектiсi болып табылады.

         Салық объектiсi-салық салу барасында мемлекет заң бойынша салық Ұсталынатын объектiнi көрсету қажет немесе салық салынатын барлық заттар, көлiк, жер салық объектiсiне жатады. Мысалы, мүлік, тауар, жер, көлiк және  тағы басқалар.

         Салық субъектiсi- заң-бойынша салық төлейтiн салық төлеушiлер немесе заңды және жеке тұлғалар.

         Салық төлеушiлер: меншiк иесi, меншiктi сенiм бiлдiрiп басқару, шаруашылық жүргізу құқығындағы салық салу объектiлерi бар заңды және жеке тұлғалар меншiк салығын төлеушiлер болып табылады.

         Салық салу объектiлерi:

— кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалардың негiзгi өндiрiстiк және өндiрiстiк емес қорлары көлiк құралдарына, салық салынатын көлiк құралдарынан басқасы;

— жеке  тұлғалардың кәсiпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын, азаматтардың  жеке пайдалануындағы Казақстан Республикасының аумағында орналасқан тұрғын ұйлер, пәтерлер, саяжай құрылыстары, гараждар, өзге де құрылыстар, ғимараттар, үй жайлар болып табылады.

Меншiк салығының субъектiлерi  салық объектiсi болып табылатын мүліктiң салық төлеушi иесi бiр жағынан, екiншi жағынан мемлекеттiк бюджет.

             Салық   төлеушiлер:

1. Мыналар меншiкке салынатын салық төлеушiлер болып табылады:

• Казақстан Республикасының аумағындағы меншiк, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару  құқығында;
• салық салу объектiсi бар заңды тұлғалар (соның iшiнде Казақстан Республикасында қызметiн жүзеге асыратын Казақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары);
• Казақстан Республикасының аумағындағы меншiк құқығында салық салу объектiсi бар жеке кәсiпкерлер;

2. Заңды тұлғалардың филиалдары өкiлдiлiктерi және өзге де оқшауланған құрылымдық  бөлiмшелерi, оларда жеке бухгалтерлiк  балансы бар кезде  дербес салық төлеушiлерге  жатады  және Казақстан Республикасының резидент емес  заңды тұлғалардың құрақты мекемесi (филиалдары, өкiлдерi және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлiмшелерi) Казақстан Республикасы аумағында орналасқан салық салу объектiлерi  бойынша төлеушiлер болып табылады.

     Салық төлеушiлер меншiкке салынатын салықты заңды   тұлғалар үшін белгiленген тәртiппен есептейдi және төлейдi.

3. Мыналар меншiкке салынатын салықты төлеушiлер болып табылмайды:

• Казақстан Республикасының үкiметi белгiлейтiн қажеттiлiк нормативтерi шегiнедi. Салық салу объектiлерi бойынша бiрiнғай жер салығын төлеушiлер  және салық салу объектiлерi бойынша бiрiнғай жер салығын белгiленген  қажеттiлiк нормативтерiнен артық төлеушiлер мүлікке салынатын салықты белгiленген тәртiп бойынша төлейдi.
• салық салу белгiленген салық режимiнiң моделi (жер қойнауын пайдаланушы өнiм бөлiсу бойынша Казақстан Республикасының үлесi осында көзделген барлық салық түрлерi мен басқа да мiндеттi төлемдердi төлеуiн көздейдi, олар мыналар: өңделмеген мұнай мен басқа да пайдалы қазбаларға салынатын акциз; үстеме пайдаға салынатын салық; жер салығы; мүлік салығы жатпайды) бойынша жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар;
• кәсiпкерлiк қызмет үшін пайдаланылмайтын салық салу объектiлерi бойынша мемлекеттiк мекемелер;
• Казақстан Республкасының ұлттық Банкi, оның филиалдары мен өкiлеттiлiктерi;
• Казақстан Республикасының lшкi iстер министрiнiң жазасын өтеу мекемелерi, қылмыстық –атқару жүйесiнiң республикалық мемлекеттiк кәсiпорындарының жазасын өтеу мекемелерi  және заңды тұлғалар салық салу объектiлерi бойынша пайдалануға немесе жалға берiлген кезде салық төлеуден босатылмайды.

Жекелеген жағдайларда салық төлеушiнi анықтау:

1. меншiк иесi мен келiсiм бойынша салық төлеушiмен жалға немесе сенiмгерлiк басқару құқығы негiзiнде салық салу  объектiлерiн берген кезде  сенiмгерлiк басқарушы немесе жалға  алушы болуы мұкiн  және  бұл ретте сенiмгерлiк басқарушының немесе жалға алушының  салық төлеуi салық салуы объектiлерi иесiнiң есептi кезең үшін салық мiндеттемесiн орындауы  керек.
2. Егер салық салу объектiсi бiрнеше тұлғаның ортақ үлестiк меншiгiнде болса, осы тұлғалардың әрқайсысы салық төлеушi болады.
3. Бiрлескен ортақ меншiктегi салық салу объектiлерi бойынша осы мүліктiң иелерiнiң бiрi олардың өзара келiсiмдерi бойынша және  қаржылық лизингке  берiлген объектiлер бойынша лизинг алушы салық төлеушi болып табылады. 

Меншiк  салығын төлеуден келесiлер босатылады:

1. Мемлекеттiк мекемелер, кәсiпкерлiк қызметте қолданылмайтын коммерциялық емес Ұйымдар мүлік салығынан босатылады.
2. Казақстан Республикасының мүгедектер қоғамы, әлеуметтiк сферада, өндiрiстiк мақсатта қолданылған ақыл- ойы және дене бiтiмi  жағынан кемiстiгi бар балалар мен жас өспiрiмдердi  әлеуметтiк  адаптациямен  еңбек  ребилитация орталығы  мүлік салығынан босатылады.
3. Казақстан Республикасының ұлттық банкiнiң негiзгi қызметiне жұмсалған  мүліктер салықтан босатылады.
4. Балалар, мектепке дейiнгi орта, мамандық және жоғарғы бiлiм беру сферасындағы көрсетiлген медициналық көмек беру қызметiн жүзеге асыратын ұйымдар, бiрақ бұл қызметтен тұскен табыстары жалпы жылдық табыстың  50 процентiн алу керек.
5. Түзету мекемелерi.
6. Келесi жеке тұлғаларға кәсiпкерлiк қызметте қолданылмайтын мүліктерi бойынша мың еселiк айлық есептiк көрсеткiш көлемiнде салық салынбайтын минимум белгiленедi:

а) Кеңес Одағының  батырлары, Социалистiк Еңбек батырлары, ұлы Отан  соғысының қатысушылары және оларға теңестiрiлген тұлғалар ²Халық қаїарманы² атағына ие  тұлғалар, ²даңқ² орденiнiң  ұш дәрежесiмен және ²Отан² орденiне  ие тұлғалар;

ә) ²алтын алқа² және  ²ардақты ана ² атағына ие болған көп балалы  аналар;

б) I және II топтағы мүгедектерге;

в) жеке тұратын  зейнеткерлерге белгiленедi.

Экономикалық iс –шаралар барысында ықпал ету, мемлекеттiк қажеттiлiк тұрғысынан реттеп отыруды мемлекет салық жеңiлдiктерi арқылы  жүзеге асырады. Оның  тiкелей сипаты жартылай немесе толықтай салықтан босату.

Кiрiс пен таза пайданы экономиканың жаңа бiр саласына немесе бұтiн   өндiрiс  түрінiң дамуына жұмсауы, елiмiздiң аз игерген, кейбiр қолайсыз аймақтарына инвестиция тарту сияқты мақсаттарда, салықтың кей түрінен бұтiндей босату қолданылады. Іскерлiк табыстың белгiлi бiр түрлерiне  жеңiлдетiлген салық жүйесiн пайдалану,  -экономика мемлекеттiк реттеуден сараланып қолданылатын және өте ыңғайлы әдiс. Мысалы,  мерзiмдi  амортизациясы жеделдетiлген немесе дифференциялды салық мөлшерi салық төлеу мерзiмiн созу немесе кейiнге қалдыру, салықтардан еркiн резервтiк  инвестициялық әрi басқадай қорлар құру және нақты салық жеңiлдiктерi мен проперенциялар сияқты тұрлi экономикалық және салық тегершiктерi жетерлiк. Казақстан экономикасының өтпелi кезеңiнде салық жеңiлдiктерi жаппай iскерлiктi бауырқандырып, экономиканың басым салаларына iрi инвестициялар әкелуге септiгiн тигiзедi. Алайда, қазiр отандық экономика өзiнiң өрлеу белесiне көтерiле бастағанда мұндай салық жеңiлдiктерiнiң сақталып қалуы мемлекет пен инвестор арасындағы мұдделiк қарым-қатынасқа  өз салқынын тигiзуде. Нәтижесiнде бюджетке өндiрiс көлемiнiң Ұлғаюына қатысты- салықтан бюджетке түсетiн түсімдер елеусiз, салық салмағының коэффициентi әсерсiз қалуында. Кейiнгi кезде салық жеңiлдiктерiнен  салық кеңiстiгiнде  елеулi қарама-қайшылықтар туып, салықтық әмiр жүргізуiне кесiрiн тигiзуде. Ең бастысы өндiрiс саласына қарамай салық төлеушiлердiң барлығы заң алдында тең деген талапқа салықтық жеңiлдiктi реттеу қайшы келiп, экономиканың тұрлi салаларындағы кәсiпорындарды алалауда.

Нақты салаға салық жеңiлдiгiн орнату тәжiрибе көрсетiп отырғандай қамқорлық пен қолдаудың керемет бiр тиiмдi әдiсi деуге келмейдi. Жеңiлдiк берiлiп отырған кәсiпорындар мен жеке тұлғалар жеңiлдiк жұрмейтiн экономикалық қызмет салаларындағы кәсiпкерлiкпен айналысып жұгендерге салық әмiрiн пәрмендi  қолдануда қиыншылық тудырады. Оның ұстiне жеңiлдiктердi салық төлеуден бұлтару үшін арсыз пайдаланатындар да аз емес. Преференция түрінде жататын салық каникулының Ұлттық қорды қолдануда берекесiздiк тудырып, тұбiнде кiрiстiң жоғалуына соқтыратын халықаралық тәжiрибе көрсетiп отыр.

Салық салу объектiсi.

1. Заңды тұлғалар мен жеке кәсiпкерлер үшін негiзгi құрал жабдықтар (оның iшiнде тұрғын үй қорында орналасқан объектiлер) мен материалдық емес активтер салық салу  объектiсi болып табылады.

Бухгалтерлiк есеп  жөнiндегi  Казақстан Республикасының заңдарына сәйкес бухгалтерлiк есепте  белгiленген  материалдық  объектiлер  материалдық емес активтер болып табылады.  

2. Мыналар салық салу объектiсi болып табылмайды:

• а) Жер учаскесi (жер учаскесiне ортақ үлестiк меншiк кезiнде-жер үлесi) салық салу объектiсi болып табылады.

б) Жекеленген жағдайларда  салық салу объектiсiн анықтау. Темiр жолдар, оқшаулау жолақтары, темiр жол станциялары, вокзалдар орналасқан жер учаскелерiн қоса алғанда  заңдарда белгiленген тәртiппен темiр жол көлiгi  Ұйымдар объектiлерiне  бөлiнген жер учаскелерi  темiр жол көлiгi Ұймдары үшін салық салу объектiсi болып табылады.

в) Электр тарту желiлерi  бағынышты  станциялар тiректерi орналасқан жер учаскелерiн қоса алғанда балансында  электр тарту желiлерi  бар энергетика  мен электрификация жүйесiнiң  Ұйымдары үшін осы Ұйымдарға заңдарда белгiленген тәртiппен берiлген жер учаскелелерi  салық салу объектiсi болып табылады.

г) мұнай-газ құбырлары  орналасқан учаскелерiн қоса алғанда  балансында мұнай, газ құбырлары бар, мұнай мен газ өндiру, тасмалдауда жүзеге асырылатын ұйымдарға заңдарда белгiленген  тәртiппен берiлген жер учаскелерi салық салу объектiсi болып табылады.

Осы баптарға сәйкес  жер салығын салу объектiсi болып табылатын жер;

• белгiленген заң актiлерiнде өкiлеттi  органда  мемлекеттiк  тiркеуге жататын  және есепте тұрған көлiк құралдарын салық салу объектiлерi болып табылады:

мыналар:

а) жүк көтергiштiгi 40 тонна және одан асатын  карьерлiк автосамосвалдар;

б) мамандандырылған медициналық көлiк құралдары;

в) Казақстан Республикасы ұкiметi бекiткен  тiзбе бойынша мамандандырылған ауылшаруашылығы техникасы салық салу объектiлерi  болып табылады.

• Казақстан Республикасыүкiметiнiң шешiмi бойынша уақытша тоқтатылып қойылған негiзгi құрал жабыдқтар;
• Жалпы пайдаланудағы мемлекеттiк автомобиль жолдары мен олардың iшiндегi:
• бұру алқабы;
• жолдардың конструкциялық элементтерi;
• жоладарды жайғастыру және жайластыру;
• көпiрлерi;
• жол өткелдерi;
• тасымал соңы;
• тунельдер;
• қорғанушы галерялары;
• жол қозғалысы қауiпсiздiгiн арттыруға арналған құрылыстар мен құрылығылары;
• су бұрғыш және су өткiзгiш салынымдар;
• жол бойындағы орман алқаптары;
• желдiк өндiрiстiк кешендер, ұйлер мен ғимараттар, тұрғын ұйлер.

 

 

• Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың ставкалары

 

Салық ставкасы салық өлшем бiрлiгiне сәйкес келетiн салық мөлшерi. Салық ставкасы көбiне процент түрінде белгiленедi. Әлемдiк тәжiрибе бойынша салық ставкаларының келесiдей түрлерi бар:

— погрессивтi салық ставкасы  -салық объектiсi немесе табыс өскен сайын ставка түрі. Мысалы, мүлік салығы немесе жеке тұлғалардың  табыс салығы.

— пропорционалды салық ставкасы-салық объектiсi немесе табыс мөлшерiне байланыссыз бiрқалыпты денгейде қойылатын ставка түрі. Мысалы, қосылған құн салығы, акциз салығы, т.б.

— регрессивтi салық ставкасы- салық объектiсi немесе табыс мөлшерi  өскен сайын  кеми түсетiн ставка түрі.

Дамыған елдердiң тарихынан мынадай салық ставкалары жөнiнде мынаны байқауға болады:

а) егер төленетiн салық мөлшерi салық төлеушi табысының 50 %-нен асып кетсе, онда ол өндiрiстiң  тоқтап қалуына соқтырады.

ә) егер салық мөлшерi салық төлеукшi табысының 40-50 %-i аралығында болса, онды жай, ұдай өндiрiске әкеледi.

б) егер салық мөлшерi салық төлеушi табысының 35-40%өлшерi аралығында болса, онда ұлғаймалы ұдайы өндiрiске әкеледi.

Кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар салық сомасын аммортизацияланатын  активтердiң құндылығына сәйкес, өздерi бухгалтерлiк есеп негiзде анықтайды.

Жеке тұлғалардың кәсiпкерлiк қызметте пайдаланбайтын мұлкiне прогрессивтi  ставка  бойынша салық салынатындығын атап өтуiмiз керек, яғни мүлік құны жоғарлаған сайын процент ставкасы да жоғарлайды; кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар мүлік құнынан 1 процент көлемiнде салық төлейдi.

 

 

Салық сатавкалары: 

1. Заңды тұлғалар (осы баптың 2-тармағында көрсетiлгендердi қоспағанда) салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнына 1 проценттiк ставка бойынша  мүлікке салынатын салықты есептеп шығарады. 
2. Төменде көрсетiлген заңды тұлғалар салық салу объектiлерiнiң орташа жылдық құнына 0,1 проценттiк ставка бойынша мүлікке салынатын салықты еспетеп шғарады:

• кодекстiң мақсаттары үшін азаматтық заңдарға сәйкес коммерциялық емес мәртебесi бар акционерлiк қоғамдар мен тұтыну кооперативтерiн қоспағанда;
• қызметтiң қоғамдық мұддеде жүзеге асыратын коммерциялық емес Ұйым. Коммерциялық емес ұйымдарға мемлекеттiк мекемелер де жатады.
• негiзгi қызмет ету түрі кiтапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау (қызмет көрсетушi) болып табылатын Ұйымдар;
• негiзгi қызмет ету түрі ғылым саласында қызмет көрсету болып табылатын мемлекеттiк кәсiпорындар;
• ғылыми кадрларды мемлекеттiк аттестациялау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттiк кәсiпорындар;
• негiзгi қызмет ету түрі театр-ойын-сауық және концерттiк шараларды жүзеге асыру, тарихи – мәдени құндылықтарды сақтау бойынша, балаларды, қарттарды және мүгедектердi әлеуметтiк қорғау және әлеуметтiк қамтамасыз ету саласында, спорт саласында қызмет көрсету болып табылатын мемлекеттiк кәсiпорындар;
• медициналық көмек көрсету (касметалогиялық қызмет көрсетудi қоспағанда) және бiлiм беру қызметi түрлерiн жүргізуге құқық беретiн тиiстi лицензиялары бойынша балаларға мекетепке дейiн, мектептен тыс орта жалпы, бастауыш кәсiби, орта кәсiби, жоғары кәсiби, жоғары оқу орнынан кейiнгi кәсiби және қосымша кәсiби бiлiм саласында бiлiм беру қызметiн жүзеге асыратын мемлекеттiк орындар;
• мемлкет меншiгiне жататын және мемлекеттiк  бюджеттiң есебiнен қаржыландырылатын су қоймалдары, су  торабы және табиғатты қорғауға  арналған басқа да су  шаруашылығының салық салу объектiлерi бойынша заңды тұлғалар;
• Казақстан Республикасы мүгедектерiнiң  ерiктi қоғамы,  ақыл-есi  және денi  дамуы бұзылған балалар мен жас өспiрiмдердi әлеуметтiк емдеу және еңбекпен оңалту орталығы,  сондай –ақ осы қоғамдардың меншiгi болып табылатын және олардың қаржысы есебiнен  құрылған өндiрiстiк кәсiпорындар, Казақстан Республикалық  Ауғанстан соғысы  ардагерлерiнiң ұйымы (кәсiпорындарынсыз);

Салық  жеңiлдiктерiн беру арқылы  мемлекет өндiргiш кұштердi  аймақтық  орналастыруға, инфрақұрылым объектiлерiн салуға және тағы да басқа айтарлықтай әсер ете алады. Салықты реттеуде мемлекет тек  жекелеген шаралар жүргізiп қоймай, сонымен қатар барлық  шаруашылық коньюктурасына ықпал етедi. Мемлекет салық салудағы жеңiлдiктер беру жолымен күрделі қаржыны ынталандырып, тұтыну мен инвестицияға қолайлы жағдай жасайды.

Салықты  есептеу  айлық  есептiк  көрсеткiштермен  белгiленген  мынадай  ставкалар  бойынша  жүргізiледi.

 

Көлiк салығын есептеу айлық есептiң көрсеткiштермен белгiленген мынандай ставкалар бойынша жүргізiледi

                                                                                                  Кесте 2

Рет №	Салық салу объектiсi	Салық ставкасы (айлық есептік көрсеткіш)
1	2	3
1.	Двигателінің көлемi мынадай жеңiл      автомобильдер (текше см.): 1100-ге дейiн қоса алғанда 1100-ден жоғары 1500-ді қоса алғанда 1500-ден жоғары 2000-ды қоса алғанда 2000-нан жоғары 2500-ді қоса  алғанда 2500-ден жоғары 3000-ды қоса алғанда 3000-нан жоғары 4000-ды қоса алғанда 4000-нан жоғары	1 2 3 5 8 15 117
2.	Жүк көтергiштiгі мынадай жүк таситын      арнаулы автомобильдер (тiркемелердi      есептемегенде): 1 тоннаға дейiн қоса алғанда 1 тоннадан жоғары — 1,5 тоннаны қоса  алғанда       1,5 тоннадан жоғары — 5 тоннаны қоса алғанда 5 тоннадан жоғары	3   5 7 9
3.	Шынжыр табанды машиналар мен механизмдердi қоспағанда, өздiгiнен жүретiн машиналар мен пневматикалық жүрiстегi механизмдер	3
4.	Автобустар: отыратын 12 орынға дейiн қоса алғанда                 отыратын 12-ден жоғары — 25 орынды қоса алғанда отыратын 25 орыннан жоғары	9   14 20
5.	Мотоциклдер, мотороллерлер, мотошаналар, двигателінің қуаты 55 кВт-дан аспайтын көлемi шағын кемелер Двигателінің қуаты 55 кВт-дан жоғары мотоциклдер	1   1
6.	Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар, яхталар (двигателінің қуаты мынадай ат күшiне тең):  160-қа дейiн қоса алғанда 160-тан жоғары 500-ді қоса алғанда 500-ден жоғары 1000-ды қоса алғанда  1000-нан жоғары	6 18 32 55
7.	Ұшу аппараттары	әрбір киловатт қуаттан айлық есептiк көрсеткiштiң 4,0 процентi

 

1. Жеңіл автомобильдердің үш айлық есептік көрсеткіш ставкасы бойынша салық салынатын двигателінің көлемі 1500-ден жоғары — 2000 текше сантиметрді қоса алғандағы, бес айлық есептік көрсеткіш ставкасы бойынша салық салынатын 2000-нан жоғары — 2500 текше сантиметрді қоса алғандағы, сегіз айлық есептік көрсеткіш ставкасы бойынша салық салынатын 2500-ден жоғары — 3000 текше сантиметрді қоса алғандағы және он бес айлық есептік көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын двигателiнiң көлемi 3000-нан жоғары — 4000 текше сантиметрдi қоса алғандағы көлемде болған кезде салық сомасы двигательдiң аталған көлемiнен асып түскен әрбiр бiрлiк үшiн 7 теңгеге ұлғайтылады.
2. Пайдаланылу мерзiмiне қарай ұшу аппараттарының салық ставкаларына мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

          1) 1999 жылғы 1 сәуiрден кейiн Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден сатып алынған ұшу аппараттарына:

          пайдаланылу мерзiмi 5 жылдан жоғары — 15 жылды қоса алғанда – 2,0;

          пайдаланылу мерзiмi 15 жылдан жоғары – 3,0;

          2) 1999 жылғы 1 сәуiрге дейiн сатып алынған, сондай-ақ 1999 жылғы
1 сәуiрден кейiн сатып алынған және (немесе) Қазақстан Республикасында
1999 жылғы 1 cәуipгe дейiн пайдалануда болған ұшу аппараттарына: 

           пайдаланылу мерзiмi 5 жылдан жоғары — 15 жылды қоса алғанда – 0,5;

          пайдаланылу мерзiмi 15 жылдан жоғары – 0,3.

4. Көлiк құралының пайдаланылу мерзiмi көлiк құралдарының паспортында (әуе кемесiн ұшуда пайдалану жөнiндегi нұсқамада) көрсетiлген көлiк құралы шығарылған жыл негiзге алына отырып есептеледi.

 

          Салықты есептеу тәртiбi

1. Салық төлеуші салық салу объектiлерiн, әрбiр көлiк құралы бойынша салық ставкасын негiзге ала отырып, салық кезеңi үшiн салық сомасын дербес есептейдi.

          Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері  үшін арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер салықты осы Кодекстің 451-бабында белгіленген  ерекшеліктерді ескере отырып есептейді.

          Көлiк құралы меншiк құқығында, шаруашылық жүргiзу құқығында немесе оралымды басқару құқығында салық кезеңiнен аз уақыт болған жағдайда, салық сомасы көлiк құралы меншiк құқығында, шаруашылық жүргiзу құқығында немесе оралымды басқару құқығында іс жүзінде болған кезең үшiн салықтың жылдық сомасын он екіге бөлу және көлiк құралы меншiк құқығында, шаруашылық жүргiзу құқығында немесе оралымды басқару құқығында iс жүзiнде болған айлардың санына көбейту арқылы есептеледi.

2. Салық кезеңі ішінде дара кәсiпкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар өз қызметiнде пайдаланатын салық салу объектiлерiне меншiк құқығын, сондай-ақ заңды тұлғалар салық салу объектiлерiне меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқықтарын берген кезде, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, салық сомасы мынадай тәртiппен есептеледi:

          1) беруші тарап үшiн:

          салық кезеңiнiң басында қолда бар көлiк құралдары бойынша салық сомасы салық кезеңiнiң басынан бастап көлiк құралына меншiк құқығын, шаруашылық жүргiзу құқығын немесе оралымды басқару құқығын берген айдың бiрiншi күнiне дейiнгi кезең үшiн есептеледi;

          салық кезеңiнiң iшiнде сатып алынған көлiк құралдары бойынша салық сомасы көлiк құралына меншiк құқығын, шаруашылық жүргiзу құқығын немесе оралымды басқару құқығын алған айдың бiрiншi күнiнен бастап көлiк құралына меншiк құқығын, шаруашылық жүргiзу құқығын немесе оралымды басқару құқығын берген айдың бiрiншi күнiне дейiнгi кезең үшiн есептеледi;

          2) алушы тарап үшiн — салық сомасы көлiк құралына меншiк құқығын, шаруашылық жүргiзу құқығын немесе оралымды басқару құқығын алған айдың бiрiншi күнiнен бастап, салық кезеңiнiң соңына дейiн немесе алушы тарап одан кейiн аталған көлiк құралына меншiк құқығын, шаруашылық жүргiзу құқығын немесе оралымды басқару құқығын берген айдың бiрiншi күнiне дейiнгi кезеңге есептеледi.

3. Салық кезеңi iшiнде дара кәсiпкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар болып табылмайтын жеке тұлғалар салық салу объектiлерiне меншiк құқығын берген кезде салық сомасы мынадай тәртiппен есептеледi:

          1) көлiк құралына меншiк құқығын дара кәсiпкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар болып табылмайтын жеке тұлғаларға берген кезде салықтың жылдық сомасын тараптардың бipeуi (келiсiм бойынша) есептеп, бюджетке енгiзедi;

          2) көлiк құралына меншiк құқығын дара кәсiпкерлерге, жекеше нотариустарға, адвокаттарға, заңды тұлғаларға берген кезде бюджетке төленуге жататын салық сомасын есептеу осы баптың 2-тармағында белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.

4. Сатып алу кезiнде Қазақстан Республикасында есепте тұрмаған көлiк құралын сатып алған кезде салық сомасы көлiк құралына меншiк құқығы, шаруашылық жүргізу құқығы немесе оралымды басқару құқығы туындаған айдың бірінші күнiнен бастап салық кезеңiнiң соңына дейiнгi кезең үшiн есептеледi.
5. Иелерінен айдап әкетілген және (немесе) ұрланған деп саналған көлік құралдарын тіркеу саласындағы уәкілетті мемлекеттік органда көлік құралын есептен шығару кезінде көлік құралына іздеу салу кезеңінде салық төлеуден босату үшін осы негіз бойынша көлік құралын есептен шығарылғанын растайтын құжат негіз болып табылады.

          Салық міндеттемесін орындау іздеу салынған көлік құралының иесіне қайтарылған кезден бастап, осы Кодекстің 51-тарауында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

 

 

2.3. Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықты есептеу механизмi және нысанын толтыру

 

Салықты есептеу мен төлеудiң жалпы тәртiбi салықты есептеу әрбiр жер учаскесi бойынша жеке салық базасына тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы жүргізiледi:

— жер салығы салық төлеушiге жер учаскесi берiлген айдан кейiнгi айдан бастап есептеледi;

—жер учаскесiн иелену құқығы  немесе пайдалану  құқығы тоқтатылған жағдайда, жер салығы жер учаскесiн iс жүзiнде пайдалану  кезеңi үшін есептеледi;

—бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесiнiң орналасқан жерi бойынша жүргізiледi;

—салық жылы iшiнде елдi мекендi қоныстың бiр санатынан басқа санатына  ауыстыру кезiнде ағымдағы жылғы  салық төлеушiлерден осы елдi мекендер үшін бұрын белгiленген ставкалар бойынша, ал келесi –жылы қоныстардың жаңа санаты үшін белгiленген ставкалар бойынша алынады;

—елдi мекен таратылған және оның аумағы басқа елдi мекеннiң құрамына қосылған кезде, таратылған елдi мекеннiң аумағында жаңа ставка тарату iске асырылған жылдан  бастап қолданылады;

—салық төлушiлер орналасқан жер учаскелерi бонитетiнiң балдарын анықтау мүмкін болмаған жағдайда, жер салығының мөлшерi шектесiп орналасқан жерлердiң  бонитет балдары негiзге алына отырып анықталады;

Ортақ меншiктi салық салу объектiлерi бойынша салық олардың осы жер учаскесiндегi үлесiне барабар есптеледi.               

—ауылшаруашылық өнiмiн өндiрушi заңды тұлғалар үшін бюджетпен есеп айырысуды арнаулы салық режимiнде жүзеге асырылады;

—қорғаныс  қажетi үшін берiлген жерлерге салынатын салықты алу тәтiбiн Казақстан Республикасының ұкiметi белгiлейдi.

Заңды тұлғалардың салықты есептеудiң тәтiбi мен төлеу мерзiмдерi. Заңды тұлғалар жер салығы соммаларын салық базасына тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы дербес есептейдi:

—заңды тұлғалар салық кезеңi iшiнде жер салығы бойнша ағымдағы төлемдердi есептеуге және төлеуге мiндеттi;

—ағымдағы төлемдердiң сомалары ағымдағы жылдың  20 ақпанынан, 20 мамырынан, 20 тамызынан, 20 қарашасынан кешiктiрiлмейтiн мерзiмде тең үлестер мен төлнуi тиiс;

—ағымдағы төлемдер мөлшерi салық кезеңiнiң басында болған салық төлеу объектiлерi бойынша салық базасына тиiстi салық ставкаларын қолдану жолымен белгiленедi;

—жер салығын төлеу бойынша салық мiндеттемелерi туындаған кұннен кеиiнгi, осы баптың 3-тармағында белгiленген кезектi мерзiм салық  мiндеттемелерi туындаған кезде салық кезеңiнде салықтың ағымдағы сомаларын төлеудiң бiрiншi мерзiмi болып табылады;

— салық салу объектiлерiн пайдалануға немесе жалға берген кезде салық салу объектiлерiн пайдалну немесе жалға берген кұнiнен кейiнгi кезектi мерзiм салықтың ағымдағы сомаларын төлеудiң бiрiншi мерзiмi болып табылады.

Салық салу объектiлерiн ағымдағы төлемдердi төлеудiң соңғы мерзiмiнен кейiн пайдалануға немесе жалға  берген кезде салық төлеушiле салық сомаларын салық салу объектiлерiн пайдалануға немесе жалға беру айынан кейiнгi айдың 20-нан кешiктiрмей төлейдi.

Салық кезеңi iшiнде жер салығы бойынша мiндеттемелер өзгерген жағдайда, ағымдағы төлемдер салық мiндеттемелерiнiң өзгеру сомасына жер салығын төлеудiң алдағы мерзiмдерi бойынша тең үлестермен түзетiледi.

Салық салу объектiлерiне құқықтар салық кезеңiнiң iшiнде берiлген жағдайда, салық сомасы жер учаскесiне құқықты iске асырудың нақты кезеңi үшін есептеледi.   

Осы құқықтарды беретiн тұлғаның жер учаскесiне iс-жүзiнде иелiк еткен кезеңi үшіне төлеуге жататын салық сомасы құқықтарды  мемлекеттiк тiркеуге дейiн немесе тiркеген кезде бюджетке енгiзiлуi тиiс. Бұл ретте бастапқы төлеушiге ағымдағы жылдың бiрiншi қаңтарынан бастап ол жер учаскесiн берген айдың басына дейiн есептелген салық сомасы көрсетiледi. Одан кейiнгi төлеушiге салық органдары жiберетiн жер салығының есептелген сомасы туралы хабарламада оның жер учаскесiне құқығы пайда болған кезеңдегi ай басынан есептелген салық сомасы көрсетiледi.

Жер учаскесiне құқықтарды мемлекеттiк тiркеу кезiнде салықтың жылдық сомасын бюджетке тараптардың бiрi енгiзуi мүмкін. Жер учаскесiне құқықтарды мемлекеттiк тiркеу кезiнде төленген салық сомасы кейiнен қайта төленбейдi.

Салық төлеушi  салық кезеңiнде декларацияға табыс ету мерзiмi басталғаннан кейiн он кұн мерзiмiнен кешiктiрмей бiржолата есеп айырысуды жүргізiп, жер салығын төлейдi.

Бюджеттен есеп айырысуды ауылшаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлерге арналған арнайы салық режимiнде жүзеге асыратын заңды тұлғаларға, аталған арнайы салық режимi қолданылатын қызметке пайдаланылатын жер учаскелерi бойынша қолданылмайды.

Жекелеген жағдайларда салық есептеудiң ерекшелiктерi, бiрнеше салық төлеушiлердiң пайдалануындағы ұйлер, құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелерiне жер салығы олардың бөлек пайдалануындағы ұйлер мен құрылыстардың алаңына барабар әр салық  төлеушi бойынша жеке есептеледi.

Үйдiң, құрылыстың  және ғимараттың бiр бөлiгiн жалға берген кезде жер салығы осы жер учаскесiнде орналасқан барлық Ұйлердiң, құрылыстар мен ғимараттардың  жалпы алаңындағы жалға берiлген үй жай- алаңының  үлес салмағына қарай есептелуге тиiс.

Тұрғын үй қорының құрамындағы жылжымайтын мүліктi заңды тұлға сатып алған жағдайда, жер салығы тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлердi қоспағанда, елдi мекендердiң жерлерiне салынатын салық базалық ставкалары бойынша есептеледi.

Жеке тұлғалардың салықты есептеу тәртiбi және төлеу мерзiмдерi жеке тұлғалар үшін (өз қызметiнде паййдаланатын жер  учаскелерi бойынша жекелеген кәсiпкерлердi, жеке нотариустар мен адвокаттардыв қоспағанда) төлеуге жататын жер салығын есептеудi салық органдары тиiстi салық ставкалары мен салық базасын негiзге ала отырып, 1-тамыздан кешiктiрiлмей мерзiмде жүргізiледi. Салық кезеңi iшiнде салық салу объектiлерiне құқықты берген жағдайда, салық сомасы салық кодексiнiң ережелерi ескерiле отырып есептеледi.

Жеке тұлғалар (өз қызметiнде пайдаланатын жер учаскелерi бойынша жекелеген кәсiпкерлердi, жеке нотариустар мен адвокаттарды қоспағанда) бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың бiрiншi қазанынан кешiктiрмей  төлейдi.

Жеке кәсiпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар өз қызметiнде пайдаланатын жер учаскелерi бойынша  жер салығы белгiленген тәртiппен есептейдi және төлейдi.

Салық кезеңi -жер салығын есептеу мен төлеу үшін салық кезеңi салық кодексiнiң бабтарына сәйкес белгiленедi.

Салық есептiлiгi—заңды тұлғалар, жеке кәсiпкер, жеке нотариустар мен адвокаттар жер салығы бойынша декларацияны салық салу объектiлерi орналасқан жердегi  салық органдарына есептiк салық кезеңiнiң кейiнгi жылдың 31 наурызынан кешiктiрмей, сондай-ақ  жер салығы бойынша ағымдағы төлемдер есеп қисабын   белгiленген  мерзiмде табыс етуi тиiс.

Жер салығы бойынша ағымдағы төлемдер есеп—қисабы ағымдағы салық кезеңiнiң 15-ақпанынан кешiктiрiлмей табыс етедi.

Жаңадан құрылған салық төлеушiлер ағымдағы төлемдер есеп—қисабын салық төлеушi мемлекеттiк тiркеуден өткен айдан  кейiнгi айдың 15-нен кешiктiрмей өткiзiлуi тиiс.

 Заңды тұлғалар пайдалануға немесе жалға берiлген салық салу объектiлерi бойынша ағымдағы төлемдер есеп—қисабын объектiлердi пайдалануға немесе жалға берiлген айдан кейiнгi айдың 20-нан кешiктiрiлмей өткiзiледi.

Салық кезеңi iшiнде жер салығы бойынша  салық  мiндеттемелерi өзгерген кезде ағымдағы төлемдердiң есеп—қисабы салық кезеңiнiң 15-ақпанынан, 15-мамырынан,  15-тамызынан  және 15-қарашасынан кешiктiрiлмей өткiзiледi.

Бюджеттен есеп айырысуды ауылшаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлерге арналған арнайы салық режимiнде жүзеге асыратын заңды тұлғаларға, аталған арнайы салық режимi қолданылатын қызметке пайдаланылатын жер учаскелерi бойынша қолданылмайды.

Кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар мүлік құнынан 0,5 проценттiк ставка бойынша есептелетiн  салықтық ағымдағы сомасын салық жылының 20 ақпанында, 20 мамырында,  20 тамызында және 20 қарашасында тең үлеспен төлейдi. Есептi жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай  нақтылы есептелетiн салық төлеу немесе артық төленгенiн қайтару салық төлеушiлер декларация  табыс еткеннен кейiнгi 10 кұн iшiнде салық жылының нәтижелерi бойынша табыс салығы жөнiндегi  декларация ұсыну үшін көзделген мерзiмде жүргізедi. Жеке пайдалануындағы  мұлкi бойынша жеке тұлғалар ағымдағы жылдың 1 қазанынан  кешiктiрiлмей салық төлейдi.

Салықтық есептеу және төлеу тәртiбi:

1. Салық төлеушiлер салықты есептеуде салық базасына тиiстi салық ставкаларын қолдану арқылы дербес түрде жүргізедi.
2. Ауыл шаруашылық өнiмдерiн  өндiрушiлер үшін арнайы салық режимiнде  бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың салықты төлеу тәртiбi белгiленген.
3. Ортақ үлестiк меншiкте тұрған салық салу объектiлерi бойынша олардың осы мүліктегi үлесiне пропорционалды  түрде есептелiп шығарылады.
4. Салық төлеушiлер салық кезеңi iшiнде мүлікке салынатын салық бойынша ағымдағы төлемдердi төлеуге мiндеттi. Олар салық кезеңiнiң басындағы бухгалтерлiк есеп мәлiметтерi бойынша белгiленген салық салу  объектiлерiнiң   қалдық құнына тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы анықталады.
5. Бюджетке салық төлеу салық салу объектiлерiнiң орналасқан орны бойынша жүргізiледi.
6. Салықтың ағымдағы төлемдерiнiң сомаларын салық төлеушi салық кезеңiнде 20 ақпанынан 20 мамырдан және 20 тамыздан кешiктiрмей тең үлестермен енгiзедi.  Жаңадан құралған салық төлеушiлер мен заңды тұлғалар бойынша салық  төлеушiнiң құрылу кұнiнен (салық салу объектiлерiн пайдалануға немесе жалға тапсыру кұнгiнен) кейiнгi  кезектi мерзiм ағымдағы төлемдi төлеудiң 1 мерзiмi болып табылады. Ағымдағы төлемдердiң соңғы мерзiмiнен кейiн құрылған салық төлеушiлер мен төлеу мерзiмiнен кейiн пайдалануға  немесе жалға салық салу объектiсiнiң беру кезiнде салық кезеңi басталған айдан кейiнгi айдың 20 кұнiнен салық сомасын төлейдi.
7. Салық төлеушi салық кезеңi үшін декларацияны ұсынған мерзiмi басталғаннан 10 кұннен кем болмайтын мерзiмнен кешiктiрмей тұпкiлiктi есеп айырысады және мүлікке салынатын салықты төлейдi.

 Жекелеген жағдайларды салықты есептеу және төлеу

1. Егер жеке кәсiпкер тұрғын үй қоры құрамындағы үй жайлар бойынша кәсiпкерлiк қызметiн жүзеге асырса, осы үй –жайлар бойынша салықты көзделген ставкалар және тәртiп бойынша есептейдi және төлейдi.
2. Жеке кәсiпкерлiк қызметтi заңдарда белгiленген  тәртiп бойынша тұрғын үй құрамынан шығарылған үй жайларда жүзеге асырған жағдайда, аталған үй жайлар бойынша салық осы тарауда  белгiленген тәртiп бойынша есептелiнiп шығарылады және төленедi.

Салықтық кезең

 Заңды тұлғалар үшін салық кезеңi салық салу объектiсiн пайдалануға немесе жалға тапсыру мезетiнен  бастап мұндай пайдаланудың аяқталу  мезетiне дейiн анықталады.

Салық, есеп

1. салық төлеушiлер (ауылшаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлерге арналған арнайы салық режимiнде бюджетпен есеп айырысатын заңды тұлғаларды қоспағанда) салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша салық органына төлемдер сомасының есебiмен декларацияны ұсынуға мiндеттi.

Бюджетпен есеп айырысуды  ауыл шаруашылық өнiмдерiн  арналған салық режимiнде жүзеге асыратын заңды тұлғалардың мүлік салығы бойынша салық есептемесiн тапсыру тәртiбi белгiленген.

Заңды тұлғалар пайдалануға немесе  жалға берген салық салу объектiлерi бойынша  ағымдағы төлемдер сомасының есебiн объектiлердi пайдалануға немесе  жалға берген айдан кейiнгi айдың 15 кұнiнен кешiктiрiлмей Ұсынылады.

Мүлікке салынатын салық бойынша декларация   есептi жылдан кейiнгi айдың 1 наурызына дейiн ұсынылады.

Филиалдары, өкiлдiктерi және өзге оқшауланған құрылымдық бөлiмшелерi бар заңды тұлғалардың салық есептiлiгiн Ұсыну ерекшелiгi:

Филиалдары, өкiлдiктерi  мен өзге де оқшауланған  құрылымдық бөлiмшелерi (бұдан да әрi- құрылымдық бөлiмшелер) бар, дербес салық төлеушi болып табылатын  заңды тұлға салық есептiлiгiн ұсынумен бiр мезгiлде есептелген салық сомаларының жиынтық тiзiлiмiн құрылымдық бөлiмшелер бойынша тапсыруға тиiстi.

Жиынтық тiзiлiмнiң нысанын және оны толтырудың тәртiбiн өкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi. Бұл ретте, жиынтық тiзiлiмнiң деректерi салық салу объектiлерi орналасқан жердегi салық органдары  куәландырылған құрылымдық бөлiмшелердiң ағымдағы төлемдерi мен декларация есебi соммаларының көшiрмесiмен расталуы тиiс.

Дербес салық төлеушi болып табылмайтын құрылымдық  бөлiмшелерi бар заңды тұлға өзiнiң құрылымдық бөлiмшелерi бойынша  салық салу объектiлерiнiң есебiн жеке жүргізуi тиiс. Құрылымдық бөлiмшелердiң салық салу объектiлерi бойынша есептелген салық сомалары құрылымдық бөлiмшелерiнiң салық салу объектiлерiнiң орналасқан жерi бойынша  бюджетке енгiзуге  жатады. Мүлікке салынатын салық бойынша салықтың  есебiмен бiр мезгiлде  заңды тұлға өзiнiң құрылымдық бөлiмшелерi үшін төлеуi тиiс мүлікке салынатын салық соммаларының есебiн тапсыруға  мiндеттi. Құрылымдық  бөлiмшелер үшін төленуi тиiс мүлікке салынатын салық сомалары, есептерiн  толтыру тәртiбi мен  нысанын уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiтедi. Заңды тұлға есептемесiн  Ұсынатын жердегi салық  органы басшысының  қолы қойылып, мөрiмен куәландырылған есептiң көшiрмесi  құрылымдық бөлiмшелердiң  салық салу объектiлерi  орналасқан жерi бойынша  салық органына  тиiстi салықты есептi  тапсыру үшін  белгiленген мерзiмде  Ұсынылуы тиiс.

Құрылымдық бөлiмшелердiң салық салу объектiлерi  бойынша  салық  сомаларын төлеудi  заңды тұлға тiкелей  өзiнiң банктiк  есеп –шотынан жүргізедi немесе  өз құрылымдық  бөлiмшелерiне жүктейдi.

Салық төлеушiлер

Меншiк құқығына  салық салу объектiлерi  бар жеке  тұлғалар  мүлік салығын төлеушiлер болып  табылады.

Мыналар мүлікке салынатын салықты төлеушiлер болып табылмайды:

— мерзiмдi қызметтегi әскери  қызметшiлер  мерзiмдi қызметтен  өту кезеңiнде;

— Кеңес Одағының Батырлары, Социалистiк еңбек Ерлерi, ұлы Отан соғысына  қатысушылар мен  оларға теңестiрiлген  адамдар, ²Халық қаїарманы² атағын  иеленушi, ²Даңқ² орденiнiң ұш  дәрежесiмен жiне ²Отан²  орденiне марапатталған тұлғалар, ²алтын алқа² және ²Батыр ана² атағын иеленушi көп балалы аналар, I және II топтағы мүгедектерi, жеке тұратын зейнеткерлер салық салу  объектiлерiнiң  мың есептiк  айлық көрсеткiшiне тең құны шегiндi.

 — Салық салу объектiлерi бойынша пайдалануға немесе жалға беруге берген, осы тармақта көрсетiлген тұлға салықты осы  тарауда  белгiленген тәртiппен есептейдi және төлейдi.

Жекелеген жағадайларда салық төлеушiлердi айқындау 

Салық салу объектiлерiн меншiк иесi келiсiм бойынша  сенiмгерлiк  басқаруға немесе  жалға берген кезде салық салу объектiсi меншiк иесiнiң келiсiмi бойынша берiлген объектiлерге салық төлеушi сенiмдi басқарушы  немесе  жалға алушы болуы мүмкін.

Бұл ретте, сенiмгер басқарушының немесе, жалға алушының төлеген салығы  салық салу  объектiсi  меншiк иесiнiң осы салық  кезеңi үшін салық мiндеттемесiн орындағаны болып табылады.

Егер салық салу объектiсi бiрнеше  тұлғаның ортақ үлестiк меншiгiнде болса, осы тұлғалардың әрқайсысы  төлеушi болып табылады.

Бiрлескен ортақ иелiктегi  салық салу объектiлерi бойынша осы салық салу объектiсi иелерiнiң бiрi салық төлеушi өздерiнiң арасындағы келiсiммен салық төлеушi бола алады.

 

Салықтық база:

— Казақстан Республикасы үкiметi белгiлеген уәкiлетi орган әр жылдық 1 қаңтарындағы  жай-кұн бойынша  белгiлейтiн кұн жеке тұлғалардың салық салу объектiлерi бойынша салықтық баға болып табылады.  Жеке тұлғалардың салық салу объектiлерiнiң құнын айқындау тәртiбiн Казақстан Республикасының ұкiметi белгiлейдi;

— егер салық кезеңiнiң  ұзақтығы 12 айдан кем болса салық базасы салық салу объектiсiнiң құнын 12 бөлу және салық кезеңiндегi айлар санын көбейту арқылы есептелдi;

— бiрнеше салық салу объектiлерi бойынша салық төлеушi 1 жеке тұлға болып табылған жағдайда, салық базасы әр  объект бойынша жеке-жеке есептелiнедi.

Салық сомасы  салық салу объектiсi орналасқан жерiне қарай салынады.

Кандай да бiр механизмнiң құрамында  бiрнеше тетiктер және элементтер болады. Мүлік салығы механизiмi де  белгiлi бiр салық элементтерiнен құралады. 

Мүлік салығы элементтерi мыналар: субъект, объект, салық көзi, салық ставкасы өлшем бiрлiгi, салық оклады, салық жеңiлдiктерi, салық төлеу мерзiмi мен тәртiбi, салық төлеушiнiң және салық қызметi органдарының  құқығы  мен мiндеттерi, салықты төлеуiн бақылау, салықтық  жазалау шаралары.

Салық төлеудегi дәйектiлiк заң түрінде бекiтiледi де, мынадай тәртiппен iске асырылады:

а) бiрiншi- кезеңде барлық мүлікке салынатын салық төленедi;

ә) екiншi- кезеңде  жергiлiктi салықтар мен алымдар;

б) үшіншi кезеңде басқа  да салықтар мен алымдар.

Салық төлеушiлер мен салық қызметi органдарының құқығы  мен мiндеттерi  салық заңдары  арқылы белгiленедi және реттеледi.

Бюджетке  салық  төлеу  салық  салу  обьектiлерiнiң  орналасқан  жерi  бойынша  жүргізiледi                                              

Салық декларациясы мен есеп қисабында көрсетiлуге тиiстi белгiлi бiр деректер болмаған жағдайда, оған уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тиiстi қосымшалар табыс етiлмейдi. Салықты есептеу кезiнде қағазда немесе электрондық көздерде мемлекеттiк тiлде немесе орыс тiлiнде жасалады. Салықты есептеуде электрондық көздерде жасалған кезде салық төлеушi, салық агентi салық органдарының  талап етуi бойынша осындай құжаттардың қағазға  түсірiлген көшiрмелерiн табыс етуге мiндеттi.

Кағазға түсірiлген салық есептiлiгiне салық төлеушi, салық агентi (басшы және бас бухгалтер) қол қоюға, сондай-ақ ол салық  төлеушiнiң, салық агентiгiннiң мөрiмен  расталуға тиiс. Салық есептiлiгi электрондық құжат. Салық төлеушiнiң электрондық цифрлық  қолтаңбасы мен куәландыруға тиiс. Салық  төлеушi-жеке тұлғаның  өзi болмаған не ол iс-әрекетке қабiлетсiз  болған жағдайда, салық есептiлiгiне оның өкiлi қол  қойып, куәландырады.

Салық төлеушiнiң, салық агентiнiң  салық есептiлiгiн жасау жөнiнде  қызмет көрсету өкiлi оған қол қойып,  куәландырады.

Салық төлеушiнiң, салық агентiнiң  салық есептiлiгiн  жасау жөнiнде қызмет көрсететiн өкiлi қол қойып, мөр басуға және өзiнiң салық төлеушi  ретiнде тiркеу  нөмiрiн көрсетуге мiндеттi.

Салық төлеушi, салық агентi  салық есептiлiгiн жасаған кезде, оның өкiлi  жасаған жағдайда, салық есептегенде көрсетiлетiн деректердiң дұрыстығы үшін жауаптылық салық төлеушiге, салық агентiне  жүктеледi.

Жеңiл автомобильдердiң жетi айлық есептiк көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын двигателiнiң көлемi 1500-ден жоғары 2000 текше см. қоса, он ай айлық есептiк көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын 2000-нан жоғары 2500 текше см. қоса, он жетi айлық есептiк көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын 2500-ден жоғары – 3000 текше см. қоса және жиырма екi айлық есептiк көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын двигателiнiң көлемi 3000-нан жоғары – 4000 текше см. қоса алған көлемде болған кезде, салық сомасы двигателiнiң аталған көлемiмен асқан әрбiр бiрлiк үшін 7 теңгеге Ұлғайтылды.

III. Салық төлеудiң белгiленген мерзiмi аяқталғанға дейiн пайдалану мерзiмi алты жылдан асқан жеңiл автокөлiк құралдары бойынша мынандай түзету коэффициенттерi қолданылады.

    ТМД елдерiнде шығарылған автокөлiк құралдары үшін:

• 6 жылдан-15 жылға дейiн қоса алғанда – 0,3
• 15 жылдан жоғары-25 жылды қоса – 0,2
• 25 жылдан жоғары – 0,1

двигатель көлемi мынандай басқа автокөлiк құралдары үшін:

• 3000 текше см-ге дейiн қоса алғанда – 0,5
• 3000-нан жоғары-4000 текше см-дi қоса – 0,7
• 4000-нан жоғары – 1,0

      Белгiленген салық төлеу мерзiмi аяқталғанға дейiн пайдаланылу мерзiмi жетi жылдан асқан ТМД елдерiнде шығарылған жүк тасымалдау, арнаулы автокөлiк құралдары бойынша мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

• 7 жылдан-14 жылға дейiн қоса алғанда – 0,5
• 14 жылдан жоғары-20 жылды қоса – 0,3
• 20 жылдан жоғары – 0,1.

    Пайдалану мерзiмiне байланысты ұшу аппаратының салық ставкаларына мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады: 2008 жылғы 1 сәуiрден кейiн сатып алынған ұшу аппараттарына:

• пайдалану мерзiмi 5 жылға дейiн қоса алғанда – 0,1
• пайдалану мерзiмi 5 ж. жоғары-15 жылды қоса — 2,0
• пайдалану мерзiмi 15 жылдан жоғары – 3,0

2008 жылғы 1 сәуiрге дейiн сатып алынған ұшу аппараттарына:

• пайдалану мерзiмi 5 жылға дейiн қоса алғанда – 1,0
• пайдалану мерзiмi 5 ж. жоғары-15 жылды қоса – 0,5
• пайдалану мерзiмi 15 жылдан жоғары – 0,3

Кеменiң пайдалану мерзiмiне қарай салық ставкаларына мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

• 5 жылға дейiн қоса алғанда – 1,0
• 5 жылдан жоғары-10 жылды қоса алғанда – 0,5
• 10 жылдан жоғары-20 жылды қоса алғанда – 0,3
• 20 жылдан жоғары-30 жылды қоса алғанда – 0,2
• 30 жылдан жоғары – 0,1.

Жеке тұлғалар мүлік салығы, салық салу  объектiлерiнiң құнымен байлансты мынадай ставкалар бойынша есептелiнедi.

 

Жеке тұлғалардың мүлік салығының ставкалары

Кесте 3

1) 1000000 тенге. дейiн қоса	салық салу объектiлерi   құнының 0,1 %
2)  1000000 тг. жоғары	1000000 тг. Асатын
2000000 тг.бойнша	сомадан 1000тг+0,15 %
3)  2000000 тг.жоғары	2000000 тг. асатын
3000000 тг.бойынша	сомадан 2500тг+0,2%
4)  3000000 тг.жоғары	3000000тг.асатын
4000000тг.бойынша	сомадан 450тг+0,3%
5)  4000000тг.жоғары	4000000 тг.асатын
5000000тг.бойнша	сомадан 7500тг+0,4%
6)  5000000тг.жоғары	5000000 тг.асатын
6000000 тг.бойынша	сомадан 711500тг+0,5%
7)  6000000 тг.жоғары	6000000тг.асатын
7000000 тг.бойынша	сомадан 6500тг+0,6%
8)   7000000 тг.жоғары	7000000тг.асатын
8000000 тг.бойнша	сомадан 2500тг+0,7%
9)   8000000 тг.жоғары	8000000 тг.асатын
9000000 тг. бойынша	сомадан 29500тг+0,8%
10)  9000000 тг.жоғары	9000000 тг.асатын
10000000 тг.бойынша	сомадан 37500 тг+0,9%
11)   1000000 тг.жоғары	1000000 тг асатын сомадан 46500тг+1%

 

Жазық аумақтардың далалық және қуаң далалық аймақтарының кәдiмәгi және оңтұстiк қара топырақты, кұңгiрт—сарғылт және сарғылт топырақты, сондай-ақ тау бөктерiндегi аумақтардың кұңгiрт сұр (сұр қоңыр), сарғылт (қоңыр)  топырақты және тау бөктерiнiң қара топырақты жерлерiне бонитет балына барабар түрде  төмендегiдей жер салығының базалық салық ставкалары белгiленедi:

 

 

 

 

 

Жер салығының базалық салық ставкалары

Кесте 4

Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (тг)	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (тг)
1	2	3	4
1 2 3 4 54 6 7 8 9 10	0.48 0.67 0.87 1.09 1.25 1.45 1.68 1.93 2.16 2.41	51 52 53 54 55 56 57 58 59    60	43.42 44.45 45.55 46.65 47.71 48.77 49.83 50.95 52.01 53.09
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20	20.89 3.09 3.28 3.47 3.67 3.86 4.09 4.34 4.57 4.82	61 62 63 64 65 66 67 68 69 70	57.90 60.63 63.26 65.95 68.61 71.31 73.96 76.66 79.32 82.02
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30	5.31 5.79 6.27 6.75 7.24 7.72 8.20 8.68 9.17 9.65	71 72 73 74 75 76 77 78 79 80	86.85 89.55 92.19 94.89 97.56 100.26 102.91 105.61 108.27 110.97
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40	14.47 15.54 16.59 18.08 18.76 19.82 20.88 22.00 23.09 24.12	81 82 83 84 85 86 87 88 89 90	115.80 119.02 122.21 125.45 128.67 131.86 135.10 138.32 141.51 144.75
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50	28.95 30.01 31.09 32.17 33.23 34.29 35.36 36.48 37.54 38.60	91 92 93 94 95 96 97 98 99 100	149.54 154.40 159.22 164.08 168.87 173.70 178.52 183.35 188.17 193.00
		100-ден жоғары	202.65

 

Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерге салынатын жер салығының базалық салық ставкалары бiр гектарға есептелiп белгiленедi және топырақтың сапасы бойынша сараланады.

Шөлейттi, шөлдi және тау бөктерiндегi шөлдi аумақтардың ашық — сарғылт, құба,  сұр—құба, ашық және кәдiмгi сұр топырақты, сондай—ақ  таулы аумақтардың таулы- далалық, таулы—шалғынды—далалық және таулы альпiлiк және субальпiлiк топырақты жерлерiне бонитет балына барабар  түрде жер салығының төмендегiдей базалық салық ставкалары белгiленедi:

Кесте 5

Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (тг)	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (тг)
1	2	3	4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	0.48 0.54 0.58 0.62 0.67 0.73 0.77 0.81 0.87 0.96	51 52 53 54 55 56 57 58 59 60	19.78 20.26 20.75 21.23 21.71 22.19 22.68 23.16 23.64 24.12
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20	1.45 1.83 2.22 2.55 2.93 3.32 3.71 4.08 4.44 4.82	61 62 63 64 65 66 67 68 69 70	24.61 25.28 25.82 26.44 27.02 27.64 28.22 28.85 29.49 30.09
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30	5.31 5.79 6.27 6.75 7.24 7.72 8.20 8.68 9.17 9.65	71 72 73 74 75 76 77 78 79 80	30.69 31.27 31.88 32.46 33.09 33.68 34.31 34.93 35.51 36.15
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40	10.13 10.61 11.09 11.58 12.09 12.54 13.05 13.51 13.99 14.47	81 82 83 84 85 86 87 88 89 90	36.71 37.34 37.92 38.56 39.18 39.76 40.38 40.95 41.59 42.17
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50	14.96 15.44 15.92 16.40 16.89 17.37 17.85 18.33 18.82 19.30	91 92 93 94 95 96 97 98 99 100	42.18 43.39 44.00 44.62 45.20 45.84 46.38 47.05 47.61 48.25
		100-ден жоғары	50.18

 

Жеке берiлген ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерге салынатын базалық салық ставкалары. Жеке тұлғаларға өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын бағбандық және саяжай құрылысын жүргізу үшін қора—қопсы салынған жердi қоса алғанда. Берiлген ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерге, базалық салық ставкалары мынадай мөлшерлерде белгiленедi:

Көлемi 0.50 гектарға дейiн қоса алғанда –0.01 гектар үшін 20тенге.

Көлемi 0.50 гектардан  асатын алаңға—0.01 гектар үшін 100тенге.

Ауылшаруашылық мақсаттары үшін пайдаланылатын ауылшаруашылық мақсаттарына  арналмаған жерлерге салынатын салық ставкалары елдi мекендердiң, өнеркәсiптiң, ерекше қолданылатын табиғи аумақтардың, орман және су қорларының құрамына кiретiн, ауылшаруашылық мақсаттарына пайдаланылатын жер учаскелерiне салық кодексiне сәйкес белгiленген базалық ставкалар бойынша салық салынады, елдi мекендердiң жерлерiне (үй iргесiндегi жер учаскелерiн қоспағанда) салынатын базалық салық ставкалары елдi мекндердiң (үй iргесiндегi жер учаскелерiн қоспағанда) жерлерiне салынатын базалық салық ставкалары алашңның бiр шаршы  метрiне шаққанда мынадай мөлшерлерде белгiленедi:

Кесте 6

 

Елдi мекендер түрі	Тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның iргесiндегi құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жердi қоспағанда, елдi мекендердiң жерлерiне салынатын салықтың базаылық ставкалары  (тенге)	Тұрғын үй қоры, соныың iшiнде оның iргесiндегi құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерге салынатын салықтың базалық ставкалары (тенге)
1.	2.	3.
Калалар
Аламаты	28.95	0.96
Астана	19.30	0.96
Ақтау	9.65	0.58
Ақтөбе	6.75	0.58
Атырау	8.20	0.58
Тараз	9.17	0.58
Карағанды	9.65	0.58
Кызылорда	8.68	0.58
Көкшетау	5.79	0.58
Костанай	6.27	0.58
Павлодар	9.65	0.58
Петропавл	5.79	0.58
Орал	5.79	0.58
Өскемен	9.65	0.58
Шымкент	9.17	0.58
Алматы облысы:
Облыстық маңызы бар қалалар	6.75	0.39
Аудандық маңызы бар қалалар	5.79	0.39
Ақмола облысы:
Облыстық маңызы бар қалалар	5.79	0.39
Аудандық маңызы бар қалалар	5.02	0.39
Облшыстық маңызы бар басқа қалалар	Облыс орталығы үшін белгiленген ставканың 85 %	0.39
Аудандық имаңызы бар басқа қалалар	Болыс орталығы үшін белгiленген ставканың 75%	0.19
Поселкелер	0.96	0.13
Селолар (ауылдар)	0.48	0.09

 

Үй iргесiндегi жер учаскелерiне салынатын базалық салық ставкалары елдi мекендердiң  тұрғын ұйлерге қызмет көрсетуге арналған және тұрғын үй қоры, оның iшiнде ондағы құрылыстар мен ғимараттар орналаспаған жерлерiне жататын  жер учаскесiнiң бiр бөлiгi үй iргесiндегi жер учаскесi деп есептеледi.

 

үй iргесiндгi жер учаскелерiне мынадай базалық салық ставкалары бойынша салық салуға тиiс:

—Астана, Алматы қалалары және облыстық маңызы бар қалалар үшін:

көлемi 1000 шаршы метрге дейiн қоса алғанда—1 шаршы метрi үшін 0.20 тенге;

көлемi 1000 метрден асатын алаңға 1-шаршы метрi үшін 6.00 тенге;

жергiлiк өкiлдi органдардың шешiмi  бойынша 1000 шаршы метрден асатын жер учаскелерiне салынатын ставкалары 1 шаршы метрi үшін 6.0 тенгеден 0.20 тенгеге дейiн  төмендетiлуi мүмкін.

—Басқа елдi мекендер үшін

көлемi 5000 шаршы метрге дейiн қоса алғанда –1шаршы метрi үшін 0.20 тенге:

көлемi 5000 шаршы метрден асатын алаңға –1 шаршы метрi үшін 1.00 тенге;

жергiлiк өкiлдi органдар шешiмi бойынша 5000 шаршы метрден асатын жер учаскелерiне салынатын салық  ставкалары 1 шаршы метрi үшін 1.00 тенгеден 0.20 тенгеге дйiн төмендетiлуi мүмкін;

елдi мекендер ден тыс орналасқан өнеркәсiп жерлерiне салынатын базалық салық  ставкалары, елдi мекендерден тыс орналасқан өнеркәсiп жерлерiне салынатын базалық салық ставкалары бiр гектарға шаққанда бонитет балына барабар мынадай мөлшерлерде белгiленедi:

 

Кесте 7

Боните балы	Базалық салық ставкасы (тг)	Бонитет балы	Базалық салық ставкасы (тг)
1	2	3	4
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	48.25 91.67 135.10 178.52 221.95 256.37 308.80 352.22 395.65 439.09 482.50	51 52 53 54 55 56 57 58 59 60	2634.45 2690.23 2745.95 2801.72 2857.46 2913.24 2968.96 30.24.73 3080.47 3136.25
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20	530.75 592.41 654.08 715.68 777.35 839.01 900.67 962.29 1023.96 1084.66	61 62 63 64 65 66 67 68 69 70	3188.36 3247.75 3325.49 3364.61 3423.08 34+89.25 3539.95 3598.39 3656.81 3715.25
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30	1138.70 1189.09 1239.35 1287.73 1340.29 1390.66 1441.09 1491.45 1541.88 1592.25	71 72 73 74 75 76 77 78 79 80	3769.29 3829.64 3890.53 3951.67 4012.79 4073.88 4135.02 4196.15 4257.23 4319.34
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40	1646.29 1693.05 1740.76 1788.47 1836.20 1883.87 1931.58 1979.31 2027.02 2074.75	81 82 83 84 85 86 87 88 89 90	4371.45 4432.57 4493.66 4554.80 4615.92 4677.01 4738.15 4799.27 4860.36 4921.50
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50	2126.86 2178.19 2228.61 2278.98 2329.41 2379.79 2340.22 2480.57 2531.00 2582.34	91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 100-ден жоғары	4975.54 5054.48 5134.32 5214.22 5294.09 5373.99 5453.83 5533.73 5613.59 5693.50 5790.00

 

Казақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес басқа жер пайдаланушылар уақытша пайдаланатын жердi қоспағанда, қорғаныс мұқтажды үшін жоғарыда көрсетiлген  кестедегi ставкалар бойынша, қорғаныс мұқтажы үшін берiлген уақытша пайдаланылмайтын және ауылшаруашылығы  мақсаттары үшін басқа жер пайдаланушыларға берiлген жерге салық кодексiнiң талаптары ескерiле отырып, белгiленген ставкалар бойынша, магистралды темiр жолдарды бойлай қорғаныштық екпе ағаштар орналасқан темiр жол көлiгi кәсiпорындардың жерлерiне салық кодексiнiң талаптары ескерiле отырып, белгiленген  ставкалар бойынша салық салынады. Елдi мекендер шегiнде орналасқан өнеркәсiп жерлерiне салынатын салық ставкалары Елдi мекендер шегiнде (осы баптың 3-тармағында  аталған жерлердi қоспағанда) орналасқан өнеркәсiп  жерлерiне (шахталарды, карьерлердi қоса алғанда) және олардың санитарлық-қорғаныш, техникалық және өзге де өңiрлерiне салық кодексiнiң талаптары ескерiле отырып белгiленген базалық ставкалар бойынша салық салынады. Және де ол, елдi мекендер шегiнде, селитебтi аумақтан тыс орналасқан өнеркәсiп жерлерiне (шахталарды, карьерларi қоса алғанда) және олардың санитарлық—қорғаныс, техникалық және өзге де өңiрлерiне базалық ставкалар жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмдерiмен төмендетiлуi мүмкін. Салық ставкасын жалпы төмендету базалық ставканың 30 процентiнен аспайды.

Ал, елдi мекендер шегiнде орналасқан өнеркәсiп жерлерiне, аэдромдар алып жатқан жердi қоспағанда базалық ставкалар бойынша салық салынады.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, орман  қоры мен су қорының жерлерiне салынатын салық ставкалары ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, орман қоры мен су қорының ауылшаруашылық мақсаттарында пайдаланылатын жерлерiне салық кодексiнiң талаптары ескерiле отырып, белгiленген базалық ставкалар бойынша жер салығы, жеке және заңды тұлғаларға ауылшаруашылық мақсаттарынан өзге мақсаттарға пайдалануға берiлген ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, орман қоры мен су қорының жерлерiне белгiленген ставкалар бойынша салық салынады.

Автотұрақтар мен автомобильдерге  май құю станциялары орналасқан басқа санатттағы жерлерге,  тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жердi қоспағанда, таяу орналасқан елдi мекендер жерлерi үшін салық кодексiнiң белгiленген базалық ставкалар салықты  есептеу кезiнде қолданылатын елдi мекендi жергiлiктi өкiлдi орган белгiлейдi.

Әрбiр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Казақстан Республикасының  үкiметi айқындайтын уәкiлеттi орган белгiлейтiн салық салу обьектiлерiнiң құны жеке тұлғалар үшін салық базасы болып табылады, салық салу обьектiлерiнiң құнын Казақстан Республикасының үкiметi белгiлейдi.

    Егер салық кезеңiнiң ұзақтығы 12 айдан кем болса, салық базасы салық салу обьектiсiнiң құнын 12-ге бөлу және салық кезеңiндегi айлар санына көбейту арқылы есептеледi.

    Егер салық төлеушiде бiрнеше салық салу обьектiсi болса, онда салық базасы әр обьект бойынша жеке есептеледi.

    Жеке тұлғалардың мұлкiне салынатын салық салу обьектiлерiнiң құнына қарай есептеледi.

 10000000 дейiн             салық салу обьектiсi құнының 0,1%        

 1- 2000000 дейiн            1000 теңге+1000000 алатын сомадан 0,15%       

  2- 3000000 дейiн             2500+2млн асатын сомадан 0,2% т.с.с

     Жеке тұлғалардың салық салу обьектiлерi бойынша салықты есептеудiң салық кезеңiнiң 1.08 кешiктiрмей тиiстi салық ставкасын салық базасына қолдану арқылы салық төлеушiнiң тұрғылықты жерiне қарамастан салық салу обьектiсi бойынша салық органдары жүргізедi.

Салық кезеңi iшiнде шығып қалған немесе сатып алынған меншiк бойынша ағымдағы төлемдердiң есеп қисабы, меншiктi сатып алынған немесе шығып қалған айдан кейiнгi айдың 20-нан кешiктiрмей, меншiк салығын төлеушi болып табылмайтын құрылымдық бөлiмшелерi бар заңды тұлға құрылымдық бөлiмше бойынша ағымдағы төлемдердiң есеп-қисабын өзi тiркелген жердегi салық органына және есеп-қисаптың көшiрмесiн бөлiмшелер тiркелген жердегi салық органына есептi салық кезеңiнiң 20.02 кешiктiрмей табыс етедi

700.05-»Мүлік салығы» нысанын толтыру.

         Бұл қосымша заңды тұлғалар мен жеке кәсiпкерлердiң Салық кодексiнiң 14-бөлiмiне сәйкес мүлік салығын есептеуiне арналған.

»Салық салудың объектiлерiнiң қалдық құның есептеу » бөлiмi:

естерiңiзге сала кетейiк, 6-»Негiзгi құралдардың есебi» бухгалтерлiк есеп стандартына сәйкес қалдық құн {баланстық құн}-негiзгi құралдардың жинақталған амортизация сомасы шегерiлген бастапқы немесе ағымдағы құны, ол бойынша актив пен есептiлiкте көрсетiледi.

         700.05.001 – 700.05.013-жолдардың А бағанында салық салу объектiлерi болып табылмайтын негiзгi құралдарды қоспағанада, есептi салық кезеңiнiң басында, есептi салық кезеңiнiң әр бiр айының бiрiншi кұнiнде және есептi салық кезеңiнiң аяғында бухгалтерлiк есептiң деректерi борйынша негiзгi негiзгi құралдардың қалдық құндары көрсетiледi;

         700.05.001 – 700.0.013 – жолдардың В бағанында есептi салық кезеңiнiң басында, есептi салық кезеңiнiң әрбiр айының бiрiншi кұнiнде және есептi салық кезеңiнiң аяғында бухгалтерлiк есептiң деректерi бойынша материалдық емес активтердiң қалдық құндары көрсетiледi;

         700.05.001 – 700.05.013.  жолында  700.05.001 А – 700.05.013 А-жолдардың  сомасы  ретiнде  анықталатын  негiзгi  құралдардың  қалдық  құны  көрсетiледi- 185  070  223;  700.05.014 В – жолдардың  сомасы  ретiнде  анықталатын  матералдық  емес  активтердiң  қандық  құндары  көрсетiледi-203  699; 700.05.015 А –жолдардың  бiздiң  жағдайымызда  толтырылмайды.

 

Мүлік  салығын  есептеуң  бөлiмi:

         700.05.016 – жолда Салық кодексiнiң 354-бабының 2-тармағына сәйкес негiзгi құралдар мен материалдық емес активтердiң орташа жылдық қалдық құны көрсетiледi – 14 251 840 теңге;

         700.05.017-жолда Салық кодексiнiң 355-бабында белгiленген мүлік салығының ставкасы көрсетiледi-1%;

         700.05.018 – жолда 700.05.016. жолда көрсетiлген негiзгi құралдар материалдық емес активтердiң орташа жылдық қалдық құнын 700.05.017 – жолда көрсетiлген салық ставкасына көбейту арқылы анықталатын  салықтың сомасы көрсетiледi. 700.050.018 – жолдың сомасы 700.00.011 – жолға көшiрiледi –142 518 теңге.                 

         700.00.011жолға 700.05.018.-жолда көрсетiлген соманы көшiремiз – 142 518 теңге;

         700.00.012 –жолда ағымдағы төлемдердiң сомасын қоса алғанда, төленген салықтың сомасы, сондай-ақ Салық кодексiнiң 39-бабына сәйкес есептi салық кезеңiнде мүлік салығын төлеу есебiне жүргізiлген есепке алулардың сомасы көрсетiледi. Төлеу Салық кодексiнiң 356-бабына сәйкес жүргізiледi.700.00.012- жолды толтырған кезде салық төлеушi мен салық органы растаған, салық заңдарын орындау бойынша бюджетпен есеп айырысудың жай – кұйi туралы салыстырып тексеру актiсiнiң негiзiнде сома көрсетiледi- заңды тұлға 152 720 теңге сома төледi делiк;

         700.00.013 – жолда төленетiн, 700.00.011 және 700.00.012 – жолддардың сомасы ретiнде анықталатын салықтың сомасын көрсетемiз; аталған жағдайда төленген салықтар мен жүргізiлген есепке алулардың 700.00.012 – жолда көрсетiлген сомасы {152 720 теңге} есептелген салықтың 700.00.011 – жолда көрсетiлген сомасынан артық, сондықтан 700.00.014 – жолда 700.00.012 және 700.00.011 – жолдардың сомасы ретiнеде анықталатын артық төленген салықтың сомасын көрсетемiз – 10 202 теңге.

         Жер  салығын  есептеуң  бөлiмi:

“Салық және бюджеттке төленетiн басқада мiндеттi төлемдер тұралы” Кодекстiң 339 бабының 2-тармағына сейкес жер салығы салық төлеушiге жер учаскесi берiлген айдан кейiнгi айдан бастап есептеледi. Жер салығының мөлшерi жер иеленушiлер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiнiң нәтижелерiне байланысты болмайды. Бұл ретте Кодекстiң 337 бабының 1-тармағына сәйкес елдi мекендердiң автотұрақтар мен автомобильдерге май құю станциялары орналасқан жерлерiне, тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстармен ғимараттар алып жатқан  жердi қоспағанда, осы Кодекстiң 332 бабында елдi мекендер жерлерiне белгiленген базалық ставкалар бойынша он есе Ұлғайтылған салық салынуға тиiс Кодекстiң 337 бабының 3-тармағы негiзiнде осы бапта аталған коэффициенттер жерлердi автотұрақтар автомобильге май құю станциялары және базалар үшін iс жүзiнде пайдаланған кезден бастап қолданылады. Сөйтiп, егер жер учаскесi АМС-ын салу мен пайдалануға бөлiнген болса, онда жер салығын есептеу АМС пайдалануға берiлген кезiнен бастап он есе Ұлғайтылып қолданыла отырып жүргізiледi, оның рәсiмi бекiтiлген ережелермен және мiндеттi түрде обьектiнi пайдалануға беру актiсiн жасап, оған қол арқылы жүзеге асырылады. АМС-ын пайдалануға беру кезiне дейiн жер салығын төлеу 332 бабына сәйкес, тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жердi қоспағанда, осы Кодекстiң елдi мекендер жерлерi үшін белгiленген барлық ставкалар бойынша жүргізiледi.

701.01-»Жер салығы» нысанын толтыру

Бұл қосымша заңды тұлғалардың Салық кодексiнiң 12- бөлiмiне сәйкес жер салығын есептеуiне арналған.700.01- нысанын салық төлеушi әр бiр жер учаскесiне бөлек жасайды.

         ңАльфаң ЖШС иелiгiнде өндiрiстiк база үшін пайдаланатын,Алматы қаласы, Айманов көшесi, 125-ұйде орналасқан көлемi 12 500 шаршы метр жер учаскесi бар.

         ңЖер салығын есептеу ң бөлiмiн былайша толтырамыз:

701.01.001-жолда жер учаскесiнiң орналасқан жерiн көрсетемiз-учаске Айманов көшесi 125-ұйде орналасқан;  

         700.01.002 – жолда Казақстан Республикасының жер туралы заңдарына сәйкес растаушы құжаттардың негiзiнде жер учаскесiне меншiк құқығының туындау кұнiн көрсетемiз {жер учаскесiне меншiк құқығына, құрақты жер пайдалану құқығына актi берiлген кұн; уақытша өтеусiз жер пайдалану шарты жасалған кұн; жер учаскесiн сатып алу – сату шартын уәкiлеттi органда тiркеу кұнi; жергiлiктi атқарушы органның жер учаскесiн бөлу туралы шешiм қабылдаған кұнi} – бiздiң жағдайымызда 15.09.2001 меншiк құқығына арналған шарт;

         700.01.003 – жол жер учаскесiнiң құққық тоқтатылған жағдайда толтырылады; салық төлеушi Салық кодексiнiң 235-бабының 2-тармағына сәйкес {құқық белгiлеушi құжаттар болмаған жағдайда, нақты пайдалану бойынша} жер салығын төлеген жағдайда, 700.01.002 және 700.01.003 жолдар толтырылмайды;

700.01.004 – жолда есептi салық кезеңiнде жер учаскесiн иеленген немесе пайдаланылған айлар саны көрсетiледi – 12;

         700.01.005 – жолда Казақстан Республикасының жер туралы заңдарына сәйкес жерлердiң санаттары көрсетiледi. Бұл ретте шартты белгiлер пайдаланылады:

ЕМЖ – елдi мекендердiң жерлерi, бұған тұрғын үй қоры, оның iшiнде құрылыстар мен оның жанындағы құрылғылар орналасқан жерлер кiрмейдi;

700.01.006 – жол толтырылмайды;

700.01.007 – жолда жер учаскесiне құқықты растайтын құжаттарға сәйкес жер учаскесiнiң жалпы көлемiн көрсетемiз – 12500 шаршы метр. Салық кодексiнiң 325-бабының 2-тармағына белгiленген салық төлеушiлер нақты иелiкте және пайдалануда тұрған жер учаскесiнiң жалпы көлемiн көрсетедi;

700.01.008 – жол толтырылмайды, өйткенi жер учаскесiнiң бүкіл көлемiне салық салынады.

700.01.009 – жолға 700.01.007 жолдағы деректер көшiрiледi – 12500 шаршы метр;

700.01.010 – жолда Салық кодексiнiң 54-тарауына сәйкес жер салығының базалық ставкасын көрсетемiз – 28, 95;

700.01.011 – жолда жергiлiктi өкiлдiк орган Салық кодексiнiң 338-бабының 1-тармағына сәйкес есептi салық кезеңiне белгiлеген жер салығы ставкасының өсу немесе кему мөлшерiн көрсетемiз – 20%

700.01.012 – және 700.01.013 жолдар толтырылмайды;

Көлiк құралдарына салықты  есептеудiң тәртiбi.

“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы” 12.09.2001 ж N209-11. КР Кодексiнiң 348-бабына сәйкес салық төлеушiлер салық салу обьектiлерiн, көлiк құралдары салығын есептеудiң 2009 жылға арналған кестесiнде келтiрiлген әрбiр көлiк құралы   бойынша салық ставкасын және түзету коэффициенттерiн негiзге ала отырып, көлiк құралдары салығын дербес есептейдi.

Бюджетке салық төлеу салық салу обьектiлерiнiң тiркелген жерi бойынша салық кезеңiнiң 1 шiлдесiнен кешiктiрмей жүргізiледi.

КР аумағында уәкiлеттi органда бұрын есепте тұрмаған, сатып алынған көлiк құралдары бойынша салық оны есепке қойған кезге дейiн немесе қою кезiнде төленуi тиiс салық сомасы көлiк құралына меншiк құқығы туындаған айдың басынан басталатын кезеңге салықтың жылдық сомасын 12-ге бөлiп, оны салық кезеңiнiң аяғына дейiн қалған айлардың санына көбейту арқылы есептелiнедi.  Жеке немесе заңды тұлғаның меншiгiнде 1989 жылы шыққан Аиъi 80 1,8 саt моделiндегi Audi маркалы автомобиль бар, двигателiнiң көлемi 1781 текше сантиметр, яғни кестеде келтiрiлген 1700-1800 текше сантиметр двигатель көлемiнен ерекшеленедi.  Audi  80 1,8 cat автомобилi двигателiнiң көлемi 1500 текше сантиметр двигатель көлемiнен асып тұскен, демек асып түсу 281 текше сантиметр (1781-1500) болған. Төленуге тиiс салық сомасын анықтау үшін автомашинаны шығарған ел мен оның шыққан жылын ескеру қажет. Аталған жағдайда Audi 80 1,8 cat автомашинасы пайдалану мерзiмi 6-дан жоғары 15 жыл шегiеде болатын шет мемлекеттердiң (ТМД-дан басқа) көлiк құралдары санатына жатады, олар үшін 0,5 түзету коэффициентiн қолдану көзделген. Демек, аталған көлiк құралына 2009 жыл үшін салықтың сомасы 4036 теңгенi құрайды:

(7х872)+(281х7)=8071х0,5=4036 теңге

мұнда: 7-салық ставкасы, айлық есептiк көрсеткiшпен

872-“2009 жылға арналған республикалық бюджет туралы” 12.122008 ж N362-11 КР Заңының 13 бабының 3-тармағына сәйкес белгiленген айлық есептiк көрсеткiш (теңге).

281-двигатель көлемiнiң кестеде көрсетiлген 1500 текше сантиметр двигатель көлемiнен асуы.

7-асқан әрбiр бiрлiк үшін салық ставкасы, теңге.

0,5-пайдалану мерзiмi 6 жылдан асатын, щетелде өндiрiлген (ТМД-дан басқасы)машиналарға арналған түзету коэффициентi.

Жоғарыды аталған Кодекстiң 23.11.2008 ж N358-11. КР Заңымен енгiзiлген өзгерiстерiмен толықтырулары ескерiлген 347-бабының 2-тармағында сәйкес жеңiл автомобильдердiң двигательдерiнiң көлемi:

-7 айлық есептiк көрсеткiш ставкасы бойынша салық салынатын 1500-ден жоғары 2009 текше сантиметр болғанда.

-12 АЕК ставкасы бойынша салық салынатын 2009-нан жоғары 2500 текше сантиметр болғанда.

-17 АЕК ставкасы бойынша салық салынатын 2500-ден жоғары  3000 текше сантиметр болғанда.

-22 АЕК ставкасы бойынша салық салынатын 3000-нан жоғары 4000 текше сантиметр болғанда.

Салықтың сомасы двигательдiң аталған көлемiнен асқан әрбiр бiрлiк үшін 7 теңгеге Ұлғайтылады.

“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы” КР Кодексiнiң 347-бабының 4-тармағына сәйкес белгiленген салық төлеу мерзiмi аяқталғанға дейiн пайдалану мерзiмi жетi жылдан асқан ТМД елдерiнде шығарылған жүк таситын, арнаулы автокөлiк құралдары бойынша мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

7 жылдан 14 жылға дейiн қоса алғанда-0,5

14 жылдан жоғары 20 жылды қоса алғанда-0,3

20 жылдан жоғары –1,0

Айта кететiн жайт – Салық Кодексiнде шетелде шыққан жүк автокөлiктерiне пайдалану мерзiмi бойынша түзету коэффициенттерiн қолдану көзделмеген.

Декларацияға  2-қосымша  заңды  тұлғалардың

Кодекстiң  13-бөлiмiне  сәйкес  көлiк  құралдары  салығын  есептеуiне  арналған.  Салық  төлеушiлер  700.02-нысанды  әрбiр  көлiк  құралына  толтырады.  Бiрыңғай  көлiк   құралдары  бар  болғанда  бiр  модельдегi,  двигателiнiң  көлемi,  жүк  көтергiштiгi,  отыратын  орын  саны,  двигателiнiң  қуаттылығы,  пайдалану  мерзiмi  бiрдей,  шығып  қалған  және  сатып  алынған  көлiк  құралдарын  қоспағанда,  олардың  жалпы  санын  700.02.011- жолда  көрсете  отырып,  бiр  нысан  жасалады.

  Көлiк   құралдары  салығын   есептеу  бөлiмiн  толтырудың  ерекшелiктерi:

1. 02.001-жолда Кодекстiң  346-бабына  сәйкес  салық  салу  объектiсi  болып  табылатын  көлiк  құралдары  маркiсi  мен моделi  көрсетiле  отырып  көрiнiс  табылады.,
2. 02.002 –жолда көлiк  құралының  шыққан  жылы  көрсетiледi.,
3. 02.003- жолда көлiк  құралына  меншiк  құқығын  iске  асырудың  нақты  кезеңi(айлар  саны) көрсетiледi.,
4. 02.004- жолда тиiстi  өлшем  бiрлiктерi  көрсетiледi  — жеңiл  автомобильдiң  двигателiнiң  көлемi- шаршы  сантиметрмен.,

• жүк және  арнайы  автомобильдердiң  жүк  көтергiштiгi-тоннамен.,
• автобустардың отыратын  орындық  саны.,
• катерлердiң,  кемелердiң,  буксирлердiң,  баржалардың,  яхталардың  двигателiнiң  қуаты- ат  кұшiмен.,
• шағын көлемдi  кемелер  мен  Ұшу  аппараттарының  двигателiнiң  қуаты-  киловаттпен.,

5. 02.005- жолда Салық  кодексiнiң  347-бабының  1-тармағына  сәйкес  есептелген  көлiк  құралдары  салығының  ставкасы  көрсетiледi.,
6. 02009-жолда  Салық  кодексiнiң  347-бабының  2-тармағына  сәйкес  жеңiл  автомобильдiң  двигателiнiң  көлемi  1 500-ден  жоғары-2 000 текше  сантиметрден,  2  000-нан  жоғары- 2 500 текше  сантиметрден,  2 500-ден  жоғары-3 000  текше  сантиметрден,  3 000-нан  жоғары-4 000  текше  сантиметрден  асуы  көрсетiледi.,
7. 02.007-жолда жеңiл  автомобильдер  бойынша  700.02.005+700.02.006*7  теңге  ретiнде,  қалған  көлiк  құралдары  мен  Ұшу  аппараттары  үшін  700.02.005-жолда  көрсетiлген  сома  ретiнде  анықталатын  салық  сомасы  көрсетiледi.,
8. 02.008-жолда Салық  кодексiнiң  347-бабының  3,4,5 және  7-тармақтарында  белгiленген  тиiстi  түзету  коэффициентi  көрсетiледi.,
9. 02.009-жолда түзету  коэффициентi  ескерiлiп  есептi  кезең  үшін  700.02.007 және  700.02.008-жолды  қосу  арқылы  анықталатын  салық  сомасы  көрсетiледi.       700.02.010-жолда  нақты  иелiк  ету  кезеңi  үшін                         700.02.009/12*700.12.003  ретiнде  анықталатын  салық  сомасы  көрсетiледi.  Егер  нақты  иелiк  ету  кезеңi  12  айды  құрса,  онда  700.02.010-жолда  700.02.009-жолда  көрсетiлген  сома  көшiрiледi.,көрсетiледi.700.02.012-жолда  700.02.010-жол  мен  700.02.011-жолды  көбейту  арқылы  анықталатын  көлiк  құралдарының 700.02.011-жолда  осы  нысан  жасалған  көлiк  құралдарының  саны  саны  ескерiлген  салық  сомасы  көрсетiледi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III. Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін  жетiлдiру бағытындағы мәселелермен оны шешу жолдары

 

3.1. Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттегi үлес салмағы

 

Кез-келген мемлекет өзінің нақты дербестігіне нақты салық салу жүйесінің механизмін құру арқылы қол жеткізе алады, бір жағынан қоғамның тұрақты жан-жақты дамуын, халықтың тұрмыстық жағдайын, елдегі экономикалық жағдайды нығайтуға, ал екінші жағынан шаруашылық субъектілеріндегі кәсіпкерлік қызметтерді дамытуда ынталандыру үшін жағдай жасайды.

       Жалпы салықтардың iшiнде  меншiк салығының алатын  орны ерекше. Меншiк салығы толығымен дерлiк аймақтық бюджетке барып түседi. Мемлекет және жергiлiктi бюджеттiң кiрiсiнiң салық жүйесiнiдегi меншiк салығының үлесiн келесi кестелерден танысамыз.

                                                                                            Кесте-8

Жергiлiктi бюджеттiң кiрiсiнiң салық жүйесiнiдегi меншiк салығының үлесi

Мың тенге

Төлемдер	2007 жыл	Үлесi  %	2008 жыл	үлесi %	2009 жыл	үлесi %
Салықтық түсімдер барлығы: Меншiк салығынан басқалары,барлығы: Меншiк салығы, барлығы: Оның iшiнде: Мүлік салығы Жер салығы Көлiк салығы	26630521,2   25430989,3   1199531,9   494640,4     338337,5   366554,0	100,0   95,4   4,6   1,9 1,3 1,4	23101455,5   21815431,1   1286024,4   570755,1     338359,3   376910,0	100,0   94,4   5,6   2,5 1,5 1,6	32494413,9   31074746,2   1419667,7   782773,7     331144,0   305750,0	100,0   95,6   4,4   2,4 1,1 0,9

 

Жоғарыдағы  кестеден жергiлiктi бюджетке келiп түсетiн салықтардың  2007-2009 жылдар аралығындағы  жалпы  салықтық түсімдердiң  iшiндегi меншiк салығының алатын үлесiне талдау жасадым. Мұнда 2007 жылы  салықтық түсімнiң 4,6 пайызын меншiк салықтары, оның iшiнде жер салығы 1,3 пайызын, мүлік салығы 1,9 пайызын, ал көлiк салығы 1,4 пайызын құрап отыр.  

2008 жылы   жалпы салықтық түсімнiң 5,6 пайызын меншiк  салықтары, оның iшiнде мүлік салығы 2,5, жер салығы 1,5пайызын, ал көлiк салығы 1,6  пайызын құрап отыр.

2009 жылы салықтық түсімнiң 4,4 пайызын меншiк салығы, оның iшiнде мүлік салығы 2,4 пайызын, жер салығы 1,1 пайызын, ал көлiк салығы 0,9 пайызын құрап отыр.

Соңғы жылдарды салыстыру арқылы,  салықтық түсімдерiдiң iшiндегi меншiк  салықтың өсiмiн анықтауға болады.

Кесте-9

  Жергiлiктi  бюджеттiң кiрiсiндегi меншiк салығының  өсу қарқыны (2008/2009)

Мың тенге

Төлемдер	Жылдар		Ауытқуы
	2008	2009	+,-	%
Салықтық түсімдер барлығы: Меншiк салығынан басқалары, барлығы: Меншiк салығы, барлығы: Оның iшiнде: Мүлік салығы   Жер салығы Көлiк салығы	23101455,5   21815431,1 1286024,4   570755,1 338359,3 376910,0	32494413,9   31074746,2 1419667,7   782773,7 331144,0 305750,0	9392958,4   9259315,1 133643,3   212018,6 -7215,3 -71160,0	140,6   142,4 110,3   137,1 97,9 81,1

 

Жоғарыдағы кестедегi мәлiметтерден салықтық  түсімдердiң  40,6 пайызға артқанын, яғни 9392958,4 мың тенгеге. Тиiсiнше меншiк салығынан басқалары 9259315,1 мың тенгеге, яғни 42,4 пайызға; меншiк салығы 133643,3 мың тенгеге, яғни 10,3 пайызға, оның iшiнде мүлік салығы 212018,6 мың тенгеге, яғни 37,1 пайызға артқан. Меншiк салығының мүлік салығынан басқа жер және көлiк құралдар салығының кемiгенi байқалып отыр. Яғни, олар жер салығы 7215,3 мың тенгеге, 3,1 пайызға; ал көлiк салығы 71160,0 мың тенгеге, яғни 9,1  пайызға кемiп отыр. Бұл кему себебiн және  оны жетiлдiру жолдарын үшіншi бөлiмнiң 2 тармағында  қарастырамын.

Жоғарыдағы кестеден меншiк салығының өсiмнiң динамикасын келесi  диаграммадан көруiмiзге болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• сызба. Меншiк салығының өсу қарқыны.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағыттарына байланысты мәселелер және шешу жолдары

 

       Меншiк  салығын жетiлдiру бағытына  байланысты ұсынысым жергiлiктi жердегi мүлік салығына тартылуға тиiс, барлық меншiк түрлерi тұгел есепке алынуы тиiс. Жылжымайтын мүліктi тiркеу орталығының жұмысын жандандыру керек. Барлық  заңды және жеке тұлғалардың мұлкi тұгелдей осы орталықта  тұруы тиiс.

Бұрын соңды салыққа қатысты заңдар бiр жүйеге  түсірiлмегенде оның ұстiне аталған салық жүйесiнiң тұгелдей iргетасын қалаудан, яғни бәрiн жаңадан бастадық. Салық заңдарын дайындау, оны қалыптастыру, кез -келген мемлекетте болатын  күрделі процесс. өйткенi, онда қоғамның барлық тобының мұддесiн тепе-тең жағдайда қарастыру талап етiледi.  Елiмiздегi салық заңдарының қалыптасуы қоғамдық тұпкiлiктi реформалау уақыты мен тұспа тұс келедi. Осының бәрi  жинақталып келiп, салық заңдарының  көп жағдайда талас тартыс шеңберiнде өрбуiне әкеледi. Баста салық жүйесiнде жiберiлген кемшiлiктер де, қателiктер де жеткiлiктi болады. Оған ұкiметтiң рұқсатымен салықтан босатылған ұйымдардың қызметi де өзiнiң зардабын тигiзбей қойған жоқ.

Казiргi  кезде экономика тұрақтады.  Ең алдымен, ол негiзгi макроэкономикалық көрсеткiштердiң тұрақтануы мен, iшкi жалпы өнiмнiң өсуiмен сипатталады.  өндiрiстiк өнiмнiң өсуi де  мұнайға дүниежүзiлiк бағаның өсуi де, салық жүйесiнiң бiр арнаға түсірiлуiне ұйытқы болады. Бұрынғы кеңестiк елдер аумағында Казақстан мен Ресейде  iшкi өнiм өндiрiсiнiң көлемi бiртiндеп ұлғайып келедi.  Казақстан ТМД аумағында орташа айлық мөлшерi жағынан бiрiншi орынға шықты. Осы  оң нышанды  қалыптасқан жағдайлар жиынтығы жаңа Салық Кодексiн қабылдауға мүмкіндiк берiп отыр.

Салық кодексiнiң жобасын талқылау барысында Парламент депутаттары тарапынан әлеуметтiк салық пен қосымша құн салығына байланысты ұсыныс көтергендi. Әлеуметтiк салық 26 пайыздан -21 пайызға, қосымша құнға салынатын салық ставкасы 20 пайыздан 16 пайызға төмендетiлдi. Салықтық  жүктеменi осылайша төмендету бiздiң елiмiзде реформаны жүзеге асырудан берi  тұңыш рет қолданып отырғандығын айта кету керек. Әрине, бұл үлкен қадам. өйткенi  бұл кәсiпкерлiктi дамыту үшін қажеттi жағдай жасауға көмектеседi. Әйтсе де, осы екi аралықта  бюджет  бiраз қаржыны  жоғалтады.  Сондықтан, оның орнын жабу  салық салу базасын кеңейту арқылы,  көлеңкелi бизнес айналымының  бiр бөлiгiн таза экономикаға   тарту негiзiнде жүзеге асыруға мүмкіндiк  алады.  Әлеуметтiк салық ставкасын төмендету еңбек ақы мөлшерiне де оңтайлы  ықпал жасайды.

Салық кодексi  кәсiпкерлiктi дамытуға да өзiндiк үлес қосатын болды. Бұрын салықтан  жалтарғандар өте көп болғандығы жасырын емес. lшкi табыстың 40 пайызына жуығы өткен кезеңде  көлеңкелi экономикаға  жұмыс iстегенi де белгiлi. Сол себептен қабылданғалы отырған кодекстiң бiр ерекшелiгi, салықтан жалтарғандарды  айқындап отырады.

Оның өзiндiк реттеушi тетiктерi  жеткiлiктi.

Ауыл шаруашылығы өнiм өндiрушiлерi патент арқылы жұмыс iстейтiн болды. Кодекстi  талқылау барысында фермерлердiң тағы да ұсынысы келiп тұстi. Онда олар патентке ақы  төлеудi жыл басында немесе  тоқсан сайын емес, жыл аяғында, егiн –терiм жиналып бiткеннен кейiн төлесек дегендi айтып отыр. Аталған ұсынысты қарау ұстiнде.

Жаңадан қабылданғалы отырған Салық кодексiнiң   бұрынғы салықтық заңдардан айырмсашылығы қандай? Кодекстiң ең басты ерекшелiгi, бұрынғы  салыққа қатысты заңдық  актiлер тұтастай бiр жүйеге келтiрiледi.

Бұрын ұш заң болса, ендi ол жалғыз салық кодексiнде  көрiнiс табады. Жалпы бөлiмде салықтың түрлерi нақты мағлұматтар қамтып отыр. Ерекше бөлiмде  қандай саладан қанша мөлшерде салық алынатындығы  сөз болады.  Ал салықты  әкiмшiлендiру бөлiмiнде қылмыстық, әкiмшiлiк кодекстерiнде қамтылған салық төлеуге қатысты  жауапкершiлiк мәселелерi, салық жүйесiне қатысты заңды бұзған жағдайда, қолданылатын шаралар көрiнiс тапқан.  Әсiресе, ауылшаруашылығы салысында патент  арқылы жұмыс iстеу енгiзiледi.  Ауыл шаруашылығы өнiмдерiн  қайта өңдеу саласында салынатын салық та азайтылады. Бұл өз кезегiнде ауыл шаруашылығының өркендеуiне көмектесетiнi сөзсiз. Бiз жоғарыда айтқан қосымша құнға салынатын салық  пен әлеуметтiк  салық мөлшерi төмендетiледi.

Кәсiпкерлiктi жиi тексеруге тосқауыл қойылып, алдағы уақытта жылына бiр рет тексеру жүргізiлетiн болды.

Салық кодексi экономикалық ғана емес, саяси мәнi бар құжат болып табылады. Елiмiздегi  саясаттың  негiзiнiң бiрi  осы кодекспен астасып жатыр. Кодекс  қабылданғаннан кейiн үкiмет оны жүзеге асырудың арнайы құжаттарын дайындап, тиiмдiлiгiн арттыру үшін үлкен жұмыстар жүргізуi тиiс. Бұл тұрғыда  ұгiт -насихат жұмыстарын жүргізу де еркеше орын алады.

Елiмiздiң әлемдiк  аренаға  танылып қабырғасы қатайып келедi.  Мемлекеттiгiн нығайтуда үлкен шаруалар атқарып та жатыр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       Қорытынды

 

       Казiргi   таңда  бюджеттiң  негiзгi  қайнар  көзi – салықтар  болып табылады.   Салықтық  түсімдердiң  бюджетке  түсуi  әрбiр  жыл,  әрбiр  тоқсан  және  тiптi  әрбiр  ай  сайын  прогрессивтi  түрде  өзгерiп  отыр.

       Кез-келген  мемлекеттiң  салық  жүйесiнiң  айтарлықтай  бөлiгi  жергiлiктi  бюджеттi  қалыптастыратын  меншiк  салықтары,  яғни  көлiк  құралдары  салығы,  жер  салығы,  мүлік  салығы. Меншiкке  салынатын  салық  тiкелей  салықтар  қатарына  жатады.  Меншiкке  салынатын  салық ,  салық  салудың  таралған  түрі  ғана  емес,  сонымен  қатар  маңызды  түрі  болып  табылады.  Меншiк  салығының  ставкалары  салықтарды  басқа  түрлерiмен  салыстырғанда  орта  дәрежедегi  салық  болып  табылады.

           Казiргi  таңда,  жалпы  салық  жүйесiн  жетiлдiру  және  соның  iшiнде  кез-келген  мемлекеттiң  салық  жүйесiнiң  негiзiн  құрайтын  меншiк  салығының  түрлерiн  жетiлдiру  бағыттары  маңызды  роль  атқаруда.

Бiрiншiден,  меншiк  салығы  бойынша  салық  салу  механизiмiне  кейбiр  өзгерiстер  мен  толықтырулар  енгiзу  қажеттiлiгi,  оның  iшiнде  меншiк  салығының  өз  қызметiн  жүзеге  асырудағы  басты  мақсаты-бюджетке  неғұрлым  аз  салықты  төлеу  болып  табылады.  Бұл  мақсатқа  өте  оңай  әдiспен  жетуге  бiркелкi  көбейтiлуi  кезiнде  салық  салынатын  сомасы  да  азаяды.  Осыған  байланысты  мынадай  қорытынды  жасауға  болады,  яғни  салық  төлеушiге    меншiк  салықтары   құралдарын  азаита  отырып  меншiк  салығын  азайту  тиiмдi  болғандықтан  меншiк  салығының  әрекет  етушi  механизмi  меншiк  құралдары  емес  шығындардың  өсуiн  ынталандырады.  Тыйым  салу  мен  нұсқау  беру  тәсiлдерi  бұл  арада  жағдайды  өзгерте  алмайды,  сондықтан  неғұрлым  көп  табыс  табу  үшін  салық  төлеушiлердi  шығындарын  азайтуға  ынталандыру  қажет.

Бюджеттiң  қалыптасуы  экононикаға  салық  жинау  арқылы  ықпал  етедi.  Мұнда  бюджеттiң  бүкіл  экономикаға  ықпал  құралы  ретiнде  рөлi  көрiнедi.  Экономиканы  реттеу  орталықтандырылған  қаражат  қорының  көлемiн  белгiлеу,  оны  құру,  пайдалану  формалары  мен  әдiстерiн  реттеу,  бюджеттi  құру  және  орындау  процесiндегi  қаржы  ресурстарын  қайта  бөлiске  салу  жолымен  жүзеге  асырылады.                          

      Нарықты  экономикалық  елдерде  салықтар  мемлекеттiк  және  муниципалдық  табыстарда  басты  роль  атқарады  да  экономиканы  басқарудың  кұштi  стимулдық  құрамы  болып  келедi.  Әсiресе,  олар  ғылыми — техникалық  прогрестi  жеделдетуге,  анти  инфляциялық  және  құрылымдық  саясатты  жүзеге  асыруда  белсендi  орын  алады.

     Сондықтан  салықтарды  төлеушiлер  үшін  қызық  iс  болып  келмегенiмен  өте  қажетi  де  маңызды  iс  болып  отыр.

      Бүкіл  елдiң  тәжiрибесiнде  көрсетiп  отырғандай,  бүкіл  өркениеттi  мемлекеттердегi  салықтың  реттеу  несие – қаржылық  реттеумен  бiрiгiп  әрекет  еткенде  ғана  нарықтық  экономиканы  жүргізудiң  аса  тиiмдi  формасы  болып  табылады.  Ол  нарықтық  қатынастардың  қалыптасуына  әсерiн  тигiзiп,  мемлекеттiк  экономикаға  тигiзетiн  әсерiн  реттеп  отырады.  Сондай-ақ  салықтар  қоғамның  экономикасын  тұрақтандырудың  және  әлеуметтiк  теңдiктi  қамтамасыз  ететiн  маңызды  элеметтер  болып  келедi.

      Казiргi  кездегi  жағдайларда  салықтардың  мәнi  мен  ролi  мемлекеттiк  органдарды  қаржылық  ресурстармен  қамтамасыз  ету  шекарасынан  шығып  отыр.  Осыған  орай,  салықтар  мемлекетiң  ғылыми  техникалық  прогреске, қоғамдық  өндiрiске  оның  динамикасы  мен  құрылымына  экономикалық  әсерiн  тигiзу  үшін  қолданылады.

      Елдiң  экономикалық  өзгерiстерi  яғни  2007 жылы  салық  жөнiндегi  заңдар  мен  нормылардың  жүйеллiк  қажеттiлiгiн  көрсетiп  отырды  және  қолданыста  жүрген  салық  заңнамасының  базасында  салық  кодексiнiң  қалыптасуының  керектiгiн  айқындап  бердi.

     Салық  кодексi  келесі  мәселелердiң  шешiлуiне  өз ықпалын тигізді:

      — шаруашылық  субьектiлерiне  салық  салудың  бiрдей  жағдайын  қалыптастыру;

       — қызыметтiне  байланысты  кейбiр  жеке  салық  төлеушiлерге  берiлген  салық  жеңiлдiктерiн  алып  тастай  отырып,  сол  мезетте, салық   ауырлығын  төмендету;

        -салық  заңнамасы  шеңберiнде  жүрген  барлық  нормативтi-құқықты  актiлердiң  бiрегейленуi;

        — салық  заңдылығының  құрақтылығы.

       Корыта  айтқанда,  соңғы  жылдары  кәсiпорындардың  есеп  санаттары  бюджетке  түсірген  салықтар  қарқынына  ие,  кейбiреулерi  бойынша  бюджетке  төленетiн  салықтар  көлемiнiң  азаюы  байқалған,  ал  жекелегендерде  өндiрiс  көлемiнiң  кемуi  залалдық  түзелуiне  әкеп  соқтырады.

        Шетелдiк  фирма  басқарушылар  тарапынан  келiсiм  шарттарының  басқаруға  бонустарды  дер  кезiнде  және  толайым  төлеу,  бюджет  алдында  басқаруға  тапсыру  тұсында  болған  берешектердi  жабу  бөлiгiнде  орындамау  фактiлерi  де болды.  Мұнда  салық  органдары  кейде  факт  алдында  қалып  қояды,  қазiр  iс-қимылдағы  келiсiм  жасау  үрдісі  көзделген сомаларды  бюджетке  толық  құюға  ықпал  етпейдi.  Казақстан  экономикасынна  шетелдiк  капитал  ағынының  бағасын  түсірмей-ақ  бұл  процеске  өте  сақ,  ойланып  республика  дамуының  барлық  шынайы  перспективаларын  ескере  келу  керек.   Басқаруға  тапсыру  мен  берiлетiн  кәсiпорындарды  бюджетпен   және  бюджеттен  тыс  органдармен  есеп  айырысу  кұйiн  анықтау  мақсатында  салық  органдарының  құжатнамалық    тексеруi  бiрдей  жүргізiлу  қажет  деп  саналады.

Бiздiң  республикада  қазiргi  таңда  экономикалық  қатынаста  шындығында  өркениеттi,  ұшқырлы  және  де  осы  ретте   қолдануда  қарапайым  салық  жүйесiн  құруға  жаймашуақ  жағдайлар  жасалған.  Бұл  жүйе  бiр  жағынан  салық  төлеушiлер  мен  екiншi  жағынан  мемлекеттiң  мұдделерiн  ескередi,  әдiлеттi  салық   талабы  бұзылмағандығын  қадағалайды.  Осыған  байланысты  Казақстан  Республикасы  Каржы  министрлiгiнiң  Салық  комитетi  және  оның  аумақтық  органдары  жергiлiктi  жерлерде  салық  заңының  сақталуын,  бюджетке  салықтардың  түсуiн  бақылайды,   сондай-ақ  iрi  кәсiпорындарда  және  басқаруға  берiлген  кәсiпорындарды жоспарлық көрсеткiштермен салыстыру бойыншада, былтырғы жылдың осындай ұқсас мезгiлiне қатынасы хақында да салықтың азаяу себептерiн ашу жөнiндегi жұмысты кұшейтедi, iрi салық төлеушiлерге және сыртқы басқаруға берiлген кәсiпорындарға тексеру жүргізiледi.

      Диплом  жұмысымды  тереңiнен  зерттеу  барысында  меншiкке  салынатын  салықтың  аймақтық  бюджетi  қалыптастырудағы  рөлiн  барлық  теориялық  негiздiлiктерi  бойынша  қамтыдым.  Меншiкке  салынатын  салықтың  ерекшелiктерi,  кемшiлiктерi  мен  жетiспеушiлiктерi,  салық  салу  механизiмi  және  де  заңды  тұлғалардың  табыс  салығын  жетiлдiру  бағыттарын  әлемдiк  салық  салу  тәжiрибесiне  сүйене  отырып  және  өз  көзқарастары  мен  ұсыныстарымды  қамтыдым.       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

               Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауы // Егемен Қазақстан, 30 қаңтар, 2010 жыл
2. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Жолдауы // Оңтүстік Қазақстан 10 наурыз, 2009 жыл
3. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауы // Оңтүстік Қазақстан №22-23 (18436) 9 ақпан, 2008 жыл
4. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан Халқына Жолдауы, наурыз 2007 жыл.
5. Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Кодексі 2009 ж. 1 қантардағы жағдай бойынша
6. Карагусова Г. ²Налоги: сущность и практика пользования² -Алматы, ²Каржы -қаражат², 2009ж
7. Ермекбаева Б.Ж. ²Жалпы мемлекеттiк салықтар² / Алматы ²Экономика², 1997ж.
8. Бухгалтерлiк бюллетенi, 2009ж, 2008ж N1-12
9. Дуканич Л.В. »Налоги и налогообложение» Ростов-не-Дону Феникс 2008г
10. Мән берiлер мәселелер- Салық қызметi туралы, ²Каржы -қаражат² 2009ж. N24-27б.
11. Аудит и налогооблажение –2009 N1-12
12. Деловой мир Казахстана –2009г. N3,с 20-22
13. Юткина ²Налоги и налогооблажения². Москва, Учебник  М,  Инфра-  М  2008 г. 
14. Налоговое законодательство РК. /Изд ²Каржы-қаражат²-1997г.
15. А.И. Худяков, Н.Е. Наурызбаев. Налоги: понятие, элементы, установление, виды. Алматы 1998г.ТОО Баспа.
16. А.И. Худяков. Налоговое право РК. Алматы ²Жетi жарғы² 1998г.
17. Дербисов  Е.Ж.,  Ержанов  С.Ж.  Налоги  в  Казахстане. Алматы,  ЮКЗЭ,  2008 ж. 
18. Салыққа салаутты көзқарас керек Зерде N3 2009ж.
19. Салық жинауда салғырттық болмасын. К. Ашутов. Каржы-қаражат 1998/8.
20. Экономика и право Казахстана 2009-6 6 стр. Налоговая  политика.
21. Бабкина С.  Новая  налоговая  политика ; Финансы  Казакстана  2008-N6. 
22. ²Дамудың бiр кепiлi салық² Заң және заман 2009 ж. N4 47-51б.
23. ²Салық және бюджет саясаты² Казақстан ХХI ғасырға жол 2009 ж. N2
24. ²Мемлекеттiк салық саясаты² Заң газетi. 2008 жыл 3 желтоқсан.
25. ²Салық бюджеттiң қайнар көзi² Заң  газетi 2009 жыл шiлде.
26. ²О налогах и других обязательных платежах в бюджет и закон РК с изменениями и дополнениями² 1 января 2009 г. Алматы
27. Гражданский кодекс РК- Алматы- ²Каржы-қаражат².
28. Нормативные акты по финансам, налогам, бухгалтерскому учету Алматы: ²Каржы-қаражат² 1997г.
29. Егемендi Казақстан ²Салық және бюджетке түсетiн басқа мiндеттi төлемдер туралы  Салық кодексiнiң жобасы², 2009.2 қараша.
30. Бухгалтерлiк бюллетенi, 2009ж, 2008ж N1-12
31. Салық- халық несiбесi  Еегемендi  Казақстан, 2009ж.1 қазан.
32. Мән берiлер мәселелер- Салық қызметi туралы, ²Каржы -қаражат² 2009ж. N24-27б.
33. Аудит и налогооблажение –2009 N1-12
34. Деловой мир Казахстана –2009г. N3,с 20-22
35. Налоговое законодательство РК. /Изд ²Каржы-қаражат²-1997г.
36. Каржы –қаражат 12-2008ж. Д. Ысқақов lлгерiлеу бар, баяулы байқалады.
37. Салық жинауда салғырттық  болмасын. К. Ашутов. Каржы-қаражат 1998/8.
38. Экономика и право Казахстана 2009-6 6 стр. Налоговая  политика.
39. Ермекбаева, Зейнелегбдин. Налоги и налогооблажение. Алматы 1995г.
40. Н.В. Миляков ²налоги и налогооблажение² 2009г.
41. ²Есенбаев М. На пути к новой системе : Беседу с начальником инспекции, первый зам. Министром С. казахстанская правда—2008г-9-июля
42. ²Салық және бюджет саясаты² Казақстан ХХI ғасырға жол 2009 ж. N2²
43. Коможанова Е. Налоговая система; какой же оно должна быт? »Казахстан экономика и жизн—2008 .
44. журнал »Финансы икредит» N 11. 2008 год.
45. Мусинов С.М. »Налоги и населения» Республики Казахстан. Алматы; ‘Каржы қаражат» 2009год.