Ке?ес ?кiметi т?сында ауылдан келген ?ара к?з ?ыздарымыз бен ?лдарымыз ?азПИ, ?ызПИ, АШИ (СХИ), АЗМИ-дi? (АЗВИ) табалдыры?ын босатпайтын. Дерлiгi м??алiм мен мал технигi, мал д?рiгерi болуды ?алайтын. Ал, ?азiр б?л о?у орындарыны? ауласынан б?рын?ыдай иiн тiрескен ж?ртты к?ре алмайсыз. Керісінше жастар ?азір за?герлер мен кеденшiлер, экономистер даярлайтын о?у орындарыны? есiгiн жа?алап, дарбазасын керiп т?рады.
?азіргі жо?ары о?у орындарын бiтiргендерді? 4,3 б?лiгi за?гер, экономист, кеденшi маманды?тарын ??райды. Оларды? ойынша сол к?сіп иелеріні? болаша?ы зор. Жо??а шы?ару?а болмайды, ол маманды?тарды? табар табысы бас?алар?а ?ара?анда к?птеу. ?йтсе де ?азіргі та?да на? осы маманды?тар бойынша о?у бітіргендерді? ж?мыс тауып, бір жерге сі?ісіп кетуі екіталай. Соны? салдарынан б?гінде к?птеген жастарымыз дипломдарын ??ша?тап, ??рылыста, базарда немесе к?лік жуу стансаларында ж?мыс жасап жат?андары а?и?ат. Маманды? та?дау барысында талапкер де, ата-ана да жа?сылап ойлан?аны д?рыс. ?р адам ?з маманыны? шебері болуы керек. ?йткені б?гінгі ??ым м?лде бас?а. Бая?ыда дипломы бар деп, ж?мыс?а ?абылдай беретін. Ал ?азір ?олы?нан іс келмесе дипломны? бар-жо?ы б?рібір. Ал ты??ылы?ты тірлік ете алса? аш ?алмайсы?. Сол ?шін жастар?а «модный» емес, ?зіні? жаны с?йетін маманды?ты та?дау?а м?мкіндік беру керек. Ж?не к?сіпті та?дауда е? алдымен ?аза?станны? ?ай б?лігінде, облысында т?ратынды?ына к??іл б?лгені ж?н-ау. Себебі, ол ?зіні? т?р?ылы?ты жеріне ?ажет маманды?ты? иесі болар еді. Мысалы, Ман?ыстау облысында м?най ?ндірісі ?ала??рарлы? ?ндіріс оша?ы бол?анды?тан к?п жастар м?найшы немесе сол сала?а жанама ?атысы бар маманды?тарды та?дайды екен.
Бір жа?ынан алып ?араса?ыз к?ше сыпырушы болса? да, сол істі? ас?ан шебер маманы болуы? керек. Маманды?ты? б?рі керек. ?азір ойлап ?араса?ыз ?ай маманды? иелері артылып жатыр? Еш?андай. Егер маман барлы? салада жеткілікті болса «?аза?стан-2030» стратегиялы? ба?дарламасы керек емес болып ?алар еді. Бір ?ана мысал, +1С бухгалтер маманды?ына бухгалтер іздеп жат?ан фирма, к?сіпорын. Айлы?ын жо?ары берем деген жарнамалар толып жатыр. Б?рын?ы бухгалтерлерді? барлы?ы уа?ыт талабына орай жа?а компьютерлік бухгалтерия?а ?туі керек. Елімізде б?гінгі к?ні юристер, экономистер ж?не гуманитарлы? салада?ы мамандар ?те к?п. ?р салада ?р т?рлі манадарды? жетіспейтіні шынды?. Біра? та ?андай маманды?ты та?даса?да к?сіби де?гейде ме?геруге тырысу керек.
?аза?стан экономикасыны? б?секеге ?абілеттілігін арттыруда?ы негізгі факторларды? бірі білім екендігі дау тудырмайды. Елбасы Н?рс?лтан Назарбаев б?кіл ?аза?станды? ЖОО алдына ?р азаматты? ал?ан білімі мен біліктілігі ?лемні? кез келген елінде с?раныс?а ие маман болатындай білім де?гейіне жетуді міндет етіп ?ойды. Негізінен ал?анда, индустриалды ж?не информациялы? технологияны? даму заманына ?ткен со?, ірі ?ндріс оша?тары – к?п м?селені шешетін объекттерге айнал?ан. Егер де, м?найшыны? баласы Астана?а немесе К?кшетау?а к?шсе не істер еді? Міне сол себепті ол экономика маманды?ын игеруге тура келеді. Ма??ыстауда экономиканы? локомотиві болып т?р?ан ?зірге осы м?най саласы. Облысты? ішкі жалпы ?німіні? 90 пайызын м?най саласы екені айтпаса да т?сінікті. Ал ?аза?станны? ІЖ?-ні? 60 пайызы та?ы да осы сала. Инвестиция к?біне осы сала?а келіп жатыр. Стабилизациялы? ?орды? к?п б?лігі осы саладан келіп т?скен ?аражаттан ??рал?ан.
Экономикада барлы?ы бір-біріне байланысты ж?не бас?а жанама салаларда осы?ан байланысты дамиды. Сондай байланысты? ?серінен ?азір да?дарыс салаларды шетінен к?йзеліске ?шыратты. Кейбір салалар бойынша мамандар т?рма? сол саланы? негізгі базасы жетіспейді немесе тіптен жо? десе де болады. Мысалы, Президент нанотехнологиялы? орталы?тар мен зерттеу институттарын ?алай бол?анда да дамыту керек деген-ді. ?азіргі дамы?ан елдерді? со?ына т?сіп ж?ре берсек, оларды ?уып жете алмаймыз. Сонды?тан олармен бірге ж?ру ?шін нанотехнология саласын дамыту керек. Б?л сала дамыса, ?зімен бірге химиялы? биология, биотехнология сынды ?ылымны? тарма?тарын да ?оса алып ж?руге т?рткі болады. Себебі, олар бір-бірімен ты?ыз байланысты. Мамандарды осы сала?а баулу ж?мыстары басталып та кетті. Осы т?р?ыда ?азНТУ да жа?а техникалармен жабды?тал?ан лабараториялар іске ?осыл?ан. ?кініштісі, білімді мамандарды? тапшылы?ында. Б?гінде елімізде техникалы? маманды?ы бар кадрлар тапшы екені м?лім. Айталы?, облыстарда?ы комбинаттар мен зауыттар 5400 орта буынды маман?а з?ру. Оларды шебер де білікті тол?ынмен толы?тыру?а ы?пал ету бізге зор жауапкершілік ж?ктейді Б?рын да техникалы? бiлiмi бар мамандар к?п емес едi. ?азiр де сол к?рiнiс беле? алып отыр. ?сiресе, заманауи техникадан хабары бар ?андастарымызды емге таба алмайсыз.
Сол сия?ты, ауыл шаруашылы?ыны? мамандары аса ?ажет. Себебі, б?гінде маман аз, ал с?раныс к?п е? алдымен агроном мамандары аз. Жеке ?нерк?сіпті ме?герген адам еш?ашан далада ?алмайды. Ауыл – ауыл деп шулаймыз. Сол ауылдар?а мал д?рігері жетіспейді.. Ет ?ндіретін зауыт, о?ан ?німін ?келетін малшы, ал малын емдейтін мал д?ргері, етті? сапасын аны?тайтын мекемелер бар. М?ражай ісіне де с?раныс к?п. М?най ?ндіру мен ??деу ж?мысында да ?зімізді? ?лттан шы??ан жетік мамандар аса ?ажет. Химиялы? тама? ?нерк?сібіні? болаша?ы да ?те зор. Себебі б?л маманды?тарды ме?герген ?рбір азаматты? келешекте ?зіні? жеке ?нерк?сібін ашу?а м?мкіндіктері мол болма?. Сонды?тан, ?азіргі мектеп бітірген т?лектер «?андай к?сіп иесі бол?анда елге пайдам тиеді?» деген сауал т??ірегінде ойлан?аны абзал.
Осыдан екi-?ш жыл б?рын геоа?паратпен ?амтамасыз ететiн бiр орталы?ты? басшысы: «инженер-геодезист маманды?ын ал?ан бiр ?аза? таба алмадым. Неге балаларымызды? осындай с?раныс?а ие маманды?тар алуына м?мкiндiк жасамаймыз» деп, ?ынжыл?аны есiмiзде. Осы жерде: шетiнен жо?ары о?у ордасын т?мамдап, беделдi ?ызмет ат?аруды а?са?ан жастарымызды? мансап ?уып, ?ара ж?мыс iстеу былай т?рсын, д?режесi с?л де болса т?мен ?ызметте ж?ргендерге т?беден ?араушылы??а да?дылан?анына ата-аналар мен ?о?ам ?зi негiз ?алап отыр-ау деген ой ?амшысы сананы ерiксiз осып ?тедi.
Бейбітг?л ?БДІ?АППАР?ЫЗЫ
http://www.namys.kz/?p=3600
