Алматы С?уле Т?рар?ызымен ?оштасты

Кеше Алматы ж?рты ?аза?ты? да??ты ?лы Т?рар Рыс??ловты? ?ызы, биология ?ылымдарыны? докторы, академик С?уле Рыс??ловамен ?оштасты. Мар??ммен ?оштасу?а арнал?ан

?аралы жиынды аш?ан М?дениет ж?не а?парат министрі Дархан Мы?бай да??ты, ?лы адамдарды? ?мірі артында ?ал?ан ?рпа?ы ?шін ?лкен сын екенін, С?уле Т?рар?ызыны? сол сыннан с?рінбей, Рыс??ловтай асылды? перзенті деген ат?а лайы?ты ?мір с?ргенін айтты.

Одан кейін с?з ал?ан, елу жыл ?мірін т?рартану?а арна?ан, Шера?а? — Шерхан М?ртаза со??ы жарты ?асыр бедерінде С?уле Т?рар?ызымен араласып т?р?анын, оны? ?мірін ?кесіні? ?мірінен б?ле-жара ?арау?а болмайды деді.
— С?уле балалы? ша? дегенні? не еке­нін білмеді. Оны? балалы? ша?ы жетім­ха­нада, ?ке-шешесін к?тумен ?тті. Ол атасы Рыс??л, ата-анасы Т?рар мен ?зизаны? рухымен б?гін табысып, жаны жай тауып, жаннатті? т?рінен орын алды. -деді.
С?уле Рыс??ловамен со??ы рет ?ош­тасып ?алу?а Т?рар Рыс??ловты? ата- мекені — О?т?стік ?аза?стан облысы, Т?л­кібас ауданынан, Жамбыл облысы, Т?рар Рыс??лов ауданы ?кімдіктері ?з ?кілдерін жіберіпті. Т?рарды? атамекені — т?лкібасты?тар да??ты ?лдарыны? ар­тында ?ал?ан жал?ыз т?я?ты? ?ыр?ын 16 а?пан к?ні Алматыда, ?зіміз ат?арамыз деп шешіпті.
С?уле Т?рар?ызымен ал?аш рет 1990 жылдары кездескен едім. Т?рарды? ма?алаларын диплом та?ырыбы ретінде та?дап ал?ан ма?ан С?уле апамыз біраз ба?ыт-ба?дар берді. Кейбір д?ниелерімен т?пн?с?асында таныстырды. Кейін «Ай­?ын» газетінде т?рартану?а ?атысты мате­риалдарыма байланысты С?уле апаймен жиірек кездесіп, ??гімелесуді? с?ті т?сті. ?за? жыл ?у?ын-с?ргіннен со? анасымен, ?пке-сі?лілерімен ?алай ?ауыш?аны жайлы былай деп еске т?сірер еді.
— Т?рарды? а?талу ?а?азын ?олына ал­?анда анам ?зиза Т?бек?ызы да біржола а?талды. ?міріні? со?ына дейін Т?рар есімін ?астерлеген анам оны? ?аза? хал­?ыны? тарихы ж?ніндегі ая?талма?ан е?бегін жо?таумен ?тті. Ал Ридданы 3 жас?а келгенде ?зиза Рыс??ловадан б?ліп алып, балалар ?йіне алып кетіп еді. ?ап­та?ан кішкене балалар. ?ке-шеше туралы ешн?рсе ойламаймыз. Балалар ?йіні? бот?асын жеп, к?н к?ріп жат?анбыз ?ой. Есі кірген балалар ?ке-шешесіні? атын ?ай­талап айта беретін. Жыласа «мама», «папа» деп жылайды. Бір к?ні орыс ?ызы: «сені А?моладан алып келген, сені? ?ке-шеше? де бізді? ?ке-шешелеріміз сия?ты «халы? жауы» дейді. Ал мен болсам мына с?зге т?сінбеймін. Тіпті ?ке-шешемні? бар-жо?ынан хабарсызбын. Бізді та?ы бір балалар ?йіне жіберді. Ал?аш?ысында Осакаровкада?ы балалар ?йі болса керек. Б?л жолы вагон?а салып, Тамбов ?ала­сы­ны? ма?ында?ы балалар ?йіне алып келді. Сол кезде сі?лім Риддамен таныстым. «Сен кімсі?, кет ?рі!» деген ?арсылы?ына ?арамай: «Мені? фамилиям да Рыс??лова. Мен сені? ?пке?мін. Ма­ма?­ны? атын білесі? бе?!» деп бауырыма тарттым. Мен оны? ?зі т?гілі, мамамны? атын да біл­мейтінмін. Себебі анаммен табыс?аныма к?п уа?ыт ?тпеген. Анам деп бауыр басып та ?лгермеген кезім еді, — деген еді.
С?уле Т?рар?ызы сексенге ?ара?анда д?ниеден озды. ?за? та ?ибратты ??мыр кешті. Біра? адам деген пенде. Бізді? ел келер 2014 жылы Т?рар Рыс??ловты? 110 жылды? мерейтойын атап ?тпек. Т?рар­танушы ?алымдар ?лкен той?а дайынды?ты бастап кетті. Оны? 30 томды? шы?армалар жина?ы да келер жыл?а дейін жарияланып ?алар деген ?міт бар. ?кесіні? артында ?ал­?ан д?ниелерді М?скеу, Ташкент м?ра?аттарына алдырып, тарихшылар?а аманат­та?ан, ?аза? хал?ыны? тарихы ж?ніндегі ая?талма?ан е?бегін іздеп, м?хитты? ар?ы бетіне — А?Ш-?а с?рау салып, апамыз асылды? сыны?ындай болып арамызда ж?ре бергенде гой. Біра? амал нешік, бар ?ырымен ашыла алмай ж?рген ?кесіні? арман — т?л?асын бола­ша??а аманаттап кетті.
С?уле Т?рар?ызымен 30 жыл бірге ж?мыс істеген биология ?ылымдарыны? докторы, академик Т?р?анбай Досжанов: — Осында отыр?ан к?пшілік С?уле Т?рар­?ызын асылды? сыны?ы деп таниды. Ол ?алым ретінде плазмалы? мембрана­лар­ды? жасушаны? радиациялы? с?уледен за?ымдануында ат?аратын р?лін аны?тап, радиобиологияда жа?а ?ылыми ба?ыт ?алыптастырды. 100-ден астам ?ылыми жарияланымны?, ?ылыми монография­ны? авторы да еді. ?ылыми-техникалы? ке?естерді? сарапшысы ж?не м?шесі ретінде елімізді? уран к?сіпорындарын тексерді. ?ылыми-радиология та?ырыбын зерделеген ?аза?ты? т???ыш ?алымы. Біз Т?рар Рыс??ловты Шерханны? е?бегі ар?ылы білеміз. Ал С?улені? кейбір мінез­дері ?кесіне ??сайтын. Ол ер адам бол?анда б?дан да биік асуларды ба?ындырар еді, — деді.
С?уле Рыс??лова кеше Ал­матыда?ы Ке?сай-1 зиратына, анасы ?зи­заны? ?а­сын­да жерленді.

Г?лбаршын АЙТЖАНБАЙ

http://www.aikyn.kz/