Абай ОМАРОВ (коллаж)
Тәуелсіздік жылдарында қазақстандықтарды тұрғын үймен қамту үшін көп жұмыс жасалды. Әйтсе де жағдай Ресей, Украина және Беларусьпен салыстырғанда әлі қиын. Өкініштісі, баспана мәселесінде әділетсіздік көзге ұрып тұр. Бізде кейбір пысықтар хан сарайында тұрып жатыр. Халықтың елеулі бөлігіне құрқұлтайдың ұясындай болса да, құжыра бұйырар емес. Үй бағасы «айдағанға жүрмейтін, ысқырғанға пысқырмайтын» болып алды. Мұнай бағасының құбылуы, елдегі дағдарыс, құрылыс қарқыны, ішкі көші-қон, агломерация, басқа да толып жатқан факторлар баспана бағасын құбылтып тұр. Мамандардың айтуынша, Астана мен Алматыда үй бағасы арзандамайды. Алматыда жаңа үйлер аз, бар күш сақалды құрылыстарды бітіруге жұмсалуда. Елордаға көшіп келушілер көп болғандықтан, баспана бағасы тұрақты қымбат.
Статистикаға жүгінсек, Қазақстанда тұрғын үйге бағаның өсімі өткен жылдың маусымынан биылғы маусымға дейінгі аралықта 1,4 пайыз құраған. Пәтер бағасының жалпыұлттық орташа құны шаршы метріне 228 288 теңгеге жеткен. 2012 жылы баспана бағасы тура 10 пайызға арзан еді. Биылғы жыл ортасындағы жағдай көңіл куантпайды. Үйлі болуды армандаған Жайық өңірінің тұрғындары тағы да белбеулерін тартыңқырап тағуға мәжбүр. «Үй бағасы өсті. Кейбіреулер қолдан қымбаттатып ұстап отыр. Ал сатуға қойылып, көптен бері өтпей тұрған ескі үйлердің бағасы «жұмсарғаны» байқалады. Жаңа үйлердің бағасы қашан да жоғары» – дейді Оралдағы «Жылжымайтын мүлікті сараптау» ЖШС-нің сарапшысы Эльвира Омарова.
Оралда жаңа үй салып, сатумен айналысатын компаниялар жеткілікті. Алайда жаңа пәтерді сатып алуға екінің бірінің қалтасы көтермейді. Рас, жинақтау жүйесіне иек артқандар пәтерді банктік ипотекаға алып жатыр. Банк те ипотекаға ықыласты. Дегенмен ипотеканың пайызы жоғары, әрі қоятын талабы да қатаң. Жас отбасылардың жағдайы біршама жеңілдеу. Жыл басынан бері «Қазақстантұрғынүйқұрылысжинақбанкі» АҚ-ның БҚО филиалында 1,5 мың адам үй алу үшін жинақтау шотын ашқан екен. Өйткені «Қолжетімді баспана – 2020» бағдарламасы аясында жас отбасыларына арналған тұрғын үйлердің алды бітіп жатыр.
Қуаныш ХАМЗИН, «Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі» АҚ БҚО филиалының директоры:
– Қазір қалада 29 жасқа дейінгі жас отбасыларға арнап 360 пәтерлік бірнеше көпқабатты үй салынуда. Іріктеу шарттарынан өткен, төлем қабілеттерін дәлелдеген жастар жаңа пәтерде сегіз жылға дейін жалдау ақысын төлеп, үй бағасының 50 пайызын шотта жинақтайды. «Қолжетімді баспана – 2020» бағдарламасының екінші бағыты бойынша жинақтау шотын ашқан баспанасыз 450 азамат күні бүгін қоныс тойын тойлады. Жақын күндері 160 адам осындай қуанышқа кенелмек.
Көпқабатты үйден баспаналы болу бақытына қолы жетпеген адам не істейді? Әрине, Қазақстанның әр азаматына заңмен тиесілі 10 сотық жер телімін сұрайды. Бірақ бұл жерде де оп-оңай ештеңе жоқ. «Талдау көрсеткендей, Қазақстанда жер алуға кезекте 1 млн 300 мың адам тұр. Оның 83 пайызы өз өтініштерін облыс орталықтарында тіркеген. Бара-бара біз осы жер беруді доғаратын болармыз. Себебі қазіргі жағдай көрсеткендей бұл аумақтың барлығын коммуникациямен қамтамасыз ету үшін бізге 35-40 жыл керек», – деп мәлімдеген еді Жер ресурстарын пайдалану комитетінің төрағасы Қадырхан Отаров.
Оралда 60 мың адам жер телімін алу кезегінде тұр. Әрқайсысы жер алып, үй салса тағы бір шағын қала пайда болатыны анық. Орал қалалық әкімдігі жер қатынастары бөлімінің меңгерушісі Виталий Кушнердің айтуынша, кезектің тез арада жылжитын түрі жоқ. «Заң бойынша жер телімі барлық инженерлік желілер (газ, су, жарық) өткеннен кейін ғана берілуі тиіс. Сәулет бөлімі қазір қала аумағының шекарасын нақтылап жатыр. Ол жұмыстардың қашан бітетіндігін нақты айта алмаймын. Құжат қабылдана бастаған 2002 жылдан бері 10 жылдың ішінде біз бар болғаны 3 мың адамға жер телімін бере алдық. Басқаша болуы да мүмкін емес. Орал қазіргі күйіне, яғни 250 мың тұрғыны бар шаһарға 400 жыл ішінде жетті. Ендеше біз 10 жыл ішінде бірден 60 мың адамды баспанамен қамтимыз деп айта алмаймын. Менің жеке пікірім, жер теліміне арыз қабылдауды баяғыда тоқтату қажет еді. Орал – қала болғаннан кейін мұнда сұрықсыз жер үйлер емес, сәнді де сәулетті көпқабатты үйлер салынуы тиіс. Ал кімде-кім бау-бақшамен айналысқысы келсе, қаланың аумағында қаңырап тұрған саяжайлар жетеді. Мұндай саяжай қоғамдарының саны – 164», – дейді В.Кушнер.
Жер бөлімінің меңгерушісі биыл Оралда жер телімі берілмейтіндігін мәлімдеді. Дегенмен күні бүгін Зашаған ауданынан 80 гектар, «Рыбцех» шағынауданынан 500 гектар жерді тұрғын үй салуға беру мүмкіндігі қарастырылуда. Оған қоса қала ішіндегі кәсіпкерлерге жалға берілген 680 гектар жерді кері қайтарып, оған да көпқабатты үй салу туралы ұсыныс бар.
Керек дерек
Жыл сайын Қазақстанда жаңадан 150 мың отбасы құралады. Соның басым бөлігі – жастар. Осы жас отбасылардың үштен біріне ата-анасы баспанасын мұраға қалдырғанның өзінде 100 мың отбасы баспанасыз қалады екен, яғни 4 млн шаршы метр тұрғын үй салу қажет болады. Егер отбасы мүшелерінің саны көбейетінін ескерсек, бүгінгі құрылыс қарқынымен баспана мәселесін шешу ширек ғасыр уақыт алмақ.
Автор: Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ
