Кейінгі жылдары т?ркітілдес елдердегі жастарды? ішінде арабты? тілі мен м?дениетіне мойынс?нып, б?кіл ?лемде ислам халифатын ??руды а?сайтындарды? ?арасы к?рт к?бейді. Оларды? арасында жастар?а т?н максимализммен ?лтты? ??ндылы?тардан біржола бас тартып, арабтарды? д?ст?рі мен таным-т?сінігіне т?рпайы т?рде еліктейтіндер табылып ж?р. Б?л енді ?ана е?се к?тере баста?ан кез келген ?лтты? мемлекет ?шін ?ауіпті ??былыс. ?йткені орысты? ы?палынан ?лі толы? арыла алмай жатып, екінші біреуді? ?олты?ына ?з еркімізбен кіріп барамыз. Отарсыздану ?рдісін бастай алмай отыр?ан еліміз ?шін б?л ауру?а ауру жал?а?анмен бірдей. ?аза? «С?рап ал?ан ауыруды? емі жо?» дейді. Бізге ?азір е? алдымен м?сылман емес, ?аза? болып алу ?ажет. ??ранда Алла Та?ала «Мен ?лттар мен ?лыстарды бірін-бірі танып — білуі ?шін жараттым» деген. ?аза? ?уелден м?сылман халы?. ?аза? болып алса?, м?сылманды?ымыз да мінсіз болады. Себебі хал?ымызды? б?кіл д?ст?рі осы дінні? талаптарымен біте ?айнасып жатыр. Оны ешкім жо??а шы?ара алмайды. ?лтты? ?негені? уызына ?анба?ан, ?асырлар бойы ?алыптас?ан м?дениетімізді танып-біліп ?лгермеген ?рімдей жастарды? бірден «діни д?б?ралы??а» ?рынатыны осыдан. Б?л талай жылдан бері жазылып ж?рген та?ырып. ?азір тіпті ?зекті болып отыр. 1964 жылы т?рік жазушысы ??сейін Атсызды? «?тікен» журналында осы жайт?а байланысты жазыл?ан арнайы ма?аласы жары? к?рді. Б?л ма?ала салыстырмалы т?рде ал?анда ?азіргі кезде де к?рмеуі шешілмеген к?п м?селені? басын ашып ?ткен. ?аза? о?ырманына ?ызы? болар деген оймен оны аударып беріп отырмыз.
Социология т?р?ысынан алып ?араса?, VII ?асырда Ислам діні арабтарды? бірт?тас ?лт болып ?йысуында шешуші р?л ат?арды. Бір-бірімен ?немі ?ыры?пыша? болып ж?ретін, саны к?п, біра? бір тілде с?йлейтін араб тайпалары т?бі бірігуі тиіс еді. Пай?амбарымыз ?келген жа?а идеология т?рпайы тірлік кешетін, тазалы? пен т?рбиені? не екенін білмейтін та?ы тайпалар?а ?деп пен арды ?йретіп, олар?а ?здеріні? бірт?тас ?лт екенін сезінуіне зор м?мкіндік сыйлады. Тамаша тарихи т?л?а бол?ан пай?амбарымыз с?зге шешендігімен арабтар?а жо?арыда атал?ан жа?сы ?асиеттерді та?а білді. Алайда оны? жа?ын серіктеріні? ?зара бірлігі мен ?йымшылды?ы берік болмай шы?ты. Арабтар?а ж?здеген жылдар бойы мемлекет ??ру?а м?мкіндік бермеген трайбализм, тайпааралы? ?а?ты?ыстар мен бас?а да кемшіліктер пай?амбарымыз д?ниеден ?тісімен ?айта бой к?рсетті. ?тірік пен ?сек-ая? тіпті арда?ты н?биді? отбасы м?шелеріне де кесірін тигізді. Бірте-бірте ?а?ты?ыстар исламдан?ан араб ?о?амында жікке б?ліп, н?тижесінде со?ы б?гінге дейін толастамай келе жат?ан дінаралы? со?ыстар?а алып келді. Арабтарды? мемлекет ??ру?а ?абілетсіз халы? екенін к?рсету ?шін «т?рт халифті?» т?сында?ы жа?дай?а то?талса? жеткілікті. Пай?амбарымызды? заманында ?улиелерді? ?атарына енген т?рт халифті? ал?аш?ы ?шеуі 30 жылды? ішінде бірінен кейін бірі ?астанды?пен ?аза тапты. М?ндай мас?ара мысал Византияны? ?зінде де болма?ан. Араб халифатыны? Иранны? тал?анын шы?арып, Византияны? о?т?стік айма?ын басып ал?анды?ын керемет о?и?а деп ?абылдау?а болмайды. Себебі б?ларды? екеуі де арабтар келгенге дейін ж?здеген жылдар?а созыл?ан со?ыстан ?бден ?лсіреп ?ал?ан-т??ын. Иран болса сол т?ста т?ріктерді? ?здіксіз шабуылына ?шырап отырды. Ал Арабияны? ш?лді айма?ынан келген, жа?а дінмен ж?не жа?а идеологиямен рухтан?ан арабтарды? іздегені де осы болды. Олар?а не майдан даласында ?аза тауып, бірден ж?ма??а жол тартатын, я болмаса бай облыстар мен ?алаларды тонап, ?л-ау?атын к?теріп алатын м?мкіндік берілді. Былайша айт?анда, ?лы мемлекет ??р?ан арабтар ?бден к?ш-?уаты сар?ыл?ан Иранны? шы?ысы мен батыста Испанияда?ы Вестгот корольдігін басып ал?аннан ?зге еш?андай ауыз толтырып айтатын же?іске жетпеді. Сол кездегі к?шті ?арсыластарды? бірі франктар ал?аш?ы ай?аста-а? арабтарды? арынын тежеп, оларды? батысты бетке ал?ан жоры?ын біржола то?татып тастады. Ал Х ?асырда жаппай исламды ?абылда?ан т?ріктер осы уа?ытта жа?а дінді жою?а ба?ыттал?ан Иранда?ы ?лкен жымыс?ы жоспарды? алдын алады. Осы кезе?нен бастап олар ?немі м?сылман ?лемі мен Исламны? бірден-бір ?ор?аушылары болды. М?селен, жер шарында?ы ірі м?сылман мемлекетіні? бірі саналатын П?кістан, ?ндістан?а шап?ыншылы? жаса?ан Мах?т ?азнауи сия?ты т?рік билеушілеріні? ар?асында ??рыл?ан. Исламды ?з еріктерімен ?абылда?ан т?ріктер ??ранны? бірде-бір с?зін т?сінбесе де к?п жа?дайда исламны? жал?ыз ?ор?анышы бола білді. Ал м?сылман-арабтар мен христиан-арабтар болса ымы-жымы бір, бір-бірімен керемет тіл табысатын. Ал т?ріктер бас?аша. Х ?асырда исламды ?абылда?ан ?араханды?тар е? алдымен ?з іргесіндегі ?й?ырлар?а шабуыл жасады. Оларды? бір б?лігі манихейлікті ?станса, та?ы бір б?лігі будда?а табынатын. М?ндай о?и?а б?дан ары да жал?асты. Суннит-т?ріктер мен шиит-т?ріктерді? бірін-бірі ?алай ?ыр?аны тарихта ?шпес та?ба болып ?алды. Бір-біріні? к?ш-?уатын сар?ы?ан б?л со?ыстар т?ріктерді? бірігуіне біржола тос?ауыл ?ойды. ?азіргі кезде дінаралы? аразды? б?рын?ыдай емес б?се?дегенімен, христиан дініндегі, буддизм мен п?т?а табынатын ?зіні? т?рік бауырларын ?лі де жау санайтын санасыздар жетіп артылады. ?азіргі та?да м?дениетті адам ?шін дін – ?ркімні? жеке шаруасы. Тіпті діни партия ??р?ан елдерді? ?зінде діни о?у орындары бас?а сенімдегі азаматтар?а т?сіністікпен ?арайды. ?андай дінді ?станса да ?ркімні? ?з еркі. М?селен, Исаны? діні ?з жолында?ыларды а?айынды? пен бейбітс?йгіштікке ша?ырады. Біра? біз христиан халы?тарыны? бір-бірімен ?анша м?рте со?ыс?анын білеміз. М?сылмандарды? «бірлігі де» діндес бауырларды? арасында?ы ?ант?гісті то?тата алмады. М?ны? себебі біреу-а?: ?асырлар бойы ?алыптас?ан д?ст?р б?рібір діннен к?шті, ал тарихи та?дыр ?андай дінге болсын иліге бермейтін ?иын д?ние. Б??ан ?арамастан бізді? кейбір діни д?мшелер ж?рт?а Ислам бірлігін ?ндеп ?лек. Осы идеямен ?бден «ауыр?ан» олар ата-бабаларына тіл тигізіп, тіпті олардан біржола бас тартуда. Олар ?шін ?ли мен Муавияны? арасында?ы ?а?ты?ыс, Хасан мен Хусейнні? ?лімі б?рінен ма?ызды. Олар араб тілін мемлекеттік тіл деп жариялау?а дайын. ?йткені т?рік тілі б?лар ?шін тіл емес. Ал М?де, ?діл патша, Шы??ыс хан мен ??ла?уларды олар тиран, ?ансор?ыштар санайды. Олар шари?аттан бас?а бірде-бір за?ды мойындамайды. Балаларына Темір, Тас, ?айя немесе Арсылан, Барыс, Боз??рт, До?ан деген «п?т?атабынушыларды?» есімін беру олар ?шін – дінсіздерді? тірлігі болып табылады. Оларды? ойынша, адамны? аты исламша болуы тиіс, ?йткені т?ріктерді адам еткен ислам. Тек исламны? ар?асында ?ана т?ріктер ?аншама ?уатты мемлекеттер ??рды, – деп к?лгірсиді. Адамды адастыратын м?ндай пікірлерден арылатын уа?ыт туды. Біз ?шін ?ли мен Муавияны? арасында?ы к?рес пен Хасан мен Хусейнні? ?лімі ма?ызды о?и?а болмауы тиіс. Б?л – арабтарды? ішкі шаруасы. Оны? бас?а халы?тарды? арасында болып жататын ?ант?гістерден еш?андай айырмашылы?ы жо?. Бізді арабтарды? бірін-бірі ?лтіргені емес, ?ытайда?ы К?р Шад т?ріктері мен Ыстанб?лда?ы Генч Османны? ж?не Алтайда?ы Оспан батырды? ?азасы ?апаландыруы тиіс. Ж?регімізді жаралайтын осындай о?и?алар. Біз Андалусия ?шін емес, Т?ркістан мен ?зірбайжанды жо?алт?анымыз?а ж?регіміз сыздап, ?ырымны? жаулап алын?аны мен ?азанны? ??ла?анына ?ай?ыруымыз ?ажет. Біз осылар ?шін опы? жеп, осылар ?шін барма? тістеуіміз керек. Ал М?де, Атилла, Шы??ыс хан мен ??ла?улар за? шы?арып, ел бас?ар?ан жасампаз т?л?алар болатын. Оларды? жой?ын шап?ыншылы?ы Омар халиф ?скеріні? Иран мен Мысырда жаса?ан ?ынды ?ыр?ыныны? ?асында т?кке т?рмайды. Т?ріктер ?атты ?арсылы? к?рсеткен ?алаларды ?ана ?иратты. Ал Омар болса Персияда?ы мы?да?ан жылды? м?раларды? к?л-тал?анын шы?арып, Александрияда?ы кітапхананы ?ртеп жіберді. Ал «п?т?а табынатын» ??ла?у болса христиан дініндегі ?йеліні? ?азасына ?ай?ыруды? орнына, кедейлерді? жа?дайын к?теретін ?лкен шаралар ?ткізіп, салы?ты? санын азайт?ан еді. Араб тарихында ?лгі боларлы?тай осындай мысалдар бар ма? Ислам бірлігін уа?ыздап ж?ргендерді? ойынша, т?ріктерді? ?з балаларын м?сылманша ныспыламай, оларды т?рікше атауы шари?ат?а ?айшы екен. «Б?л к?пірлерді? д?ст?рі,» – дейді олар. ?лемде б?дан ?ткен сора?ы ?рі ?ауіпті идея жо?. Ислам атаулары деп ж?ргеніміз негізі араб есімдері болып табылады. Керек десе?із, оларды? т?пкі тегі де ислам?а дейінгі к?пірлік кезе?ге барып тіреледі. Ма?ынасын білмейтін м?ндай есімді балаларымыз?а та?у т?рпайы тірлік. ?йткені М?са, Иса, С?леймен, Ибра?им, Ысмайыл, Ыс?а?, Жа?ып пен Ж?сіп деген атауларды? ?зі арабтар?а еврейлерден келген. Боз??рт, Алыпарслан мен Ерто??рылды олар «жырт?ыштарды?» есімі санайды. Ма?ынасына ??ілсек, оларды? ?з есімдеріні? де жетісіп т?р?аны шамалы. М?селен, Муавия «Итті? ?р?ашысы» дегенді білдіреді. Арабтар м?ндай «хайуани» есімдермен тіпті тайпаларын да ата?ан. Атап айтса?, «Бану ?алб» деген с?з «Итті? балалары» деп аударылады. Енді ?йел есімдеріне то?талайы?. Айша – тірі ?ал?ан, Фатима – емшектен алын?ан, Хадиша – кемтар ту?ан, Зейнеп – семіз дегенді білдіреді. Т?ріктер исламды ?абылда?аннан кейін ?ана ?лы мемлекеттерді ??рды деген тезис тіпті к?лкі?ді келтіреді. ??ндарды? 700 жыл бойы ?лы ?ытай ?ор?анынан орталы? Еуропа?а дейінгі жерде билеп-т?степ, ?ытай мен Рим империясына салы? т?леттіріп т?р?анын олар ?мыт?ан сия?ты. Сол т?ста?ы м?дениеті жо?ары мемлекеттерді уысында ?стау «та?ы тайпаларды?» ?олынан келетін шаруа емес еді. К?к т?ріктерді? Кореядан ?ырым?а дейінгі алып айма?ты ?арама?ында ?ста?аны ?ытайларды?, парсыларды?, арабтар мен римдіктерді? жадында жазулы т?р. Одан бері Шы??ыс хан мен т?рік-м?сылмандарды? адамзат тарихына тигізген ?сері туралы жа? ашпай-а? ?ойса? та болады. Б?л жерде айта кететін бір н?рсе бар. Кез келген мемлекетті ??р?анда Т?ріктер еш?ашан ислам?а м??таж бол?ан емес. Тарихи та?ылым бізге былай дейді: Т?ріктер исламны? ар?асында емес, керісінше Ислам т?ріктерді? ар?асында д?уірлеп, дамыды. Егер селж??тар мен ?ыпша?тар м?сылмандарды ?ор?ама?анда, крестшілерді? ?скері жер бетінде бірде-бір м?сылманды тірі ?алдырмас еді. Османдар шабуыл?а шы?ып, христиан ?леміні? ?а? ортасында ?аншама ?асыр бойы исламны? ?сіп-?ркендеуіне жал?ыз — дара ?лес ?осты. Ал арабтар бірінші д?ниеж?зілік со?ыста османдарды сатып кетті. Лоуренсті? а?шасына арбал?ан арабтар а?ылшындармен бірігіп, М?дина?а шабуыл жаса?анда ?асиетті ?аланы т?ріктер ?ана ?ор?а?ан болатын. Сирияда?ы майданда бізді? «діндес бауырларымыз» болып табылатын арабтар т?т?ын?а т?скен т?ріктерді кескілеп таста?аны тарихи шынды?. Алтын ж?тып ?ой?ан деген оймен тірі адамдарды? ?арнын а?тарып, оларды? ішінен алтын іздеген екен. Шам ?аласында?ы салтанатты шара кезінде пай?амбарымызды? т??ымдары (ш?ріптер) со?ыста т?т?ын?а т?скен ж?здеген ?рімдей т?рік сарбазыны? тама?ын орып таста?ан. Б?л тура ??рбан айт кезіндегі ?ан шы?аратын р?сімді еске т?сіреді. Осыларды? барлы?ын істеген араб ?лтшылдары болатын. Ал т?ріктер Пай?амбарды? т??ымы саналатын ш?ріптерге ?р?ашан ??рметпен ?арады. Билікке ??ны??ан олар а?ылшындарды? а?шасына сатылып, бізге ?арсы шы?ты. Осыны? барлы?ы «діндес бауырларымыз» арабтарды? ?олымен жасалды. ?азіргі араб ?лемінде т?ріктерге деген ?шпенділік ?ршіп т?р. Олар Израильмен со?ыс кезінде т?ріктерді? ?здеріне ?ол ?шын бермегеніне ?кпелі. Арабтар мектеп жасынан бастап т?ріктерге деген ?шпенділікпен ?суде. Сонымен ?оймай ?лтара?тай Израильге ?лі келмеген 5-6 араб мемлекеті т?ріктерден ?атай провинциясын тартып алуды армандайды. Іргелес Ресейден комунистерді? идеологиялы? империализмі, ал Мысыр жа?тан ?рт?рлі жама?аттарды? атын жамыл?ан нурджизм сия?ты араб империализмі ?ауіп т?ндіріп т?р ?азір бізге. Т?рікшілдік идеясы т??ірегінде ойласа?, бізге коммунизм мен нурджизмні? арасында еш?андай айырмашылы? жо?. Екеуі де т?ріктерді? сан ?асырлы? м?дениетін жоюды к?ксейді. Осыны т?сінбейтін ?аншама ?андас бауырларымыз атал?ан идеологияларды ??ша? жайып ?абылдап, оларды? ?олшо?парына айналуда. ?ткенде т?ріктерді ?ырып-жойып жат?ан кипрлік гректерге Мысырды? ?ару беріп к?мектескені радиодан ресми т?рде мойындалды. Осыдан кейін ислам бірлігін а?сап ж?рген ?з а?айындарымызды? т?рпайы тірлігіне іштей ?кінесі?. ?лты? мен Отаны?ды сатып кету дегеніміз жауы?а ?скери ??пияларды ашып беру ?ана емес, жаулары?ны? тірлігіне та? ?алу мен к?зсіз еліктеу, оларды? ма?саттарына ?ол жеткізуіне к?мектесіп, ?з д?ст?рі?нен жеріп кетуі? де сат?ынды??а жатады.
Сонды?тан Ислам бірлігі мен бауырласты?ы таза адасу . Себебі дінні? ал?а ?ой?ан осы ма?саты ?аншама ?асырдан бері іске ас?ан жо?. Енді осыншама сат?ынды? пен ?шпенділіктен кейін ол еш?ашан орындалмайды. Исламны? бірлігі емес, Тыны? м?хитынан Алтай?а дейінгі айма?ты алып жат?ан Т?рік бірлігіні? болаша?ы ?ана баянды боларына Мен к?міл сенемін.
Кіріспесін жазып, т?ржімала?ан – Жолымбет М?КІШЕВ
http://www.halyksozi.kz/news/view/id/2162
