У?лихан ?АЙСАРОВ, саясаткер:«?ЛТ TIMES»: – У?лихана?а, алдымен ??гімемізді христиан к?нтізбесі бойынша ?асыр ?ойнауына еніп баражат?ан ?лу жылынан бастаса?… Жалпы, о?ан ?андай саяси сипат берер еді?із?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – ?аза?стан Т?уелсіздік ал?ан 21 жыл ішіндегі е? ?иыны – осы 2012 жыл еді десем, ?ателеспеспін. Неге десе?із, ?азір ?тіп бара жат?ан ?лу жылыны? аясында трагедиялы? жа?дайлар ?те к?п болды. Оны тек адамдарды? ?аны т?гілгенімен ?ана емес, астары ?алы? саясатты? с?р?иялы?ымен еске аламыз. Жалпы, 2011-2012 жылдарды бір ?атарда ?арастыру?а тура келеді.
Себебі, бізді? еліміз ?шін ?аралы к?н бол?ан Жа?а?зен о?и?асында ?мірді? ?ызы?-шыжы?ына енді-енді араласып келе жат?ан бірнеше жас ?ызыл ?ан?а б?гіп, еріксіз жер жастанды. Автомат асын?ан ?скерлер мен полицейлерді ша?ын ?ала?а жан-жа?тан тасып, толассыз т?гіп жатты. Тіпті, 1986 жыл?ы ?йгілі Желто?сан к?терілісі кезінде де орыстар жастар?а ?арсы б?лайша о? жаудырма?ан. Оларды? ?рт с?ндіру к?лігінен су шашу ар?ылы к?ш ?олдану т?сілі мыналардікінен «ж?мса?тау» болды. Е? ?кініштісі, Жа?а?зен мен Шетпеде ?аза?ты ?аза? ?ырып жатты. Оу, біз ондай ?аныпезер ?лт емес едік ?ой! ?айдан шы?ып жатыр осыншалы?ты жауыздар?! ?здеріні? бірге ту?ан бауырлары, туыс-жегжаттары жо? па?..
Та?ы бір ?ынжылатыным, сол Жа?а?зен о?и?асынан кейінгі бір жыл ішінде ?анды ?а?ты?ыс?а на?ты кін?лі адамдарды? бет пердесі ашылмай ?алды. «2011-2012 жылдарды бір ?атарда ?арастыру?а тура келеді» деуімні? басты себебі – сол! Кімдер екенін білсек те, халы??а оларды? еш?айсысыны? аты-ж?ндері айтыл?ан жо?. ?ала?ан уа?ытында ?ан т?геді де, жауап?а тартылмайды. Тайра?дап бостанды?та ж?р б?рі. «Аты?дар!», – деген б?йры? жайдан-жай облысты? ІІД басшысынан т?се салмайды ?ой. Тіпті, ішкі істер министріні? ?зі ?з еркімен ондай б?йры? бере алмайды. Демек, ол – олардан да жо?ары отыр?ан лауазымды адамдар тарапынан бол?ан жа?дай. Б?л пікірді жал?ыз мен емес, белгілі саясаткерлер мен саясаттанушыларды? дені кез келген жерде айтып ж?р. Мысалы, осы с?хбат ар?ылы сіздерді? о?ырмандар б?рін іштей т?сінеді де ?ояды. ?олдан келер еш ?айраны жо?.
Халы?ты? к?зі 2012 жылы бір-а? ашылды. ?з билігіні? кез келген уа?ытта ?анын судай шашатынына даяр екенін, адам ???ы?ын таптау?а еш?андай шек жо?ты?ын, биік лауазым иелеріні? ?яттан ж?рдай болып ал?анын енді біліп отыр. Сонда да «іштен шы??ан ш?бар жылан ?ой» дейт??ын мы?ты т?зімні? ар?асында ашу-ызасын ?ре? б??аулап, тістеніп т?рып шыдап келеді.
«?ЛТ TIMES»: – Жа?а?зен о?и?асы – ?аза? м?найшыларыны? ?анымен жазыл?ан трагедия ?ой. Сондай-а?, саясат сахнасында «Амантай ?ажылар» да ж?р дегендей…
У?лихан ?АЙСАРОВ: – ?рине, еш?андай б?рмалаусыз ?тпейтін кезекті парламенттік сайлау – б?л жолы да на?ыз сай?ымаза? сайлау болды. Депутатты??а сол бая?ы «Н?р Отанны?» к?ле?кесінде ж?ріп, сонда?ыларды? с?зін с?йлеуге ынты-шынтысымен кіріскен партиялар ?тіп кетті. Ал, ептеп болса да демократиялы? ?станымда ж?рген партияларды? бірде-бір м?шесі ол ?атардан табылмады. ?йткені, билік халы?ты? м??-м??тажына к??іл б?луден м?лдем ада! Шіренген шенеуніктер сол жиіркенішті ?алып?а ?бден бейімделіп ал?ан. Кланды? жоспарларын орында?андарына ш?кіршілік етіп ?ана ж?р. ?ос палата ?рт?рлі к?з?араста?ы саяси т?л?алар то?ыс?ан пікірталас орыны деуге келмейді. Тіпті, олар еш?андай да за? ?абылдаушы емес, тек жо?арыдан т?скен за?ды тіркейтін нотариус сия?ты ?ана орган?а айналып кетті. Халы?ты? м?ддесін к?здейтін ?лкен саяси институт д?режесінен ?лде?ашан-а? ?ал?ан. Сонды?тан ?азіргі «Парламенттік республика» деген с?з – бекер!
«?ЛТ TIMES»: – «?ара пиарды? ?зі – пиар» дегендей, Челахтан да «ж?лдыз» жасап алды? емес пе?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Шы?ыс жа?ымызда?ы «Ар?анкерген» шекара бекетінде орын ал?ан ?ай?ылы о?и?аны? бергі жа?ы да сондай сай?ымаза? сценарий бойынша ?рбіді. Ол туралы алып-?ашпа ??гімелер к?бейгенімен, на?ты неден бол?анын мен жазда «Республика» басылымына берген с?хбатымда айт?анмын. Тауып алып, о?улары?ыз?а болады. О?ан о?и?а орын ал?ан к?ні а? аулап ж?рген с?л белгісіздеу бір адамдар кін?лі…
«?ЛТ TIMES»: – Жарайды. Сізді?ше, осы айтыл?андарды? б?рін халы? назарынан тасалап ?стап отыруды? бір ?шы б?гінгі билікті? ?ана ?олында болып т?р ?ой?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Д?л солай! Біз бая?ы коммунистік партияны? салып беріп кеткен ескі с?рлеуімен ж?ріп келеміз. Оны? шо?ала?ы к?п. Саяси шешімдерді? ?айта-?айта с?ріне беруіні? себеп-салдары сонда жатыр. Біра?, сана?а сі?істі, таптаурын ж?йеден айырылмауымызды? арты ешуа?ытта да даму да??ылына ?кеп тіремейді. Саяси ?а?идаларымыз жа?аша ?алыптаспаса, болмайды. Басымыздан ?те к?лкілі жайттарды кешіп отыр?ан жа?дайдамыз ?азір. 2030 жыл?а дейін ?лі біраз жыл бар. О?ан дейінгі стратегияны «орындап таста?анымыз» – а?ыл?а ?онымсыз да?пырт. Енді келіп, «2050 жыл?а бір-а? секірдік» деп б?ркімізді аспан?а атып, тектен-текке ісіп-кеуіп отырмыз. Ондай ?тірікті ?ойып, ендігі ретте шынайы ?мірге ?адам басу?а тиіспіз. Анау «Экспо-2017» дегеніміз де – ??р бос?а дала?тауды? бір к?рінісі. Біз – т?ріктер сия?ты ауадан а?ша жасаушы емес, тек ауа?а а?ша шашушы мемлекетпіз. ?р елді? назарына т?сіп ?алу ?шін ?ана ерсілі-?арсылы шауып ж?рміз. Ол алашап?ынны? ша?ын ж?тып, ?а?алып-шашалып отыр?ан сай?ымаза? – та?ы да ?зіміз. Іргедегі ?ыр?ыз а?айындар болмаса, алпауыт елдер м?нымыз?а пыс?ырып та ?арамайды. «М?най, м?най» дейміз. Ойбай-ау, оны? да сар?ылар мерзімі келіп жеткенде, ?азіргі ысыраптарды? зардабын тартып ?алармыз-ау деп іш жиып ?алуды? ?зі жо? ?ой, бізде! Халы? жа?ында?ы аз ?ана шо?ырды? жанай?айын ая? астынан таскере? болып шы?а келген мына ?рк?кірек, ма?танс?йгіш, май?арын билігі? естісе де естімегенсиді. Бізге таныт?ан сы?айыны? т?рі сол!
«?ЛТ TIMES»: – Сонда да, жалында?ан ?аза? ?лтшылдары бой т?зеп, е?се тіктеп келе жат?ан жо? па?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Тікелей айтар болса?, ?азіргі ?аза? ?лтшылдары б??аралы? а?парат ??ралдарын дамыту жолында ?ана ж?мыс жасап жатыр деуге тура келеді. Себебі, 2012 жылы ?аза? тілді газеттер мен сайттар к?птеп ашылды. Сонда да мемлекеттік тілді? де?гейі б?рын?ы ?лжуаз ?алпынан толы??анды к?теріліп, бауырын жазып кеткен жо?. Мемлекет тарапынан жасалып жат?ан ?арсы шаралар толастауды? орнына, тіпті, ?деп кетті. Ел патриоттарына Ке?ес заманынан ?ал?ан «?лтшылдар» деген ?йреншікті п?лесін жауып, т??ыртып ?ста?ысы келеді. Ал, ?аза? ?лтшылдарыны? е? керемет жері – олар шаршамайды! ?здеріні? жа?а ба?ыттары ай?ын. ?ол?а ал?ан ж?мыстарын жал?астыру жолында ешкімнен тайса?тамай келеді. ?сіресе, ?аламтор ар?ылы к?ні-т?ні тырбанып-а? жатыр. Ма?ан сол ?айсарлы?тары ?атты ?найды! Осы беттерінен таймаса, т?бінде халы? м?ддесін ?ор?ау ма?саттарына жетеді деп ойлаймын.
«?ЛТ TIMES»: – М?мкін, ол ма?сат келер жылы орындалып ?алатын шы?ар?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Мені?ше, 2013 жылы еш?андай демократиялы? ?згерістер болмайды. С?з бостанды?ы орнай ?оймайтыны бесенеден белгілі. Оны? ай?ын бір д?лелі – ?азір айды?-к?нні? аманында та?ы бір т?уелсіз журналист То?берген ?биевтен айырылып ?алып отырмыз. Оппозициялы? ба?ытта?ы БА? бір-а? жылды? бір-а? айы ішінде жабылып тынды. Бейбіт шеру де ?йымдастырылмайды. К?сіпода?тар?а еш?андай же?ілдік жасалмайды. Ж?мыскерлерді ?анау б?рын?ы де?гейінде ?ала береді. Зейнета?ыны к?терсе, т?тыну тауарларыны? ба?асы сонымен ?оса аспандай ?ояды. «?олжетімді баспана» дегені? осы а?ыз к?йінде ?ал?аны – ?ал?ан! Мені?ше, «Дипломмен – ауыл?а» емес, керісінше, дипломсыз ?ала?а а?ылып жат?ан ?ара халы??а к?п ?абатты ?йлерді? бір б?лмелісі де б?йыра ?оймас. Ауылдар онсыз да ?бден ??лдырау шегіне жетіп бітті. Енді мы? жерден тырысып к?рсе? де, ?айта ?алпына келтіре алмайсы?. ?ыс?асы, со??ы 21 жылды? ішінде мемлекетті? саяси ба?ыты халы?ты жан-жа?тан ?ысып, ?абыр?асын ?а?ыратып бара жатыр. ?айда бара жат?андары ?здеріне ?ана м?лім. Біра?, жа?сылы? жа?ына ?арай емес-ау!..
«?ЛТ TIMES»: – Ол ба?ытты дереу жа?сылы? жа?ына б?ру ?шін не істеуіміз керек сонда?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Бізді? ?аза?станда е? алдымен зиялы ?ауымны? ?згеруі керек. ?йтпеген жа?дайда, халы? арасында а?арту ж?мысын ж?ргізетін адамдар?а з?ру болып ?аламыз. ?р ?о?амны? ?лкен-кіші к?шбасшылары болып т?руы – за?дылы?. Ал, ондай т?л?алы? де?гейге дейін к?терілетін адамдар ?арапайым б??ара арасынан да шы?а береді. Тек оларды ?йымдастырып, т?зу ба?ыт сілтейтін зиялы ?ауым керек-а?. Ол ?зірге жо?ты? ?асы. Орнына рушыл, ж?зшіл, жершіл, кланды? ж?йе ?алыптастыр?ыш зиянды тобыр ?аптап кетті. ?аза?ты? кезіндегі жа?сы ма?ынасында?ы рушылды?ы б?гінде жиіркеніш тудыратын д?режеге дейін ??лдырады.
Генімізді таза ?алпында са?тап ?алу, ?р адам ?зіні? тарихи тамырын білу, ешбір ?аза?ты далада ?алдырмау ?шін ??рыл?ан шежірелі ж?йені? к?л-тал?анын шы?арды?. Рушылды? философиясыны? шын м?ніндегі негізгі ?ш т??ыры осы ?ана. Жаугершілік заманында жал?ызсыра?ан жетім-жесірлерімізді аш-жала?аш ?алдырып, ?а??ытып жібермеу ма?сатында оларды ?р руды? а?са?алдары ?з туыстарына теліп беріп отыр?ан. ?кінішке ?арай, ?азір ?лдебіреулер сол ?а?иданы халы?ты? арасына іріткі салып, ?з туыс?андарын лауазымды орындар?а с?йрелеуге пайдаланып ?уре. Есесіне жетім-жесірлерін еш?айсысы ?ам?орлы?ына алмайды. Тіпті, кейінгі кезде ?аптап кеткен ?арттар ?йі, жетімдер ?йі дегендерге миллиардта?ан долларынан мы?да?ан те?ге аудар?анын естіп пе еді?із? Жуы? арада естімейсіз де! Ал, ондай тым ?атыгездікке негізделген жал?ан рушылды?ыны? кімге керегі бар?! Сонды?тан б?гінгі та?да?ы «рушылды?ты» не ??рту керек, не б?з бая?ы ?алпына ?айта т?сірген ж?н.
«?ЛТ TIMES»: – Сіз Президент сайлауына т?суге дейін к?терілген азаматсыз ?ой. Кейінгі кезде неге саясаткерлер санатынан тасаланып ж?рсіз?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – Енді… «?о?амды ?сіретін де, ?шіретін де – журналистика» демекші, саясаткерді жасайтын да, к?теретін де, т?мендетіп, жерді? астына ты?ып жіберетін де мына сіздерсіздер ?ой. Егер БА? ?кілдері болмай, анау «?аза?стан», «Хабар», «Ел арна», «24 kz» телеарналары мен к?птеген мемлекеттік баспас?з жабылып ?алса, Президенттен бастап, барлы? басшы-?осшылар ел назарынан тыс ?алмай ма?! Оларды? кім екенінен, не істеп, не ?ойып жат?анынан т?тас ?о?ам ма??рым болады емес пе?! Сол сия?ты, мен де ?азір ?аза? а?парат ??ралдарынан тыс ?мір с?ріп ?алдым. Халы??а мені ?мыттырамын деген ?станымдары?ыз болса, шынымен де осылай ?мытылып тынба?пын. Саясаткерлер санатында к?зге т?сіп ж?ру-ж?рмеуім тікелей ?здері?ізге байланысты деп есептеймін. Бас?а да саясат, экономика, м?дениет, руханият саласында ж?рген барлы? адамдар журналистерді? ар?асында танылып ж?ргендерін мойындап, осылай ойлауы тиіс.
«?ЛТ TIMES»: – Біра?, ??р бекерге ?ол ?усырып отырма?ан да боларсыз?
У?лихан ?АЙСАРОВ: – И?. ?зімні? «Кенесары хан» атты ?о?амды? м?дени-тарихи ?орым бар. К?бінесе соны? шаруаларымен айналысып, хан Кенеге ?атысты деректер жинастырып ж?рмін. Оны? М?скеудегі басын ?айтарып алу?а к?п ?аражат ?ажет екенін ?здері?із де жа?сы білесіздер. Тап?ан жа?дайда да, орыстарды? к??ілін табу – ?те ?иын шаруа! ?рпа?тан-?рпа??а жал?асатын наным-сенімні? жетегінде ж?ргендіктен, бізге ол басты о?айлы?пен бере ?оймайды. Кенесары ханны?, Кейкі батырды? бас с?йектерін ?аза?стан?а жіберіп алса, ?анды кекті? ?озып кетуі м?мкін деп сенеді. Ресей империясы ??лап ?алардай з?ре-??ты ?алмайды, оларды?! Біра?, Кенесары ханны? ?ыр?ызстанда?ы дене с?йектері табылып, Алматыда?ы арнайы уа?ытша орын?а жерленген еді. Енді о?ан генетикалы? сараптама жасау ?шін бас с?йегін ?келіп салыстыру керек болып т?р. ?зірге бас?а шаруаларына ептеп к?ш салып жат?ан жайымыз бар. «Алда?ы ?ысты Алла біледі» дегендей, ?зге жоба-жоспарларды? ?алай ж?зеге асарын білмеймін. Ол жа?ын к?ре жатармыз…
«?ЛТ TIMES»: – ?аза берсек, жанды жейтін жегі??рт?а айнал?ан кемшілікті? таусылмайтыны да рас. Енді, с?з со?ында бізді? о?ырмандар?а айтар бір игі тілек болса…
У?лихан ?АЙСАРОВ: – ?з ?аза?ыны? жо?ын іздеп, барын т?гендеу жолында ?ажымай-талмай ?ызмет етіп келе жат?ан «?ЛТ TIMES» басылымын пайдалана отырып, барша отандастарымды Жа?а жыл мерекесімен шын ниетпен ??тты?таймын! ?аза? еліні? ?лем санасар республика ретіндегі ?о?амды? санасы д?рыс ?алыптасып, ?лтты? идеологиясы салтанат ??ратын заман тусын деп тілеймін. Жа?а ?кіметіміз сенім ?десінен шы?са игі. Жылдан жыл?а жадыра??ы к?ймен жете берейік!
«?ЛТ TIMES»: – ?умин!
Ерке?али БЕЙСЕНОВ
http://www.ulttimes.kz
