?аза?станды ?лемге танытатын Семей полигонын айтпа?анда та?ы екі бренд бар. Ол – Бай?о?ыр ?арыш айла?ы ж?не Медеу м?зайдыны. Алдымызда?ы 5 а?панда Медеу шат?алында ал?аш?ы таби?и м?зайдыныны? ашылуына 62 жыл болады екен. Ал осыдан бір айдай б?рын ?азіргі жасанды м?з ?атырыл?ан Медеу спорт кешені ша?ын ?ана дастар?ан жасап, ?зіні? 40 жылды?ын атап ?тті.
?лемге ?йгілі сыр?ана? ала?ы орналас?ан жерді ?ткен ?асырды? 40-жылдары ке?естік конькиші Константин Кудрявцев тапты. Б??ан дейін ол Ке?ес Ода?ыны? т?кпір-т?кпірін аралап, Кавказ, Алтай, Орал, Саян тауларынан лайы?ты жер таппай, осы Іле Алатауында?ы Медеу шат?алына к??ілі т?сіпті. М?нда?ы климат, ж?мса? ауа, сыр?ана? м?зды? сапасы Швейцарияны? Давос таулы курортына ??састы?ы басшылар?а да ?атты ?на?ан. 1951 жылы 4-5 а?панда таби?и м?здан жасал?ан айдында ?аза? КСР Министрлер Ке?есіні? сыйлы?ы ?шін ал?аш?ы чемпионат ?ткізілді. А?панны? 5-і к?ні ке?естік конькимен ж?гіруші Софья Кондакова екі бірдей ?лемдік рекорд жасап, сол к?н «ке?естік конькимен ж?гірушілерді? ?стаханасы» – Медеу м?зайдыныны? ту?ан к?ні болып тарихта ?алды. Содан бері осы жерде ?аншама тарихи о?и?алар, ?лемдік рекордтар жасалды. Алпыс жылдан астам уа?ытты? ішінде Медеу м?зайдыны ?анша рет жабылып, ?айта жанданды. 1972 жылы Медеу спорт кешені т?р?ызылды. ??рылыс?а ?атыс?ан архитекторлар В.Кацев, А.?айнарбаев, инженер С.Матвеев сия?ты он адам 1975 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлы?ына ие болды.
– Тауды? биігінде конькимен ж?гіру бір б?лек те, жазы?та ж?гірген бір б?лек. Спортшыларды дайындауда да м?ны? ма?ызы зор. Елуінші жылдарда ке?естік конькишілер ?те жо?ары жетістіктерге жетті, 120 рекорд жасалды. Осыны? б?ріне Медеу таби?и м?зайдыныны? ар?асында ?ол жетті. Ке?естік спортшыларды? ?лемдік м?зайдынында?ы н?тижесіз кезе?і алпысыншы жылдарды? ая?ында болды. 1966-1967 жылдарда Медеу шат?алында?ы б?гетті салу кезінде таби?и м?зайдыны ж?мыс істеген жо?. Сонымен, Медеу м?зайдыныны? бірінші кезе?і ая?талды. Содан кейін б?рын?ы сыр?ана? ала?ыны? орнына жасанды м?зайдыныны? ??рылысы басталып, 1972 жылдан бастап Медеу м?зайдыныны? тарихында?ы екінші д?уірлеу кезе?і басталды. Мен 1981 жылы осында м?здат?ыш ?ызметіні? басты?ы болып орналастым. Одан кейін 17 жыл, 2005 жыл?а дейін Медеу м?зайдыныны? бас инженері болдым. Оны? д?уірлегенін де, ??лдыра?анын да ішінде ж?ріп к?рдім. Мен бас?а ?ызметке кеткеннен кейінгі 9 жылды? ішінде 8 басты? ауысыпты. Демек, м?зайдынны? на?ыз жанашыры жо?, – дейді Дулат Кейкин.
?ткен ?асырды? 70-80-жылдарында Медеу м?зайдыныны? аты ?лемге жайылып, шары?тау шегіне жетті. 1974 жылы осында ?йелдер арасында?ы, 1984 жылы ерлер арасында?ы Еуропа чемпионаты ?тті, 1988 жылы ерлер арасында?ы ?лем чемпионаты болды. Медеуде 1989 ж?не1990 жылы м?зда?ы мотожарыстан (спидвей) ?лем чемпионаты ?ткізілді. Б?дан тыс к?птеген халы?аралы? жарыстар болып жатты. Осы кездерде ?лемдік конькимен ж?гіру спорты жа?а даму де?гейіне к?теріліп, жабы? ?имарат?а к?ше бастады. Е? бірінші Нидерландыны? Хренвен ?аласында?ы «Тиальф» жабы? м?зайдыны салынды. Ресей М?скеуді? Крылатскдегі ж?не Челябинскдегі ал?аш?ы жабы? м?зайдындарын 2004 жылы салды, келесі жылы Коломнада пайда болды. Ал ?аза?станда т?бесі жабы?, жасанды м?з стадионы VІІ ?ыс?ы Азия ойындары ?арса?ында, 2011 жылы салынды. «?азір Медеу м?зайдыны екінші жоспарда ?алды. Кейбіреулерді? оны жаппай сыр?ана? тебетін ала??а айналдыру керек, деген пікірімен келіспеймін. ?йткені Медеу спорт кешеніні? т?р?ан жері спортшыларды? дайындалуына, халы?аралы? жарыстар ?ткізуге ?те ?олайлы. Ондай жерді ТМД елдерінен таба алмайсы?. Сонды?тан ?олда бар «алтынны?» ?адірін кетірмей, ?з орнымен пайдалан?анымыз д?рыс. Демалушы т?р?ындарды? жаппай сыр?ана?ы ?шін ?азіргі Медеу м?зайдынынан с?л жо?ары, б?гет жа?та?ы ала? с?ранып т?р. Осы бос жат?ан жерден ?ысы-жазы конькимен сыр?ана? тебетін спорт ала?ын жасау?а болады. Ал Медеу айдыныны? т?бесін жа?а технологиялармен жауып, халы?аралы? де?гейдегі спорт кешені де?гейіне к?терсек, о?ан жа?а тыныс берер еді» дейді Дулат Ж?рдем?лы.
Медеуді? ?лемдік рейтингі т?мендеген со?, 1989 жылды? жазынан бастап мемлекет тарапынан берілетін ?аржы компенсациясы ?ыс?артылды. К?нк?ріс ?шін м?зайдынын жал?а беруге тура келді, осылайша спортшылар айдынына енді артистер шы?ты. Бірнеше жыл ?атарынан ?ткен «Азия дауысы» Медеуді? м?зын «тоздырып» жіберді. Медеу м?зайдынында?ы то?азыту ж?йесін ?айта жасау?а 1989, 1996-1998 жылдарда талпыныстар болды. Алайда к?рделі ж?ндеу 2001-2003 жылдары жасалды, оны? ?зінде толы?тай жасал?ан жо?. Жарты ??мырын осы жерде ?ткізген Дулат Кейкин сия?ты азаматтар Медеуді? б?рын?ы ?айнап жататын тіршілігін ?айтаруды армандайды. Ол ?шін ж?зу бассейні, ?рт?рлі спорт ойындарыны? жаз?ы-?ыс?ы ала?дары, шана-бобслей жолы, та?ы бас?а нысандар салынып, на?ыз спорт кешеніне айналдыру керек. Ал оны? барлы?ы ?аржы?а тіреледі.
Медеу спорт кешенін жетілдірмей-а?, б?рын?ы ?алпына келтіру ?шін ?аншама ?аржы керек екен. Медеу шат?алында бірде-бір жылу ?азанды?ы жо?. Барлы?ы электр к?шімен ж?мыс істейді. ?йткені біріншіден, тауды? саф таза ауасы б?зылады, екіншіден, т?тін айдынны? м?зын б?лдіреді. Т?тін т?рма?, м?нда жиі болатын т?манны? ?зі м?зды тесік-тесік ?ылып жеп ?ояды екен. М?ндай кезде ?ш то?азыт?ыш турбокомпрессорлы? ??рыл?ыны? екеуі ?немі ж?мыс істеуі тиіс. М?зайдынын то?азытатын «Фреон-12» хладагентті? 7500 келісін бірден ?олданатын бол?ан, сонды?тан жылына 2-3 тоннасын сатып алатын. КСРО кезінде б?рі есептелген, е? бастысы электр ?уатын арзан ба?амен аямай берген. ?ара?ыз, 80-жылдарда Медеу кешені жылына 28 000 000 квт са?ат электр ?уатын жа?атын бол?ан. ?р?айсысыны? ?уаты 1500 вт болатын 1600 прожектор м?зайдынына жары? т?сіріп т?рды. Жары?ты былай ?ой?анда, 2 200 000 ккал/са?ат к?ші бар суытатын то?азыт?ыш ??рыл?ы са?атына 1500 квт ?уатты «ж?тып» жатты. КСРО кезінде осыны? б?рі ескеріліп, Медеу спорт кешеніндегі электр ?уатыны? квт ??нын 1 тиын жасап ?ой?ан. 1987 жылы «?айта ??ру» т?сында б?л же?ілдік алынды. Содан кейін кешенні? жа?дайы нашарлай бастады, оны? тек электр энергиясына ?арызы 2000 жылы 5 млн те?геге жетті.
– ?азіргі кезде ?лемдік де?гейдегі Медеу спорт кешенін саяба?тарда?ы ?атарда?ы сыр?ана? тебетін орын?а айналдырып жібердік. Осылайша спорт нысаны ал?аш?ы ма?ызынан айырылып, м?дени шараларды ?ткізетін орын ?ана болып ?алды. Біз оны ?з де?гейіне к?тере алмады?. Осы жерде 21 жылдан астам уа?ыт ж?мыс істеген мен білетінім – 10500 отыратын орыны бар м?зайдыны к?бінесе бос т?рды. Алматы ?аласында жа?адан м?з стадионын салуды? ?ажеті жо?, барды ??сатуымыз керек. Ж?мыс істеп т?р?ан Медеуді жандандыр?ан ж?н, деп ойлаймын. О?ан ?аза?станны? жа?дайы бар, – дейді Дулат Кейкин.
http://www.aikyn.kz
