Мүгедек жандардың құқығы қаншалықты қорғалған?
Қайрат ИМАНӘЛИЕВ, «Намыс» жоғары білімді мүгедектер қоғамы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы:
– Егер бүгінгі заң мен 20 жыл бұрынғы заңнаманы салыстырсақ, кейінгінің жақсы жағы көп. Мұнда алдымен, заманауи үрдістер ескерілген. Соңғы заңнан соң Үкімет мүмкіндіктері шектеулі адамдарға құрметпен қарай бастады. Елбасы мүгедектер мәселесін алқалы жиында шегелеп айтқан соң, олар тілек-шағымға назар аудара бастады. Мүгедектерге көрсетілетін әлеуметтік көмектің сан түрі заңдық тұрғыдан бекітілген. Өкініштісі сол, мүгедектер туралы заң көп жағдайда қағаз жүзінде ғана орындалады. Мысалы, мүгедектерге арналған пандустың дұрыс жасалмағаны үшін жауапкершілік нормасы қарастырылған. Ал Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі осы норманың орындалуын қатаң қадағалауға міндетті және заңдық норма бұзылған жағдайда оларға 40-тан 600 мың теңгеге дейін айыппұл салуы тиіс. Алайда меморган қызметкерлері «мұнымен айналысуға уақытымыз жоқ» деп, бұл функцияны міндетті іс санамайды. Сөйтіп, толыққанды пандустың орнына, қысқа немесе тіп-тік еңіс тепкішек жасалады. Дыбыстық бағдаршамдарға қатысты жағдай да осындай. Ең алдымен дыбыстық бағдаршамдарды зағип жандар көп жүретін жолдарға, халыққа қызмет көрсету орындарының, әкімдіктердің, емханалардың, оңалту орталықтарының маңына орнатқан жөн. Себебі мұндай құрал алдымен мүгедектер, яғни көз жанарынан айырылған жандар үшін ауадай қажет.
Ләззат ҚАЛТАЕВА, «Шырақ» мүгедек әйелдер қауымдастығының жетекшісі:
– Жалпы, мүгедек азаматтардың, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі әйелдердің көп жағдайда құқықтарының қорғалмауы ең алдымен олардың өздеріне байланысты. Өйткені олардың басым көпшілігі заңды білмейді және өз күштеріне сенбейді. Тіпті жеке бастарының азаматтық құқығынан да бейхабар. Заңды білетіндері бар, бірақ олар саусақпен санарлықтай. Ең бастысы, мүмкіндігі шектеулі әрбір азамат өздерінің Қазақстанның тең құқықты азаматы екендігін түйсінуі қажет. Ал заң білмейтін адам құқығын қорғай алмайды. Қазақстанда орта есеппен 250 мың мүгедек әйел болса, олардың тек 30 пайызының ғана құқығы заңдық тұрғыдан қорғалған. Ал басқалары – заңды білмеуі салдарынан қоғамнан еріксіз шеттетіліп қалғандар. Мүгедектер арасында ең алдымен заңды үйрететін курстар ашылғаны жөн.
Жанділда ЖАҚЫПОВ, заңгер:
– Алматыдағы әлеуметтік зерттеу орталығының бірінің қызметкерлері таяуда осында тұратын 252 мүгедек әйелге «Құқығыңыз қай жерде көп бұзылады?» деген сауал тастаған-ды. Сонда жауап берушілердің 59 пайызы – ауруханада, 44 пайызы – көшеде, 36 пайызы – білім беру саласында, ал 24 пайызы әлеуметтік қорғау мекемелерінде заңды құқықтарының өрескел бұзылатынын білдірді. Бар болғаны әлгі әйелдердің тек 3 пайызы ғана еш жерде құқықтары бұзылмағанын жеткізді. Міне, мұның өзі Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі жандардың заңды құқықтарының қаншалықты қорғалғанын аңғартса керек. Ал менің айтарым, тиісті мемлекеттік органдар мүгедектер құқығының бұзылмауын қатаң түрде бақылауға алғаны жөн. Өйткені олар да – қоғамның бір мүшесі!
Сауалнаманы жүргізген – Жомарт МОЛДАХМЕТҰЛЫ, Айтжан МҰРЗАНОВ (фото)
http://www.aikyn.kz/articles/view/47559
