 Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институты – 1958 жылдан бері биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласы бойынша бұрынғы КСРО-дағы, қазір еліміздегі маңызды ғылыми орталықтардың бірі болып саналады. Мұнда биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ғылыми зерттеулер жүргізіледі, диагностикалық және алдын алу препараттарын, оның ішінде аса қауіпті ауруларға қарсы препараттарды дайындайды. Институттың көптеген инфекциялық ауруларға қарсы вакцина өндірісінің технологиясын әзірлеу тәжірибесі мол. Тұмау пандемиясына қарсы күресудің Ұлттық жоспарын орындау аясында бірінші рет Қазақстан жағдайына бейімделген бірегей отандық, құс тұмауына қарсы «Қазақстан – 15» инактивтендірілген вакцина жасалды.
Айтпақшы, Қазақстан Қытай, Ресей, АҚШ, Англия, Франция және Вьетнам секілді елдермен қатар алғашқылардың бірі болып құс тұмауына қарсы өз вакцинасын жасады. Ол құс шаруашылықтарында кеңінен пайдалануда. Институт қабырғасында тұңғыш рет отандық денсаулық сақтау саласы үшін A/H5 N1 Kazfluvac® (жоғары патогенді құс тұмауына қарсы) және A/H1N1 Refluvac® (жоғары патогенді шошқа тұмауына қарсы) вакциналарды әзірлеу технологиясы жасалды. Kazfluvac® және Refluvac® инактивтендірілген вакциналарын клиникаға дейінгі сынақтан өткізу Денсаулық сақтау министрлігінің дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медицина техникасын сараптау ұлттық орталығы, Ресей Федерациясының тұмау ғылыми-зерттеу институты және Ресейдің Федералдық Медиктік-биологиялық агенттігінің Токсикология институты базасында сәтті аяқталды. Клиникаға дейінгі сынақтар нәтижесі A/H5 N1 тұмауға қарсы Kazfluvac® вакцинасы мен A/H1N1 тұмауға қарсы Refluvac®вакцинасының қауіпсіздігі мен иммуногенділігі бойынша Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) талаптарына сәйкес екендігін көрсетті. Өзінің иммунобиологиялық қасиеттері бойынша вакциналар бірқатар шетелдік препараттардан озық тұр. Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институты жоғары ғылыми нәтижелерінің арқасында шетелге вакцина жеткізуші ретінде Кедендік одақтың реестріне енгізілді. Қазіргі кезде шошқа және құс тұмауына қарсы отандық вакциналар Денсаулық сақтау министрлігінде тіркеуден өтуде. Жаңа препараттарды клиникалық сынақтан өткізу Санкт-Петербор және Мәскеуде өтті, вакциналар 300-ден астам еріктілерде сыналды. Вакциналардың жағымсыз кері әсерлері табылған жоқ және олар халықаралық стандарттарға сәйкес деп бағаланды. Сынақтар қазақстандық өнімнің әлемдік тұрғыда мойындалуы үшін әдейі шетелде өткізілді. Ғылыми-зерттеу институты отандық вакцинаны жаппай шығару өндірісі үшін Қазақстанға өз зауыты керек екендігін атап көрсетті. Ол зауыт Жамбыл облысында соғылады және 2014 жылы пайдалануға беріледі. GMP халықаралық стандартына жауап беретін зауыт құрылысына кететін шығын 3-4 жылда өтеледі деп күтілуде. «Әлемде GMP стандартына сәйкес келетін, тұмауға қарсы вакцина өндіретін алты ел ғана бар. Эпидемия басталатындай жағдай болса, бұл елдер алдымен өз мемлекеттерінің қажеттілігін өтейді. Сонда Қазақстанды кім есіне алады? Бұл – ұлттық қауіпсіздік сауалы. Әр ел табиғатта орын алатын кез келген патогендерден өздері қорғана алу керек» – деп санайды Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институтында. Жасақтаушылар тұмауға қарсы отандық вакциналармен шетелдік нарыққа шығуды міндет етіп отыр, өйткені бірқатар шетелдік мемлекеттер препаратқа қызығушылық танытуда. Бұдан бөлек, БҚПҒЗИ 2011 жылы Швейцарияда маусымдық тұмауға қарсы вакцина жасауға Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының тендерін ұтты. Маусымдық тұмауға қарсы отандық үшвалентті сплит-вакцина өндірісінің технологиясы жасалып қойды, вакцина клиникаға дейінгі сынақтан сәтті өтті. Еріктілерді клиникалық сынақтан өткізу 2014 жылға жоспарланған. Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ҒЗИ-ның ұжымы қол жеткізген жетістігімен тоқталып қалуды міндет етіп отырған жоқ. Институтта векторлық технологияны пайдалану арқылы туберкулезге қарсы вакцина жасау жұмыстары жүргізілуде, ал келесі жылы полиомиелит пен В гепатитіне қарсы вакцина жасау бойынша жұмыстарды қолға алу жоспарлануда. Абылай САНСЫЗБАЙ, |
