ҚР Мәдениет министрлігінің жанынан көркемдік кеңес құрылуы керек. Бізде қазір «Қазақфильмнің» туындылары ғана көркемдік кеңесте қаралады. Ал бізден басқа да жекеменшік студиялар бар емес пе? Олар да өз өнімдерін түсіріп, прокатқа еркін шығарып жатқанын ескеруіміз керек. Жекеменшік болсын, басқа болсын, бәріміз бір мемлекетте бір халыққа қызмет етіп отырмыз.
.jpg)
Сатыбалды НАРЫМБЕТОВ, кинорежиссер, сценарист, жазушы, ҚР Мемлекеттік сыйлығының иегері:
Басты талап – сапа
– Елдің ортақ заңы, Конституциясы бар. Бірақ жеке киностудиялар өз өнімдерін бізге әкеліп көрсетпейді. Ақша құйған адам өздері киноны бір қарап шығады да, экраннан көрсете береді. Ең қызығы, көркемдік кеңестен өтпеген нашар дүниелер үшін бәрі айналып келіп, «Қазақфильмді» күстаналайды. «Қазақфильмді», бізді сынамайтын адам жоқ қазір. Тіпті сол кинодағы титрді жөндеп оқымайды. Көркемдік сапасы өте төмен киноларды көріп алады да, «Ш.Айманов атындағы киностудия осындай нашар дүние жасап отыр» деп орынсыз сынап жатады. Бұған «Қазақфильмнің» қатысы қанша? «Қазақфильмде» көркемдік кеңес бар, кеңес сценарийлерді оқиды, кәсіби мамандар көпшілік болып талқылайды, қабылдап алады. Содан кейін Астанаға, Мәдениет министрлігіне ұсынады. Рұқсат беру құжаттары алынады, сөйтіп, туынды өзінің заңды жолымен өтеді. Ал жекеменшік студиялардың өнімдері мұндай көпсатылы талдаудан өтіп жатқан жоқ. Түрлі сападағы фильмдердің толып кеткені содан. Қазір жеке киностудиялар тіпті әр аймақта бар. Жақында теледидардан бір жақта біреудің Мағжан Жұмабаев туралы деректі әрі көркем фильм түсіріп жатқанын естідім. Осындай дүниелер көп. Көрермен оны естіп алады да, «Қазақфильмнің» өнімі екен деп шатастырып жатады. Көркемдік кеңес болса мұндай шығармалардың алдымен сапасын қарар еді. Бізде, мысалы, кәсіби мамандар мен осы салаға бейімделген тісқаққан журналистер отыр. Содан кейін түсірілген дүниенің идеологиялық жағына мән береді. Біз бір киноны бірнеше нұсқамен түсірткіземіз, кем-кетігін жөндетеміз, әбден пісіреміз. Жеке студиялардың өнімі сияқты бірден экранға шығып кетпейді.
.jpg)
Еркін РАҚЫШЕВ, режиссер:
Басты талап – идеология
– Киноөнімдерге қатысты көркемдік кеңестің оң ықпалы да, теріс ықпалы да бар. Теріс ықпалы – цензура. Қазір ондай болмауы керек, еркіндік болуы керек. Әркім өзінің ойымен кино түсіруі тиіс. Бірақ бір ескеретіні бар: қанша адам болса, сонша пікірдің болатыны сияқты бізде небір ақымақ адамдар да бар. Күнделікті өмірде көріп жүрміз, неше түрлі «жындылар» бар. Ақымақ режиссерлер де болуы мүмкін. Ондай режиссер ертең ұлттың, мемлекеттің қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін кино шығармасына кім кепіл? Ол халықтың ар-намысына тиетін кино шығаруы мүмкін немесе бір дінді бір дінге айдап салатын кино түсіруі мүмкін. Құдайға тәубе, бізде жекеменшік киностудиялар үшін көркемдік кеңес болмаса да, экранға мұндай теріс пиғылды дүниелер шығып жатқан жоқ. Бірақ содан сақтану керек. Сол үшін киноларды тексеретін көркемдік кеңес міндетті түрде қажет. Ал сонымен бірге мемлекеттің қауіпсіздігіне нұқсан келтірмейтін басқа кинолардың бәріне толық еркіндік беру де керек. Көркемдік кеңес екенбіз деп, авторлардың шығармашылық мүмкіндіктерін шектемеуі қажет. Кеңес ең алдымен идеологияға мән беруі тиіс. Қалған жағына – сапасына, тақырыбына, ойына араласпасын.
.jpg)
Керімбек НИЯЗБАЕВ, «Жебе» киностудиясының президенті:
Басты талап – көрермендер құқы
– Бүгінде Қазақстанның кез келген азаматының кино саласымен айналысуға құқығы бар. Біздің Ата Заңымызда бұған шектеу қойылмаған. Бұрын Кеңес Одағы кезінде кино түсіруге лицензия алу міндетті болды. Қазір әлемнің кейбір мемлекеттерінде де лицензиясы жоқ азаматтардың кино түсіріп, оны халыққа ұсынуға құқы жоқ. Киноөнімді көркемдік кеңестен өткізбей, көпшіліктің назарына ұсынуға болмайды. Қазіргі мезгілде кез келген адамның өзінің жеке көзқарасы бойынша кино түсіре салатын жағдайлары көп кездеседі. Авторлық кино түсіруге, белгілі бір оқиғаларға байланысты көзқарасын кино арқылы білдіруге құқы бола берсін, бірақ оларды тек өзі үшін немесе фестивальдер үшін ғана ұсынуға болады. Ондай авторлық шығармалардың көпшілікке пайдасы бар ма, жоқ па, соны ескеру керек. Халыққа арналған фильм болғандықтан, біздің жағдайымызда ол қазақтың салт-дәстүрі, тәрбиесі, менталитеті аясындағы дүние болуы тиіс. Өйткені кино – тәрбие саласындағы негізгі құрал. Балаларымыздың арасында түрлі қылмыстардың өршіп жатқанының бір себебі – сол, неше түрлі кинолардың жарық көруі. Телеарналарда да ешқандай көркемдік кеңестен өткізбей, «мынау жақсы кино» деп өздері шешеді де, көрсете береді. Тағы бір мәселе – Қазақстанда кино туралы заң жоқ. Мәдениет туралы, ақпарат туралы, басқа жөнінде заңдар бар да, ал кино және көрермендер құқы туралы заң қажет болып тұр. Өркениетті елдерде кино табыс түсіретін сала болса, бізде, керісінше, бюджетке түскен ақшаға кино шығарамыз. Демек, халықтан түскен қаржыға түсірілгендіктен, ол картина халықтың көңілінен шығатын болуы тиіс. Бізде кинолардың сұрауы жоқ. Бюджет қаржысына авторлық дүние түсірілмеуі керек. Адамгершілікке, имандылыққа, отаншылдыққа жетелейтін өнімдер түсірілуі қажет. Мен жеке киностудияның өкілі ретінде көркемдік кеңес шығармашылыққа тұсау болады деген пікірмен келіспеймін.
Болатбек МҰХТАРОВ
http://alashainasy.kz/culture/41943/
