Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)
«Ресейді ақылға салып түсіну мүмкін емес». Кейде бұл әзіл сөз рас айтылған ба деп қаласың. Жуырда Ресейдегі бірқатар саясаткерлер, оппозиция өкілдері, қоғамдық ұйым белсенділері бір мәселе көтерді. Олар «Орталық Азия елдерімен визалық қатынас орнатайық» дейді. Осы арқылы Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан елдерінен ағылатын заңсыз мигранттарға шектеу қоймақшы екен. Бұл бастама ресми биліктен қолдау тауып жатса, екі ортада Қазақстан ыңғайсыз жағдайға қалып қояйын деп тұр. Біз бұрынғыдай «бұл – Ресейдің ішкі шаруасы, қатысымыз жоқ» деп сырттан бақылап тұра алмаймыз. Өйткені шекарамыз ортақ. Яғни Мәскеудің бұл шешімін көп ұзамай біз де енгізуге мәжбүр боламыз. Бұл біз үшін қажет пе? Пайдасы мен зияны қаншалық?
Бастаманы көтерушілер оған үш себеп бар екенін келтіреді. Біріншіден, Ресей Еуроодақ елдерімен визасыз қатынас орнатуды көздейді. Тіпті ресми ұсыныс та жасалған. Алайда ЕО өкілдері бұл жағдайда Еуропаға қарай заңсыз мигранттар ағыла бастайтынын айтып бас тартқан еді. Ресейлік қазір Орталық Азия елдерімен визалы қатынас орнатсақ, Еуропаның есігі ашылады деген тұжырымға келсе керек. Екіншіден, олардың айтуынша, Мәскеуде орын алатын қылмыстардың көбі заңсыз мигранттардың қолымен жасалады екен. Статист мамандар «қылмыстың көбін мигранттар жасайды» дегенді жоққа шығарды. Бірақ бұл мәселеге тоқталып жатпайық. Үшінші айтылған уәж – мигранттарға шектеу қою арқылы жұмыссыз азаматтарға мүмкіндік жасалады.
Ресей Орталық Азия елдеріне визалы қатынас орнатқан жағдайда Еуроодақ елдерінің есігі визасыз режимде ашылады дегенге сену қиындау. Себебі Ресейге визасыз қатынас енгізуден бас тартып отырған ЕО Орталық Азиядан баратын мигранттардан емес, Ресей азаматтарының да Еуропаға қарай жұмыс іздеп ағылуынан қорқып отыр. Егер, расымен, солай бола қалса, қазақстандықтардың да Еуропаға сапар шегуі жеңілдер еді. Алайда мұндай есекдәме үшін ауылымыз аралас, қойымыз қоралас жатқан көршілес елдерден қол үзіп қалу қаншалық логикаға сыяды?
Егер Ресей қырғыз, тәжік, өзбектердің Ресейге кіруіне шектеу қоятын болса, көп ұзамай мұны бізге де қайталауға тура келері сөзсіз. Өйткені Қазақстан мен Ресейдің шекарасы қазір ашық жатыр. Кеденшілердің денін үйіне қайтарып жібердік. Яғни Өзбекстанның азаматы Ресейге өтіп кетпеуі үшін кеденшілердің бәрі қайтадан шекараға жиналмайды. Одан гөрі, Қазақстанның да сол талапты қабылдап алғаны жеңілдеу болып көрінеді.
Біз үшін Ресеймен арадағы интеграция қаншалық маңызды болса, Өзбекстан, Қырғызстан секілді көршілер арадағы алыс-беріс те соншалық маңызды. Қазақстан Орталық Азиядағы жақын көршілерін ренжітетін болса, бұл біздің аймақтағы онсыз да ушығып тұрған су-энергетикалық мәселелерді күрделендіре түсер еді. Бұл еліміздегі азық-түлік, жеміс-жидек тауарларының сапасына да әсер етпей қоймайды. Қазақстан Кедендік одаққа енгелі бері Өзбекстаннан әкелінетін жеміс-жидектер Қытайдың жемістерімен ауыса бастады. Әрине, бұл екеуінің сапасы екі бөлек. Қазір Алматының базарларында Қытаймен қоса, Францияның алмалары пайда бола бастапты. Франция – әтірсу мен киім-кешек мәселесінде бренд болғанымен, жемістің жөні бөлек. Өзбекстан мен Қырғызстанның жеміс-жидектері салыстырмалы түрде алғанда Қытай мен Францияның жемістерінен гөрі таза. Ал визалық қатынас осы елдермен арадағы сауда-саттыққа зиянын тигізері сөзсіз.
Оның үстіне, виза тарату ісі консулдықтардың жұмысын күрделендіріп, қосымша жұмыс күшін талап етеді. Ал консулдықтар мен шекарадағы ұзын-сонар өшірет метрмен емес, шақырыммен есептеліп кетер ме еді.
Айналып келгенде, бұл жағдай аймақтық қарым-қатынасты ауырлатары сөзсіз. Әрине, мигранттардың ағылуы Ресей тұрмақ, қазақстандық еңбек нарығына да әсер етіп жатыр. Заңсыз мигранттарды азайту Қазақстандағы жұмыссыздықты азайтуға септігін тигізері сөзсіз. Дегенмен бұл шектеулер визалы қатынас орнататындай күрделі деңгейде болмауы керек.
Автор: Сәдуақас КЕБЕКБАЙ
http://alashainasy.kz
