?лемдік ке?істікте ?азір интернетті ?олдану журналистика тарапынан ?ана емес, ?арапайым ж?ртшылы?ты? ?алыпты ?рдісіне айналып отыр. Рас, басында журналистиканы? ??ралы
іспетті ?ызмет ат?ар?ан интернетті? ?азіргі ау?ымы ке?ейіп кетті,жалпыадамзатты? ??былыс?а айналды. Соны? ?зінде де интернет журналистика деген ??ым ?алыптасты да, бастап?ыда «еріккен жандарды? ермегі» сия?ты к?рінген б?л ??ым бірте-бірте ?ар?ын алып, ерекше ?абілетін бай?атып, ?алыптасып ?ал?ан а?парат ??ралдарына балама а?парат к?зі бола алатынды?ын аз уа?ытты? ішінде д?лелдеп ?лгерді.
Сонды?тан БА? тілінде «Жа?а медиа» атал?ан б?л сала?а ?алымдар, саясаткерлер, к?сіпкерлер, ірі корпорациялар, т.б. барынша м?н беруде. Интернет б?гінгі ?о?амны? краудсорсинг м?селесіне барынша назар аударуы ?ажет екендігін ескертіп отыр. Осы ж?не ?зге де м?селелер ?аза? ?о?амыны? да алдында ?ойыл?анды?тан, м?селелерді тал?ылау ?шін ал?алы жиынды «Н?р Отан» ХДП, «Аbai.kz» а?паратты? порталы, «Аlash-orda.kz» а?паратты? порталы ж?не «Мinber.kz» журналистерді ?олдау орталы?ы «?аза? сайты бас редакторларыны? конференциясы» деген атпен ?йымдастырды
Жиында ?аза? интернетіні? даму ерекшеліктері мен ?зекті м?селелері, дизайны ж?не техникалы? с?йемелдеуді ?олдау, коммерцияландыру м?селелерімен ?оса IT саласында?ы терминология ж?не ?аріп м?селесі, жа?а медиа мен ?аза? интернеті журналистикасы ?атарлы та?ырыптар тал?ыланды. Бас ?осу?а ?аза? тіліндегі интернет ресурстарды? басшылары, бас?а да БА? ?кілдері, а?парат саласында?ы мемлекеттік органдар басшылары ?атысты.
«Абай-а?парат» ?о?амды? ?орыны? вице-президенті Айдос Сарымны?, белгілі саясаттанушы Ерлан ?арин идеясымен іске асырыл?ан жиыннан Baq.kz, BNews.kz ж?не Kaztube.kz ресурстары тікелей онлайн трансляция ?йымдастырды. Б?л ал?аш рет ?ткізіліп отыр?ан іс-шараны? жа?алы?ы болды. Осы орайда ал?алы жиын?а ?атысушыларды? пікірін білген едік.
Есенг?л К?П?ЫЗЫ, «Мінбер» ?лтты? интернет газетіні? жетекшісі-бас редакторы:
– Негізінен б?л конференция т???ыш рет ?йымдастырылып отыр. Сонды?тан кейбір та?ырыптарды? ?амтылмай ?алуы за?ды. Дегенмен, т?рт панельде к?терілген м?селелерді? барлы?ы бірдей ?зек¬ті ж?не бізге ?ажетті м?селелер, ?сіресе ?аза? сайттарын коммерциялизациялау т?р?ысынан ?аза?станды? интернет жылына жарнамадан миллион доллар табады екен. Ал, содан ?аза? интернетіні? еншісіне бір пайыз да тимейді.
Сол секілді терминдерді ?алыптастыру, сайтты танымал ету, контент проблемаларын орта?а салу секілді м?селелерді? ?зектілігін бай?ады?. Негізінен б?л жерге «?аза?телекомнан», хостинг компанияларынан ?кілдер аз келді. Келсе де ол адамдар бізді? с?ра?тарымыз?а жауап бере алмады.
ІТ мамандары к?птеп келді, олар ?ажетті сауалдарымыз?а жауап бере алды. Біра? мемлекеттік ?кілетті ?йымны? ?кілдерін ?з ж?мыстарын жарнамалаудан аса алмады. Олар айтады: «200 сайт ашты?, 400 сайт ашамыз», – деп. Бар ресурстар?а ?ол ?шын бермейді, сайттарды? басым к?пшілігі ?аржыны? жо?ты?ынан танымал бола алмай отыр, жарнама тарта алмай отыр – осыны неге ескермейді? «Тенгри ньюс», «Биньюс» секілді жобалар?а б?лінген ?аржы ?аза? сайттарына б?лінбейді?
Н?р?иса АСЫЛБЕК, блоггер:
– ?аза? сайттары редакторларыны? конференциясы» виртуалда ?аза?ша ш?йіркелесушілерді? м?ддесін ?ыз?ыштай ?орушыларды біріктірді. Т?рт панельдік пікір жарыстан т?р?ан конференция контентті? сапасынан бастап, коммерциаландыру, рейтинг м?селесі мен жа?а медиа сия?ты б?гінде ?зекті тематика ?рісін ?амтыды. А?Ш, ?ытайдан ?ріптестеріміз байланыс?а шы?ып, орайлы ойларымен б?лісті. «Се? ?оз?алды, сен де ?оз?ал» дегі? келеді м?ндайда.
Интернетке ?олжетімділік пен оны? тарифін тал?ылай бергеннен к?п іс ?нбейді. Актуальдігі басымдау жайларды тал?ылау?а тырысты?. Конференция н?тижесі бойынша т?рт ??жат бекітілетін болды. Оны? бірі – ?аза? сайттары редакторларыны? ?ауым-дасты?ы. Б?л бір ж?дыры? боп ж?мылу?а, кілтипандарды біріге шешуге берімді механизм болады деп сенемін. ?з басым, мемлекет пен жеке секторды? жемісті ?ріптестігіне бір мысал осы ?аза? интернетін реттестірудегі орта? ж?мысты ?ялмай айту?а болатын сия?ты.
Алда, н?сіп болса, осы тектес жиын ж?п, кейін та?ы та? боларын к?темін. ?скен сайын, ?нген сайын алда жа?а белес, ты? меже т?рады. Ба?ындырма??а орта? ой керек, синергия керек. Ал, б?л конференция ?атысушыларды? о?ан м?дделі екенін ай?ын к?рсетті.
Тимур БЕКТ?Р, IT-тірлік онлайн журналыны? редакторы:
– Жиын?а ?атысушылар Ерлан ?арин а?амыз ?зі бас болып ?йымдастыр?ан керемет м?мкіндікті то¬лы? пайдалана алмады. ?сіресе, со??ы панельде журналистика т??ірегіндегі т?кке ?ажетсіз мылжы? с?здер, «журналистикада ?азір кім к?рінген ж?р, оларды? барлы?ын жазалау керек, ?уу керек, аластату керек» деген с?з айтылатын жиын емес еді б?л. Жиынны? ма?саты, ?аза? сайттарыны? де?гейін ?лем к?шіне ?алай ілестіруге болады? Латын ?арпіне ?ту жа?дайын ?алай о?тайландыру керек? ?андай технология керек, контент деген не?
Сапалы контент ?андай болады, жалпы сайтты? не??рлым о?ылымды, пайдалы болуы ?шін, а?паратты о?ырман?а с?рлендірмей дер кезінде жеткізу ?шін не істеу керек деген сия?ты м?мкіндігінше технология?а жа?ын та?ырыптар тал?ылану керек еді. Жо?, журналистер бір-біріне базына айтты, ?рлы?шы сайт ?рлы?шы сайт?а ренжісе де ?кпесін айтты. Осы т?р?ыдан журналистер сыбаса да айтарым, блоггерлер б?рібір алда келе жатыр.
Оларды? аузы бір, бір болмаса да бір-біріні? к?з?арасын на?ты біліп, м?ндай жиын?а дейін ?зара ?арым-?атынасын шешіп ал?анды?тан, осындай м?мкіндіктер кезінде ондай жеке-дара м?селені тал?ылап, негативті мылжы?дар?а бармайды. Неге ондай та?ырыптан ауыт?у болды десек, мені?ше, сайт ашып ал?ан БА? редакторларына сайт?а арнайы редактор ?ою керек. Ол ?з ісін, я?ни жа?а медианы білетін, контентті? ?р алуанды?ын, сеодан т?сінігі бар, мылжы? емес, м?мкіндігінше журналистика факультетінде о?ыма?ан, дегенмен ойы ?ш?ыр, компьютерді ж?рт де?гейінде емес жо?ары де?гейде пайдалана алатын, позитив адам болсын.
Біз кеше не к?рдік? Сайт редакторы ретінде осы жиын?а ?атыс?ан белгілі бір газетті? к?дімгі журналисін к?рдім. ??дай-ау, сайт, сео, контент менеджмент дегеннен ол адам не т?сінеді? Ол біреу емес бірнеше, б?лкім 90 пайыз болса, онда тіпті не ??гіме ?оз?ау?а болады? Дегенмен, мені? осы ??гімелерімнен «кешегі жиын ??р бос?а ?тті, кіле? ?а?пастар жинал?ан екен» деген ??ым тумасын. Кемшін т?сын, ол?ылы?ын айтып жат?аным ?ой. Б?л бір жа?ынан біз сия?тыларды? кемшілігінен болды. ?йткені, Ерлан ?арин а?амыз осы жиынды ?йымдастырар алдында фейсбуктен арнайы топ ашып, баршамызды бір ?азан?а жинап «Сізді? ойы?ызша б?л жиында кім ж?не ?андай та?ырыпта с?йлей алады? Кімні? не айтары бар? ?андай м?селе к?терілуі керек?» деген сия?ты на?ты-на?ты с?ра?тар ?ойды.
Я?ни, кешегі ?ткен жиын жо?арыдан т?скен б?йры?, я?ни конференцияда осындай та?ырып ?алайда к?терілсін, ?алайда ана кісі т?рде отырсын деген тапсырыс бойынша ?ткен жо?. Барлы?ы алдын-ала ?йымдастырылды. Сол ?йымдастыру, а?ылдасу кезінде біздер біраз пассив болып ?алды?. Бір мысал, Жал?ас Ертай деген жігіт бар. Контент менеджмент, жа?а медиа, ?аза? сайты туралы с?йлеу керек болса, осы жігіт с?йлеуі керек еді. Оны мен де, мен сия?тылар да айтпады. Тиісінше, ол келмеді, ?йымдастырушылар ол жігітті білмегендіктен, ?рине, ша?ырмады.
Ал, «?аза? контентіні? м?дениетін к?теру ?шін не істеу керек?» дегенге келсек, контент м?дениеті деген с?зді білмеймін. Контент сапасы, контентті о?ырман?а, пайдаланушы?а ?сыну м?дениеті дегенді білемін. Бір с?збен контент менеджмент деп атайды. Егер біреу сайт ашып, сол сайтымды «адам» ?ыламын десе, онда міндетті т?рде контент-менеджер алсын не ?зі соны білсін. Контентті? ?сыну формаларын білмейтін, оны? ?ралуанды?ынан хабарсыз ?аза? сайттарында, ?рине, ?андай да бір м?дениет туралы айту ?иын.
Контент м?дениеті емес а?паратты алу, оны пайдалану, жариялау м?дениеті шы?ар? Ендеше, ?аза? сайттары ?зі ал?ан а?паратты ?айдан ?рла?анын к?рсетсін. Сонда ол ?рлы? болмайды. Дерек к?зді к?рсетсін. Блоггерлер наз айтып жатыр, ?йткені, оларды? ?з еркімен, жеке уа?ыттары мен ресурстарын ?олданып жаса?ан, аудар?ан, ??деген а?параттарын д?с-т?рлі ба? ?кілдері, к?дімгі б?кіл республика ж?рты о?итын алпауыт газеттерден бастап ??ірлік майда басылым?а дейін емін-еркін к?шіріп, астына ?ялмай ?здеріні? атын ?ойып, иемденіп, ??дды бір тер т?ккендей жариялауда. Осы м?дениет пе? Са?ын ?ал¬дыбеков деген жігіт «М?ліметтер.орг» сайтын ашты. Т???ыш ?аза? энциклопедиясын жасады. ?з еркімен.
Ешкім о?ан а?ша бермеді, ешкім ?олдау жасамады. Жо?, керісінше. ?ателеспесем, шымкенттік басылымдар оны? пайдалы ма?алаларын сол к?йінде ?рлап алды да ???ын талап етіп бар?ан о?ан, «есікті ар?ы жа?ынан жап, мен сені танымаймын. Білмеймін» деді. М?ны? ?аншалы?ты жекс?рын тірлік екенін ?зі?із т?н ?й?ы?ызды б?ліп жаса?ан ж?мы-сы?ызды? келесі к?ні біреуді? газетінде біреуді? меншігі болып кеткенде ?ана толы? т?сінесіз ж?не содан кейін бір н?рсе жасау?а деген ??л?ы?ыз да ?алмайды. Одан да ?кініштісі, осындайларды? кесіріні? де ы?палы бол?ан секілді, «М?ліметтер.орг» сайты жабылып ?алды. ?йткені, ешбір блоггер ?аза? журналисін масыл ?ылып ?ой?ысы келмейді.
http://www.ulttimes.kz/
За??ар К?РІМХАН
