Шарж салуды? шебері «Карикатура королі» атан?ан Еркін Н?разханны? шы?армашылы?ы ха?ында

Бейнелеу ?неріні? ерекше жанры – шарж ?аза? ?лкесінде кенжелеп дамыды демесе?із,

б?л ?нер т?рінде к?сіби д?режеге жеткен, ?бден шы?дал?ан суретшілер жо? емес, баршылы?.

Алайда, ?аза?ы досты? ?зілдерді? галереясын жасау харекетінде ?. Исабаев, О. С?лейменов, Г. Бельгер, А. ?шімов секілді тарландарды? тиіп-?ашып айналыс?аны болмаса, а?и?атына келсек, Еркін Н?разхан жеткен шы??а оны? ?зінен ?зге ешкім шы?а ?ой?ан жо?.

А?ын Темірхан Медетбек: «Б?гінде б?рі ауыр. Тіпті к?лкі де…» деп жаз?андай, к?лкіні? ?зі ауыр бол?ан кездерде жан баласыны? ж?зіне шуа?, к??іліне к?ктем сыйла?ан ?нер майталманы, Алматыда?ы ?. ?астеев атында?ы Мемлекеттік ?нер м?ражайы директорыны? орынбасары, ?Р м?дениет ?айраткері, суретші, журналист, шарж шебері Еркін Н?разханны? шы?армашылы?ына биыл 30 жыл толыпты.Адам деген – ж?мба? ?лем. Жазушы біткен оларды? та?дырын, психологиясын, мінез-??л?ын а? ?а?аз?а м?лдірете жазумен айшы?ты шы?арма ?алдырса, суретші ?ауымы да ?а?аз-кенебін сайлап, ?ыл?аламын майлап, д?ниедегі ?ызы? жаратылысты? к?ріне бермес ?асиеттерін, ?алтарыстарда ?алат??ын ?ылы?тарын к?рсетуге асы?. Адам жаныны? ??пия кілтін таба білген адам ?ана, ?нер тарланы ?ана шын ба?ыт?а кенелмек. ?нерді? ?ояр талабы да сондай. Міне, осындай ?иын да к?рделі ?нерді? ?десінен шы?а ал?ан, шы?армашылы?ыны? алтын ?азы?ын таба білген суретші ретінде Еркін а?аны? есімін атаса? арты? кетпегеніміз. Алпысты? ас?арына жеткен абзал а?а саналы ??мырын ?аза? к?ркемсурет ?неріні?, оны? ішінде карикатура мен шарж жанрыны? ?ыры мен сырына ??іліп, ту?ан ?лтыны? езуіне к?лкі, к??іліне шуа? сыйлаумен ?ткізіп келеді. Мар??м Сейіт Кенжеахметовті? с?зіне салса?, «к?ле білу – ?мір, к?лдіре білу – ?нер», ел-ж?ртыны? «?ай?ы бас?ан ?аба?ын» жадыратып, к?лдіре алу миссиясы жолында Еркін а?адай дарабозды? к?сіле шабуыны? ж?ні б?лек. «Сурет ?леміні? шарж дейтін кірпияз саласында бейнелейтін кейіпкері?ні? сырт?ы ??састы?ын д?л беру ?з алдына, оны? ішкі тылсымын к?ре білу, тіпті кейіпкерді? ?зі бай?ай бермейтін болмашы ?ана ерекшелікті д?п басып, дабырайта к?тере білу – кез келген суретшіні? ма?дайына біте бермейтін ба?ыт. Оны? ?стіне, сурет міндетті т?рде к?лкі ша?ыруы керек екенін ?аперге алса?, шаржды? б?сі ?з-?зінен ?ымбаттай бермек. Оны? уытты карикатурадан айырмасы та?ы бар. Ш?батып комментарий жасауды м?лде к?термейтін шарж шіркінді ?аза?та Еркін Н?разхандай игергендер некен-сая?. Б?л жина?ты («Шарж шеруі») пара?тай отырып, кейіпкермен ?осыла к?лері?ізге ш?б? жо?», – деп ілтипатпен жазыпты ?ріптесі, суретші Же?іс К?кен?лы.

Еркін а?а 1983 жылдардан бастап танымал жазушы-?аламгерлерді?, ?алымдарды? бейнесін ?а?аз бетіне т?сірумен баста?ан шы?армашылы?ын тамсана ??гімелеп берді: «1982 жылды? наурыз айынан бастап «?аза? ?дебиеті» газетіне досты? ?зіл т?ріндегі шарж суреттерім шы?а бастады. Ы?пал еткен адам – журналист, суретші М?хаметжан ?лімбаев еді. Ал, бір жылдан со?, газет бетінде жыл лауреаттарыны? есімі жарияланды. Содан бастап есептегенде шы?армашылы?ыма 30 жыл толып отыр».

Саясат сахнасында?ы лауазымды т?л?а­лардан бастап, білім мен ?ылым ?айраткерлері, ?дебиет алыптары мен ?нер тарландарыны? к?лкілі бейнесін бір кітап?а сый?ыз?ан суретшіні? шеберлігіне шынында да дау жо?. 300-ге тарта туындыны ж?ртшылы? назарына ?сын?ан к?рмені? салтанатты ашылуына Алматы ?аласы ?кіміні? орынбасары С. Сейдуманов, к?рнекті а?ын, досы-?ріптесі ?. Есд?улет, жазушы Н. А?ыш, тарихшы ?алым А. То?табаев, танымал ?ншілер ?. Жолдасов, М. ?ожа, т.б. ?атысып, автор?а ілтипат білдірді. К?рмені? бір ерекшелігі, м?нда елге танымал адамдарды? тек шаржды? бейнесі ?ана емес, сонымен ?атар ащы мыс?ыл, улы сиямен ?рнектелген, уытты карикатуралы? сипаттары ашы? к?рсетілген образдар баршылы?. ?сіресе, алпауыт Машкевич пен Митталды?, А?Ш саясаткерлері Дж. Бушты?, К. Райсты?, Франция президенті Н. Саркозиды?, ?зімізден Президент ке?есшісі Е. Ертісбаевты?, министр Е. Досаевты? Еркін а?а жаса?ан бейнелерінде ?ткір сатиралы? элементтер басым. Адамны? ?ышы?ан жерін д?п ?аси­т??ын ?асиет бар. Десек те, автор: «Б?л маза? суреттер емес, ?р т?л?аны? жеке басына ?ызы?ушылы?тан ту?ан, ба?алаудан барып д?ниеге келген туындылар, мені? негізгі ма?сатым – сынау емес, жанашырлы? таныту, ой салу. Заманны? бет-пердесін т?сініп, шы?армашылы?ымда бейнелеу», – дейді. Сон­­ды?­тан болар, бейнесі «тас?а басыл?ан» т?л­?а­лар суретші шы?армашылы?ына ренжі­ген­нен г?рі ??рмет білдіріп жатады екен. «Ме­ні? де суретімді салса?шы» деп ?тініп, ?йдей ?кпесін айтатындар к?п. Осы?ан ?арап-а? Еркін а?аны? жолы д?рысты?ы, сал?ан суреттеріні? кісіні? жеке басына тиіспей, ж?н-жосы?пен, аса бір ??ыптылы?пен салын?аны бай?алмай ма. Кейіпкерлеріне деген жанашырлы?, жалпы адамзат?а деген жылы к?з?арас – суретшіні? бар болмысы.

Еркін а?а «Егемен ?аза?стан» газетіні? ?ткен сандарыны? бірінде ?лкен бір ?кініші ретінде театр суретшісі маманды?ын ала т?ра театрда декорация, сахнаны безендіру ж?мыстарымен айналыспа?анын еске алыпты. Б?л салада?ы туындылары ма?тау?а ілінсе де, театры суретшісі болу ба?ыты ма?дайына жазбапты. Ізін жал?астырар ш?кірттеріні? болмауы да ?ынжылтатын жайт. Сонда да ?нер атты киелі ?лкені? бас?а жанрында ж?рсе де ?згелерден оза шауып, дарабоз атанып отыр?аны ай?ын. Себебі, ол – М?зафар ?лімбаев атамыз айт?андай, «карикатура королі». Шарж жанры бойынша да шаппай бер б?йгені? иесі. Карикатураны? майын тамыза салып ж?рген суретшілерді? ?аламы шарж?а келгенде тартпай жататыны болады. Кейіпкері ??самай, ішкі жан-д?ниесі сырт?ы келбетіне ?йлеспей кем со?ып т?рады. Осы т?р?ыдан келгенде, Е. Н?разханны? шарж суреттеріні? бірен-сараны болмаса, т?тастай нысана?а д?л тиіп, к?здеген ма?сат?а жетіп т?р деп баса айтуымыз?а ?бден болады. ?мірлік позициясы ?ткір, ту?ан елін к?лкі-терапиямен емдеп, оларды? та?дырына ?алай болса солай ?арамайтын тарлан суретшіні алпысты? ас?арына шы??ан д?л б?гінгі ту?ан к?німен ??тты?тап, алда?ы ??мырында да бар алашты? ысты? ы?ыласына б?ленер ба?ытты? ортаймауына тілектестік білдіреміз.

http://www.ulttimes.kz