Кейде бір ой келеді: – Егер сәбет өкіметі тарқап кетпегенде, біз қазіргі игіліктерді көрер ме едік, көрмес пе едік?!.
Бәлкім, көрген де, көретін де болармыз: бірақ тап бүгінгідей емес, мүмкін 30-50 жылдан кейін…
Сосын ойланасың: – Темір тұғырлы тоталитарлық жүйенің быт-шыт болып күйрегені, одақтас он бес елдің өз егемендігін алғаны, қазіргідей тәуелсіз елде өмір сүріп жатқанымыз қандай жақсы болған! – деп.
Жаңажылдық каникулға елден бір бауырымыздың баласы келген. Алматыдағы «Достық-Плаза» кешеніне кірген. Жарқыраған, жалтылдаған ғимараттың іші-сыртын көрген соң айтқаны: – «Мен шетелді көрдім!».
Осыдан он шақты жыл бұрын Кентаудан Досжан атты бір бала келген еді. «Алма-Арасан» шатқалындағы плотина үстінен жарқырай жанған Алматы қаласының түнгі шамдарын көріп, тамсанып тұрып: – «Мен шетелді көрдім» деген еді.
Араға он шақты жыл салып, мына бала да сол сөзді қайталап айтып тұр. Расында, қазір шетел не? Қазақстан не? Не керектің бәрі бар заман: әлемдегі ең бренд деген заттарыңыз қазақстандықтардың үстінде, қолында, астында жүр; ең сәнді деген үлгідегі киім, ең қымбат тұтыну бұйымдары – айфонның неше атасы, көліктің ең соңғы қымбат нұсқасы бізге таңсық емес; Қазақстан азаматтары қазір құдалық рәсіміне дейін шетелдің ең қымбат деген мейманханасында өткізе бастады; кез келген елдің ең қымбат курортында демалады; Қазақстандағы той-томалаққа да шетелдің «мен деген» әнші, өнерпаздарын шақырады. Бәрін тізбелеп қайтейік, оның бәрін өзіңіз де күнде көріп, естіп, біліп жүрсіз.
Ұялы телефонның неше атасы – балалардың қолында. Жаңа туған балаға дейін қалтателефонның құлағында ойнайды. Ішкі функцияларын шемішкеше шағады. Шетелдік кинолардан көретін көріністің бәрі елдің көз алдында. Бұрын арман болса, бұл күнде кәдімгі үйреншікті көрініске айналған.
Осындайда сәбет өкіметі кезіндегі екі тиындық телефон будкалары еске түседі. Әр кварталға орналастырылған сол будкалардың көбісінде телефон трубкасы жұлынған, нөмір теретін нүктелері жұлып алынған, сымдары үзілген; әлдеқандай шұғыл себеппен қоңырау шалу қажет болғанда бір будкадан екінші бір будкаға жын ұрған адамша, шапқылап жүгірген не сән?!. Болмаса Абылай хан мен Жамбыл көшесінің қиылысындағы «Тілдесу тірегі» есіңізде ме? Шалғайдағы елді мекендерге қоңырау шалу үшін тапсырыс беріп, қаптаған кезекте сарыла күтіп, соңында «линия зақымдалған» деген желеумен сөйлесе алмай, басыңыз салбырап үйіңізге қайтатыныңызды ұмыттыңыз ба?..
Өзіміз мыңғыртып мал өсірсек те, тіскебасар қызыл етке жарымай, еттің кезегінде тұрған кездер ше?
Қанша сауын сиырымыз болса да, сүт өнімдеріне жарымай, қаймақ пен сүт алу үшін таңғы төрттен кәтөлегімізді қаңғырлатып, орыстың кемпір-шалдарымен кезекке таласып, енді кезегіміз жете бергенде сүт пен қаймақ таусылып қалып, ұнжырғамыз түсіп, мойнымыз салбырап үйге оралатын кездерді де тез ұмытыппыз-ау!..
Адамның жадысы қанша мықты болса да, осындай кезеңдердің болғанын жылдам естен шығардық. Құдды жоғарыдағы жәйттердің бәрінің бізге еш қатысы жоқ секілді. Заман тап осы қалыптағыдай, бұрыннан осындай болғандай…
Астананың салынуымен Қазақстанның барлық облыс орталықтары, ірі қалалары жарыса дами бастады. Қазір «шетелді көру үшін» тым алысқа барудың да қажеті шамалы. Шетелді көремін дегендерге әңгіме жоқ: қалтаңызда қаражат болса, әлемнің кез келген еліне жол тарта аласыз; туристік жолдамамен кез келген мықты демалыс аймағына бару қиын емес; Елбасы бірқатар мықты мемлекетке визасыз бару мүмкіндігін жасап берді; қалай болғанда да шетел бүгінгі қазақстандықтар үшін баяғыдағыдай алыс арман болмай қалды. Сәбет өкіметі кезінде шетелге шығу екінің бірінің тағдыр-талайына жазылмаған болатын; зәуде бір бара қалса, міндетті түрде бір салпаң құлақ соңынан қалмайтын; Парижге барып, Мұстафа Шоқайдың үйінде қонақта болып, дастарханынан дәм татқаны үшін атақты Әміре Қашаубаевтың өнері де, өмірі де ерте солды…
Партия, комсомол қатарына кіру кезінде «Шетелде туысқаның жоқ па?» деген қатаң сұрақ алдыңнан шығатын. Шетел – зұлымдық пен жамандықтың ордасы ретінде санаға сіңдірілді. Соның салдарынан ұзақ жылдар бойы Қазақстан темір перденің саңылауынан сығалағаннан басқа, адамзат баласы пайдаланатын игіліктердің бәрінен жұрдай болып келді.
Біз қазір әлемдегі ең мықты отыз елдің қатарына кірудің қамындамыз. Спортшы биіктікке секірер болса, ең жоғары планканы меже етіп алады. Біздің ел де сондай планканы меже тұтты. Несі бар, жақсы бастама. Алайда, қала мен ауыл қатар дамыса деген тілектің көкейді тескілейтіні анық. Былтыр Оңтүстік Корея елінде болдық. Әбден дамып кеткен ел. «Сырт көз – сыншы» дегендей, осы елдің әжетханаларына арнайы көз қырын сала жүрдім. Сеулдегі бес жұлдызды мейманханалардағы әжетхана жабдықтары мен елдің астанасынан 500 шақырым жердегі Тэджон қаласындағы, тіпті оның маңындағы шағын маркеттер мен кішігірім асханалардағы әжетханада ешқандай айырмашылық жоқ. Бәрінде дәрет алатын жылы, ыстық, салқын су, адам жанына не керектің бәрі бар…Астана мен Алматының көпшілікке арналған сауда, ойын-сауық орталықтарындағы қолайлы жағдай ауылда бар ма? Жоқ болса, қашан болады?!. Сірә, отыз елді біз қуып жетіп жатсақ, тіпті жақсы; болмаған күннің өзінде ауылдағы елді газбен, ыстық және суық сумен, әлгіндегідей әмбебап әжетханалармен қамтамасыз ете алған күннің өзінде қойған мақсатымыздың дұрыстығына көз жетеді.
«Барға – қанағат, жоққа – салауат» дейтін елміз. Біз енді бұрынғыша өмір сүре алмаймыз. Барған сайын болған үстіне бола түссе дейміз. Жақсарған үстіне жақсара берсе деп тілейміз. Қолда бардың бәріне әйтеуір, қанағат етіп отыра беру бізге жат. Қоғамның дені дұрыс болғаны, азаматтардың жақсы да жайлы өмір сүргені – талай адамның ізгі арманы. Арманға қол жеткізу мүмкін де емес шығар… Ал мақсатқа қол жеткізуге болады.
Енді біз тоқтай алмаймыз. Тек алға, тек қана алға ұмтылу қажет.
Тоқтауға қақымыз да жоқ.
Өйткені әрқайсысымыз өз әлімізше «шетелді көрдік қой!..». Көрмесек, білмесек бір жөн еді…
«Мың өліп, мың тірілген» қазақ баласының да әлем халықтарының қатарында жақсы өмір сүруге толық қақысы бар!
Сенбесеңіз: шетелді көріңіз!
http://www.aikyn.kz/news/view/63260
