86 жасында Израильдің әскери, саяси һәм мемлекет қайраткері, бұрынғы премьер-министр Ариэль Шарон (2001-2006 жылдар) 8 жыл ес-түссіз күйде жатып дүниеден озды. Біреу қуанды, біреу күйінді..
Иә, Ариэль жебірей халқы үшін сайыпқыран еді, араб әлемі үшін қанішер еді… Ол Израильдің ел болып қалыптасуына қал-қадерінше үлес қосты. Кеудесін оқ пен отқа төседі. Суға салса батпады, отқа салса жанбады… «Бәрі де жебірей жұртының болашағы үшін» деген ұстанымда болды. Араб әлемі, соның ішінде Палестина жұрты үшін ол құбыжық еді.
Ариэль ес-түссіз күйде ауруханада жатқанда палестиналықтар «талай жанның жазықсыз қанын арқалап, қарғыс алып еді, оны қара жер де қабылдамай жатыр» деп сілтеді. Сөйтіп, алғыс пен қарғысты қатар арқалаған Ариэль Шарон 11 қаңтар күні есін жимаған күйі дүниеден өтті.
Бір ұлтттың арқасүйер тұлғасы болған, екінші бір ұлттың жеккөрінішті адамы болған Ариэль кім еді? Жебірей біткен неге мақтан тұтты, араб жұрты неге соңынан тас лақтырды, енді соны тарамдап көрелік.
Ариэль Шаронның арғы тегі Беларусь жерінен кеткендер. Жалпы, Беларусь жерінде туып-өсіп, Израиль мемлекетінің басты адамдары болған біраз жан бар. Олар жебірей елінің бірінші президенті Хаим Вейцман, премьер-министр Голда Меир, Нобель сыйлығының иегері, премьер-министр Менахем Беги және осы – Шарон.
Жалпы, Ариэльдің арғы атасы Ақ патшаның әскерінде қызмет еткен. Әскери адам. Адал қызметі үшін Берст-Литовск қаласы маңынан жер берілген. Алайда Бірінші дүниежүзілік соғыс басталған тұста ол маңда қоныс тепкен барлық жұртпен бірге Тифлис (бүгінгі Тбилиси) шаһарына қоныс аударылды. Мордехая Шмуэль (Ариэльдің әкесі) сол жерде болашақ әйелі Дебораны кездестірді. Үйленді. Кейіннен бүкіл Кавказ қызыл армияның қолына өткен соң отбасы Түркия арқылы Яффыға, одан Кфар-Савы елді мекеніне келіп тұрақтады. Сол жерде 1928 жылы Ариэль Шарон дүниеге келді. Қанында бар өнер болған соң ба, Ариэль де әскери өмірді қалады. Жас кезінен бастап-ақ Израиль араласқан барлық соғысқа қатысты. Шыңдалды, ысылды. 1948 жылы бөлім командирлігіне көтерілді. Барлау саласында қызмет етті. Арнайы бөлім құрып, палестиналықтармен аяусыз қырқысты. 1953 жылы Ариэль Шарон бастаған топ Иорданияның Киббия елді мекеніне басып кіріп, қырықтан астам үйді жарып, 80-ге тарта бейбіт тұрғынды қырды. Бұл қанды қырғын БҰҰ деңгейінде қаралып, оған айып тағылды. Әсіресе, Ариэль Шаронның әскери саланы жетік меңгергендігі, көрегендігі, тәжірибелі қолбасшылығы 1956 жылғы Суец дағдарысы кезінде анық көрінді. Одан кейін 1973 жылғы күзде «Ақырет күні» деген атау алған соғыста ерекше көрінді. Араб-израиль соғысы ХХ ғасырдағы соңғы ірі танк шайқасы деген атпен қалды. 1973 жылдың күзінде бір-біріне қарама-қарсы екі жақтан жүздеген мың сарбаз, бірнеше мың танк, жүздеген ұшақ пен тікұшақтар тұрды.
6 қазан күні – жебірей күнтізбесі бойынша Ақырет, яғни қасиетті күні Египет Синай түбегі, ал Сирия Голан жотасы арқылы Израильге қарсы ұрысты бастап жіберді. Бұл араб-израиль арасындағы сан бойынша бесінші соғыс еді. Бұл соғыстың тым қиын тигендігі сондай Израиль мемлекет ретінде жойылып кетудің аз-ақ алдында қалып еді. Соғыс бастала салысымен Израиль әскери бөлімдері тас-талқан болып, Тель-Авивке апарар жол ашық қалып еді. Майдан қолбасшысы Шмюль Гонен өзінің дарынсыздығын көрсеткен соң, басшылықты Ариэль Шаронға тапсырды. Египет армиясы 833 мың адамнан тұрды. 500-дей әртүрлі деңгейдегі ұшақ, 28 әскери кеме, 2500 танк, 4000-ға тарта түрлі әуе қорғанысы және зеңбіректер, өзге де техникалар болды. Ал Египеттің одақтасы Сирияда 332 мың солдат, 1820 танк, 300-ге тарта ұшағы бар-тын. Сондай-ақ Ирак 20 мың солдат, 300 танк, 73 ұшақ қосты. Марокко, Иордания мен Сауд Арабиясы бір-бірден танк бригадасын, Палестина 2 бригада арнайы мақсаттағы бөлімдер қосқан. Жалпы, Израиль армиясына қарсы екі бағытта 4000 тарта араб танкісі тап берді. Израиль әскері мобилизациядан кейін 415 мың адамға жетті. 1850 танк, 500-ге тарта ұшағы болды.
Осы күшпен біріккен араб күштеріне қарсы тұрды. Ариэль Шаронның нағыз қолбасшы екені осы жерде көрінді. Біріккен араб әскерін күйрете жеңді. Араб елдері 368 ұшақ, 1775 танктен айырылды. 18500 адам қаза тауып, 51 мың адам жараланды. 9370 адам тұтқынға түсті. Израиль жағы 114 ұшақ, 810 танк, 2569 адамын жоғалтты. Тарихта бұл Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі аса ірі танк шайқасы болған соғыс деген атпен қалды.
Міне, осы соғыстағы тапқырлығы, тәжірибелілігі үшін Ариэль Шарон жебірей халқының сүйікті ұлы, ұлы қолбасшысына айналды. Атақ-абыройлы болды. Дегенмен оның атақ-даңқын көкке ұшырған екінші бір оқиға болды. Ол – 1982 жылғы Ливандағы әскери қақтығыс. Ол тұста ЦАХАЛ (Израиль армиясының аты) Бейрутты жартылай бақылауда ұстап тұрды. 14 қыркүйекте қарсылас лаңкестік топ Ливан президенті мен христиандық содыр-фалангистердің көсемі Башир Жмайелге қарсы қастандық жасап, жарып жіберді. Бұл жерде Израильдің мақсаты өзінің одақтасы христиан фалангистер көсемі Жмайельді билікке әкелу болатын. Бірақ ол қаза тапқан соң алға қойған мақсат тоқтап қалды. Оның кегін алу үшін фалангистер және өзге де әскери күштер палестиндік босқындар тұрып жатқан Сабру және Шатил лагеріне басып кірді. Лаңкестерді осы жерден іздеген олар бейбіт тұрғындарды аяусыз қырды.
Ресми дерек осы қанды қасапта 800 адам шейіт болды десе, бейресми деректер 3500-ге тарта адам қаза тапты дегенді келтіреді. Дәл осы тұста Израильдің қорғаныс министрі Ариэль Шарон болатын. БҰҰ деңгейінде көтерілген қанды қырғын, Израиль жағын айыптаумен тынды. Арнайы құрылған комиссия «Қырғын болатынын көріп тұрып, соған жол берді» деген айып тағып Ариэльді министрліктен алып тастады. Әрі өмір бойы қорғаныс саласының министрі болуына шек қойды. Бірақ абыройына қаншалықты нұқсан келсе де Ариэль мемлекеттік қызметтен кетпеді.
Түрлі салада министр болды. 2001 жылы премьер-министр болып сайланды. Бұл кезде де ол Израильдің мүддесі үшін беріле жұмыс жасады. Ол өзінің саяси және мемлекеттік қызметінде көбіне қатаң шаралар қолдану арқылы дегенін жүзеге асырып отырды. Содан болар, оған өзгелер «Бульдозер» деген ат берді. Ол Изрильде «Қытай қорғанын» тұрғызды. Яғни Израильді Иорданияның Батыс жағалауынан бөліп тұратын қабырға тұрғыздырды. Сол арқылы жебірейлерге қарсы жасалатын лаңкестік актілерге қолынан келгенше тосқауыл қойды.
Сейсен ӘМIРБЕКҰЛЫ
http://www.aikyn.kz/
