К?к туым шал?ып т?рімде, елімні? ба?ы таймасын,
Жас болып ару – Астанам, ??лпырып к?ндей жайнасын.
Т?уелсіздігім – т?тті сый т??ірден келген, а?айын,
Бар ?аза?ым ба?ытты? жиырмасыншы жылын тойласын – деп періште тілегімен туабіткен талантымен талайды тамсандыр?ан бала а?ын Жамбыл Д?йсеновты? б?л жыр шума?тарына елжіреп, еміренбеу м?мкін емес. Рас, ?аза? хал?ы ?шін Т?уелсіздік Т??ірден келген т?тті ?рі ??нды сый. ?лтымызды? ?ла?атты тарихына к?з ж?гіртетін болса?, хал?ымыз азатты? жолында талай д?рбеле?ді бастан кешіп, ?иялы-?илы зар заманны? ку?сі болды.
Алайда, ерік-жігері мы?ты, ?лы к?шпенділер ?рпа?ы ?лылы?ын сейілтпей, дархан даламыз?а к?з тіккен жауды? мысын басып, а? найзаны? ?шымен а? білекті? к?шімен ?р намыс пен ?лмес рухыны? ар?асында ?асырдан ?асыр?а ?асы?тай ?аны ?ал?анша к?ресіп ба?ты. Отанды? тарихшыларды? келтірген деректеріне ж?гінетін болса?, ?аза? хал?ы т?уелсіздік жолында 300-ден астам ?лт-азатты? к?терілісті бастан ?ткеріп, ту?ан жерді жаудан ?ор?ай ж?ріп, жандарын пида етті.
?алма?-жо??ар шап?ыншылы?ынан ?бден ?лсіреп, орысты? озбыр саясатыны? боданында ?за? уа?ыт ??мыр кешкен ?аза? хал?ыны? ?ара б?лттай ?йірілген с?м та?дыры ?лт зиялылары мен батырларыны? ?мірін ?ксітті, жылатты.
Орыстарды? ?ол астында ?мір с?рген халы?тарды? ішінде ?аза?тарды? к?п ?ысым мен тыйым к?ргендігі тай?а та?ба бас?андай ап-ай?ын бізге. Алайда, «?ара??ы ?аза? к?гіне, ?рмелеп шы?ып, к?н болам»,-деп жырла?ан С?лтанмахм?т Торай?ыровты? ?зегін жарып шы??ан б?л ?ле?і Алаш арыстарыны? басын бір арна?а то?ыстырды. ?лтымызды? ?лы т?л?алары ?. Б?кейханов, А. Байт?рсынов, Е. Омаров, С. Досжанов, М. Дулатовтарды? 1917 жылды? он ?шінші желто?санында ?аза?-?ыр?ыз Алаш автономиясыны? ?кіметін ??руы, ?аза? мемлекетіні? т?уелсіздігіне жасал?ан ?арышты ?адам болатын.
Арда азаматтарды? ?лтты? рухы б?л?ынып, боданды?ты? ??рсауында ?ысылып жат?ан ж?ртын масадай ызылдап, ояту ?шін аянбай тер т?кті. Біра?, ж?ректері елім деп со??ан алаш арыстарыны? арман-тілегі мен ма?сат-м?ддесіне ?дайы то?сауыл ?оя білген орыс бас?ыншылары оларды? т?біне жету ма?сатында аяусыз репрессия ??рбандарына айналдырып, «халы? жауы» деген сора?ы атты мойындарына тиеп берді.
Арада ширек ?асырдан астам уа?ыт салып, ?аза? хал?ыны? жігерлі жастары т?уелсіздікке, егемендікке, бостанды?та та?ы бір б?л?ыныс жасады.
1986 жылы СОКП Орталы? Комитетіні? Бас Хатшысы болып М.С. Горбачевті? келуіне байланысты Дінм?хамед ?онаев ?аза?стан Компартиясы Орталы? Комитетіні? бірінші хатшылы?ынан босатылып, оны? орнына Ульяновск облысынан Г.В. Колбин отыр?ызыл?ан-ды. Орталы?ты? ж?ргізіп отыр?ан ?ділетсіз саясатына ?арсы республика жастары ?з ?арсылы?тарын білдіріп ала??а атой салып шы?ты. 1986 жылды? желто?сан айыны? 17-19 желто?сан к?ндері Алматыда?ы студент жастарды? бастамасын, б?кіл елімізді? ?зге ?алаларында?ы ?рендер ?оштап, ?аза? хал?ыны? ?р намысы еш?ашан ?лмегенін, жастар ата-баба аманатына ?ылдай ?иянат тигізбей, азат халы? атану ?шін ?асы?тай ?андары ?ал?анша к?ресе алатынды?тарын безб?йрек билікке та?ы бір д?лелдеп берді.
Желто?санны? ыз?арлы желінде Л.И.Брежнев атында?ы ала??а (?азіргі Республика ала?ы) саяси т?уелсіздікті талап еткен ?рандармен ал?ашында 300-дей адам жиналып, кешкісін к?терілісшілер саны 20 мы??а жеткен. Біра? к?терілісшілерді? ?ой?ан талап-тілектері ая? асты етіліп, «б?за?ыларды» к?шпен тарату ма?сатында ала??а ???ы? ?ор?ау органдарыны? ?ызметкерлері мен арнайы ?скери к?штер тобы жеткізіліп, КСРО ІІМ-ні? б?йры?ы негізінде дайындал?ан «??йын – 86» операциясы бойынша к?теріліс ?атыгездікпен басып жаншылды.
Ала??а ал?ынып шы??ан 8,5 мы? жалынды жасты? 2401-ін ішкі істер б?лімдеріне жеткізген. Желто?сан к?терілісі ??рбандарыны? ?атарында ?.Рыс??лбеков, М.?бді??лов, Л.Асанова Е.Сыпатаев, С.М?хаметжанова, К.Молданазарова, сынды ерж?рек ?аза? жастары халы? жадында м??гілікке са?талары с?зсіз.
Алла?а ш?кір, ара?а 5 жыл салып, т?уелсіздігін сан ?асырлар бойы а?сап-армандап ?ткен бабаларымызды? асыл арманы орындалып, ке? байта? ?аза? даласы азатты??а ?ол жеткізді. Міне, биыл ?асиетті т?уелсіздікке ие бол?анымыз?а тура 21 жыл толып отыр. ?аза?стан Республикасыны? Т???ыш Президенті Назарбаевты? басшылы?ымен ?аза? мемлекеті б?рын-со?ды еш?ашан болма?ан толайым табыстар?а кенеліп, к?ллі ?лемге ?аза? атты рухы ас?а? ?лы халы?ты? бар екенін д?лелдеп, д?ниеж?зілік белді ?йымдар?а м?ше болу ар?ылы ?аза?стан ?зіні? ішкі ж?не сырт?ы саясатыны? п?рмені мы?ты екенін к?рсетті. Мемлекет басшысы т?уелсіздікті? ал?аш?ы жылдарында-а?, сайын даланы алып жат?ан Еуразияны? ?а? ж?регінен Астанадай ару ?аланы сала отырып, ат т?беліндей ?аза?ты? басын осынау ??тты ша?ыра??а біріктірді. Сан т?рлі тарихи факторлар?а орай, ту?ан жерден безіп, ?зге елден пана тауып, тарыдай шашыл?ан ?аза?ты? басы ?асиетті ?аза? жерінде ?айта то?ысу?а мол м?мкіндік туды. Б?гінде егемен елді? еркін ?рпа?тары ?аза? мемлекетін дамы?ан елдерді? сапына ?осу ?шін білек сыбана е?бек етуде. «Е?бек етсе? емерсі?» демекші Президентті? «?аза?стан-2030» стратегиясында ?аза? елі орта Азияда?ы алып мемлекет болатынын болжаса, б?гінде дамуды? да??ыл жолына т?скен ?аза?стан жер-жа?анда?ы 200-ден астам мемлекетті? ішінен даму к?рсеткіштері бойынша 50-ші орын?а табан тіреп отыр. Егемен ?аза?станны? неб?рі 21 жылды? ішінде ба?ындыр?ан белесі мен жетістігі адам сенгісіз екенін Н?рс?лтан Назарбаевты? ?зі атап ?тіп, отандастарымызды б?гінгі жеткен жетістігімізге то?мейілсімей, ?дай е?бекпен айналсу?а ша?ыр?ан-ды
Т?уелсіздік жылдарында ?аза? еліні? ?ол жеткізген толайым табыстарын бір ма?ала?а сыйдыру м?мкін емес. Б?л жа?сылы?тарды? артында ??ны ?лшеусіз, ?астерлі де ?асиетті Т?уелсіздік деген ?лы ??ымны? жан?анын ?рбір ?аза? баласы жан ж?регімен сезініп, т?йсінсе игі.
Индира БАЙ?ОНЫСОВА
Ел газеты
