Со??ы деректерге с?йенсек, еліміздегі ж?мыссыздар саны 467,8 мы? адамды ??рап, ж?мыссызды? де?гейі экономикалы? белсенді халы? саныны? 5,2 пайызын ??ра?ан. ?йтсе де мамандар, шын м?нінде, б?л статистиканы? м?лшерден ?лде?айда к?п екенін айтады. ?йткені хал?ымызды? 47 пайызыны? ауылда т?ратынын, ал ауылды? жерде ж?мыс к?здеріні? жо?ты?ын есепке алса?, мамандарды? б?л пікірі ?исынды к?рінетіні рас. Ауылды? жерде ж?мыссызды? м?селесіні? к?рделі екенін ескерсек, мамандарды? «ж?мыссызды? де?гейі ресми т?рде 5-6 пайыз деп к?рсетілгенімен, шын м?нінде, оны? де?гейі 18-20 пайыздан кем емес» деп дабыл ?а?уыны? сырын т?сінуге болады.
Оны? ?стіне, жа?ында Е?бек ж?не халы?ты ?леуметтік ?ор?ау министрі Серік ?бденов мырзаны? «?зін-?зі ж?мыспен ?амтып отыр?андарды? екі т?рі бар. Біріні? ж?мысы ?німді болса, екіншісінікі – ?німсіз. Мысалы, ?орасында бір сиыры бар шаруа ?зін-?зі ж?мыспен ?амтып отыр?ан болып саналады. Біра? егер сиыр асырап отыр?ан адам табыс к?ріп отырса, «тауар-а?ша-тауар» схемасы бойынша ж?мыс істесе, ол ?німді ж?мыспен ?амтылып отыр. Ал егер сиырды? с?ті ?зі мен отбасынан артылмайтын болса, оны? ж?мысы ?німсіз» деп, ?орасында бір сиыры барлар?а шейін жіктеп, ж?мысы барларды? ?атарына ?осуы ж?мыссыздар санын азайтып к?рсетуге себеп болып отыр?андай.
Серік ?БДЕНОВ, ?Р Е?бек ж?не халы?ты ?леуметтік ?ор?ау министрі:
Б?гінгі та?да бір сиыр ?стап отыр?ан адам, ол тиісті ?сім к?ріп отыр, с?т к?ріп отыр. Сонды?тан кішкентай болса да, ж?мыспен ?амтылып отыр. Жа?а?ы сиырдан табыс к?ріп отыр.
Шыны керек, б?гінгі к?ні ауылды?тар ?шін мал ?стауды? ?зі о?ай емес. ?ысты? аязды к?ндері малды ?олда ?стап, жем «жалатып» т?рмаса?, та?ы болмайды. Ал о?т?стік ??ірде екі-?ш сиыры 10-15 ?ой-ешкісі бар адам?а бір ?ыста ?олында?ы азын-аула? малы ?шін 80-100 мы? те?гедей ?аржы керек. Ж?мыссыз, бала-ша?асыны? ішіп-жемін малымен ?ана айырып, жан са?тап отыр?ан ауыл ?аза?ы ?шін ?олында?ы бар малыны? жем-ш?бін тауып беруді? ?зі м??. Сонды?тан бір малын ?ал?ан малыны? «??рбаны» етіп, сатып, а?шасына малыны? жем-ш?бін алып отыр?ан шаруа?а «сиыры?ны? с?тін сатып, а?ша ?ыл, ол а?ша?а ?ала?аны?ды алып», «тауар-а?ша-тауар» схемасымен ж?мыс істе, табыс тап деп айтуды? ?зі ?исынсыз. Оны? ?стіне, б?гінгі к?ні біз малды? ж?нін, терісін, м?йізіне шейін ?абылдау пункттерін ашып, малды толы?ымен к?деге асыра алып отыр?анымыз жо?. Ке?ес ода?ы кезінде де малды? терісін, ж?нін, м?йізін, етін, с?тін ?ажет етіп, ?ндіріс орындары ар?ылы ?абылдап, малды толы?ымен игере алып отыр?ан к?нні? ?зінде малы бар адам ж?мыспен ?амтыл?ан адамны? санатына ?осыл?ан жо?. Б?гінгі к?ні м?ндай ?абылдау пункттеріні? бірі жо?. Сонда ауыл ?аза?ы сиырыны? с?тін ?айда ?ткізеді? Ауылда к?н сайын с?т сатып алар адам табыла бермесі белгілі. Оны сырттан барып ?абылдайтын ?абылдау пункті та?ы жо?.
Тіпті табыл?ан к?нні? ?зінде 1 литр с?т – 70 те?ге. К?нделікті бала-ша?асыны? аузынан жырып, 5 литр с?т ?ткізген к?нні? ?зінде бір айда 10 500 те?ге а?ша болады екен. Ал 10 500 те?ге жан?яда кімні? жырты?ына жамау бола алады?! О?ан ауыл ?аза?ыны? ?йінде кем дегенде ?ш-т?рт ?ара домала? барын ?осы?ыз. Жем-ш?п сатып алу та?ы бар.Онсыз да ?азір ауыл ?аза?ыны? малы – ішіп-жегеніне, жо?ары о?у орнында о?итын баласыны? о?у т?леміне, со?ымына, к?нделікті керек-жара?ына жаратып отыр?ан жал?ыз табыс к?зі.
Айтпа?шы, сиырынан пайда тап?ысы келетіндерге, я?ни ?олында е? кемі бір сиыры бар адам?а мемлекет тарапынан «Ж?мыспен ?амту-2020» ба?дарламасы аясында ?німсіз ж?мыс істеп отыр?андар?а ша?ын несие беру ар?ылы оны? ?осымша табыс к?ріп, салы? т?леуіне, зейнета?ы ж?йесімен ?амтылуына м?мкіндік жасалма?. Сонда жал?ыз сиыры бар шаруа ?ай табысынан зейнета?ы ?орына а?ша аударуы керек? ?ай табысынан салы? т?леуі тиіс? Ж?мыссыз ауыл хал?ына же?ілдетілген несие беріп, табыс табуына м?мкіндік жасау д?рыс шы?ар?! Алайда ?орасында екі сиыры, он ?ойы бар адамды ж?мыспен ?амтылып, табыс тауып отыр деп санау к?лкілі сия?ты. И?, отар-отар ?ойы, табын сиыры, ?йір-?йір жыл?ысы бар шаруаны? ж?ні б?лек. Біра? ондайлар ауылдарда санаулы. К?пшілікті? к?ніне жарап отыр?ан ?олда?ы бес-алты малы. Малды? м?йізін, терісін, ж?нін, с?тін, етіне шейін іске жаратып, оны ?абылдау пункттерін ауыл?а т?ра?ты барып т?ратындай м?мкіндік жасамайынша, малы бар ?аза?ты «?олында?ы малынан ?ыруар пайда?а кенеліп отыр» деп санау?а да болмайды.
Ба?ытжан ?ЛПЕЙІСОВ, ?леуметтанушы:
– Ауыл ?аза?ы б?гінгі к?ні мал ба?ып табыс?а кенелетіндей м?мкіндігі болса, ауылдан ?ала?а ж??кіліп к?шпес еді. ?азір ауылдарды? босап ?алып, басында баспанасы болмаса да, ?алаларды? шетіне келіп ?оныстанатын ?аза?тарды? к?беюі ауыл ?аза?ыны? жа?дайыны? м?з еместігін білдіреді. Ауылда?ы ?аза?ты? ?олында?ы аз?антай малына «к?з алартып», оны ж?мыспен ?амтылып отыр деп санап, ?леуметтік т?лемдер т?леуін талап ете берсек, ?ал?ан ауылдарымыз босап ?алуы да ?бден м?мкін. Сонды?тан ауылда?ы бір сиыр, т?рт ?ойы барды? барлы?ын «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етушіні?» ?атарына кіргізуге болмайды. Оларды шын м?нінде, «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етушілер» емес, ?з бетімен к?н к?рушілер деуге болады. ?йткені олар малыны? с?тін, етін, терісін, ж?нін, м?йізін т?гелімен пайдаланып, «ж?мыспен ?амтылды» дейтіндей д?режеге жете алып отыр?ан жо?. Тек к?нделікті с?тін ішіп, етін тама? ретінде жеп, к?н к?румен ?ана шектеліп отыр.
Айтпа?шы, дамы?ан елдерде ж?мыссыздар?а ?леуметтік ж?рдема?ы та?айындалып, жан?ясын асырайтындай д?режеде болмаса да, халы?ты? ?леуметтік жа?дайыны? к?терілуі ?шін к?мек ?олын созады екен. Ал бізде керісінше, ауылда?ыларды? ?орасында?ы сиырыны? с?тін ?лшеп, тауы?ыны? ж?мырт?асын санап, ж?мыссызды? ?алтасына ??ілуде. Тіпті осы ар?ылы бір сиыры барларды? барлы?ын ж?мыспен ?амтыл?андар тізіміне ?осып, ж?мыссызды? де?гейін т?мендетіп к?рсетуге тырысу елді? ?леуметтік жа?дайын тіпті ??лдыратып жібермесіне кім кепіл?!
Н?рлан ЖЫЛ?ЫАЙДАР?ЛЫ, за?гер:
– Шыны керек, елімізде ж?мыссызды? – ?лкен м?селе. Ж?мыссыздарды? санын азайтып к?рсету ?шін «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етуші» деген тіркес те ?алыптасып отыр. Д?л ?азір елдегі ж?мыссызды? де?гейі 5-6 пайыз деп к?рсетілгенімен, шынды?ында, ол к?рсеткіш – 15-20 пайыз. ?кінішке ?арай, уа?ыт ?ткен сайын т?мендетіліп к?рсетілген жал?ан к?рсеткіштер ж?мыссызды?пен к?ресті ?лсіретіп жібермесе деймін. ?з басым «?зін-?зі ж?мыспен ?амтамасыз етуші» деген с?з ж?мыссызды? м?селесін б?ркемелеу ?шін айтыл?ан н?рсе деп ойлаймын. Д?л ?азіргі та?да мал санын ?сіріп, ?ндіріс орындарын к?бейту ар?ылы ж?мыссыз ауылдастарымызды ж?мыспен ?амтуды ойластыру керек. «?зін-?зі ж?мыспен ?амтушы» деп дабырайт?анымен, не жала?ысы, не зейнета?ы ?орына аударыл?ан а?шасы жо? ауыл ?аза?ын ж?мыспен ?амтуды ойламаса?, жа?ын жылдарда ауылсыз ?алуымыз да м?мкін екенін ойлауымыз керек.
Ауылда ж?мысы бар делінетіндерді? 57-58 пайызы ?зін-?зі ж?мыспен ?амтушылар екен. Біра? б?гінгі к?ні оларды? не т?ра?ты жала?ысы, не е?бек ?тілі жо?, не зейнета?ы ?орына а?шасыны? аударылуы да ?амтамасыз етілмеген. Сонды?тан ?олында?ы бір-екі бас малымен к?нк?ріс етіп отыр?ан, ?йтсе де «?зін-?зі ж?мыспен ?амтушы саналатын» ж?мыспен ?амтыл?андар м?селесін ?айта ?арайтын кез жеткен секілді.
Автор: ?уаныш ?БІЛД??ЫЗЫ
http://alashainasy.kz/society/39712/
