Б?гінгі ?аза?стан — ?рт?рлі салт жорал?ысы мен киім ?лгісі бар, ?з азаматтарына дінді та?дау м?мкіндігінен бастап, киімдерді киюге дейін еркіндік пен ???ы? берген поликонфессионалды мемлекет.
?азіргі та?да ?сіресе мектеп жасында?ы балаларды? арасында хиджаб кию м?селесі ?о?амда жиі-жиі тал?ы?а т?сіп ж?ргені сонды?тан болар. Б?л м?селеге ?атысты о?ушыларды? ата-аналары алдында: «зайырлы мектептерге хиджаб киіп бару?а бола ма?», — деген с?ра? туындайды.
Б?л орайда ?аза?станны? жалпы білім беретін мектептеріндегі хиджаб кию м?селесін біз ???ы?ты? ж?не тарихи аспектілерде ?арастырайы?.
Біріншіден, ?аза?стан — зайырлы мемлекет, ал б?л барлы? діни институттарды? зайырлы биліктен б?лінгендігін білдіреді.
?Р «Діни ?ызмет ж?не діни бірлестіктер туралы» За?ыны? 3 бабына с?йкес, діни ?йымдарды? білім ж?йесін санама?анда, республикада?ы мемлекеттік білім беру ж?йесі, зайырлылы? сипатын ал?ан. ?Р «Білім туралы» За?ыны? 3 бабында да білім беру саласында?ы мемлекеттік саясатты? негізгі принциптеріні? бірі зайырлылы? екендігі айтыл?ан.
Стандартты мектеп формасы киім ?лгісіні? ?алыбы ?алыптас?ан жалпы білім беретін зайырлы мектептерге діни сипат?а ие киім ?лгісімен келген баланы елестетіп к?рейік. Б?л балалар арасында діни шиеленіске дейін апаратын, негативті салдарды? туындауына ?келуі м?мкін. Балаларды? ?сіресі бозбалалар арасында?ы ?р т?рлі т?сінбеушіліктерді? о?ай туындап тез ?рбитіні, тіпті ?атыгез ?рекеттерді? де орын алып жататыны б?рімізге м?лім.
?азіргі та?да мемлекетімізді? жалпы білім беретін мектептерінде о?ушыларды ?леуметтік, ?лтты?, діни ж?не бас?а белгілері бойынша б?ліп к?рсетпей, т?ртіпке салып, м?ртебесін ерекшелейтін барлы?ына бірдей мектеп формасы енгізілген.
Осы?ан орай 2010 жылы еліміздегі мектептерде хиджаб кию м?селесіні? БА?-тарда жиі-жиі тал?ылан?аны есімізде. О?ушыларды? ата-аналары міндетті мектеп киім ?лгісін кию т?ртібі туралы ?аулыны? ?абылдануын талап етіп, балаларын мектепке жібермеген кездері де болды. Ал ?аза?станда орта білім алу еліміздегі азаматтарды? конституциялы? міндеті болып табылады.
Ата-аналарды? м?ндай шешімдері ???ы??а ?айшы екендігін айтпай кетуге болмайды, ?йткені Дін туралы За?ны? 3 бабында ешкiмнi? де ?з дiни нанымдарын себеп ?ылып ?Р Конституциясы мен за?дарында к?рсетілген мiндеттерiн ат?арудан бас тарту?а ???ы?ы жо? екендігі к?рсетілген.
Аталмыш жылдары мемлекеттегі кейбір мектептерде ата-аналар мектеп басшылы?ын балаларды? діни сенімін кемсітуде деп айыпта?ан кездері бол?ан. Б?л жа?дай м??алімдерді? о?ушылардан мектепке бірдей арнайы киім ?лгісімен келуін талап еткеннен со? басталды.
Б?л жерде «дискриминация» ??ымын ашып ал?анымыз ж?н. Б?л — біреуді? ???ы?ын екінші бас?а тараптар тарапынан ?ысым жасал?анын білдіретін жалпы???ы?ты? термин. Б?л ???ы?ты те? ж?зеге асыру?а тос?ауыл ?оятын ?андай да бір айырма осы ?стынды жо??а шы?ару болып табылады.
??ымны? ?зектілігі, білім саласында?ы ?йымдарда бірі??ай киім ?лгісіні?, діни себептермен дискриминациялау болып табылмайды, ?йткені аталмыш талап діни сеніміне ?арамастан барлы? о?ушылар?а бірдей ?ойыл?ан.
Б?л м?селені? тол?андырмай ?оймайтын екінші жа?ы хиджаб киюді? тарихи аспектісі болып табылады.
Хиджаб ?аза?ты? д?ст?рлі киімі болып саналмайды. Б?л — арабтарды? ?мір с?ріп жат?ан жеріні? таби?ат шарттарына байланысты м?дениеті мен д?ст?ріне негізделген, араб киімі.
Б?рімізге белгілі, ?аза? хал?ыны? тере? ?рі бай д?ст?рі мен тарихы бар. ?аза?тар ?р?ашан да ?з ?ыздарыны? ???ы?тарына шектеу ?оймай, еркін ?сірген. Бозбалалармен бірге олар ?лтты? ойындар?а ?атысып, музыкалы? аспаптарда ойна?ан, ат?а мінген ж?не т.б.
?аза? ?ыздарыны? бас киімі, киімдеріні? бір б?лшегі ?ана болмай, отбасылы? жа?дайын да к?рсеткен.
Мысалы, белгілі бір жас?а келгенге дейін жас ?ыздар «та?ия», я?ни ?лтты? на?ыштармен ?шекейленген бас киімдер, сонымен ?атар «б?рік» ж?ннен жасал?ан ??рсама киген. Келіндер болса, ??с ?анаттарымен ?шекейленген бас киім «с?укеле» киген. «С?укеле» бойжеткенні? жасауында т?рмыс?а шы?ардан б?рын жасалатын міндетті зат болып табылады. Келін с?укелені некелескен к?нінен бастап киіп ж?ретін бол?ан.
Бала ту?аннан кейін ?йелдер «кимешек» киген. Б?л ?йелдерді? ?мір со?ына дейін киетін бас киімі бол?ан.
К?нделікті ?мірде ?аза? ?ыздары еш?ашан бетін жабатын киім киген емес. Ол д?уірде ?аза? ?о?амында «Хиджаб» ??ымы бол?ан емес.
Елбасымыз Н?рс?лтан Назарбаев, 2011 жылы іс сапармен ежелгі Т?ркістан ?аласына бар?ынында б?л м?селе жайында ?з к?з?арасын айт?ан болатын. ?з с?зінде ол: «Мен ?р?ашан орамал мен паранжа?а ?арсымын. Бізді? ?йелдеріміз еш?ашан б?ларды киіп бетін б?ркемеген… Бізге жабыс?ан діннен шынайы дінні? айырмашылы?ын ажыратып ал?анымыз ж?н», — деді.
Хиджабты? м?сылман ?ыздарыны? міндетті элементі ж?не иманны? к?рсеткіші емес екендігін айтып ?ткеніміз ж?н. Е? бастысы иман ж?ректе болуы керек, бетпен шашты ?арамен жабу ?аза? ?йелдеріні? таби?атына жат.
?аза? м?сылмандарыны? ?стан?ан діні болып табылатын, исламны? ханафи мазхабы — аталарымызды? діні, ислам м?зхабтарыны? арасында?ы е? ?алыптысы болып саналады, сонды?тан ?аза? хал?ыны? ?ыздарына сырт?ы д?ниеден бетін жабуы міндетті емес.
Жар?ымбеков Жандос,
?Р Дін істері агенттігі
М?дениеттер мен діндерді? халы?аралы?
орталы?ыны? б?лім басты?ы
Abai.kz
