Баспана іздеп басы ?ат?ан ?аза?ты?, ?сіресе жас ?аза?тарды? саны жылдан жыл?а артып келеді. Бейресми деректерге ж?гінсек, оларды? саны жарты миллионны? ?стіне бір-а? секіріпті. Баспана м?селесіне мемлекетті? басы ?атпай ж?р дей алмаймыз, ?рине. ?рт?рлі ба?дарламалар жасалып, ?кіметіміз, Парламентіміз барлы?ы жабылып, елдегі осы бір т?йткілді? т?гін ?айыруды? амал-?рекетін жасап-а? жатыр. М?селені? к?рделі екенін жа?сы білетін Елбасыны? ?зі де биыл?ы жолдауында ?кіметке халы?ты ?олжетімді ба?ада?ы арзан ?йлермен ?амтуды? жобасын жасауды, жоба дайын бол?ан со? тез арада осы ма?сатта?ы ж?мыстарды бастауды тапсыр?ан болатын. Тапсырма дереу орындалып, «?олжетімді баспана – 2020» ба?дарламасы д?ниеге келді.
Біз б?л ма?алада ?олжетімді баспана?а ?алай ?ол жеткізуге болатыны, жалпы арзан ?рі жа?а баспаналы болуды? жолы ?айсы, б?л ?зі м?мкін бе деген сауалдар?а ?зімізше зерттеу жасап, жауап бергіміз келді. Сонымен п?терден п?терге к?шіп ж?рген орташа табысты ?аза?станды?тарды? ??ны арзан баспана?а иелік етуі м?мкін бе?
Мамандарды? айтуынша, «?олжетімді баспана – 2020» ба?дарламасы елдегі баспана м?селесімен басы ?атып ж?ргендер ?шін таптырмас жа?алы??а айналатын т?рі бар. Ба?дарламаны? аты айтып т?р?андай, б?рын «арман бол?ан» баспана енді «?олжетімді» болма?. Аталмыш ба?дарлама бойынша ?азіргі уа?ытта Астана мен Шымкент ?алаларына арнал?ан 2 пилотты? жоба жасал?ан. Ол бойынша 2012 жылы – 91 мы? шаршы метр, 2013 жылы – 55 мы? шаршы метр т?р?ын ?й пайдалану?а беріледі. Жалпы ал?анда, ба?дарлама бойынша республикада 2013 жылы – 200 мы? шаршы метр, 2014 жылы – 300 мы? шаршы метр, ал 2015 жылдан бастап 2020 жыл?а дейін жыл сайын 500 мы? шаршы метр т?р?ын ?й бой к?термек. ??рылыс ж?мыстары негізінен Астана ?аласы мен А?мола облысында, Алматы ?аласы мен Алматы облысында ж?не Шымкент пен А?т?бе ?алаларында ж?ргізілуде. Салынатын п?терлер жайлылы?ы жа?ынан 3 класты санат?а жат?ызылады.
Ба?дарлама бойынша салынатын ?йлерді? ?зіндік ??нына келер болса?, 1 шаршы метрге айма?тарда – 120 мы? те?ге, Астана мен Алматыда – 150 мы? те?геден аспайды. «Сам?ры?-?азынаны?» белгілеген т?ртібіне с?йкес баспана?а иелік еткісі келгендер жыл сайын ?й ба?асыны? 10 пайыздан аспайтын м?лшерін т?леп отыруы тиіс. Есептеп к?рсек. Егер сіз 90 шаршы метрлік 3 б?лмелі п?терге ?тініш берсе?із, онда он жыл бойына айына 90 мы? те?геден т?леп отырасыз. Егер 50 шаршы метрлік 2 б?лмелі п?тер ал?ы?ыз келсе, он жыл?а ша??анда ай сайын 50 мы? те?геден т?седі. Б?л т?р?ын ?йге мемлекетті? ?ойып отыр?ан ба?асы. Егер п?терлер банк ар?ылы р?сімделсе, б??ан та?ы да пайызды? ?стемелер ?осылады деген с?з. Б??ан шама?ыз жете ме, жо? па, ол жа?ын ?зі?із есептейсіз.
Б?гіндері Шымкентте ?йді? кезегінде т?р?андарды? саны 7 мы? отбасыдан асып жы?ылады екен. ?р ?йде кем дегенде 5 адам бар деп есептер болса?, баспанасыздарды? саны 30-40 мы? адамды ??райды деген с?з. «?олжетімді баспана – 2020» ба?дарламасы аясында екі кезе?мен салынатын «Ша?ыра?» т?р?ын ?й кешені секілді к?п?абатты ?йлерді? саны Шымкентте болаша?та 73-ті ??рама?. Ал енді ба?асына келер болса?, ?арапайым халы?ты? ?олына аса жетімді деп айта ?ою ?иын. «Сам?ры?-?азына» жылжымайтын м?лік ?оры А? бас?арма басты?ыны? орынбасары Н?рлан Н?р?алиев «п?терді? ?р шаршы метрін сатып алу ??ны 144 мы? те?ге. Аталмыш ба?дарлама ар?ылы 15 жыл?а келісімге отырып, жал?а алып, сатып алатын болса, бір-екі б?лмелі п?тер ?шін айына 50-70 мы? те?гені? т??ірегінде а?ша салып т?ру?а болады», – дейді. ?олжетімді п?терімізді? ??ны осындай болып т?р.
М?ны естігендерді? онша ?уана ?оймасы белгілі. Себебі Шымкент елдегі е? табысы аз ?алаларды? бірі. М?нда?ы орташа жала?ыны? м?лшері ?лі сол б?з-бая?ы 30-40 мы? те?гені? т??ірегінде ?алып ?ой?ан. М?ндай жала?ымен п?терді? ?арызын т?лемек т?гілі отбасын асырауды? ?зі м?? емес пе? Да?дарысты? кесірінен б?гіндері о?т?стік ??ірде кеше ?ана ашыл?ан ?ндіріс, сауда, бас?а да ж?мыс орындары ізін ала ?айтадан жабылып жатыр. Ж?мыссызды? ?ршіп т?р?ан т?ста ?р шаршы метрі ?шін ?ома?ты ?арыз т?леуге екіні? біріні? шамасы жете ?оюы не?айбыл. ?сіресе кеше ж?мыс?а т?рып, кеше жан?ялы бол?ан жас отбасылар ?шін ?иынны? ?иыны. ?зірге ?олжетімді п?терден ?міті барлар лек-легімен ?тініш-арыздарын жазып, баспаналы болуды? ?арбаласында ж?р. Басыбайлы ?йі жо?, п?терден п?терге к?шіп ж?рген ?андастарымызды? арманы орындалса екен дегеннен ?зге тілеріміз жо?.
Ба?дарлама?а ?айта ойысса?, 2015 жыл?а ?арай «Т?р?ын ?й ??рылыс жина? банкі» А? желісі бойынша т?р?ын ?й ??рылысыны? ау?ымын 530 мы? шаршы метрге немесе жыл сайын 6,5 мы?нан астам п?терге жеткізу жоспарлануда. Оны? ішінде 3 мы? п?тер немесе 200 мы? шаршы метрі жас отбасылар?а арнал?ан. Ба?дарламаны? е? тиімді ба?ыттарыны? бірі ?аза?станды? ипотекалы? компания желісі ар?ылы жал?а берілетін т?р?ын ?йлерді? ??рылысын дамыту болып отыр?ан?а ??сайды. Б?л ба?ыт бойынша жылына 530 мы? шаршы метрге дейін баспана салу жоспарланыпты.
Келесі ба?ыт – баспана кезегінде т?р?андар?а арнал?ан жал?а берілетін т?р?ын ?йлер ??рылысы. 2014 жылдан бастап жыл сайын 275 мы? шаршы метр баспана немесе 4500 п?тер салу жоспарлануда, ?азір б?л к?рсеткіш 2-2,5 мы? п?терді ??райды. Республикалы? бюджет ?аражаты есебінен жергілікті ат?арушы органдар ?лы Отан со?ысыны? ардагерлері мен м?гедектері ?шін, ?леуметтік аз ?амтыл?ан халы?ты? 11 санаты ?шін, мемлекеттік ?ызметкерлер, бюджеттік ?йым ?ызметкерлері, ?скери ?ызметкерлер, т?рып жат?ан ?йлері апатты деп табыл?ан азаматтар ?шін баспана салуды ?йымдастыратын болады. Сонымен ?атар, аума?ы 35 шаршы метр бір б?лмелі п?терлерден бастап, аума?ы 73 шаршы метр 4 б?лмелі п?терлерге дейін тек 4-ші санатта?ы т?р?ын ?йлер салынатын болады. Бір шаршы метрді? ??ны 80 мы? те?ге. Б?л ба?ытты? ?леуметтік ма?ызын ескере отырып, а?ымда?ы жылы бюджетті на?тылау кезінде оны ?аржыландыру м?лшері 10 млрд. те?геден 20 млрд. те?геге дейін, екі есеге к?бейтілді.
«?олжетімді баспана-2020» ба?дарламасын ж?зеге асыру н?тижесінде 2013 жылдан бастап 2020 жыл?а дейінгі кезе?де 63 млн. шаршы метр аума?ты алатын жа?а баспана пайдалану?а беріліп, 35 млн. шаршы метр аума?та?ы екінші кезекті т?р?ын ?йлер жа?артылады, 1 млн.-?а жуы? отбасы баспана жа?дайларын жа?сартып, отанды? ?ндірісшілерді? ішкі рынокта ??рылыс материалдарын шы?ару ?лесі 65 пайыздан 90 пайыз?а жетеді деп болжануда.
МАМАНДАР НЕ ДЕЙДІ?
?уанды? Бишімбаев, «Сам?ры?-?азына» ?лтты? ?л-ау?ат ?оры» А? бас?арма т?ра?асыны? орынбасары:
«1 шаршы метрге бізді? санауымыз бойынша 1 мы? те?ге к?лемінде т?лейді, сонды?тан жал?а ал?анда ай сайын ?йді? 50 шаршы метрі ?шін 50 мы? те?ге т?лейтін болады. Біра? 15 жыл ішінде соны т?леп, ?йді сатып алатын болады».
Серік Нокин, ?Р ??рылыс ж?не т?р?ын ?й-коммуналды? шаруашылы? агенттігіні? т?ра?асы:
«Жас отбасыны? айлы? жала?ысы 70 мы?нан т?мен болмауы керек, екі кісіні?. Жал?а беріледі 8 жарым жыл?а. Жина? банкте ?з есепшотын ашып, со?ан 8,5 жыл а?шасын жинайды. Жинап бол?асын оны? ?йді сатып алу?а ???ы бар. М?мкіндігі жо? отбасылар 4 пайызбен 15 жыл?а несие ала алады».
Г?лнар ?ШІРБАЕВА,
Шымкент ?алалы? т?р?ын-?й секторыны? ме?герушісі:
«Т?р?ын ?й ??ныны? 50 пайызын 8,5 жыл ішінде жина?тау процесі ар?ылы жиып, ?ал?ан соманы 4 пайызбен 15 жыл ішінде б?ліп т?леуге болады. Осы ретте, п?терлерді? жайлылы?ына байланысты оны? ??ны да б?лек екенін айт?ым келеді. М?селен, 3-ші жайлылы?та?ы п?терді? бір шаршы метрі 80 мы? те?ге болса, 4-ші жайлылы?та?ы п?терлер 90 мы? те?геден саудаланатын болады. Айта кететін бір ж?йт, к?пшілік 80 мы? те?ге дегенді ести салысымен м?ны? ?ай жері ?олжетімді деген ой?а кетуі м?мкін. ?ымбат ?ой м?лдем деп. Б?л ба?а ай сайын т?ленетін сома еместігін ескерткім келеді. ?йткені жалпы ??нды есептеп, оны ай?а ша?са?ыз, к??ілге ?онымды ба?а шы?ары аны?. Тек п?терді? к?леміне байланысты».
?йгерім Ба?тыбаева,
«?аза?станны? т?р?ын ?й жина? банкіні?» клиенттерге ?ызмет к?рсету б?ліміні? басты?ы:
«Отбасыны? екі м?шесі де ж?мыс істеуі міндетті емес. Е? т?менгі табыс к?зі 17 439 те?ге биыл?ы жыл?а. Соны? 3 есе к?рсеткіші, сол минималды табысы болып есептелу керек».
О?т?стік ?аза?стан облысы
«turkystan.kz»
