Курстық жұмыс: 40-50 жылдардағы Жапонияның саяси реформалары

Жоспары

 

 

  Кіріспе…………………………………………………………………………………………………….3

  

1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі  Оңтүстік            шығыс Азия  елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты…………………………6

 

   1.1.  Жапонияның  бірінші  дүние  жүзілік  соғыстан  кейінгі       эканомикалық  жағыдайы……………………………………………………………………….6

 

   1.2. Жапонияның  Азия  елдеріне  қатысты   агрессиялық     

шабуылдары……………………………………………………………………………………………..7

 

2.       Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы    Жапонияның сыртқы саясаты………………………………………………………………15

 

  2.1.  Жапония,  Германия,  Италия  арасындағы  одақтастық…………..15

 

 2.2Жапонияның  екінші  дүние  жүзілік  соғыста  жеңіліске    

ұшырауы………………………………………………………………………………………………..19

 

   2.3    40-50 жылдардағы  Жапонияның  саяси  реформалары……………..24

 

  Қорытынды………………………………………………………………………………………..35

 

 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………………………..36

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                           Кіріспе

 

        Курстық  жұмыстың  өзектілігі.    Азия  құрлығының  үштен бір бөлігін алып жатыр;  онда жер шарының  53% өмір сүреді.  Бірақ Азқия тұрғының 90 % Оңтүстік және Оңтүстік шығыс  бөлігінде орналасқан.

        Қытай, Манчижурия,  Индия , Индонезия, Индокитай, Тай, Бирма, Малайя, Ф илипин, Корея елдері 15 млн шаршы  шақырым  жерді алып жатыр, оның 11% құрлық. Ал  бұл елдердің  тұрғынының  саны милиардтан асып жатыр. Бұл дегеніміз жер шарының ХХ ғ. 30-40 жылдардағы  санақпен сәйкес келеді.

       Сондықтан Оңтүстік және Оңтүстік шығыс Азия елдерінде  үлкен жұмыс  күші бар. Бұл жерде сонымен  қатар көптеген  шикі зат рухы : темір рудасы, көмір, мұнай, марганец, хром, вольфрам  алтын, никель және т.б. пайдалы қазбалар табылды. Жер шарының бұл бөлігі каучук,джук, жібек, соялық боб, күріш, пальмалық май шығарудың  манаполиясына шығарылуына аз қалды.

        Қазақыстан  мен  Жапония  халықаралық  аренада   әріптестер  болып  табылады.  1994  жылғы  Елбасымыздың  Жапонияға  сапары  осы  ынтымақтастық  тарихында  елеулі  маңызға  ие  болды.  Оның  барысында   Н.Назарбаев  Күншығыс  елінің императорымен,  Премьер-министірімен,  жапониялық  саяси  және  іскер  топтармен  кездесті.  Сол  кезде  ресми  Токио Қазақстанда  іске  асып  жатқан құрулуларға  қолдауын  білдірген  болатын.[1]

       «Версальдің  бейбітшілігіне  бір жола  соққы  берген,  Еуропа  мен  әлемнің  басқа да өңірлерінің   географиялық   картасын  қайта  жасатқан  Германиядағы  реваншизм  мен  фашизм   болатын.  Бұл  сияқты,  бейбітшілікке  бағыттагған  Версаль  жүйесінің  күйрей   жеңілуі,   сонымен  бірге,  халық  аралық  қатынастарда  «еуроцентризм» рөлінің  бәсеңдеуіне әкеліп, оның  орнын «американцентризм»   басты…

        1945  жылғы  Ялта  біразға  дейін геосаяси  тепе-теңдікті орнықтырып  келіп  еді,  бұл  тепе-теңдік  тұғыры  1991  жылы  шайқалды… »[2]

       Тақырыптын  зерттелу  деңгейі. Сыртқы саясаттағы Жапонияның  позициясын қарастыру, оның  Оңтүстік Азиядағы  негізгі приоритетін көрсету, «Ұлы Шығыс Азия сферасының өзара өркендеу » құрылу мақсатын анықтау, сонымен қатар АҚШ-пен  Жапония арасындағы соғыстың  басталуының себептерін анықтау.

       ХХ ғ. 30 жылдардағы негізгі империалистік державалар  арасындағы қарым қатынас күшінде айқын өзгерістер болады. Германия  Жапния және Италия дүние жүзілік картаға  өзгерістер енгізуді ашық түрде  жариялай бастады. Олар ағылшын- франсуз америкндық державалық топтарға қарсылық  көрсетті. Бұл германдық жапондық және италияндық державалық топтарының  дүние жүзін басқаруға деген өзара күресі  басы еді. Бұл жағдай  екінші дүние жүзі соғысының басталуына әкеп соқты.

     Германия, Жапония және Италия елдерінің жаулап алу жоспары көптеген  елдерге үлкен қауіп төндірді.

Бұл жұмыстың  басты бағыты ретінде мыналар қарастырылады: 1927 жылы 25  шілдедегі «генерал Танака Гаитидің меморандумы», өйткені бұл меморндуында жапония агрессиясының себебі жазылған, мұнда сонымен қатар Маньчужирии, Қытай «Оңтүстік көлдердегі» елдерді жаулап алу  бағыты анық көрсетілген.№ Сонымен қатар халыаралық аренадағы фашистік блоктың бастапқы  құрылыс этапы ретінде 1936-1937 жылдары қабылданған.[3]

«антикоинстерновск пакті» қарастырыладыІ, және де тынық мұхитындағы соғыстың қортындысы ретінде 1945 жылы екінші қыркүйекте қабылданған «Жапонияның капитуляциясы туралы акт».[4]

       1914-1918 жылдардағы дүние  жүзілік соғыстан кейін әлемдегі ең күшті капиталистік державалар: Жапония, АҚШ және Англия  Оңтүстік –шығыс  Азия елдерін басқаруға  өзара күресті.

     Бұл үшбұрыштың ішінде өрши түсті, бұл жағдай тынық мухитында  қарама- қарсы орналасқан жаңа әрі тез дамушы монопалистік капитал елдер Жапониямен АҚШ арасында  ерекше болды.

       Әр түрлі  бөлімдердегі  Жапонияның  саяси  қайта  құрылуын  қарастыру,  онда  жүргізілген  реформаларға  баға  беруге  тырысу,  сонымен  қатар  саяси  билікке және  оның  жапон  қоғамында  орындалуын орындалуын  қарастыру.

      Курстық жұмыстың мақсаты — Жапонияның  милитарияттық  державаға айналуына және  Оңтүстік Шығыс Азия елдеріндегі антивизияцияның  «агрессоры» болуының себебін анықтау.

       ХХ ғасырдың  екінші  жартысындағы  Жапонияның сыртқы  саясатының  дамуын  зерттеу,  бұл  дамудың  негізгі  бөлімдерін  белгілеу,  онда  қарастырылатын  Жапонияның  қайта  құрылымын  бағалау.

        Зерттеужұмысының  деректік  негізі.   Курстық  жұмысты  жазу  барысында   Қазақстан  Республткасының  Ұлттық  кітапханасындағы,  Ғылым  академиясының  Орталық  кітапханасындағы,  Интернет  желісіндегі  Жапонияның  1930-1945  жылдар  аралығындағы  кезеңге  арналған  әдебиеттер,  сол  сияқты  Жапонияның  саясатына  деген шетелдік  және  отандық  ғалымдар  еңбектері  пайдаланылды.

        Курстық  жұмыстың  методологиялық  және  әдістемелік  негізі. Зерттеу  методологиясыобьективтік,  тарихилық  жүйелік  және  ғылыми  таным   принциптеріне  негізделеді,  сондай-ақ  хронологиялық  және хронологиялық   зерттеу  тәсілдері  де  қолданылды.  Сол  секілді  біз  қарастырып  отырған  тарихи  кезеңді  мүмкіншілігінше обьективтік   тұрғыдан  түсіндіруге  бағытталған  әрі  жаңа  тарихи  көзқарас  тұрғысынан  жазылған  еңбектер  басшылыққа  алынады.

        Нақты  деректерді  зерделеу  ғылыми  зерттеуде   талдау  және  жинақтау,  жүйелендіру,  салыстыру  т.б.   жалпыға  белгілі  әдістері  негізінде  жүргізіледі.

 

 

 

 

      Курстық  жұмыстың  сыннан  өтуі.  Курстық  жұмыс  бойынша  болашақ  зерттеулерге  жол  ашар  мақалалар сұлбасы  дайындалуда.   Жұмыс  ғылыми  жетекшінің  нұсқаулары,  жөн  көрсету  негізінде  бірнеше  қайтара  түзетуден  өтті.

       Курстық  жұмыстың  құрылымы  кіріспеден,  үш  тараудан,  қорытынды  мен  пайдаланылған  әдебиеттер  тізімінен  тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        

 

 

1.    Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі  Оңтүстік           

            шығыс Азия  елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты.

1.1.  Жапонияның  бірінші  дүние  жүзілік  соғыстан  кейінгі       эканомикалық  жағыдайы.

     Жапония бірінші дүние жүзілік  соғыс кезінде  жеңген елдердің қатарына жатып алыс шығыс  мухитындағы жеңілген елдерден  үлкен табыс тапты. Көп көп күш жұмсамай  жеткен табыс  басқару элитасына экспансиондық және

самурайлық күшінің  көңіл күйін жақсартты. Токияда жаңа жаулап алуды армандады. Сонымен қатар Жапония алыс шығысты басқарғысы келді.

     ХХ ғасырдың 30 жылдардағы капиталистік өмірде  бұрыңды соңды болмаған экономикалық  кризис империалистік державалардың арасындағы көз қарасты  әлсіретті. АҚШ-та  басталған биржалық жойылу 1929-1933 жылдардағы  эконогмикалық кризис Жапония мен Америка рыноктарының арасындағы тығыз  байланысты, сонымен қатар Жапонияның Экономикасын әлсіретті. Бұл жағдай Жапонияның  басқа  елдермен салыстырғандағы экономикалық әлсіздігі, экономиканың шытынауы, 1923 жылдағы жер сілкініснің  залдарынан және 1926-1927 жылдары қаржы кризисынан сонымен қатар ауыл шаруашылығының қиын жағдайы әлсірете түсірді.

    Жібекке , күрішке және басқа  өнімдерге деген  бағаның түсуі ауыл шаруашылық өнріміне деген сұранысы 40% дейін қысқарттылды. Сонымен қатар көмірге, темірге және  қағазға деген сұраныс қысқарды. Ішкі рыноктың  тарылуы экспорттың тарылуына ғана емес сонымен қатар өнім өндірудің түсіндірілуне де әкеп соқты, бірақ  сонымен қатар тауардың көп көлемді  артық  жиналуына да әкеп соқтырды.

     Экономикалық кризистің қортындысы және ішкі социалдық жағдайдың қиындауы саяси және басқару жүйеге өзгерістер енгізді. Экономикалық қиын кезеңде класстық  күрестің  көтерілуі басқару жүйесіне бұрын- соңды  болмаған қиын жағдай  туғызды. Басқару  жүйесінің ішінде әр түрлі көз- қарастар  көбейе түсті. Кризис  орташа және ұсақ буржуазияның құлдырауына әкеп соқты. Бірнеше жылдарға созылған кризис, аграрлық ауыл шаруашылығына деген сұраныстың түсуі ұсақ және орташа помещиктердің жағдайын қиындата түсірді.

     Жапонияның Қытай экономикасына әрдайым кіре түсуі және Қытай рыногына Америка манополиясына қуылуы, егер Жапония  Қытайды жаулап  алған жағдайда  бұл АҚШ-қа деген қарсылықтың көрсетілуі еді.[5]  

    Жапонияның  агрессорлық шаралары  ағылшын- жапон көз–қарастарын қарама-қайшылыққа алып келді. Британдық империализмге  Жапония сондай күшті бәсекелес болмай  тұрған кезде ол  алыс шығысқа енді. Шығыста Англияның өте күшті экономикалық және әскери аймақтары Гонконг Сингапур және басқалар болды. Қытайда Англяның сауда  және  ірі өндірістік компаниялары жұмыс істеді, бірақ 30 жылдардың басында Жапондық империалистер өздерінің мүмкіндіктерін кеңейте  түсті.  Бүкіл континентте орналасқан әскери күштері Жапонияны  Британ империясына  қарағанда Алыс Шығыста  аса күшті күшке айналдырды.

                    1.2. Жапонияның  Азия  елдеріне  қатысты   агрессиялық     

шабуылдары.

        АҚШ және Англия Жапония агрессиясын  Қытайдан СССР-ге қарсы бағыттауды  көздеді. Бұл туралы 1933 жылы Англиядағы советтік полпред былай деп жазды: Маньчжурии жаулап алушы жапондықтар Жапония мен СССР  арасындағы соғысқа алып келу мүмкін деп  санады ағылшын консерваторлары, ал олардың ойынша бұл дегеніміз «тарихтағы нағыз күтпегенділік» болды.[6]

    Англияның және АҚШ-тың басқару күштерінің үміті негіздерін жоғалтқан жоқ.

    Экономикалық кризис және социалдық  қақтығыстардың өрши түсуінен қорыққан Жапон басқару  күштері бұл жағдайдан шығу  жолдарын іздестірді. Бұл жағдайдан шығу  жолы Танака миморандумы программасынан тез арада орындалуынан көрінді. Жапондық басқыншыларға  солтүстік шығыс Қытай  империалистік  мақсат қана  болған жоқ сонымен қатар Қытай, МХР және СССР-ға қарсы агрессия  көрсетуге ыңғайлы жер еді. Империалистік держваларға арасындағы  өрши түскен қақтығыстар олардың СССР жағына шығуына  ұмтылдырды.

     1931 жылы агресссия жолына түскен Жапондықтар Солтүстік-шығысты  (маньчужурии) жаулап алды. Олар онда жаңа Маньчожу-Го мемлекетін құрды.Қытайдағы жапондықтар агрессорлық жоспарын орындай отырып Совет Алыс Шығысқа және Манғол халық республикасына көз қырын салып отрды. Жапония  бірнеше мірте СССР-дің шапқыншылықтан бас тарту құжатына  қол қоюдан бас тарта отырды. Солтүстік шығыс Қытайды  жаулап алу Танака меморандумы бойынша Жапония ішкі саяси агрессиялық  этаптардың бірі деп қарастырды  1927 жылғы 27 шілдедегі  императорға қарастырылуға   ұсынылған генерал  Танаканың  меморандумы 30-40 жж негізгі  саяси  бағыттарыннын бірі  болды.  Жапония елінің өркендеуі үшін негізінде Меморандумның мақсаты Жапонияны Ямато негізінде дүние жүзілік басшыға айналдыру.

     Бұл меморанда  оңтүстік шығыс  Азия елдері: Маньчужурия, Қытай «Оңтүстік  көлдердегі елдерге», бүткіл Индия Қытай оған жататын аралдар  Батысында Индияға дейін, шығысында  Маршал аралдары, оңтүстік Австралия және Солтүстік Кеңес одағына қарсы  келешектегі Жапон агрессися анық көрсетілген.

    Кеңес одағына Гитлерлік әскердің басып кірудің нәтижесінде Жапон  басқару  лагерінің алдында агрессияның  «оңтүстікке» сонымен қатар Оңтүстік Шығыс Азияға немесе «солтүстік» Кеңес одағына бағытталған  агрессия туралы

сұрақ туындады. Бірақ кеңестік міндеттемелеріне қарамастан Германия алдында Жапония агрессися «оңтүстікке» бағытталды.Советтік Алыс Шығыс елдері Оңтүстік Шығыс елдеріне қарағанда адамзат рессурсы мен және табиғи рессурстарға кедергі болды, атап айтқанда стратегиялық  шикізат (мұнай және темір).

     Танака Гиити  өзінің мимориалында: Дүние жүзін бағындыру үшін оңтүстік шығыс Азия елдерін оның адамзат рессурстары мен  бағындыру қажет, бірақ ол үшін Қытайды бағындыру қажет деп жариялады. Жапондықтар қытайды  бірден жаулап ала алмады сондықтан  соғысты  тоқтатуға тура келді. Оңтүстік шығыс Азия елдерін бағындыру үшін  тағы да бір  теңіз жолы ғана қалды.                                       Қытайда англо американдық  монополистердің  қызығушылығы мен қақтығысқан Жапондық империализм  одан ары Оңтүстік- шығыс Азияға шығуы келешекте Анлия АҚШ және басқа да батыс елдерімен тура қатығысуына келетін еді. Жапониядағы агрессияның өршуіне батыстық державалардың  европада ғана емес, соныме қатар Оңтүстік-шығыс Азия елдеріндегі  жүргізілген саясаты әсер етті. Бірақ  бұл Жапондық басқару жүйесі АҚШ-пен және Англия мен қақтығысудан құтылмайтынынан анық сезінді. Бұл саясатқа және батыс державаларының Кеңес одағына Жапон агрессорларының қарсы бағыттауын сезінген Жапон басқару жүйесі генерал Тонаканың жоспарын жүзеге асыруға дайындала бастады.

    1931жылдың аяғы 1932 жылдың басында Оңтүстік Маньчжуриядағы Цзиньчжоу ауданын оккупациалық территорияға және  сонымен қатар Чан Кай –ши Маьчужурияның қоршалғанын мойындату үшін Жапон әскери күші 1932 жылы қаңтарда  Шанхайға басып кірді. Шанхайдағы Интервенция Чапэй жұмыс аймағын бомбылау мен  бейбіт өмір сүретін тұрғындарды талқандау, мәдени  байлықтарды жою мен көзге түсті. Бірақ Жапон әскеріне Қытайдың  19-шы армия бөлімі  батырлық көрсетіп бір айдан артық соғысты. Нәтижесінде Жапондықтар әскери қақтығыстарды тоқтату туралы келесі сөздерді жүргізуге мәжбүр болды. 1932 жылы мамыр айында гоминьдандық үкіметпен  келіс сөзге қол қойылды.

    Әскери күшін көбейткен Жапон империализмі одан әрі мықты бола түсті.  Токиода  жапонияның  бүткіл  Азия  Тынық  мұхит  аймағын  басып  алу  жоспары  дайындалып  жатқаны  анық  көрінді. Сол түстік  Қытай  аймақтары күшті қарсылық көрсетпегенен кейін  Жапон  агрессорлары одан әрі жаңа аймақтарды  басып ала түсті. 

     1936 жылы тамыз  айында жапон  үкіметі  бүткіл Шығыс Азия елінде  өзінің басқару  жүйесін орнатқандығын жариялады. Бұл  жоспардың  алдында  жапон  милитаристері  Қытайда  билік  жүргізуге  ұмытылды. Жапония  бірінші  дүние  жүзілік  соғыс кезінде  жаулап  алған  жерлерінде Манчжоу-Го және Кореяда  өзінін  әскери күшін жақсартуды армандады.  Топтық  күрестің  күшейуі   Жапон империялизмінің  ішіндегі  қарама  қайшы көз  қарастарға әкеп соқты.  Әскери режимнің орнатылуы,  әскери  уақыттың  заңы Жапония басқарушы  топтарына  керек  болды,  сондықтан олар елдің демократиялық  күшін  ұстап отырумен  қатар сондай-ақ  әскери күшін, теңіз-әскери  құрылысын және  армия  санынын көбейтуді  көздеді.  1936 жылдың  жазындағы үкімет  басшыларының  құпия  кеңес  отырысында каллониялық кеңейту  бағытының агрессиялық  жоспарын қолдануын  қарастырды, ол жоспар   Жапонияның  Шығыс  Азия  елдеріндегі  рөлін  жақсартатын  еді. Сонымен қатар ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары  анықталды, оның  негізгі  мақсаты Қытайды  жапонияның мемлекетіне және антисоветтік  плацдарымға  айналдыру  еді.  Қытайды  және  Оңтүстік-шығыс Азия  елдерін  жаулап  алу  жоспарын білгеннен  кейін Англия және  АҚШ елдері күшн біріктіріп  жапон  экспансиясын қарсы  тұруды  көздеді. Жапония АҚШ, Англия, Кеңес  Одағына  қарсы  күш  біріктіріп  жұмыс  істейтін  стратегиялық  одақтас  іздеді. Қытаймен  соғысқа  дайындала  отырып және Кеңес Одағымен  жағыдайды  қиындаттқан Хитора үкіметі фашистік  Германиямен  жақындасуды  ойластырды. Кеңес  Одағына  және Қытайдағы  ұлттық  босату  қозғалысына  қарсы 1936 жылы қараша  айының  соңында  антикоминтирновскі  пактіне  қол  қойылды. 

   Фашистік  рейх жапония  қарым  қатынасты  күшейтуге  үлкен  көңіл  бөлді, өйткені  ол Кеңес  Одағына  және  батыс  державаларына  қарсы  соғыста ірі одақтастын  бірі бола алатын  еді. 1935 жылдан бастап  Германияның  ұсынысымен герман-жапон  келіс  сөздері  басталды.    Жапония  Алыс  Шығыста  және Азияның  басқа  аймақтарында  кең  экспанцияны  қолдануды  ойластырды,  сонымен  қатар  одақтас  іздестірді. Кеңес  Одағындағы  Жапонияның  әскери  атташесі  Касахара әскери министірге  жолдауында  былай деді: Кеңес  Одағына  қарсы  соғысқа  батыс  елдерді  және  бассқа  елдерді  шақыру керек.  Кеңес Одағына  деген  өшпенділік  Германияда да,  Жапонияда да бірдей  болды.  1936 жылы 12 қаңтарда   Германидағы  советтік  полпред былай  деп  хабарлады:  «Жапония мен Германия Совет Одағына қарсы келіс сөзбен  немесе  келіс сөзсіз ақ  бірге  жұмыс  істейтін  болады.»[7]

    Бізге деген  қарым қатынаста  Германия  мен Жапония бір-бірімен  шеңбер  байланыста.

    Германия мен Жапония  үкіметі  ашық  әскери  одақтас болуға  батыс державаларынан  қорықты.  Герман-жапон  келіс сөзінің  нағыз  мақсатын  жасыру  үшін гитлерліктер оны  «антикоминтерновск пактісі» деп  атауды ұсынды. 

   Германия және Жапонияның  саяси  полициялары камунистік идеяның таралуына қарсы өзара келісімге келді. Бұл ашық түрде жарияланды.

    Сонымен қатар осы уақыта  Германия мен Жапония арасында құпия келісімге қол қойылды. Егер онда пактіге қатысушы екі елдердің біреуіне  кеңес одағынан қауіп төнген жағдайда, олар ортақ қорғаныс күшін тез арада шешім қабылдау керек.І

   1936 жылы 2 желтоқсанда  екі жақты  Жапон  және  Италя келісіміне қол қойылды. Сөйтіп үш агрессиялық державалық блок құрды. 1937 жылы 6 Қарашада Италия  антикоминтерновск фактісіне  қосылды.

      Блокқа қатысушылар өзінің мақсатын коминтермен күрес деп жариялады. Бірақ герман-жапон-италяндық блок кеңес одағына  ғана қарсы болып қойған жоқ, сонымен қатар Англия, Франция және АҚШ-қа қарсы болды. Комунизммен бірге күрес атымен пактің қатысушылары  әлемнен тыс  өзінің манаполиялық пайдасына дүние жүзілік пайдасына дайындалды.

       «Интернационалдық» комунистік жұлмалы қызметті  және оған қарсы өздерінің бірігуін пактінің қатысушылары  келіс сөздің үш бабында  мойындады. Пактінің қатысушылары интернационалды комунистік қызмет жайында бір – біріне хабарлап тұратындығы  міндеттелді.

       Жақтаушылар  басқа кез-келген мемлекеттің  ішкі қауіпсіздігіне  коментернаның  жұмысынан қауіп төнген жағдайда  осы келісім бойынша шара  қолданып және оған қосылуды  ұсынды. Жүзеге асырылып жатқан заңдармен бірге келіс сөзге келген елдер  елде немесе шет елде коментарлық немесе жұлмалы жұмыстың қызметшілеріне қарсы қатаң жаза қолдану міндеттелді.  Антикоминтернавск  пактісінің үш бабына  және қосымша пратаколға құпия қағаз қосылды, онда жақтаушылар келіскен елдерге және бүкіл әлемдегі бебітшілікке  кеңес одағынан  төнетін қауіпті мойындады. Егер жақтаушылардың біреуіне кеңес одағынан қауіп төнген жағдайда пактіге қатысушылар кеңес одағының жағдайын  жеңілдететін анық  келісімге келетін кеңес одағы мен өзара келісімге келмеу керек.Антикоминтерновск пактісі  жапон және неміс тілінде жазылды, сонымен қатар екі көшірме де  бірдей күшке ие болды. 5 жылдық  келісім шарт  қол қойылған күннен бастап  өз күшіне енді.[8]

     Келісім шарттың антисоветтік мінезі батыс елдеріне жапонияның кеңес одағына өзінің агрессиялық шапқыншылығын бағыттайтындығына сенімділік  берді.  Бірақ келісім бір ғана елге қарсы келісім мағынасынан кеңірек болды.  Антикоминтерновский пактісі «агрессорлық-державалық» коалицияның б құрылуының басты бағыты болды.

 1937 жылы 7 шілдеде  Солтүстік Қытайға Жапон әскери күші басып кіре бастады. Одан кейін әскери шабуыл бүкіл Қытай шекарасына енді. Жапонияның экономикасы Жапонияның әскери қызметіне қойылды, сөйтіп оған көптеген қаражат жұмсалды. Бұл күрделі  қаражат жағдайына себеб болды, сөйтіп 1937-1941 жж экономикалық жағдайы ауыр хәлде болды.

       Әскери-стратегиялық  шикізатқа деген әрдайымдық сұраныс  жапон  саяси үкіметіне импортты түсіруге және экспортты арзан бағаға сатуға  мәжбүр еткізді. Ауыр өнер кәсіптің әсіресе әскери өнеркәсіптің қарқынды  түрде  дамуы ішкі рыноктың жағдайын шығынға ұшытатты, сөйтіп ол экономиканы  информациялады.

         Каноэ Қытаймен соғыс аша отырып елдегі антимлитаристік, антиәскери жағдайдағы күресті күшейтті. Бұны «ұлттық рухтағы мобилизациялық қозғалыс»  деп атады.

       Жапон Қытай соғыс қарсаңында антифашистік позицияны  ұстанған  барлық  ұйымдар  жойылды. 1937 жылы 15  желтоқсанда  полици  кәсіподақ  қызыметкерлері, пргрессия  интелегенция  өкілдерін,   комунистерді  жаппй  тұтқындады. 1938 жылы  наурыз  айында  тұтқындалған  адамдар  саны  он  мыңға  жетті. Соғыста  жұмыс  істеуші  компанияларға, сонымен  қатар  барлық   елдің  күшіне  қолайлы  жағыдай жасау  үшін  үкімет  бірнеше  заң  қабылдады.  Соның  ішінде «әскери  өнер  кәсіпті  мобилизациялау»,  «елді  ортақ мобилизациялау»,  инвиститция  туралы  заң. Бұл  заңның  мағынасы  әскери  өнер  кәсіпті  жан  жақты  дамытуға  қолайлы  жағыдай  туғызу  және  шикі  затты,  темірді, болат  және  түрлі  түсті  металлдарды  шектеулі  түрде  қолдану  туралы  арнайы  заң  қабылданды.    

     Қытай  жеріне  жапон  империалистерінің  басып  кіруі, батыс  держава  елдерінің Алыс шығыс  елдеріндегі қызығушылығына  жапон  агрессиясынан  қауіп  төнгенімен олардан  қандайда  бір  күшті қарсылық  көрсетілген  жоқ.  Жапон  агрессиясын  Кеңес  одағына  қарсы бағыттап  және  Жапония мен Қытай  пайдасына  келіс  сөзге  келуді  көздеген АҚШпен Англия «араласпау»  позициясын  ұстанды. 1937 жылы  қараша  айында  болған  Брюсель  конференциясында  Қытайға  көмек  беру  және  жапонияға  қарсы эеаномикалық  санкция  қолдану туралы Кеңес  Одағының  ұсынған  ұсынысы АҚШ, Англия және  қатысушы  басқа  елдерден  қолдау  тапқан  жоқ.

     1938 жылы  мамыр-маусым  айларында жапон  дипломатиясы Маньчжоу-Го   аймағымен  шектесіп  жатқан Кеңес  Одағының Примория  аймағындағы  шешілмеген  шекара туралы шулы  пропогандалық  комиссия  құрылды.

     Шілде  айының  аяғында үкіметт  жоспарын  алдын  ала  орындай  отырып  Жапон  әскері  Кеңес  Одағының  шекарасындағы Хасан  көлінің  аймағына  басып  кірді.  Бірақ  тамыз  айында  Кеңес  Одағының  әскері қарсыластарын  толық  талқанда  өз  территориясын толық  тазалады. 

      Қытайда  жапон  әскерлері  қызу  әскери операция  жүргізіп  жатқан  кезде Чемберлен  үкіметі  бұрын  Англия  Қол  астында  болған  окуппироваланған  Қытай  территориясындағы  кеден  орталықтарын  Жапонияға  берді.  Қытайдағы  жапон  әскерлерінің  күшейуінен   зардап  шегіп   ортырғанымен   Англия  агрессорды  қаржыландырып  отырды,  сонымен  қатар  ол оған солтүстік  Қытайдан көмір  шығаруға  Жапониядан  Қытайға  және  керісінше  Қытайдан  жапонияға  әскери  тауарды  тасуға  сауда  флотымен  әрдайым  көмек  көрсетіп  отырды. 

      Жапонияға  әрдайымды  көмек  оған  күшті  мағына  берді.  Америка  экспортының  жалпы  суммасының  жартысын  Жапонияның  стратегиялық  заттарына  (мұнай,  жанармай,  металл  және т.б.)  жұмсады.  Американдық  банктер  жапон монополистеріне  үлкен  көлемде  несие  беріп  отырды (1938 жылдың  өзінде  бірнеше  компанияларға 125  млн. Доллорға  несие  берді).

     Англия  және  Америка жағынан  көрсеткен  көмек Жапон  әскерлеріне  оң түстік  Қытайға  басып  кіруін  тездетті.  1938 жылы  қазан  айында жапон  әскерлері  Кантон және  Хонькауді  жаулап  алды.

   1938 жылы  3  қарашада Каноэ  үкіметі «Шығыс  Азия  елдеріндегі  жаңа

тәртіп» туралы  деклорация  қабылданғанын  жариялады. 

  1939 жылы манғол және совет одағының Ханкил-Гол өзенінің аймағына  жапон әскерінің  басып кіруі  Ұзақ әскери  қақтығысқа  әкеп соқты. Бірақ 1939 жылы 21-28 тамызда  осында  орныққа жапон әскерлері қырғынға ұшырады. 1939 жылы шілде айының ортасында жапон өкілі ұлттық шет ел істер министріне  сол түстік Сахалиндегі концепция туралы сұрақты шешуге және оның жауабын шілденің 18-нен қалдырмайжібермеуін талап етті, соның салдарынан совет-жапон  арасында дипломатиялық инцидент болады. Келесі күні, яғни 17 шілдеде өз ногтасын,ультиматум болғандықтан оны қараусыз қатарылатндығы туралы хабарлама алды.

  Сонымен қатар 1938 жыл аяғынан  бастап Жапония Англия және АҚШ  елдерімен қолайсыз қарым қатынаста болды. Бұған себеп болған Ұлы державалар Кеңес одағына агрессорларды қарсы бағытта  «агрессорды басу» саясатын ұстану болды. Гитлерліктерге  Чехославакияны берген 1938 жылы 29 қыркүйекте  Чемберлен мен Даладье Гитлермен  Мюнхен келіс сөзіміне қол қоюы эвропалық және  Алысшығыстық агрессорларды қанаттандырды.

    Англия АҚШ және Франция  елдерінің қызығушылықтарына қауіп төндірмеу үшін жапон агрессорлары Мюнхенға дейін Оңтүстіктен шығуға қорықты. Бірақ басушылар араласпау жолына түскеніне жапондықтар көз жеткізгеннен кейін 1938 жылы қазан айында  Контонға Линтин, Пронтас, Хопао аралдарын окупациялауға бет  бұрды. Қытайдағы американдық құқықтың бұзылғаны туралы  АҚШ үкіметінің  баяу қарсылығына  тТокио жауап қайтарғанда жоқ еді.Хиранума үкімет басына  келгеннен кейін 1939 жыл ақпан айының бірінші  жартысында  Жапон әскерлер  АҚШ, Франция  және Англия  елдерінің бірнеше  мәрте қарсылық  көрсетілген  окупацияға  қарсы Хайнань аралына келіп түсті.  1939 жылы наурыз  аяғының аяғында Сингапурға голандық Индияға, Филипинге  қауіпті жақын жерде , Оңтүстік  Қытай көлінің орталығында  орналасқан Спартли аралдарына жапондықтар келіп қоныстандырылды.

     Хайнань және Спартли  аралдарын  басып алудың  жаубы ретінде  американдық флоттық  Атлант мұхитына  тынық мұхитына ауысуы болды.

    АҚШ-тың Англия жағында  болуына қарамастан  Жапония екі державаға  екі мүмкіндіктің  біреуін қабылдауды ұсынды, ол қытайды  жапониянікі деп мойындау және соғыс.[9]

    1939 жылы 23 тамызда  совет-герман арасындағы  шапқыншылығы туралы  пактіге  қол қойылды. Бұл пактінің  қабылдауы  Жапония Германия  бірігіп Совет одағына  қарсы  соғысты  Ашу туралы ойына соққы берді.

     1940 жылы шілде айында  Каноэ үкіметінің  үкімет басына  келуі елдің  ішкі саяси  жағдайының Милитаризациясын күшейтті. 1940 жылы шілде және тамыз айларында Сэйюкай және Минсэйто буржиазиялық  партиялары «өз өздерін жіберді». Оның орнына «Билікке ассоцациялық көмек» туралы монархиялық ұйым құрылды. Ассоцацияның бұндай құрылуы Каноэ үкіметінің «жаңа саяси структураны» ұйымдық безендіру  туралы жарлығы еді.

    Сонымен қатар «жаңа экономикалық структура» декларацмясынды, онда ол бойынша  жапон экономикасы толығымен мемлекеттік  монополистік капитализмге  бағындатып болады делінді. Тынық мұхитындағы жаңа  империалистік соғысқа дайындық  жүріп жатты. Соғысты жорамалдаумен 1940 жылы құрылған тоталды соғыс институты айналысты. 1942 жылы бұнд Жапонияның қол астында  «Ұлы шығыс- азаматтық өзара өркендеу сферасының» жоспары құрылды.

   Бұл Қытай , Индонезия, Индокитай, Майланд, Малая, бирме- Филипиндегі және  басқа Оңтүстік Шығыс азия  елдеріндегі  монополиялық саяси және экономикалық басқыншылыққа  шақыру еді.І

    Каноэ үкіметі әскери диктатураны орнату  бағытын  ұстана  отырып 1940 жылы 27 қыркүйекте  Токияда Германия және Италиямен үштік пактіге  қол қойды. Пактда «Ұлы Шығыс – азия аймағында Жапония жаңа тәртіп орнатуын  қол астына  алғандығы» туралы  мойындалды. Сонымен қатар Жапони Европада, Германия және италиядан кейін  дәл сондай  құқықтарды мойындады. Сөйтіп бұл құжат әлемді басып  алып оны өзгертеміз деген  үш агрессиялық     мемлекеттердің  ойы  болды.

       Жапон әскерін кеңейту саясаты және  Жапония  АҚШ-тың әрдайым көрсетіп отырған Солтүстікте агрессия жүзеге  асыруға  итермелеп опыратын АҚШ-тың көмегі Америка-Жапония арасындағы қарым-қатынасты жеңілдеткен жоқ. 1940 жыл аяғында  Каноэ кабинеті «екі ел арасындағы  қарым-қатынасты қалыпқа келтіру» туралы келіс сөздерге  келе бастады. Жапония бұл  келіс сөздерде  Солтүстік және ішкі Монғолиядағы  өз әскерін қамтамассыз  ету мақсатқа қол жеткізді. Бірақ Жапон келіс сөздер арқылы Индоқытай және Шығыс Азия  елдеріндегі  базалар мен ресурстарды иелене бастады. Он ай келіс сөздер  ішінде Жапония командасы АҚШ және Англия әскери базаларына  қарсы үлкен масштабты операцияға дайындалып жатты.

   Совет-герман келіс сөзінің қортындысы Жапон үкіметінің алдына кеңес одағымен  маневрге келуге  қажеттендірді. 1941 жылы ақпан айында жапония мен Кеңес одағы арасында нейтаритет туралы пактіге қол қойды.

  1940 жылы қыркүйек айының соңында Жапон әскері Солтүстік Индоқытай аймағын аккупациялады, ал 1941 жылы Виши үкіметі бұл аймақты Жапонияның толық қол астына  берді. Ендігі кезекте Оңтүстік Индоқытай бөлігі еді, оны басып алу бұл аймақты Жапон плацдарм айналдырудың соңы еді.

    1941 жылы 22 мамырда  Германя Кеңес одағыа  шабуыл жасады. Жапония үшін бұл кеңес одағына қатысты жаңа саясаттың басы еді. Ол 1941 жылы 2 шілдеде жоғарғы мемлекеттк және әскери  қызметкерлердің қатысуымен болып өткен кеңесте анықталды. Кеңес одағы нейтарилитет туралы пактіге  сүйене

отырып  Алыс Шығыстан Батысқа жібереді деген үкіметпен Жапонияның басқару лагері Кеңес одағына қарсы ерекше әскери  шабуыл туралы жоспар

қабылдады. Германияның Кеңес одағына басып кіруі жапон агрессиясын «солтүстікке» немесе «оңтүстікке» жіберу туралы  сұрақ басқару  лагерінде бірнеше қақтығыстарға  алып келді.

     1941 жылы 16 қазанда  кабинет Каноэ жұмыстан  босатылды. Ресми түрде «сыртқы саяси сұрақтарда»  түсініспеушілік деп жарияланды.

     Каноэ кабинетінің құлауы әскери-фашистік шеңберге байланысы бар  генерал Тодзио премьер министр қызметіне тағайындалды. Жаңа премьер  министр тезарадағы соғыстың жақтаушысы  болған  мен үкіметін өзгеруі  жапон-американ  арасындағы  ұзаққа созылған келіссөздерге  ешқандай өзгеріс әкелген жоқ.

   1941 жылы  шілде айының  соңында  Оңтүстік Индоқытайды  Жапонияның  жаулап алуы  Жапон-қытай көз- қарастарының  қарама- қайшы келуіне әкеп соқты. Дегенмен келіс сөздер жалғаса берді.

   Қараша айында Жапон өкілдері АҚШ үкіметіне нұсқауын қарастыруға берді, онда Қытай  және Индоқытайға Жапонияның  монополдық құқығын талап етті. Америка жағы жауап  ретінде Жапония әскерлерін қытай және Индоқытайды алып шығуды талап етті. 7 желтоқсанда Жапон өкілдері АҚШ мемлекеттік хатшысы Хэлуге кеңістік меморандумын ұсынды, онда АҚШ-пен келіссөздер  арқылы келісімге келу Жапония үшін мүмкін еместігі  көрсетіолді. Бірақ бұғанға дейін 1 сағат бұрын жапон әскери-әуе және теңіз-әскери күштері күтпеген жерден тынық мұхитындағы  Гавай аралындағы  Перл- Харбор АҚШ әскри-теңіз күшіне  шабуыл жасады. Екі империалистік елдер: Жапония мен АҚШ арасында  тынық мұхиттағы  билік үін соғыс басталды. АҚШ және Жапония  арасындғы  соғыстың  басталуы  генерал Танака  жоспарының жалғасы еді. Алдағы жаулап алу жоспарының плацдармы ретінде Маньчажурии және Солтүстік Қытайдың барлық байлықтарымен  басып алу жоспардың  негізіне кірді. Атап айтқанда соғыс жүргізудің негізгі  критериясы ретінде шикізтқа және адамзат ресурсына  бай  оңтүстіктегі Суматра,  Ява,  Борнео, Жаңа  Гвинеа аралдары және Оңтүстік Шығыс Азиядағы бүкіл Индоқытай Бирма, Филтипин Малакс аралдары.

    Оңтүстік Шығыс Азияда Жапония мен АҚШ арасындағы қақтығыстарға дейін олар тынықмұхит аралдарында  да бірнеше бірнеше рет қақтығыста  болған еді. Жапония Англияның көмегімен Алыс Шығыстағы бірнеше аралдарды иемденді және Оңтүстік Шығыс Азияда өз билігін кеңейте түсті. Алыс Шығыста  АҚШ-ты Кеңес одағына қарсыластыруға ұмтылған Англия Жапоняға Оңтүстік Шығыс Азиядағы бірнеше стратегиялық орталықтарды иемденуге көмектесті.

    Жапон Экспансия Англия  колониясына қарама –қайшы жаққа ұмтылады деген оймен Англия бұл  саясатты Жапон- совет  арасындағы қақтығысты  күшейтумен бірге, Оңтүстік Шығыс Азиядағы және Қытайдағы американдық басқыншылыққа қарсы Жапонияны көргісі келді.

   Бірақ қорыта келгенде бұндай саясат Англияны Оңтүстік Шығыс Азия елдерінен шығуға алып келді және басқа британдық иеліктерге қауіп төндірді.

     1939 жылы 1 қыркүйекте  басталған Европадағы соғыс Англияның Оңтүстік Шығыс Азиядағы жағдайын Қиындатты. Дегенмен жаңа халықаралық қатынастың тұсында Жапония АҚШ үшін Англиямен компромиске сене алмады,бірақ бұны басқа жағынан қарасақ, Европадағы соғысқа байланысты Англия Оңтүстік Шығыс Азияға күшті әскер- теңіз күші жібере алмайтындығына сенімді бола алатын еді. Сөйтіп Еропадағы соғыстың басталғанынан бастап Жапонияның Оңтүстік Шығыс Азиядағы беделі күшейе түсті. НегізгіЖапония мен АҚШ бір-бірімен бетпе-бет кездесті. Екі ел арасындағы қарама-қарсылықшешілмейтін жағдайға жетті. Сөйтіп АҚШ-тың Жапониямен соғысқа қосылуы, содан кейін Германия мен Италияның қосылуы антифашистік коалициді безендіруді тездетіп және екінші дүниежүзілік соғыстың күшеюіне үлесін қосты.

 

 

2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы                                                     Жапонияның сыртқы саясаты.

           2.1.  Жапония,  Германия,  Италия  арасындағы  одақтастық.

       Әскери қимылдарды басталғанан кейін Жапон үкіметі АҚШ пен Англияға соғыстын басталғанын жариялады.

    8 желтоқсанда императорлық бөлім «Жапон әскері және флоты бүгінгі күннің таңы атысымен тынық мұхиттың батыс бөлігінде АҚШ және Англия күшімен соғысуға дайын» екендігін жариялады.  Голландияға  қарсы  соғысты  жариялау  стратегиялық  оймен  Голландиялық  Индияға  кіргенге  дейінгі  уақытқа  қалдырылды.

    АҚШ конгрессиясы Жапонияның соғыс жариялағаны туралы  шешім  қабылдады.  Сол  күні  ағылшын  үкіметі  «Жапония  және  Англия  арасындағы  соғыс жапон  әскерлері  әскери  қимыл жасағаннан  басталды»  деді.

• желтоқсанның өзінде жапон  үкіметі  ресми түрде  Италия мен Германияға  Жапонияны  АҚШ-қа  қарсы  соғыста  қолдауды және  осы  үш ел  қарсылас сператтық  келісімге  қол  қоймау  туралы  келісімге  келуді  өтінді.  

      Бұл  уақытта  Атлантикада  Германия  мен  АҚШ  жарияланбаған  соғыс  үстінде  болды  және  Гитлер  жапондықтардың  өтініштеріне  келісім  берді.  8  желтоқсанда  Робинтроп  Осимаға  Гитлер  американдық  кемелер  қай  жерде  болмасын  оларға  қарсы  неміс  флоты  шабуыл  жасасын  деген  жарғы  берді  және АҚШ  пен  соғыс  туралы  соғыс  қаралып  жатыр  деп  хабарлады.  11  желтоқсанда   германия  Құрама  Штаттарына  «нейтролитет  бұздыңдар  және Германияға  қарсы  ашық  әскери  шабуылдар  жасап  екі  ел  арасындағы  қарым-қатынасты  соғыс  жағыдайына  жеткіздіңдер»  деп  нота  жіберіп,  АҚШ-қа  қарсы  соғыс  ашты.  Германиядан  кейін  АҚШ-қа  қарсы  соғысты  Италия  жариялады.№

  АҚШ-қа қарсы Германия мен Италия соғыс ашқан күні 1941 жылы 11 желтоқсанда Үштік пакті толықтыратын  державалардың жаңа әскери пактіге

қол қойылды.   Жаңа пакт бойынша Германия Италия және Жапония  олардың өз қол астындағы  барлық күштерімен бірігіп Англия және АҚШ-қа қарсы соғысты  аяғына дейін жүргізетін болады делінді. Олар өзара келісімсіз достық пен татуластықа толық келмеуге міндеттенді. ІІІ баб бойынша «Италия Германия және Жапония  тіпті соғыста жеңіске жеткеннен кейін, олар 1940 жылы  27 қыркүйекте  қабылданған Үштік пакт бойынша әлемде жаңа  тәртіп қалыптастыру үшін тығыз байланыста  болады делінді».І Үш держава фашистік
 «шеңберде » ашық түрде өздерінің әлемді билеу жоспарын жариялады.

     Тынық мұхиттындағы соғыстың басталған сәтінен АҚШ пен Ұлыбритания  жағында Австралия, Жаңа Зеландия, Канада, Оңтүстік Африкалық одақ, Коста-Рика, Никарагуа,Сальвадор, Гондурас, Гаитти, Доминкалық Республика, Куба, Пангама, Гватемала, Голандиялық Индия  болды. Төртжарым жылдық соғыстан «Еркін Франция» ұлттық комитеті, Голандияның, Польшаның, Бельгияның эмигранттық үкіметі соғыс жариялады. Сонымен қатар Жапонияның _ одақтастарымен Венесуэла, Колумбия, Египет, Мексик, Норвегия, Греция

 дипломатиялық қатынасты үзді.[10]

     Тынық мұхиттында соғысты  өршіте отырып, Жапон үкіметі және жоғарғы  басқарушылар «Найзағайлық соққыға»

 Өзінің ресурстарын шектеулі екенін біле отырып, Жапоня көлдің Оңтүстік жағалауындағы елдерін басып алуға және олардың табиғи ресурстарын өз қол астына алуға, сонымен қатар  негізгі стратегиялық бағытты ұстай отырып агрессияны жалғастыратын базаны құруға ұмтылды.

     Сонымен қатар жапондық басқарушылар Тынық мұхиты бассейндеріндегі АҚШ және Ұлыбританияның негізгі әскери базаларына кенеттен шабуыл жасауды жоспарлады, сөйтіп олардың мақсаты қарысыластардың әскери- теңіз флотын және әуә күшін едәуір жойып теңізде және әуеде билік жүргізу және бірінші кезекте Малайя мен Филипинде дисанттық операция жүргізуде  стратегиялық инициативаны өз қолына алу болды. Малаяда десанттық операцияны жүргізу нәтижесінде Жапония  Малак жартылай аралдарының қажетті ресурстарын басып алуды және Голандиялық Индияға шығу жолындағы плацдармды құруды ойластырды. Бастапқы  басқыншылық әскери операциясы 4-5 айда, ал флоттық 6-8 айда  жүзеге асырауға  белгіленді.

   Бұл  мақсаттың жеңісті болуы Жапонияның теңіз камуникациясының жағдайына байланысты болды: әскери шабуылдың басынан бастап американдық флотты едәуір әлсрету қажет еді. Токиода Тынық мұхитындағы АҚШ және Жапонияның күші және мүмкіндігі бірдей екендігін білді, ал 1942 жылдан бастап АҚШ  тынық мұхитындағы өзінің  теңіз флотын және әуе күшін көбейтуді ойластырды, ондай жағдай Жапон күштерінің алдында  келешекте мықтылығын қамтамасыз етеін еді. Жапонияның теңіз-әскери күшінің басқармасы бірінші шайқаста –ақ жеңіске жетуді ұсынды, инициативаны өз қолында ұстап және американдық флоттың күштілігіне жол бермеу. Сол үшін

Гавайлық операция жүргізуге үлкен көңіл бөлінді.

      1946 жылы  қараша  айында  өндірістік  жапон  үкіметі  және  жоғарғы  басқарушылық  стратегиялық  «АҚШ, Англия,  Голландия және Жапония  Қытайға қарсы  соғыстын  аяқталғаны  туралы  жоспар» қабылданды,  онда  былай  делінді: Алыс  Шығыстағы  Англия,  АҚШ  және  Голландияның базаларын  жою6  сөйтіп  Жапонияның  қауіпсіздігін  қамтамассыз  ету.  Қолайлы  жолдарды  қолдана  отырып  Чунсиндік  үкіметті  бағындыруға  ұмытылды; соғысқа  басқа  елдердің  қатысуына  жол  бермеу  және  елдердің  жапонияға  ыңғайлы  позицияны  ұстануға  ұмытылу.

      Тынық  мұхитындағы  соғыстың  бірінші  кезеңі Жапонияның  ірі  жеңісімен  таңылды.  Басқыншылыққа  барлық  флот  күшін  сала  отырып ол  американдық  Перл-Харбор  флотына  ауыр  соққы  жасады,  одан  кейін  ол  өзінің  территориясынан он  есе  үлкен 4,2 млн. кв. км. жері  бар, 200 млн.  адамымен жаулап  алды. Жапондықтар  Малияны және Сингапур, 

       Қытайдың  Юньан  аймағына  басып  кірді.   Онымен  қоса  жапонияның  басқаруымен  бұрыңғы  Қытайдың  оккупацияланған  территориялары  қол  астында  қала  берді.

 

    Голландиялық Индияның  аралдарын,  Бирма,  Филиппин,  Гонконг, Гуам  аралы,  Уейк,  Жаңа  Британия,  Соломондық  аралдардың  үлкен  бөлігін  және  т.б.  жерлерді  жаулап  алды.

   Жапонияның  басқа  жеңістіктері басқа  жетістіктері мен  түсіндіріледі.  Олардың  негізгісі:  кеннеттен  соққы  беру,  инициативаны  қолға  алу,  басып алуға  жеке  әскердің дайын  болуы,  мақсатқа  жету  және  жан-жақты  соғысқа дайындық.

        Бұл  жағыдайда  жапон  дипломатиясының алдына  мынадай  мақсат  қойылды,   ол  экспансияны келешекте  кеңейту  үшін   қолайлы  сыртқы  саяси  жағыдайды қалыптастыру.  Жапония ең  алдымен   Германия  және  Италиямен  қарым-қатынасты  нығайтуға  ұмтылды.  1942 жылы  22  қаңтарда  сыртқы  істер  министрі Того  парламентте  былай  деді: «Германия мен Италия  арсындағы   қарым-қатынас  күнне  күнге  нығая  түсуде  және  жақын  бірлесуі  әскери  істерде,  эканомикада,   дипломатияда  және  т. б.  істерде  көрінуде.  Америка  және  Англия  Жапония,  Германия, Италия  және тағы  басқа  достастық  елдерді  бір  бірімен ажыратуға  ұмтылғанымен,  олардың  бұндай  мақсатқа  жол  бермеу керек.» 

       1942  жылы  18 қаңтарда  Берлинде  Германия,  Италия  және Жапония   арасында  әскери  келісімге  қол  қойылды.  Ондағы  преамбуланың  көрсетілімі  бойынша  бұл  келісім  1940 жылы  11  желтоқсандағы   келісім  бойынша «Үш  державаның  бірлесушілігін   қарсыластың  таяу  уақытта  әскери  күшін  жою  мақсатын  қамтамассыз  ету»  керек  еді. Әскери  келісім   келісімге  қатысушылардың  арасындағы  операция  жүргізілген  аймақтарды  бөлісуді  қарастырды. Жапонияның   аймағына  америка  континентінің  шығысынан  батысына  дейінгі  жағалауды,  сонымен  қатар  американдық  континенттің  өзі,  Австралия,  Жаңа  Зеландия,  Голландиялық  Индия  және  судағы  басқа да көп  деген  аралдар  кірді.  Сонымен  қоса  айтылған  аймақтарға   азияттық  континенттің  шығысқа  қарй  шығыс  алыстығы  және  Кеңес  Одағының  территориясындағы  азия  бөлігінің  барлығы  кірді.

        Германия  және  Италия  аймағына  батысқа  қарай  шығыс  алыстығы  америка  континентінің  шығыс  жағалауына  дейінгі  суды,  осында  орналасқан  аралдар  сонымен  қатар   бүткіл  африкалық  континент,   таяу  және  орталық  Шығыс   және  Европаның  батысқа  қарай  шығыстық  алыстық  кірді.

       Үнді  мұхитындағы  операция  арнайы  келісімге  келгенше   шекарадан  тыс  жерлерде   жүргізуге  мүмкін  деп  қарастырылды. 

       Жапония  Тынық  және  Үнді  мұхиттарындағы  американдық  және  британдық  құрлықтағы,  теңіздегі  және  әуедегі  күшін  жоюға  міндеттенді.  Егер  Атлантикада  америка  және  британ  флоты  концентраттанған   жағыдайда  болса  Жапония  Тынық  және  Үнді  мұхитында   қарсыластардың  теңіз  әскеріне  соққыларды  күшейтуге  міндетті  болды,   Сонымен  қатар  Италия  және  Германия   флотымен  байланыста  болу  үшін  ол  өзінің  теңіз-әскери  күшінің  бір  бөлігін  Атланта  мұхитына  жіберді.     

       Келісім  эканомикалық  соғысты жүргізуде  кең көлемде  ынтымақтастықты  қарастырды,  эканломикалық  және  техникалық  жағыдайларда  әскери  информацияларды  айырбастау.  Үнді  мұхиты  арқылы  теңіз  және  әуе  байланыстарын  қалыптастыру  қарастырылды.                                                                                                            

       Кенеттен  жасалған  шапқыншылықтан  және соғысқа  деген  дайындықтын  нәтижесінде   жапондықтар  жарты  жыл  ішіндегі  соғыста  өздерінің  көптеген  күштерінен  айырылды.

        Достастықтар  Тынық  мұхитындағы  он  түстік  батыс  бөлігіндегі  англо-американдық   күшке  бірлескен  басқарушылық  құрылды.  Бұл  аймақтағы  Австралиялық  және  батыс  британдық  әскери  күштер  американдық  генерал  Макартурдың  оперативтік  қол  астына  көшті.  1942  жылдың  жазында   американдықтар  жеке  маңызды   күштерін  Тынық  мұхитының  он түстік  батыс  бөлігіне  жіберді. 

        Сонымен  қатар Жапонияның  оперативтік  жоспарына  Жапонияның  одақтасы  Европадағы  Германия  өзінің  әсерін  тигізе  берді.  Жапон  топтастықтары  өзднрінің  құрлықтағы  ірі  әскери  және  жартыға  жуық  әскери  әуе  күштерін  Кеңес  Одағына  қарсы  ұстай  отырып,   Алыс  шығыста  Кеңестік  әскерлерге  ауыр  соққы  беру  үшін,  совет-германдық  фронтта  қызыл  әскер  күшінің жеңіліске  ұшырауын   күтті.   Бұл  жапондық  күштер  және  көп  көлемдегі   артық  қару-жарақтардың   қорда  болуы                                                                                               

және   1942  жылы   АҚШ  және  Англияға  қарсы   тынық  мұхитындағы фронттарында  басқыншылығын  жалғастыру  үшін   қолдана  алмады.  1942  жылы  неміс-фашистік  әскердің  кең  фронтта   Сталинград  қаласына  шапқыншылық  жасауы  жапон  агрессорларыда  енді  Кеңес  Одағына  басып  кіруге  сәт  туды  деген  үмітте  болды. [11] 

      Жапондықтарды  Кеңес  Одағына   шабуыл  жасаудан  ұстап  қалған  негізгі  себептер  мыналар:  оның  Алыс  Шығыстағы   ондаған  әскери  дивизиясының  болуы;  Қытайдағы   соғыста   тұрып  қалған   жапон  әскерлерінің  ауыр  халде  болуы;  Қызыл  армияның  Германияға  қарсы  соғыста  күшті  қарсылық   көрсетуі.  

       1942  жылы   ақпан-наурыз  айларындағы  жапония  үкіметінің  координациялық  кеңесі  үш  айлық  соғыстың  нәтижесінде  қалыптасқан  халық  аралық  жағыдайды  талқылады.   Сыртқы  істер  министрі  Того  мөр  сақтаушы  министрдін  қолдауымен   сонымен  қатар  бірнеше  саяси  тұлғалар  соғыстың  жалғасы  қауіп  төндіретінін   айтып  өтті.  Олар  Жапонияға  шикі  зат  және  басқада  эканомикалық  ресурстардың  жетіспейтіндігін  атап  өтті.   Осыған  байланысты  Жапония   жаулап  алған  жерлермен  шектелуді  және   қолайлы  келісімдерді  іздестіруді  ұсынды.    Бірақ  Тодзионың  және  әскери  лидерлердің  басымымен  соғысты  жүргізудегі  курс  қабылданды.

       Күтпегенділік  және  сан  жағынан  асып  түсудің  қатар  жүруі   жапон  қару-жарқ  күшіне  соғыстын  басында  әскери   қақтығыстарда  инициативаны  өз  қолына  алуға  мүмкіншілік  туғызды. 

       Бірақ  1942  жылдың  ортасында  тынық  мұхитындағы  басқыншылық  операциясының  бәсендеуінің  бірінші  нысаны  көрінді.  1942  жылы  мамыр  айында Мидуэй  аралында  жапон  флоты  бірінші  рет  жеңіліске  ұшырады.  Жапон  империалистері  асығыста  хабарлаған   «Ұлы  шығыс  Азиаттық  сферада  өзара  өркендеуді»  жарату  жапон  агрессорларына  оның  көп көлемде  адам  санына  және  оккупацияланған  елдердің  қаржылай  күшіне  қарамастан   және  жапон  қару-жарақтарына әскери  жеңісті қамтамассыз  ете  алмады.

 

• Жапонияның екінші  дүние  жүзілік  соғыста  жеңіліске    

                                         ұшырауы.

       Жапонияның  өзінде  соғыстың  бірінші  кезеңінде-ақ   эканомикалық  қиындықтар  туындай  бастады.  Көліктердің  жетіспеуі  жапония  жаулап  алған  территорияларындағы  және  коалициаларындағы  бай  ресурстарды  толық  күйде  қолдануға  жағыдай  туғызды.  Жұмыс  күшінің  және маман иелерінің  жетіспеуі қатты  сезілді,  оларды  тіпті  өнер-кәсіпке  арналған «тоталдық  мобилизация» да  орындай  алмады.  Жұмыс  және  көлік  күшіне  айырылған  ауыл  шаруашылығы  қиын  жағыдайда  болды,   егін  егуге  арналған  алаң  қысқарды,  егіншілік  күрт  түсті.

         Мэдуей  аралындағы  жеңіліс  және  американдықтардың  бірінші  десанттық  операциялары  жапон  үкіметінің  және  әскери  чиновниктердің  арсында  примьер-министр  Годзионың  әскери  министр  дәрежесін  басқа  тұлғаға  ұсынуға  деген  көңіл-күйдің  пайда  болуы  себеп  болды.  Бұндай  көз-қарастың  жақтаушыларының  бірі  сыртқы  істер  министі  Того болды.  Бірақ  Тодзио  және  әскери  басшылық  Мэдуей  аралындағы  жеңіліс  стратегиялық  жағыдайда  емес  деп  санады.  Олар  бұл  жағыдайды  әскери-саяси  жағыдайды  өзгертпейтін  кеңеттен  болған  сәтсіздік   деп  санады.  Сыртқы  істер  министрі  болып  Тодзионың  жеке  досы Тани  тағайындалды.   Бұл  дегеніміз   жапон  үкіметі  келешекте  бұрын  қабылданған  бағытты  қолдану  туралы  келісім  қабылдады.   

       Сталинград  түбіндегі   неміс-фашистік  әскердің  талқандалуы  Ұлы  отан  соғысының  түпкілікті  өзгеруінің  басығана еместігін    айқындайды  және  Тынық  мұхитындағы  екінші  дүние  жүзілік  әскери  соғыстарды    анықтаудағы  шешуші  жағыдайлардың  бірі  болды.  Жапон  әскерлері  үшін  бұл  стратегиялық  жоспарлардың  құлауы  болды.  Сталинградтық  шайқас Германияның  жеңілуін  алдын  ала  шешті  және бұл  Германияның   англия-американ  күшінің  алдындағы   Германияны  толық  жақын  арада   талқандалуына  негіз  болды.  Жапон  флоты  Мэдуей  аралында  жеңіліс  тапқанна  кейін 1942  жылдың   рортасында Тынық  мұхитында АҚШ   әскерінің  активизациялық  сызығы  басталды.   1943  жылдың  көктемі  және  жазында АҚШтың  қарулы  күштеріне  Саламондық  және  Жаңа  Гвинеядағы  шайқастарда  сәтті  кезең  болды.  Гилберт  аралдарын  жаулап  алғанан  кейін 1943  жылы  қараша  айында АҚШ  әскери  флоты  стратегиялық  мағынасы  көп  Мариандық,  Маршалловтікжәне Каролиндік   аралдарға  жақындай  түсті,  өйткені  ол  Жапонияға  ең  жақын  орналасқан  жерлер  еді. 

       Нгізінде  деклорация  Азия  елдерінде  ұлт  азаттық  қозғалысқа  жол  _ бермеу  үшін  шақырды, және  азияттық  елдерді  жапондық  қызығушылықты қорғау  үшін  соғысқа  шақырды.  Бірақ  жапон  саясаты Азиядағы  ұлт  азаттық  қозғалысты  ұстай  алмады.
        Фашистік  «ось»  елдерінің  әскери  жағыдайының  нашарлауы жапон  үкіметін  фашистік «осьті»  жақсарту  үшін  дипломатиялық  айлаға  сүйенуге  мәжбүр  болды.  Жапондық  дипломатия  Токиодан  Москваға «әдейі  миссияға»  келуге  Кеңес  үкіметінен  келісім  алуға  тырысты.  Жапондық  саясаткерлер  совет-германды  фронттағы  соғыстың  тоқтатылуы  Германияға  өз  күшін  Англия  және  АҚШқа  қарсы  жібереді  деп  үміттенді,  ал  бұл  Тынық  мұхитындағы  жағыдайға Жапония  жағына  терең  өзгеріс  алып  келетін  еді. Бірақ  Кеңес  одағы  Жапонияның  «әдейі  миссияға»  келу  ұсынысын  қабылдаған  жоқ.

        1943 жылы  27-30  қарашада Т егеранда Англия,  АҚШ  және  Кеңес  одағының  басшылықтарының   арасында  конференция  болды,  достастық  үкіметтін  бір  емес  бірнеше рет  жасалған  өтінішіне  келісе  отырып  және Жапонияның  совет-жапон  келісіміндегі  нейтролитет  шартын  бұзғандығын  және  оның  соғыста  гитлерлік  Германияға  көмек  көрсеткенін  санай  отырып  И. Сталин  конференцияда  былай  деді:  Кеңес  Одағы фашистік  Германия  жеңіліс  тапқаннан  кейін  Жапонияға  соғыс  ашады.[12]

       Гитлерлік  әскердің  жеңілуі  Жапонияны  соғыстағы  тәртібіне  әсер  етті.  Тынық  мұхитындағы соғыста  түпкілікті  өзгеріс болды.   1944  жылы  мамыр  аиында Индоқытайдан  сол түстік  Қытайға  дейін  фронт  құру  үшін  жапон армиясы Қытайдағы  жеті  жылдық  ең  күшті  басқыншылығын  он  түстікке  бұрды.  Қытайдағы  Жапонияның  жеңістерін Тынық  және Индоқытай  аралдарындағы  аралдық  шығындарын  консепциялауға  шақырды.

       1943  жылы  қараша  айында Тынық  мұхитындағы  американдық  топтастықтын бастаған  шабуылы 1944 жылы  өз  жалғасын  тапты.

       1944 жылдың  бірінші  жартысында американдық  флоттың адмиралы Нимица және  генерал  Макартурдың  әскері  Тынық  мұхитындағы  аралдарды  басып  алудағы  операцияларды  сәтті  өткізді.  Шілде  айының  басында  аяусыз  шайқастан  кейін  американдықтар Сайпан  аралын  басып  алды  және  олар  сол  жерлен АҚШ  ұшақтары  Жапонияға  жете  алатын еді.

       1944 жылы   шілде  айының  басындағы  вашингтондағы  пресс-конференцияда   президент  Рузвельт  Жапонияның  стратегиялық позициясы  сенімді  емес  еді.

      Нақты  жағыдайда  жапонияның   ішкі  саясатының   стратегиясының  негізгі  мақсаты  ретінде  Алыс  шығыстағы  англо-американдық  әскери  негізгі  күштері  европалы  театрдағы  Германияға  қарсы  әскери  жағыдайға  тарту,  сонымен  қатар  Кеңес  Одағымен  батыс  державалар  арақатынасын  бұзу  болды.

Осы   мақсатпен  жапон  дипломатиясының ескі  жоспары Кеңес  Одағымен Германия  арасындағы   соғысты  тоқтату  үшін  қайта  жарық  көрді.  Бұл  жоба жапон  әскери  шеңберінің  жоспарына  да  сәйкес  келді.

       1944 жылы  сәуір  айында   жапон  үкіметі Кеңес  Одағының  алдына москваға  миссия  жіберу  туралы  сұрақты  қайта  қойды.  Кеңестік  үкімет  Жапонияның  бұл  ұсынысын  қабылдаған  жоқ. 

     1944  жылы күзінде  премьер-министр  Койсо  Англиямен  бейбітшілікті  нейтралдық  Швейцария  арқылы жүргізуге  ұмтылды. 

     Бейбітшілік  зондажды  қолдана  отырып  жапондықтар  бұрынғы  иелеріне  соғыс  кезінде   жаулап  алған  территорияларын  және  өздеріне  Тайвань  және  Корея  қалу  үшін  сол түстік  Қытайды да  қайтарып  беруге  келісті.  Бірақ  Жапондықтарды  сөзсіз  капитуляция  принципін  ұстанған Англия  және Құрама  Щтаттары жапондықтардың  бұл  ұсыныстарын  қабылдаған жоқ.

      Сонымен  қатар Кеңес  Одағына,  АҚШ  және  Англияға  қатысты «бейбітшілік  маневрін»  ұстанған  жапон  дипломатиясы  өз  күшін енді  Чан-Кай-ши  үкіметімен бейбітшілікке  келу  үшін   жұсады.  1944 жылы  5  қыркүйекте   өткен соғысты  басқару  Жоғарғы  кеңес  отырысында «Чунцинға  қатысты  саяси  акция  жүргізу»  туралы   шешім  қабылданды.  Сонымен  қатар  жапондықтар Қытайдан өз  әскерін  алып  шығатын  болса, және  Қытайдағы  бүткіл  билікті,  Маньчижуриядан  басқа   Чан-Кай-ши  үкіметіне  берілетін  болса  оның  есесіне Қытайдан  американдықтар мен  ағылшындықтар кету  керек  еді,  сонда  ғана  бейбітшілік  келісімге  келетіндігін  қарастырды.   Бірақ  жапон  басқару  шеңбері Чуницпен бейбітшілік  келісімге келуден  бас  тартты.  Дегенмен 1944 жылдың  аяғында   жапондықтар  Қытайды  басып  алуды  тоқтатты.

    1944 жылдың  аяғында  және  1945  жылдың  басында Германия  шешуші  жеңіске  таяу  қалған  еді, ал  жапонияның  жағыдайы  күннен  күнге  нашарлай  түсті.  Одақтастар  әскери  күші Тынық  мұхиттық  әскери  театрда  өз қимылдарын  активизациялады.  АҚШтың  әскери-әуе  күштеріЖапониядағы  шабуылын  күшейтті.

     Одақтастардың  әскері Бирма  мен Филиппинді  толық  босатты.

     1945  жылы  наурыз  айының   аяғында Токиоға  Мариондық  наниндік  үкіметінің  басқару  чиновниктерінің  біріМяо  Бин  шақырылды, ол Чан-кай-ши  үкіметінің бұрынғы  әскери  министірімен тығыз  байланыста  болды. Мяо  Бин  арқылы  бейбітшілік  келісімге  келу  туралы  сұрақ  үкіметте  бірінші  рет  қарастырылды.  Бірақ Мяо  Бин  ұсынған бейбітшілік  келісім  туралы  проект  әскери  және  теңіздік министрлер  жағынан  қарсылық  тудырды.

      1945  жылы  1  сәуірден  бастап  американдық  дессанттардың  түсірілуі  басталды,  ол  Жапонияның  әскери-стратегиялық  жағыдайын  кеңеттен  қиындатты.  Бұл  жағыдайлар  Койсо   үкіметін  отставкаға  кетуіне  мәжбүр  етті.   Сол  күні Кеңес  Одағының  шет  ел  наркомы  В.  Молотов кеңес  үкіметінің  атынАН  Жапон   өкіліне  кеңес-жапон   пактсі  нейтролитетті  денонсацияда  екендігін  жариялады. 

     Германияның  конституциясына  байланысты   9  мамырдағы  жапон  кабинетінің  отырысында  үкіметтік  деклорация   жайында  қарастырылды  және  қабылданды.   Осы  ресми  өтініште   «Жапония   Германиямен   одақтық  капитуляцияда  болғанына  өкінеді»   және «Европадағы әскери  жағыдайдын  өзгеруі  империяның  әскери  мақсатын   өзгертпеитіндігін. . .   Жапония  Шығыс  Азия  елдерінің одақтастарымен аяғына  дейін  күреседі».№

      Шет ел министрі Того   жағыдайды   нақты  түрде  бағалады.  Того  АҚШ пен Англия,  Кеңес  Одағымен  келісімге  келмей  тұрып  нақты  шешуші  қадам  жасау  керектігін  үкіметке  ескерткенін  өз  коллегаларына  еске  салды.  Дегенмен ол  Кеңес  Одағымен әлі  де  болса  жақсы  қарым-қатынасты  орнатуға  болады  деп  есептеді.  Кеңес  отырысының  нәтижесінде сыртқы  істер  министріне бірнеше  дипломатиялық  мақсаттарды   орындауды  ұсынды:1) Кеңес  Одағының  Жапонияға  қарсы  соғысын  алдын-ала   болжау;  2)Кеңес  Одағымен  Жапония  арасындағы  қарым-қатынасты  қолайлы  жағыдайға  келтіру;  3) Кеңес  Одағы  арқылы   Англия  және  АҚШпен  бейбітшілікті  орнату.[13]

      26 шілдеде  АҚШ,  Великобритания  және  Қытай  Потсдамдық  деклорация  қабылдады.   Олар  Жапонияны   капитуляция   жасауға  шақырды   және  олардың  бұдан  кейінгі    жағыдайы толық  және  тез  жеңілуіне,  метрополицияның  құтылмайтын  босауына  және  әскери  күшінің  жойылуына  алып  келетіндігін  ескертті.

     Потстамдық декларация капикуляциядан кейін Жапонияға қатысты  негізгі саяси принциптерді құрастырды.Олар келесілер: милитаргумды толық  түп тамырымен құрту декларацияның негізгі мақсаттарын орындау үшін Жапонияны окупуляциялау; Жапон әскерін  қарусыздандыру, әскери полияны  окупуляциялау;әскери қылмыскерді қатаң түрде жазалау;Жапон халқының арасында  қарусыздандыруға қажеттерді  жою және  демократиялық  менденкцияны   укрепить;сөз,дік  және ойлау бостандығын орнату сонымен қатар  негізгі жке адам  құқығын құрметтеу; 

      Одақтастар бейбітшілік  жағдай құрылғаннан  жауапты  үкімет Жапон халқының  бос күйін  түсіндіруге  қатысты және окупуляциялық әскерді алып шығуға  міндетті.

       28 шілдеде премьер-министр Сузуки Жапонияның  оның жағдайына  қарамастан Жапон үкіметі Потстамдық  декларациядан  бас тартатындығын  ресми түрде жариялады.Жапон үкіметінің  Подстамдық деклорациядан  бас тартуы  Жапон халқының  жүз мыңдаған  адам  өтініп тұрды.1954 жылы 6 және 9  тамызда Хиросима  және Кагасаки  қалаларына американдық  BBCдан  екі  атом  бомбасы  лақтырылды.

     8  тамызда   Кеңес  үкіметі  Потсамдық  деклоацияның  талабына  қосылатынын  және Жапонияға  қарсы  соғысатындығын  жариялады.  Кеңес  әскері  алты  күн  ішінде  мықты  аймақтарды  басып  өтіп  сол  түстік  шығыс  Қытайдың  он  ірі  орталықтарына  жетті. 

    Квантун   армиясының   штабы   өз  әскерлерін   басқарудағы  жағыдайын  жоғалтты,  сөйтіп  Квантундық  армияның  толық  жойылуына  қауіп  төнді.

• тамызда таң  ертең  срғысты  басқарудағы  жоғарғы  кеңес

императордың  қатысуымен  болған  ртырыста  ұзақ  келіс сөздерден  кейін 

сыртқы  істер  министрі  Того  Швеция  және  Швейцариядағы  елшілерге осы 

елдердің  үкіметі  арқылы  кеңестік  державаларға  Жапония  Потсамдық  деклоацияны  қабылдайтындығын  айтуды  телеграмма  жіберу  арқылы  өтінді.
      1945  жылы  2  қыркүйекте  Токиолық  бұғазыда американдық   «Миссури»  линкорына  Жапонияның  капитуляциясы  туралы  актіге  қол  қойылды.  Капитуляция  туралы  бұл  актыда  Жапония Потсдамдық  деклорацияны қабылдайтыны туралы  да  жарияланды. 

       Жапония  бүткіл  жапон   қарулы  күштері   императорлық  генералдық  штабы  кеңестік  державалардың   державалардың  капитуляциясын  сөзсіз  қабылдайтындығын  жариялады.  Жапон  әскерлері   әскери  қақтығыстарды   тоқтату,  сақтау  және  бүткіл  кемелермен  ұшақтардың  зардап  шегуіне  жол  бермеу  туралы,  әскери  және  азаматтық   мүлікті,  сонымен  қатар  кеңестік  державалардың  және  жапон  үкіметінің бұйрығын  орындау  туралы  бұйрық  алды.

       Жапон  үкіметі  және  оның   із  басарлары  Потсдамдық  деклорацияның  шарттарын  адал  орындауға  және  одақтас  державалардың   жоғарғы  билігі   немесе одақтас   державалардың   тағайындаған  басқа  да  өкілдері  деклорацияны  орындау  мақсатында  талап  еткен  шарттарын  орындауға  міндеттемелер  алды.

       Император  билігі   және  елді  басқарушы   жапон  үкіметі  капитуляция  шарттарын  орындауға  қажет  деген  қадамдарды  жасауда  мүмкіншілігі  бар  одақтас  державалардың   жоғарғы  басқарушы  органы бағынатын  болды.

       Жапон  үкіметінің  сөзсіз  капитуляцияға  қол  қоюымен  екінші  дүние  жүзілік  соғыс  аяқталды.

       Соғыс  нәтижесінде  жапон  империясы  соңғы  он-он  бес  жыл  ішінде  жаулап  алған  территорияларынан  айырылды.  Бұрын  басқарған  колониялары  Корея,  Формоза,  Квантунды  арал,  оң түстік  Сахалин,  Курилдік  аралдар  енді  бұлардың  бәрі  жапон  иелігінің  бір  бөлігіне  жатпайтын  болды.   Бұрынғы  коллониялардан  сонымен  қатар  Маньчижуриядан,  Қытайдан  және  тағы  басқа  елдерден алынған  жапон  капиталынан   жапон  империялистері  айырылды.  

       1942  жылы  50  млн. кв. км. басқарудың  орнына,  сонымен  қатар 7  млн. кв. км. суда,  1931  жылдың  өзінде 681 кв. км.  территориясын  басқарудың  орнына Жапония  екінші  дүние  жүзілік  соғыстан  тек  336 мың кв.км. шықты.  Бүткіл  колонияларын  жоғалту  жапон  империясы  үшін  ішкі  өнер  кәсіп  көзін,  жұмыс  күшін,  сауда  саттықтың,  өнер  кәсіптің  көп  бөлігіненайырылғанын  білдіреді.   Жапон  империялизмі  стратегиялық  тергеу орындарын,  базаларын  және  басқа  елдердің  агрессиясына   қарсы  тұру  үшін  құралған пладцдарымдарынан  айырылды.  Азиялық  материктегі  пладцдарымдар  аса  маңызды болды. 

 

 

 

 

3. 40-50 жылдардағы  Жапонияның  саяси  реформалары

       Екінші  дүние  жүзілік  соғыста  жапонияның  жеңілуі  жапонияның  ішкі  саяси  және эканомикалық  жағыдайын  нашарлатты.  Жапония  соғыстан  кейінгі  тарихындағы  оккупациялау  кезіндегі  өзгеше  кезеңі  болып,  елдің жоғарғы  билігі  одақтас  державалардың  атынан  сөз  сөйлеген  американдық  оккупациялау  армиясының  қолында  болғанымен,  АҚШ  бұл  билікті  өзіндік  жолмен  емес,  үстемдік  етуші   топтардың  назарын  қамтып  көрсететін жапон  үкіметі  арқылы  жүзеге  асырды.

       Жапонияны  оккупациялау  кезеңінің  өзіндік  мазмұны болғ       Жапонияны  оккупациялау  кезеңінің  өзіндік  мазмұны болған  жоқ.  Окупациялау  кезеңінің  негізгі  ерекшелігі  мынада,  АҚШ  Жапонияға  қатысты өзінің  жеке  мақсатын  көздей  отырып,  өзін  1945  жылы  26  шілдедедегі  одақтық  державалардың  Потсдамдық  деклорациясына  қатыстымын  деп  санады.

       Онда  жапониядағы  милитаризмді  мүлде  жою   қажеттілігі  туралы,  жапон  халқында  демократиялық  тенденцияның  нығайтуға  және  жаңарудағы кедергілерді  жою,  сөз  еркіндігін,  дінге  сену  және  ойлау  еркіндігін  орнату  және  негізгі адам  құқықтарын  сыйлау  қажеттігі  жөніндеайтылды.

       Милитаристік   Жапонияны  жеңу  гитлерлік  коалицияға  қарсы  соғыстағы  одақтас  державалардың   жеңісінің  ажырамайтын  бір   бөлігі  болды.  Сондықтан  АҚШ  Жапонияны  капитуляциялағаннан  кейін   жапонияға  қатысты  одақтас  державалардың   ортақ  партиясы Потсдамдық  деклорациядан  тез арада  ашық  түрде  бас  тарта  алмады.  Сонымен  қатар  олар  демократиялық  және  бейбітшілік   даму  жолындағы  Жапон  халқымен соғыстан  кейінгі  көтерілісімен  санауға  міндетті  болды.  Сонымен  қатар  американдық  билік  жеңісті  қолдана  отырып  Жапонияны  демитаризациялап  және оның  эканомикасының  күшін  әлсіретуге  ұмтылды.

       Оккупациялау  кезінде  АҚШ  Потсдамдық  деклорация   және  Алыс  Шығыс  комиссияның   шешімі  бойынша   Жапонияға  қатысты  демократизация  және  делимитаризация  жөніндегі  бірнеше  деректива  қабылдады,  ол  11  елдің  өкілдерінен  тұрды: АҚШ, Англия,  Кеңес  Одағы,  Қытай,  Франция,  Голландия,  Канада,  Австралия,  Жаңа  Зеландия,  Индия  және  Филиппин.[14]

       Жапониядағы  АҚШтың  оккупациялау  саясаты  Алыс  Шығыс  комиссиясының  әсері  шешуші  болған  жоқ.  Оның  қаулысы  ереже  ретінде  қабылдануы  үлкен  кешігушілікпен   оккупациялаушы   әскердің  бас  қолбасшысы генерал Макартурға  беру  арқылы  американдық  үкіметтің  тиісті  ұйғарымы  арқылы  жүргізді.  Онымен қоса  американдық  үкімет  «уақытша  дерективаны»  өзі  жіберуге  мүмкіншілік  алды.  Сол  уақытта Алыс  Шығыс  комиссиясы Жапонияда  АҚШтың   келісімісіз  бірде  бір  шара  жүргізе  алмады.

       Сонымен АҚШ  мемелекеттік   қызметтерін  өзіне  алды.  Олар қаржы  және ішкі  сауда,  соттың  барлық  орындарының  үстінен   басқарушылық  қойды,  полициялық  билік,   мемлекеттік  қаржыны  құруды,  парламенттік  заңның  билігін  шектеді.

       Дипломатия  жағынан  Жапония  үкіметі  басқа  елдермен   қарым-қатынаста  болу  құқығынан  айырылды.  Жапонияның  сыртқы  саясатының  барлық  қызыметтері  оккупациялағае  биліктің  қолында  болды  немесе  тек  солар  арқылы  орындалатын  еді.  Жапонияның  сыртқы  істер  министрі болғанымен  бірақ  оккупациялау  кезінде  ешқандай  өзіндік  рөл  ойнаған  жоқ.  Оның  сыртқы  саяси  қызыметтерінің  барлығы  оккупациялаушы  әскери   штабтың  және  үкіметпен  арасындағы  байланыста  болды.  

 Жапонияны  капитуляциялағаннан  кейін  АҚШ  саяси  жағыдайды  және  буржуазно-демократиялық  құқықтарды   шектеуді  жеңілдету  үшін   бірнеше  шаралар  қолданды.  Ұлт азаттық  қоғамды,  құпия  организацияларды  тарату  ресми  түрде  жарияланды.    1945 жылы  11  қазанда   Макартур  жапон  үкіметіне профсаюз  емес  организацияны  жұмысшыларға  пайдалануға,  демократизация   жүйесін  ағарту,  обсолютизмді  леквидациялау,  әйелдер  құқығын  теңестіру және  эканомиканы  демократизациялаутуралы  5  ірі  реформалар  жүргізу  туралы  деректива  жіберді.

       Қараша  айында  алдағы  меншік  қолданушы компанияларды  (дзайбицу)  мұздату,  императорлық  үйді  және  «дзайбицуды»  тарату  туралы   директива  қабылданды.   Желтоқсан  айында Макакртурдың  жергілікті  реформаны   жүргізу  туралы  меморандум,  елден  бөлек  «синто»  бөлімі туралы  декрет  жарияланды.    Император  ғибадатын  әлсірету  мақсатында 19846  жылы 1 қаңтарда ол  басқару  династиясы  құдіретті  түрде  шыққан  деген  мифтан  көпшілік  алдында  бас  тартты. 

       Солайша  жапония  жанама  түрде басқаруды  орнату,  шын  мәнінде  жапон  үкіметін  АҚШ  оккупациялау  саясатын  өкілдік  ретінде  бергенін  білдірді. Консервативтік  күш  биліктің  оларға  берген  күшін  пайдалана  отырып   максималды  түрде  ескі  саяси  құрылымды  және  империалистік  системаны   сақтап  қалуға   ұтылды.

       Барлық  саяси  партиялар  соғыс  кезінде таратылды   және олардың  орнына біріккен  саяси  организация  Ұлы  Жапонияның  саяси  ассоциясы құрылды.  Жапония  капитуляцияланғаннан  кейін   лезде  әр  түрлі  бағытта  ескі  және жаңа партиялар  пайда  бола  бастады. 

       1945  караша  айында  сьездік кұрылтайда  1940 жылы  профсоюзбен  таратылған  соғыска  дейінгі  әртүрлі  социал-демократиялық  партиялардың  және топтардың  құрылыуының  нәтижесінде  Жапонияның  социалдық  партиясы  (ЖПС) құрылғаны  жөнінде  жариалады.  Оған Жапонияның  коммунистік  партиясының  бірігуін  калаған  барлық  социал-демократтар, оң  жағынан  бастаған   сол  жақтыққа  дейінгі  социалистер  кірді.ЖПС-нің  кұрылуына  оңдық  социалистер  жетекші  рөл  ойнады.Құрылтайдың  сөзде  қабылданған  партияның  программасы  ірі  социал-реформалар  жүргізуді  жобалап  түсіндіре  отырып  және  империаллистік  системанын  шартарына  сүйене  отырып  социализімді  кұру  бейбітшілік,социализм  және  демократия  ұранын  жариялады.

     Оккупациялаушы  биліктің  көмегімен  буржуазиялық  саяси  партиялар  құрыла  бастады.  Либералдық  партия  (Дзюито)  кұрылды,  оның  негізгі   өзегі  соғысқа  дейінгі   буржуаздық-помещитік   Сэюкай  партиясың  мүшелеріінен  құрылды.

     Либералдық  партия  монополистік  буржуазияның   беделі  мықты  партия  ретінде  пайла  болды.  1945  жылы  16  қарашада  прогресшіл  партия (симпото)

 пайда  болды,  оған  соғысқа  дейінгі басқа  буржуазиялық  Мисэито  және Сэюкай  партияларының   мүшелері  кірді.  Прогресшіл  партия   бірнеше ірі  буржуазия  бөлігінің,  помещиктердің  және жоғарғы  қатардағы  крестиандардың   мүддесін  көрсетті.

• жылы 18 желтоқсанда  жапон  ынтымақтастық  партиясы  құрылды,

ол  жапонияның  корпоративтік  партиясы  атымен де  танымал  болды  (Нихон кюдото).  1946  жылы  мамыр  айында  ол  коперативтік  демократиялық  (кюдо-минсюто)  атына  ие  болды.  Партияның  прграммасы  топтық  ынтымақтастық  принсипіне  сүйене  отырып,  оның  негізгі  көңілін  бірлестіру  ауыл  шаруашылығын  модеризациялау,  балық  шаруашылығына  және  т.б.  бөлді.  Сөйтіп  ол  орташа және  ұсақ  буржуазияның  ықыласын  білдіретін  партия  болды.

Сонымен  қатар  бейбітшілік,  күріш  және  бостандық  ұранымен 19  жылға

тиым  салынған  халықтық   үкімкт   құруға   ұмтылған  жапонияның камунистік партиясын саяси  оренаға  шығады. 1946 жылы сәуір айында  соғыстан кейін  бірінші рет парламентке сайлау өтті. Ең көп орын алған либериялдық  партия болды- 140 орын, одан кейінгі орынды прогресивтік  партия-94 орын және социялдық -92 орын. Комунистер  тек -5 орынға ие  болды.

    Либериялдық партияның лидері Ёсида  үкіметті құрды, оған  прогресшіл партияда өз үлесін қосты.

• жылы парламент Жапонияның жаңа конституциясын бекітті, ол 1947

жылы 3 мамырда өз күшіне енді. Конституцияны өндеу кезінде  Амернипкандық окупациялық билік  және  Жапондық билеуші топтары елдің  түпкі демилитизациясын талап еткен Жапон халқының еркімен және  әлемдік демократиялық қоғаммен санапсуға мәжбүр болды.

      Канституцияны бірінші бабында және приамбулада халық суверенді билікті ұстанушы деп жарияланды, ал 1899 жылы жылдық канституция бойынша  билік тек  императордың қолында болды. [15]

      Концтитуцияда заң  алдында бәрі тең деп жарияланған және бұрынғы аристократтық сословияның оның артықшылықтарымен қысқартуға, мемлекеттен шіркеулерді  бөлу, Заңды құқық алдында  ерлі зайыптылар тең, балалардың еңбегін қанауға  тиым салу, халық еңбек етуге, білім алуға және «таза және  мәдени өмірлі» ұстануға құқылы. І     Конституция  ортақ сайлау құқығына  және демократиялық бостандыққа шақырады, онымен қоса сөз, басу, жиналыс және одақтастық  бостандығы. Конституцияның бірінші  баптары  азаматтардың  құқығын  және тұтқындау, пәтер үйді түнту кезінде,  мүлікті  конфескациялағанда және  соттық тексеру кезінде  соттық биліктің және орындаушыны  әрекетінің ережесін анықтайды. 9- бабта халықаралық қақтығыс кезінде  Жапония  соғыстан бас тартады және  елдің  құрлықтағы әскери күшін, теңіз әскери флотын немесе әскери әуе күшін  құруға тыйым салынады делінген Конституция заңды түрде  жеке меншікті  шығару тәсілін де қорғайды және бекітеді. Конституцияның 29-бабында «жеке құқық бұзылмауы тиіс делінген» Жапонияның  императоры  суверендік билікке  ие болған жоқ. Конституция бойынша  ол  мемлекеттің символы  және халықтың бірлігі  болып саналды.І

   Императорлық тақ «императордың жан ұясына парламент  қабылдаған арнайы заң» бойынша  билік императордың жан ұясының мүшелеріне беріліп  отырды.

    Күтпеген жағдайларда мұрагерлік туралы сұрақты  он адамнан тұратын  императорлық сарай кеңесі шешетін болды; екі адам  император жан ұясының мүшелері, екі парламент палаталарының председательдері және орынбасарлары пример- министр, императорлық сарайды  басқарушы  бастық жоғарғы сот және жоғарғы согттың бір мүшесі. Кеңес  министірдің өкілдігімен өтеді. Императордың үйіне  немесе күнделікті  жүргізетін ісіне қатысты сұрақтарды императордың сарайды меңгеретін министірлер кабинетінің  тұсындағы ерекше органдармен шешіледі.

    Императолық қызметіне  парламенттің ұсынуымен пример-министірді тағайындау  және жоғарғы соттың басты судиясын  министірлер кабинетінің  ұсынысы мен тағайындау, парламентті шақыру, өкілдер партисын тарату, ортақ  парламенттік сайлауы кіреді. Императорға  конституцияға, заңдарға, үкіметтің указдарға және шарттарындағы өзгерістерді жариялау  жүктеледі.

    Ол мемлекеттік министірлерді және басқару комитеттегі адамдарды  сәйкес тағайындауға және отставкаға  жіберу кезінде сонымен қатар елшілерге куәлік грамоталарын тапсырады ол  наградаларды тапсырады,  ратификацияланған грамоталар және өкілдерін қабылдайды және салтанаттарға қатысады. Мемлекетке қатысты  барлық әрекеттерді император осы істерге жауап беретін министірлер кабинеттерінің кеңесімен және  мақұлдауымен  орындауға міндетті.

 Практикада император билігінің Жапония саяси өмірінде анықталған канституциясымен шектелмейді. Билеушілер тобы  бұрынғы монархиялық көңіл-күй қалдықтарына сүйене отырып көпшілікке император «халықтық  бірлік символы» ретінде топтардан және партиялардан биік  тұр деп, императордың  ғибадатын жаңартуға ұмтылды.

     Канстутциядағы өзгеріс тек парламенттің үштен екі бөлігінің  жақтауы мен содан кейін халық референдумы өткеннен кейін қабылданады.

     Парламент Канституция бойынша мемлекет  билігінің жоғарғы органы және мемлекеттің жалғыз орган болып табылады. Ол өкілдер палатасы және кеңесшілер палатасы болып бөлінеді. Екі палатада 1950 жылы 15 сәуірдегі  конституция  бойынша  өкілдер   

палатасына жиырма беске толғандар, ал кеңесшілер палатасына отыз жасқа Сайлау  құқығына  жиырма  жасқа  толған  барлық азаматтар  сайлау туралы заңға негізделіп сайланады. Өкілдер толған азаматтар сайлана алады. Сайлауға қатысу үшін кандидат және оның партиясы көп көлемде  ақшалай  кепілдік беруге міндетті. Егер кандидат орнатылған минимум   дауыс жинамаса  онда кепіл қазына  меншігіне  жіберіледі. Сонымен қатар  кандидат және оның  партисы мемлекеттік қазынаға көп мөлшерде  (қаржылай) сайлау жүргізудегі мемлекеттік шығынға (конпецация  ретінде)  қаржылай ақша қосуға міндетті.

    Өкілдер палатасы 511 депутатардан  тұрады. Оған сайлау 130 сайлау  округтерінде өтеді. Әр округте сайлаушылар санына  байланысты  үштен- бес  депутаттарға дейін сайланады.

  Кеңесшілер партиясы 252 депутаттардан тұрады: оның 152 –сі сайлау өкругі ретінде қарастырылатын  превектура бойынша сайланады; ал қалған 100 дипутат  қоғамдық сайлау  округі ретінде  сайланады. Сайланған кандидат дауыс жинаудан бірінші орын алғандар деп саналатындар таңдалады, егер  бұл көлем бекітілген минимумнан аз болмаса.

    Өкілдер палатасы  төрт жылда  қайта  сайланады, бірақ олар  мезгілінен бұрын таратылуы да мүмкін. Кеңесшілер палатасының мүшесінің өкілдік мезгілі алты жыл. Әр үш жылда  палата мүшелерінің жартысы  қайта сайланады. Екі палатаныңда  парламенттері өкілдік мезгілінің бітуіне отыз күн қалған кезде  сайлау жүреді, ал төменгі палатаны мезгілінен бұрын тарататын кезде,  таратылғаннан кейін 40 күн ішінде сайлау керек. Парламент жұмысының тәртібі канституция мен сонымен қатар («өкілдер палатасының ережелерінен») 1947 жылы 28 маусымда қабылданған  және 1949 жылы 28 шілдеде қабылданған «Кеңесшілер  палатасының ережелерімен»  анықталады.[16]

    Парламенттің кезекті сесиясы жылына бір рет шақырылады. Күтпеген сесияларының министрлер кабинетінің  шешімімен шақырылады. Сесия ұзақтығы  екі палата мүшелерінің шешімі бойынша анықталады. Парламент отырысы ереже  бойынша  ашық түрде олардың пратаколы жариялануға міндетті, бірақ палата депуттатарының үштен –екі бөлігінің  келісімі  болғанда жабық отырыс өткізуге де болады. Парламент жұмысы лауазымды  депутттар ішінен сайланғандар  реттейді: екі палатаның өкілдері мен,  тұрғылықты комиссия өкілдері мен және  палатаның  генерал императоларымен.

    Парламент  қызметінде маңызды рөлді тұрақты  парламент комисиясы алады. Әр палатада  он алты тұрақты комисичдан тұрады, атап айтқанда:  Министірлер кабинетінің ісі бойынша; жергілікті  администрация ісі бойынша; Юстиция  және транспорт жайында; сыртқы саясат мәселесі бойынша; ауыл және орман шаруашылық мәселесі бойынша; мемлекеттік қаржы мәселесі бойынша; ағарту  мәселесі бойынша; социял және  еңбек мәселесі бойынша; өнеркәсіп және сауда мәселесі  бойынша;  байланыс мәселесі бойынша;  құрылыс  мәселесі бойынша; ішкі  парламенттік организацияны  жұмыстық қаржысының мәселесі бойынша.

    Бұл комисияларда  профил  бойынша  әр қайсы заң жобасына және шешімге дайындалады одан кейін толық отырысқа жіберіледі. Әр комиссия  парламенттегі үделді салмағына қараай әр түрлі партиялардың орташа 20-40 депуттарынан тұрады. Конституция парламентке  қаржыны басқаруда  ерекше құқық береді. Парламент  министірлер кабинетін  таңдауымен жылына бір рет жапонияның мемлекеттік  қаражатын анықтайды.

       Заң  жобалары  ана  немесе  мына  палата  депутаттарына    немесе  бір  палата  арқылы кабинеті  парламент    сеніміне  жіберіледі.Палатаның  біреуісіне  ұсынған  заң  жобасы  бес  күн  ішінде  парламенттік  талқылауға  берілуі  тиіс. 

       Конституция  бойынша   парламенттік  заңды  қабылдау  үшін  екі  палатаның   көп  көлемде  келісімі  қажет,  бірақ  бұл  жағыдайда  біріншілік  ролді  өкілдер палатасына  беріледі.  Егер  онымен  қабылданған  заң  жобасын  кеңесшілер  палатасы  қабылдамаса,  онда  өкілдер  палатасы оны  екінші  рет қарастыруына  болады  және бұл  палатаның  үштен  екі  бөлігінің  келісімінен  кейін  заң  жобасы  заң  ретінде  қабылданады.

       Өкілдер  палатасына  бірінші  болып  қаржы  және  халық  аралық  келісімдерді қарастыруға  құқылы,  сонымен  қатар  егер  кеңесшілер қалыптасқанда   бұл  мәселелерді  талқылау  кешіккен   жағыдайда немесе палатаның  қаржы  туралы  заңды  және  халық  аралық   келісімдерге  қатысты   басқа  шешім  қабылдану    өкілдер  палатасының  сенімінен  кйін  30 күн  ішінде  өзкүшіне  енеді.

       Кеңесшілер  палатасында   сонымен  қатар  өкілдер  палатасына  қатысты  үстемдік  таптарға  оларды  тармақ  ретінде  қолдануға  мүмкіндік  беретін    артықшылығы  бар.  Егер  өкілдер  палатасы   олардың  есебін  ақтамаса.

       Кнңесшілер  палатасының  құрылымы  тұрақты  болып  келеді.  Сонымен  қатар  өкілдер  палатасына  қарағанда   кабинетпен  таратылмайды.  Кабинет  өкілдер  палатасын  таратып  «күтпеген  жағыдай»  бола  қалған  кезде  кеңесшілер  партиясын  шақырып  оларға  «шұғыл»  заң  жобалар  мәселесін  шешуді  тапсыра  алады.

       Конституция  парламентті  орындаушы  және  сот  билігінің   нақты  тәуелділікке қояды.  Кабинет  жағынан  бірінші  болып   төменгі  палатаны   жинауға  немесе  тарату  туралы  мәселені  шешеді.  Жоғарғы  соттың  екінші  жағы  болып,  мына  немесе  ана  конституция  заң  сәйкес  келетінділігін    және  оны  жарамсыз  жағыдайда   орнатылуы  заңды  емес  деп   мойындауға  сақтау   құқығына  ие.   Парламенттік  қызымет   императорлық  билікпен   ығыстырылады: оның  шақыруы  кабинетті  шығаратын  рекомендациялық  арнаулы  императорлық  эдиктпен   өтеді. 

       Жапониядағы  орындаушы   органның    министрлер  кабинетінің   өкілдігі  және  жұмыс  тәртібі  1947  жылы 16  қаңтардағы   конституцияның    кабинет  туралы  заңында  бекітілген.

       Жапонияның  министрлер  кабинеті  кабинет  басшысы  премьер  министр  және  оның  министрлерінің    құрамымен  қызмет  етеді.  Кабинеттің    басшысының   тікелей    басшылығында    кеңсе  премьер-министрі,  ал  министрдің  тікелей  басшылығында  12  министр:  шет  іс  юстициясы,  қаржы,  ағарту,  денсаулық  сақтау,  ауыл  және  орман  шаруашылығы,  сауда  және  өнер-  кәсіп,  транспорт,  пошталық  байланыс,  еңбек,  құрылыс,  жергілікті  адменистрация  ісі  бойынша.

       Кеңсе  премьер-министрінің  қол  астында  сонымен  қатар  24  арнаулы  басқарушылықтар  бар,  олардың  ісіне  премьер-министр  жауапты.

       Жапония  министрлер  кабинетінің  құрамында  ішкі-істер  министіріне  арнаулы  тақ  жоқ,  сонымен қатар  қарулы  әскери,  және  теңіз  министрлері.  Бұл  қызыметтер  полициялық  зорлық    зомбылыққа  және  милитаризмге  қарсы  кепіл  ретінде  алынып   тасталды.

       Әскери  министрдің  қызыметін  қорғануды  басқаратын  портфельсіз  министр  орындайды,  ал  ішкі  істер  министрінің   бұрынғы  көптеген  қызыметін  қоғамдық  қауіпсіздікті   қамтамасыз  ететін  мемлекеттік  комитетті  басқаратын  жергілікті  администрациялық  министрге  жүктелген.

       Конститьуция  бойынша  министрлердің  жартысы  парламент  депутаттары  болуға  міндетті.  Министрлердің  еш  қайсысы  тағайындалған  қызыметімен  қатар  административтік  басқада  тақтарға  орналаса алмайды,  конституция  бойынша  «азамат»  болуға  міндетті№

       Практика  әдетте  барлық  министрлердің  немесе  оларды  басатын  парламент  депутаттарын  куәландырады.  Кабинет  басшысын  парламент  ұсынысымен  император  тағайындайды.  Жапонияда  қалыптасқан  практика  бойынша  кабинет  басшысының  қызымет  орнын  көпшілік  партиясының  парламент  лидері  қызыметте  болады.  Конституция  министрлер  кабинетіне  атқару  билігін  іске  асырылуын  жүктейді.  Ортақ  кабинет  қызыметін  басқарумен  қатар,  заң  өмірін  өз  еркімен  жүргізу  міндеттемесін  жүктейді;  Мемлекеттік  істі  басқару,  сыртқы  саясатты  басқару. 

       Келіс  сөздерді  бекіту;  сонымен  қатар  үкіметтік  немесе  жағыдайға  байланысты   парламенттің  мақұлдауын  талап   етеді.  Қабылданған  заң  нормалары  бойынша  азаматтық  қызымет  организациясы  және  оны  басқару.

       Қаржыны  құрастыру  және  оны  парламентке  қарастыруға  ұсынылады.  Конституция  және заңдарды  өмірде  іске  асыру  мақсатында  үкіметте  бұйрықтар  шығарылады  сонымен  қатар  үкіметтік  бұйрықтарда  қылмыстық  жазаға  қатысты  баптар  қамти  алмайды.

      Ортақ  және  меншік  амнистиялар  жауапқа  тартуды  кейінге  қалтыру  және  жұмсарту  туралы  шешім  қабылдау,[17]    Кабинет  министрлер  туралы  заң  мен  конституция  парламент  алдында  кабинеттің  коллективтік  жауапкерлік  принцпін  жариялайды.  Парламент  кабинетке  сенімсіздігін  білдірген  кезде  кабинет  отставкаға кетеді,   егер  примьнр-министр  сенімсіздік  вотумын  алған  күннен  бастап  он  күн  ішінде  өкілдер  палатасын  таратпаса.  Палаталардың  әр-қайсысы парламент (информация)  талап  ететін  хабарламалармен  есепті  беруге  міндетті,  үкіметтін  қызыметін  текскруге  мүмкіншілігі  бар.   Бірақ  практикада  парламент  алдында  кабинеттің  жауапкершілігі  жоқ. Парламент  сайлаған  премьер-министр  парламентте  көп   орын  алатын  басқару  партиясының  лидері  болып  табылады.  Партиялық  дисциплина     

басқарушы  партияның  депутаттарына  өзінің  партиялық  лидеріне сияқты  примьер-министрге  тәуелді  болуы  тиіс  және  кабинет  министрлерінің  ұсынысымен  шкшімін  сайлау.  Негізінде  кабинетті  парламенттік  көпшілік  басқармайды  керісінше  өкілдер  партиясының  лидері  ретінде  кабинет  парламенттік  көпшілікті  басқарады.№   Конституция  премьер-министрге  басқа  министр  кабинеттерін  ойынша  қызыметке  тағайындауға  және  босатуға  уәкіл  етеді.   Кабинет  атынан  парламентке қатыса  отырып  премьер-министр  парламентке  қаржы  туралы  жобаны,  заң  жобаны  және  басқа  елдлің жоғарғы  заң  шығарушы  органдарының  бекітілуін  талап  ететін  құжаттарды   қарастырыға  жібереді.  Парламентке  мемлекеттік  істерді  және  сыртқы  қатынастарды  жеткізіп  туру  құқұғына  ие.  Кабинеттер  шешіміне  сүйене  отырып  ол  мемлекеттік  биліктің  барлық  орындаушы  туйінін  басқарады  және  олардың  жұмысын  басқарады.  Премер-министр  отырыстарда  окіл  болады   және  оған  министрдің  қызмет  бабына  қатысты  мәселелерді  шешуге  заң  бойынша  аяққы  сөз  беріледі.  Заң  оған  мемлекеттік  орындаушы  басқармалардың  қызметін уақытша  тоқтатуға  уакіл  етеді.

     Егер  премер-министр  министрдің  қызметінің  мерзімі аяқталған  жағдайда  конституция  бойынша  кабинет  өзінің  толық  күйінде  отставкаға  кетуге  міндетті.  Егер  премер-минстр  өз  қызметтерін  уақытша  орындай  алмаса  немесе  тақтан  уақытша  кетсе  оның  міндеттемелерін  министрлер  кабинетінің  біреусі  өз  мойнына алады.  Пример-министр  өзіне басқа минисстрдің  міндеттемесін  жүктейді  немесе  оны  басқа  министрге  тапсырады,  егер  кімде кім  өзінің  тағайындалған  орнын  тастап  кетсе  немесе  өз  қызметін  іске  асыралмаса.  Пример-министрге  пайдалануға  берілген  құқықтар  оны  елді  мемлекеттік  аппаратында  ең  биік  тұлға  жасайды.  Бұл  орынға  тағайындалу  саяси  тұлғаға  елдің  саяси  өміріне  өзгеріс  әкелуге  мүмкіншілік  береді. 

      Жапонияның  жоғарғы  сот  учереждениясы  болып  конституциясы  бойынша «барлық  соттық  билікке  ие»  жоғарғы  сот  болып  табылады.  Жоғарғы  Сот  негізгі  Соттан  және  14 соттан  тұрады.Негізгі  сот  кабинеттер  министрлеріңің  шешімі  бойынша  император  тағайындайды,  ал  қалған  соттарды  кабинет  тағайындайды.  Жоғарғы  Сот  конституцияға  түсінік  беруге  және  конституцияға  қатысты  заңдар,  қаулылар  және  дерективалар  туралы  пікірге  және  ерекше  құқықтарға  ие.  Сонымен  қатар  прокуратураның  басқа  соттық  органдарындағы  шешімді  ауыстыруға  және  қайта  қарау  құқығына  ие.  Конституция  бойынша  тек  конституция   мен  заңға  байланысты  «барлық  соттар»  өзінің  ішкі  дауысына  сүйене  отырып  тәуелсіз  жұмыс  істейді.

      1947  жылғы  конституция  елдегі  мемлекеттік  биліктің  ара  қатынасындағы  және құқығындағы  жүйені  кардиналды  түрде  өзгерті.  Елде  тек  парламенттік  заңдарға  сүйене  отырып,  мемлекеттік  басқару  жүйесінен  бірінші  рет  өзгеріс  енгізілді.  Соныммен  қатар  парламент  «Парламент  мемлекеттік  биліктің  жоғарғы  органы»  болып  жарияланды.[18]

       Осымен  жапон  конституциясы  басқа  дамыған  капиталистік  елдердегі  мемлекеттік  биліктің  жоғарғы  органы  ретінде  өкілдік  учреждениенің  тікелей  танылуының  жоқтығымен  ерекшеленеді.

       1947 жылғы  конституция  формалды  түрде  жоғарғы  өкілдер  органындарына  заң  шығару  сферасында  ерекше.  Сонымен  қатар  жапонияда  басқа  дамыған  капиталистік  сияқты,  АҚШ-тан  басқа,  онда  атқарушы  биліктің  басшысы  формалді  түрде  заң  шығарушы  инициятива  құқығына  айырылған,  заң  шығарушы  инициативада  парламентпен  үкімет  арасында  теңдік  орнатылған.  Елде  күші  бар  юристік  қаулылар  кез  келген  палатасындағы  депутаттарға, мейлі  ол  өкілдер  палатасынан  болсын,  мейлі  ол  кеңесшілер  палатасынан  болсын,  сонымен  қатар  министрлер  кабинетіненболсын  олар  ғзаң  жобаларының  инициаторы  ретінде  қатысуға  құқығы  бар.

       Соғыстан  кейінгі реформа  кезегінен  айырықша  ерекшелігі  американдық  саяси  мемлекеттік  нормаларды  және  институттарды  сонымен  қатар  сол  кезде  АҚШ-та  қалыптасқан  административтік  комитеттік  жүйесін  кең  көлемде  шеттен  алуы  болып   табылады.  Аяққысы  қалыптасқан  мемлекеттік  аппараттарды  және  өкіметтен  тыс  өкілдерді  қоса  орталық  администрациялық  консультативтік  органдарының  құрылуын  болжайды:  академиялық,  профсаюздық,  кәсібилік  және  т.б.   Американдық  жүйе  жапонияның  саясатына  тез  сіңісіп  кетті  және  40-шы  жылдың  аяғында  елдің  басқару  аппаратының  тұсында  көп  көлемде  әр-түрлі  кеңестік  комитеттер  және кеңестер  пайда  бола  бастады,  олардың  салдарынан  саяси  шешілуге  қабылданған  негізгілер  болды.  Жапонияның  соғыстан  кейіңгі  конституциясы  мемлекеттік  чиновниктерінің  «деполитизация»  принципін  жариялады  және  оның  статусын  «қоғамның   бөлігі  емес  құлы»  деп  анықтады.

       Екінші  дүние  жүзілік  соғыс  аяқталғанна  кейін  жапонияда  қалыптасқан  саяси  жүйе  өзін  көрсете  бастады,  сөйтіп  Шэйдзиді қалпына  келтіргеннен  кейін  қайта құру  кезеңін  қабылдаған  кезде  континенталдық  құқықтық  нормалардың  бірегей  мағыналы  дәреже  қалыптасты.  Бұл  сол  кездегі  Жапонияның  құқықтық  салалаына,  сонымен  қатар  мемлекеттік  басқаруда  реттеу  жүйесінің  бөлімдеріне  өз  қол  таңбасын  қалтырды. 

       Осы  уақытта  осы  елдің  адменистративтік  құқықтың,  конституцияның  қарастырылмаған  элементі  болып  мемлекеттік  биліктегі  өзіндік  мәні  бар  жоғарлатушы  ұлттық  идея  қала  берді.  Мысалы:  американдық  адменистративтік  консепциядағы  формальді  түрде  мемлекет пен  жеке  адам  арасындағы  қарым-қатынасты  қарастыратындығының  өзгешелігі  Жапонияда  мемлекеттік  басқаруда  айырықша  дәрежеде  басқа  көз-қарас  қалыптасқан.                  Ол  бірінші кезекте  административтік  биліктің  субьектісі  ретінде  мемлекет  қатынасын  анықтайтын  «алдын-ала  жинап  қойған  юристің 

 жинағы»  административтің  құқықты  түсіндіретін  Жапонияның  авторитеттік  «Кодзиэн»  энциклопедиясының  сөздігінде  аса  өзгешелікпен  сипатталған.№  

       Соғыстан  кейінгі  рефома  қоғамдық  өмірдің  барлық  жағына  эканомикалық,  социалдық,  саяси,  мәдени  жақтарына  қатысты  болғандықтан  іріктеп  жиналуы  өте  маңызды  және  ерекше  жағына  айналды.

       Жапония  демократиясын  айта  отырып  ол  ешқашан  саяси  мәдениетке  тән  болған  жоқ  екендігін  ұмытпауымыз  керек,  дегенмен конфуцияндықты  тарату  ареалындағы  басқа  Азияттық  елдерде  осындай  сипатқа  ие.  Конституция  Мэйдзидағы  демократиялық  «де-юре»  мәлімдемесіне  қарамастан  шын  мәнінде  ол  елде  екіші  дүние  жүзілік  соғыста  жеңіліске  ұшырағанна  кейін  ғана  кіргізілді.  Сонымен  қатар  ұлттық  ұқсастықты  және  салт-дәстүрдің  жойылуы  болған  жоқ,  өйткені  елдің саяси  элитасы  максималды  түрде  прагматизмді  көрсетті  және  қалыптасқан  жағыдайды  шынайы  бағалауы. 

       Демократизация  билеуші  элитаның  қолында  сақтап  қалудың  жалғыз  жолы  болды.  Ол  бұрыңғы   консервативтік  бюрократтармен  және  былайша  айтқанда  екінші  эшалон  саясаткерлермен  орындалуы  солай  болғандықтан  оккупациялау  жылдары  көп  санды  емес  жоғарғы  саяси  элита  қабаты  тазартылуға  ұшырады.№ 

       Сонымен  қатар  демократия  батыс  және  азияттық  елдерге  бірдей  мағыналы  емес  екендігін  ұмытпау  керек.  Жекелегенде  Жапонияда  өзінің  спецификалық  моделі  қалыптасты  оған  социал  мәдени  ерекшеліктер,  этико-құқықтық  спецификка,  саяси  мәдениеттегі  салт  дәстүр  өзінің  үлкен  әсерін  тигізді.  Оған  қоса  Жапондық  демократияның  қызымет  істеуіне  қажетті  өзіне  тән  барлық  юристік  және  институты  бар  сонымен  қатар  оның  тарихи  өзіндік  қалыптасуын  байқамауға  болмайды.  Жапония  басқа  Азиятты  елдер  сияқты  саяси  структураны  батыс  елдерінен  алып  пайдаланды.  Бірақ  оның  мазмұны  нақты  саяси  практиканың  әсерінен   байсалды  өзгеріске  ұшырады.  Елде  кенеттен  соғыстан  жеңілуіне  байланысты  жүйелі  кризис  Жапонияны  саяси  және эканомикалық  реформалардың  қажеттілігінің  алдына  әкеп  соқты  оның  орындалуындағы  шешуші  рол  батыс  құндылықтарын  таратушы  АҚШ  оккупациялық  администрациясына тән  болды,  ол  жапондықтардың  тарихи  заңдылықтарын  және  рухани  демеу  деңгейін  олардың  ұлттық  спецификациясын  жәек  дәстүрлі  құндылықтарын  есепке  алды,  Жапон  қоғамы  тұтастай  алғанда  реформаны  және  соғыстан  кейінгі  жылдардағы  саяси  құқықтық  реформа  мен  мемлекеттің  бар  болуына  моралдік  заңды  негіздің  ірге  тасына  айналған  жаңа  конституцияны  сабырлықпен қабылдады.   Реформаны  ойдағыдай  орындау  үшін  қажктті  жағыдай  тездетілген  модернизациямен  демократизация  АҚШ  оккупациялау  администрациясын  қамтамассыздандырған  саяси  тұрақтылық  болды.  Конституция  кепілдеген ддемократиялық  принціп  адамды  азат  етті,  инициятиваға  жағыдай  жасада,  қабілеттілік,  тапқырлық  көрсетті  қоғамдық  өмірді  және  эканомиканы  белсендіруге  көмек  тесті. 

       Халық аралық  қақтығыстарды  шешу  үшін  Жапонияның  соғыстан  бас  тартуы  эканомиканын  өркендеуіне  үлкен  мағына  берді. 

       Эканомикалық  қызыметтін  демокрациясы  бәсекелестік  күрестің  күшейуімен  алып  жүрілуі  еңбек  өнер  кәсіптің  осуіне  және  капиталдың  жинақталуына  жағымды  жағыдай  жасалды.  Антимонополистік  заңдардың  және  басқа да  факторлардың  негізінде  бәсекелестіктің  күшейуі  Жапонияны  тамаша  өсуіне  алып  келді  деп  айтуға  болады,  және  кәзірге  дейін  барлық  жағыдайларда  кәсіпкерліктің  өсуінің  бірден-бір  стимулына  айналды. 

       Сөйте  отырып  мынандай  қорытынды  жасауға  болады,  Жапонияның  40-50жылдардағы  Жапонияның  саяси  өркендеуінің  ерекшелігі  Батыс  Европаға  байланысты  социал-демократиялық  моделдің  өркендеу  демократизацияның   негізгі  жетістіктері  мұнда  АҚШ  оккупациялық  биліктің  қатысуымен  саяси  элитаның  консервативті  өтуі  маңызды  реформалардың  нәтижесі  болды.

       Саяси  демократиялық  билік  орындалуы  үшін  әр-түрлі  социалдық  қабатты  және  жұмысшылардың,  шаруалардың,  пациофистердің,  либералистердің,  социолистердің   саяси  күштеріне,  радикалды  өзгеріске  ұмтылған  консерваторлардың  бір  бөлігін  кең  түрде  қолданды

        Нәтижесінде  Жапонияда  реформаның өткізілуі  Батыс  елдерімен  жақындатты.  Соғыстан  кейінгі  социал-экономикалық  және  саяси  структураны  жаңа  демократиялық   түрге  алмастыру  елдің  көтерілуіне  жалғыз  дұрыс  жолда  болды. 

        Модернизация  барлық  жағынан  белсенді  түрде  өтті.  Соғыстан  кейінгі  реформа  Жапонияның  даму  тарихындағы  бұдан  кейін  демократизацияның  жақтарынан  кеткен  елдің  жетістіктерінің  фундаментіне  айналды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                              Қорытынды.

       Сөз  жоқ  Жапония  бірсыпыра  уқыт  бойы   американың   әскерлері   оккупациялаған   жері  болып  қала  берді,  оның  сақталыпқалған    ауыр  өнер  кәсібі  шектелген  қарқында   жұмыс  істеді.  Жапония  репрацияны  төлеп  отырды.  Елдің  ұлттық  байлығы   соғыстан  кейін   күйзеліске  ұшырағаннан  кейін,  сонымен  қатар    капитуляциядан   кейінгі  жойылудың  немесе  шақырудың  нәтижесінде  құрал-жабдықтардың   бір  бөлігі  соғысқа  дейінге  қарағанда әлде  қайда  аз  болды.  Ұлттық  табыс  әрине  қысқарды.

       Жапон  империялизмі екінші  дүние  жүзілік соғыстан  кейін   қирауы   Жапонияны   державалардың  арасындағы  жағыдайын  өзгертті.  Ірі  капиталистік  державалар  арасында  аса  маңызды  орын  алатын бұрынғы  ұлы  держава  енді  өз  дауысынан  айырылды.

       Бірақ  империялистік Жапонияның  жеңілуі  сонымен  қатар  Алыс  Шығыстағы  фашазімнің  жеңілуін  де  білдірді.

       Англо-голландық  капиталдық  колониясы Индонезия  1945 жылы  16  тамызда  тәуелсіз  Республиканың  құрылғанын  жариялады.  Ява,  суматра   және  т.б.   аралдардың   тұрғындары  жапон  оккупациялық   әскерлерін  қарусыздандыруға мұқалтқан  республикалық  әскерін  құрды.  Индоқытай  халқы  1945  жылы  23  тамызда Вьетнам  тәуелсіз  демократиялық республиканы  құрылғанын  жариялады.

       ХХ ғасырдын  екінші  жартысында   Жапонияның  саяси  дамуының негізгі  тенденциясы  болып   жаппай  саяси  демократиялық   жүйесі  болды.

       Жапон  милитаризімінің   күйреуінен  кейін    императорлық  биліктің   бірнеше  жартылай   феодалдық   институттары  ликвидацияланды,  демократиялық  партиялар    қайта  құрылды,  профсаюздаржәне  басқада  органдар  құрыла  бастады.

       Жапон  империялизімінің  жеңілуі  онтүстік  шығыс Азия  елдеріндегі   ұлт-азаттық  қозғалыстарға  өз  әсерін  тигізді.  Бұл  жерлерде  соның  салдарынан   көптеген  тәуелсіз  елдер  пайда  болды.  Бүгінгі  күндерде  оң түстік  шығыс  Азия  жері  шарында ғы  ірі  экономикалық  орталық.

 

 

 

 

 

 

 

 

                        Пайдаланылған  әдебиеттер тізімі:

І Дерек көздері:

1. Акт о капитуляции Японии // Хрестоматия по новейшей истории,  том 2,   издательство социально-экономической литературы, М., 1960,
       с. 667-669
2. Антикоминтерновский пакт // Хрестоматия по новейшей истории, том 1, издательство социально-экономической литературы, М., 1960,
       с. 250-252
3.    Меморандум Танака Гиити // Хрестоматия по новейшей                                    истории,   том 1, издательство социально-экономической литературы, М., 1960,      с. 732

 

4. Конституция  Японии 1947 г. //Хрестоматия  по внешней  истории,  том      ІІІ  М:издательствосоциально-эканомической  литературы  1960, с 689-709  

 

5. Япония наших  дней.-М:Наука,  1978г

 

6. Е.Ыдырысрв. Қазақыстан мен Жапония ынтымақтастығының белестері.// Егемен Қазақыстан, 1999 ж.  4 желтоқсан

 

ІІ Зерттеу еңбектері:

1. Аварин В. Борьба за Тихий океан ОГИЗ, Государственное  
     издательство политической литературы, 1947
2. Бережков В.М. Страницы дипломатической истории М.,  
          Международные отношения, 1987
3. Сиполс В.Я. Дипломатическая борьба накануне второй мировой
          войны М., Международные отношения, 1989
4. Макаров А.А.  Политическая  власть в Японии.  М: Наука,  1988г.

 

 

 

 

 

III Әдебиеттер тізімі:

1. Н. Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл, Алматы, 2001. 59 б.
2. Тоқаев Қ.Қ. Қазақыстан Республикасының дипломатиясы. А., 2002.-     238 б. 
3.  История дипломатии, том 4, издательство политической
                    литературы, М., 1975
4. Кузнецов Ю.Д., Навлицкая Г.Б., Сырицын И.М. История Японии  М.,                                                                                                                          Высшая школа, 1988

 

                                     

[1]Е.  Ыдырысов Қазақстан мен Жапония ынтымақтастығының белестері. ҚР сыртқы істер министірі,

//Егемен Қазақыстан,  1999 ж. 4 желтоқсан,  8 б.

 

[2] Н.Ә. Назарбаев  Сындарлы он жыл, Алматы, 2001. 59 б.

[3] Тоқаев Қ.Қ. Қазақыстан Республикасының дипломатиясы. А., 2002-238б.

[4] Акт о капитуляции Японии\\ Христоматия по  новейшей  истрии том 2, Издательство  социально  экономической литературы, М., 1960, с. 667-669

[5] Кузнецов Ю. Д., Навалицкаят Г. Б., Сырицын И. М. История  Японии, М., 1988, с238

[6] Сиполс В. Я. Дипломатическая борьба накануне второй мировой войны М., 1989, с.11

[7] Сиполс В. Я. Дипломатическая борьба накануне второй мировой войны М., 1989, с.11

[8] Антикоминтерновский  пакт\\ Христоматия по новейшей истории, том 1, М,. 1960, с.250-253

[9] Аварин В. Борьба за Тихий океан ОГИЗ, 1947, с. 206-209

[10] № История дипломатии, т. 4, М., 1975, с.284-285

[11]  Аварин В. Борьба за Тихий океан ОГИЗ, 1947, с.296
 

[12] .  История дипломатии, том 4, издательство политической
    литературы, М., 1975, с,386

 

[13] История дипломатии, т. 4, М., 1975, с.699

[14] История Японии 1945-1975 гг. М.: Наука, 1978, с. 18-20

[15] Конституция Японии 1947 г. // Хрестоматия по новейшей истории,
  том 3 —  М.: 1961, с. 689

[16] Япония наших дней М.: Наука, 1983, с. 49

[17] Конституция Японии 1947 г. // Хрестоматия по новейшей истории,
  том 3 — М.: 1961, с. 696

 

[18] Макаров А.А. Политическая власть в Японии —  М.: Наука, 1988, с. 13