Отчет по практике Ақыртөбе жерасты газ сақтау қоймасы

МАЗМҰНЫ

                                                                                                                        бет.

КІРІСПЕ
1. АУДАН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТ
2. Ақыртөбе ЖГҚ қажеттілігі мен даму мүмкіндіктері
3. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Стратиграфиясы
3.2 Тектоникасы
3.3 Гидрогеологиялық сипаттамасы
3.4 Қабат-коллектордың геология-өндірістік сипаттамасы
4. ҰҢҒЫ КОНСТРУКЦИЯСЫ
5. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
5.1 Газды айдаудың технологиялық сұлбасы
5.2 Газтарататын пунктер
5.3 Газды жинаудың технологиялық сұлбасы
5.3.1 Газды тазарту қондырғысы
6. ӨРТКЕ ҚАРСЫ ШАРАЛАР, ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ, ЕҢБЕК ҚОРҒАУ, ӨНДІРІСТІК САНИТАРИЯ
6.1 Өртке қарсы шаралар
6.2 Өндірістік санитария
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

          Бұл есеп беруде Ақыртөбе жерасты газ сақтау қоймасына қатысты  жалпы мәлімет және оның қызметі туралы айтылады.

Казіргі заман талабына сай газбен қамтамасыз ету жүйесі күрделі, әрі қымбат өндірістік кешендерден тұрады: 1) Газ көздерінен (газды,газоконденсатты немесе газоконденсатты-мұнайлы кен орындар);       2) Газды тазартуға, кептіруге, конденсатты өндіру мен газды тасымалдауға арналған дайындау қондырғылары; 3) қабат қысымының энергиясын пайдаланып механикалық жұмыс жасайтын,электр энергиясын өндіретін қондырғылар; 4) конденсат өңдейтін зауыттар;  5) магистралды газ желілері; 6)жерасты газ қоймалары; 7) қалалық газ тарату желілері.

Аталмыш газбен қамтамасыз етуде барлық құрылымдар пайдалану кезінде біртұтас толық жүйені елестетеді. Жүйенің кез-келген элементінің технологиялық режимінің пайдалану кезінде бұзылуы басқа да буындардың зардап шегуіне алып келеді. Әрбір элементтің рационалды жұмыс атқаруы газбен қамтамасыз ету жүйесінің барлық буындарының технико-экономикалық көрсеткіштері жоғары болғанда ғана мүмкін.

Жерасты газ қоймасы көптеген мақсаттарда қолданылады, солардың ең бастыларына тоқталайық:

1. Қысқы уақыттарда жылыту жүктемесіне байланысты мезгілдік газ тұтыну шыңын жабу.Табиғи газды пайдалану жыл мезгілдеріне, апта,тәулік, сағат бойынша әркелкі. Әсіресе мезгілдік газды тұтыну газ пештерінде, үйдегі және аудандық бу қазандарында, ЖЭО, мекемелердің өндірістік қазандарында мейлінше әркелкі.
2. Магистралды желілер мен компрессор станцияларына (КС) күрделі қаржыларды азайту.
3. Газ көздерінің ритімді жұмыс атқаруына және КС жылдық қуат коэффициенті бірге жақын болатын магистралды желілерде жағдай туғызу. Егер жерасты газ сақтау қоймасы болмаса, онда жүйенің қуаттылығы не бары 60-65 % құрайды. Жұмыс істеп тұрған газ желілері үшін соғылатын жерасты газ қоймасының жүктелу коэффициентін арттырып, магистралды газ желілері бойымен тұтынушыға газ айдау көлемін арттыру.
4. Елдің газға тапшы аудандарында мемлекеттік газ қорын жасау.
5. Мұнай газын жаңа мұнай өндіру аудандарында сақтау және көміртекті конденсатты оларды уақытша қолдана алмаған жағдайда сақтау мүмкіндігі.
6. Мұнайхимиясы комбинаттары алдында отын мен шикізат қорларын түзу және өңдеуден шыққан дайын өнім қорларын жасау.
7. Газбен қамтамасыз ету жүйесінің жұмыс сенімділігін арттыру.

 

 

 

 

 

1. АУДАН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТ.

 

          Ақыртөбе ауданын пайдалануға бұрғылау жұмыстары газды, газоконденсатты, мұнайлы кен орындарды игеруді жүргізетін жұмыс комиссияның талаптары бойынша орындалды. Мұнда ЖГҚ пайдалануды қарастыратын «Ақыртобе ауданында ЖГҚ технологиялық сұлбасы» (протокол № 14/81 4 мамырдан 1982 жылы, газ министрінің орынбасары С.С. Кашировтың 19 мамырдағы 1981жылғы ұйғарымымен жасалған).

           1973 – 77 жж.  Ақыртобе ауданында МОВ сейсмикалық зерттеулерін дайындау, ЖГҚ жасауға қажетті геологиялық жағдайларды анықтау мақсатында барлау бұрғылау жұмыстары жұргізілді. Аудан территориясында бұрғыланған 35 барлау ұңғыларының мәліметтері бойынша көтерілім анықталып, 772м тереңдікте тұз үсті жоғары перм қабатының негізінде қабат-коллектор таңдап алынып, оның сыйымдылық және фильтрациялық қасиеттері түбегейлі зерттелді. 1980 ж ОртаАзНИИГАЗ жерасты газ қоймасы институтында ауданның «Технологиялық сұлбасы жасалды». Бұл сұлба жерасты қоймасының шығыс күмбезінің құрылымына негізделіп жасалған. Осы мақсатта 16 пайдалану ұңғысы бұрғыланған, олар (№№ 36-51) аралас бөлікте орналасқан.  Жұмыс  комиссиясының шешімі бойынша аталмыш ұңғыларды бұрғылау және 4 пайдалану ұңғыларының қабат-коллекторларынан керн алу ұйғарылды.

          Пайдалану ұңғыларының орташа тереңдіғі – 850 м. Пайдалану ұңғыларының орташа метражы 13600 м құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Ақыртөбе ЖГҚ қажеттілігі мен даму мүмкіндіктері

 

     Географиялық орналасуы бойынша (Ақыртөбе ЖГҚ Тараз бен Бишкек қалаларының аралығында орналасқан) Ақыртөбе ЖГҚ жоғарыда көрсетілген қалалардың газ тұтынуына тікелей әсер етеді. Егер, бұл ЖГҚ Шымкент-Жамбыл-Бишкек-Алматы газ құбыры бойында орналасқанын ескерсек, онда оның жұмыс режимінің Алматыны газбен жабдықтауда үлкен әсер ететінін аңғаруға болады. Қазіргі уақытта газ қоймасының көлемі жоспарланған көлемге жетті, ол құрудың 1 этапында шамамен 700 млн. м 3.

     Еске түсіретін нәрсе, ЖГҚ жобаланған толық қуаты 1310 млн. м 3 болу тиіс, оның 700 млн. м 3 активті газ үлесіне тиеді. Шымкент, Жамбыл, Бишкек және Алматы өндіріс тараптарының мерзімдік газды тұтыну көлемі 2000 жылдары 1,5-1,6 млрд. м 3 / жылға жетті. Егер суық қысты және табиғи апаттармен ірі аварияларды есепке алатын болсақ, онда Шымкент-Жамбыл-Бишкек-Алматы участкілеріндегі қажетті газ көлемі мерзімдік газ тұтыну көлемінен 50-60% жоғары болу керек, ол кездегі көлем шамамен 2,2-2,4 млрд. м 3 /жыл болуы керек .Мерзімдік газды тұтыну көлемін газ қоймасының көмегімен реттеу газ тасмалдау жүйесінің өндірістік көлемін пайдалануды  айтарлықтай тиімді етеді. Сол себептен еліміздің оңтүстігіндегі газ жүйесін газ сақтау бағдарламасының дамуымен ұштастырған жөн.

     Аңғаратын нәрсе, Шымкент-Алматы газ құбыр учаскісінде ЖГҚ ретінде қолдануға болатын объектілер бар. Олар Алматы және Шымкент аудандарындағы құрылымдардағы суға қанық горизонттар. Бірақ ЖГҚ пайда ету үшін бірнеше жыл қажет.

    Еліміздің оңтүстігінде газ сақтауды арттыруды Ақыртөбе ЖГҚ бастау керек, себебі, аталған объектіде сақтау көлемін арттыруға мүмкіндік бар

     Мұнда, біріншіден, жоғарғы және әлсіз қанығатын горизонттарға селективті  газ айдау есебінен шығыс күмбездердің кеуекті көлемін толық қолдану; екіншіден, батыс күмбездерді пайдалану есебінен казіргі уақытпен салыстырғанда газ сақтау көлемін 1,5-1,7 есе арттыруға болады.

     Осылардан бөлек, газ сақтауға қабат-коллектордың жабыны үстінде орналасқан бақылау горизонтын таңдап алуға болады.

     Есептеулер көрсеткендей, тек шығыс күмбездің бақылау горизонтының өзінде 450-500 млн. м 3 жалпы газ, оның 200-250 млн. м 3 актив газ сақтауға болады.

     Сонымен, Ақыртөбе ЖГҚ потенциалды мүмкіндігі: Жалпы сақтау көлемі 1500-1700 млн. м 3, оның 800-900 млн. м 3 актив газ көлемін құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

     Бұл бөлімде Ақыртөбе ЖГҚ тиімді құрылымын анықтау мақсатында жүргізілген геологиялық барлау жұмыстарының нәтижелері көрсетілген. Ақыртобе ауданы Қазақстан республикасының Жамбыл обылысының территориясында Тараз қаласынан шығысқа қарай 60 шақырым және батысқа қарай  Бишкектен 135 шақырым жерде орналасқан. Ташкент-Бишкек-Алматы газ құбырының магистральді трассасы ауданнан оңтүстікке қарай 5 шақырым жерде орналасқан. Ең жақын елді мекен Ақыртөбе ауылы.

     Ауданнан оңтүстікке қарай 10 шақырым  жерде Ташкент-Алматы мемлекеттік авто жолы өтеді. Аталған авто жол арқылы аудан грунт жолы арқылы байланысқан. ( 2.1 сурет ).

     Территория шөлейтте орналасқан және ептеп бархандар кездеседі.

     Климаты шұғыл континентальді, құрғақ.

     Ең жақын су қоймасы 30 шақырым қашықтықта орналасқан

     Ақыртөбе құрлымы 1965 жылы аудандық сейсмо барлау жұмыстары нәтижесінде анықталған, ал 1972-1973 жылдарда  тұз үсті қанатының төменгі перм қабаттары МОВ сейсмо барлау жұмыстарымен түпкілікті зерттелген. 1973 жылдың қыркүйек айынан 1977 жылдың тамызына дейін барлау мақсатындағы бұрғылау жұмыстары жұргізілген. Жалпы 35 барлау ұңғылары жүргізілген, оның 34 ұңғысы қабат-коллекторды ашты, тек бір ғана ұңғы саңылауланған жабынынан өтіп бақылау қабатына жеткен.

3.1 Стратиграфия

     Қиманың стратиграфиялық жіктелуі көрші Талас, Ақбақай және т.б. аудандардың аналогтары бойынша (бұл қималар Бакиров С.Б. түпкілікті зерттелген) және барлау бұрғылау жұмыстарының мәліметтері бойынша жасалды.

     Шөгінділердің жиналу жағдайына, метаморфиз бен дислоцирлену деңгейіне қарай екі комплекске жіктеледі: төменгі-эпиплатформалы және жоғары-платформалы ( бор, палеоген, неоген және төрттік ).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Ұңғылармен ашылған түзілімдер негізінен терригенді (саз, аргиллиттер, алевролит және құмтас) және хемогенді (гипс пен ангидрит) мен карбонатты жыныстардан тұрады.

     Ақыртөбедегі барлау ұңғыларының мәліметтері бойынша ежелгі түзілімдер жоғарғы-оңтүстік перм қабаттарынан тұрады.

     Төменде ашылған ұңғылардың қысқаша сипаттамалары берілген (2.2 сурет).

Перм жүйесі (Р)

 

     Перм жүйесінің түзілімдері Ақыртөбе ауданында таскөмірі түзілімдермен жабылған және төменгі-жоғарғы пермнің тұз қабаттарымен жоғары пермнің тұз үсті қабаттарынан тұрады.

 

Тұзды қабат ( Р1-2)

 

     Тұз түзілімдерінің төменгі-жоғары перм қабаттары №1 ұңғымада кездеседі және 300 метрлік монотонды аргиллит қабатынан және 3-5 см ангидриттері мен гипсі бөліктері бар саздардан тұрады. Осыдан бөлек, қатты саздалған құмтас пен алевролиттер кездеседі.

     Құмтастар қара-қоңыр, полимиктті, ұсақ түйіршікті, тығыз, жарықшақты болып келеді.  Олар кварц сынықтары, дала шпаты, мүйіз алдамшысы, хлорит, әлсін кальциттен тұрады. Цемент құрамы ангидриттен тұрады. 

Тұз үсті қабаты Р2

 

     Тұз үсті қабатының түзілімдері тұзды қабаттың жыныстарының шайылған беттерінде қалыптасқан және 34 барлау ұңғыларында толлығымен жабылған.

     Қима қабаттарында екі горизонт ерекшеленеді: гипс пен ангидриті бар жоғарғы-аргиллитті және құмтас-аргиллитті төменгі қабат. Құмтастар тұз үсті қабат негізінде дамыған және үш қабатпен көрсетілген: қалыңдығы 13м ден (4 ұңғ.) 12м ге дейін (19 ұңғ.) болатын төменгі қабат. Қабат 19-37 метрлік тығыз саз және аргиллит жыныстарымен жабылған. Осы қабаттар үстінде қалындықтары 7-10 метрлік екі құмтас-алевролитті қабаттар орналасқан және олардың арасында 7-15 метрлік аргиллитті қабат бар.

     Алынған керн сараптамасы көрсеткендей тұз үсті қабатындағы саз бен алевролиттер қара-қоңыр түске ие және әктасты қатты болып келеді.

     Құмтастар ұсақ және орта түйіршікті әлсіз цементтелгенкварц дала шпатты болып келеді.

     Тұз үсті қабатының жалпы қалыңдығы 380-нен 480 метрге дейін өзгереді.

Бор жүйесі (К)

 

     Жыныстар перм түзілімдері бетінде үйлесімсіз жатыр. Жыныстар конгломераттардан, негізінен тығыз жапырақ қабатты құмтастардан тұрады.

     Конгломераттар ұсақ әртүрлі кремний жынысты шиыршық тастардан тұрады. Олар өзара әктасты цементпен байланысқан.

     Құмтастар-Қызыл түсті, әртүрлі сүр түсті, полимикротты, кварц-полешпатты; цементі- сазды-әктасты.

     Саздары қоңыр, қызыл-қоңыр, әктасты, тығыз.

     Бор түзілімдерінің  жабындарының каротаж диаграммасында КС 15-50 омм дейін күрт өсуі байқалған.

     Жоғары бор жыныстарының қалыңдығы 23м (21 ұңғ.) ден 31м (4 ұңғ.) дейін өзгереді.

     Бор  түзілімдерінің  жабындарының жату тереңдігі 15м (17 ұңғ.) ден  496м (4 ұңғ.) дейін ауытқиды.

 

 

 

Палеоген жүйесі (Р)

 

     Палеоген түзілімдері ортаңғы және жоғарғы бөлімдерден тұрады және жоғарғы бордың шайынды түзілімдерінен тұрады. Олар негізінен қызыл түсті, әлсіз цементтелген сазды құмтастардан, алевролит пен тығыз саздардан құралған. Олар үш бөлімнен тұрады: төменгі, орта және жоғары.

     Қиманың төменгі бөлігі, негізінен, құмтастан түрады. Аталмыш қиманың каротаж диаграммасы КС жоғарғы мәнімен ерекшеленеді, ол шамамен 30 омм.

     Орта бөлігі- алевролит және саздың тығыз қабаттанумен ерекшеленеді. Мұнда КС мәні 10-15 омм азаяды, ал жоғарғы бөлігі, негізінен кірпіш-қызыл саздан және қоңыр-қызыл түсті жеке қабатты құмтас пен алевролиттен тұрады. Мұндағы КС мөлшері 5 омм асады.

     Палеоген түзілімдерінің қалыңдығы 57м (12м ұңғ.) ден 200м (5 ұңғ.) дейін өзгереді.

 

Неоген және төрттік жүйе

 

     Бұл жүйелердің бөлшектелмеген қабаттары палеоген түзілімдерінің шайылған беттерінде жатыр.

     Қиманың орта және төменгі бөліктері қоңыр-қызыл алевролиттер, тығыз саздар, кварцты құм және конгломерат қабатты құмтастардан құралған. Конгломераттар әктасты және кремнийлі жыныстардан тұрады, олар сазды-әктасты цементпен байланысқан.

     Бөлшектелмеген қабаттың қалыңдығы 23м (13 ұңғ.) ден 38,5 м (4 ұңғ.) дейін өзгереді.

 

 

 

 

3.2  Тектоника

     Тектоника тұрғысынан Ақыртәбе көтерілімдері Шу-Сарысу синеклизасының оңтүстік-шығысында Мақпал блогына жүктеліп түрған Курагатин білігінде соңғы локалды құрылым болып табылады. Ол оңтүстікте Талас-Қосқұдық қабыршақ зонасымен шектелген. Осылайша  250 км, ал ені 30-40 км  болатын синиклиза оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай созылып жатыр.   

     Жату ерекшелігіне, литологиялық құрамына, жыныстардың метаморфталуына байланысты В.Ф. Беспалов (1971) синиклиза дамуын төрт құрлымдық –тектоникалық этапқа бөлген: төменгі-кембрийге дейінгі және каледон геосинклинальдары қабатты фундамент құрайды; екі жоғарғы-герцинді және альпі, олар платформа этажының аралығын құрайды.

     Аралық құрылымдық-тектоникалық зтаж, ол эпилатформалы режим кезінде герцин циклы процесі нәтижесінде пайда болған. Аталмыш құрлым эффузивті-терригенді, карбонатты жыныстардан құралған және өткінші түзілім этапына жатады.

     Аталмыш этаптың құрлымдары төменгі этаждың қабат келуімен сипатталады.

     Жоғарғы құрлымдық-тектоникалық этаж палеоген негізінде сатылы қайталанады. Іс жүзінде тігінен жатыр және мезозойкаайнозой түзілімдерінен құралған.

     Ақыртөбе көтерілімдерінде жүргізілген барлау бұрғылау және геофизикалық жұмыстары мәліметтері бойынша қабат-коллектор жабыны брахиантиклинальді қабыршықтардан тұрып, солтүстік-батысқа қарай оңтүстік қанаты-3, солтүстігі-1-2 бұрышпен еңістелген. Құрылымның контурланған изогипсіндегі өлшемі “-200-“-10,5 км . Көтерілімдердің амплетудасы 58м болады (2.3 сурет).

     Жанама осьтің ундуляциясы нәтижесінде құрылым екі күмбезге жіктелген- шығыс және батыс.

     Үлкен шығыс күмбездің өлшемі жабық изогипсте “-190м” және 7*3 км, ауданы 15,6 км 2, амплетудасы 48м.

     Батыс күмбездің өлшемдері 4,5*5 км, ауданы 7,39 км 2. Изогипс бойынша ауданы “-200м” -30,98 км 2.

     Күмбездердің бөлінетін жерінде, 30 ұңғ. маңында көлемі 4*1,3 км мульда байқалған.

     Ескеретін жағдай, құрылымның шығысы мен солтүстігінде бөліну байқалады. 25 ұңғ. Солтүстігіне қарай амплетудасы 30-40м брахиантиклинальды қабыршақтар аңғарылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.3 Гидрогеологиялық сипаттамасы

     Ақыртөбе көтерілімдері гидрогеологиялық тұрғысынан Шу-Сарысу артезиан бассейнінің территориясында орналасқан. Қималарда 10 суарынды горизонттар көрсетілген. Олар белгілі стратиграфиялық кешендерге топтасқан: девон, турней, визей, серпухов, орта-жоғарыкарбонды, төменгі пермді (тұз үсті және тұзды қабаттар), жоғары пермді (тұз асты), бор, палеогенді және неоген-төрттік.

     Есеп беруде Ақыртөбе ауданының суарынды горизонттарына  қысқаша сипаттама беріледі.

     Жоғары-төменгі пермнің тұзды қабатының суарынды горизонттары жекелеген әлсіз құмтас қабаттарында топтасқан және олар аудан территориясы бойында кеңінен таралған. Аталмыш горизонттардың суы жоғары минералданған (минералдану дәрежесі 300 г/л), депрессия 15ат. К кезінде шығымы 0,5 м 3/тәу. аспайды (8 ұңғ. КСМ-Ақыртөбе ауданында). 

     Жоғары пермнің тұз үсті қабатының суарынды горизонты құмтаста топтасқан. Олар хлорлы-натрийлі тұзды судан тұрады және минерализация мөлшері 9,5-10 г/л. Суы арынды, тоқтамайтын.Статистикалық деңгейі шамамен 100м белгіленген, депрессия 8-10 кг/см2 кезінде шығымы 50 м3/тәу. тен 70 м3/тәу. дейін өзгереді.Суы термальды, қабаттағы температурасы 50-53 С.

     Жоғары бордың суарынды горизонты конгломерат пен құмтасқа топтасқан. Осы қабат қимада бүкіл жоғарғы бор деңгейін қамтиды. Суының түрі  хлорлы-натрийлі, минерализациясы 3,5-5 г/л, арынды. Статистикалық деңгейі шамамен 30-50м белгіленген. Депрессия 5 кгс/см2 болғанда судың шығымы 80-100 м3/тәу.

     Неоген-төрттік кешеннің суарынды горизонты алевролит пен құмды-шиыршықты түзілімдерге топтасады. Әлсіз сульватталған тұздылығымен ерекшеленеді. Суы арынды, шығымы 5 тен 25 м3/тәу. дейін ауытқиды.

     Жерасты суларының қоректенуі шауын-шашын суларының фильтрленуі нәтижесінде іске асады.

3.4 Қабат-коллектордың геология-өндірістік сипаттамасы

     Ақыртөбе ауданының геолого-геофизикалық деректерін сараптама нәтижесінде аңғарғанымыз, қимада көрсетілген 10 құмтасты-алевролитті қабаттың тек екеуі ғана ЖГҚ пайда етуге жарамды болып шықты. Осылай болуына негізгі себеп, ауданның жабындармен (саз бен аргиллиттер) жабылуы. Бірақ, бор түзілімдерінің жапсарларының құрылымдары солтүстікте қалыптасып болғандықтан, жерасты газ қоймасын жасау үшін жоғары пермнің тұз үсті қабатының қабат-коллекторын пайдаланған жөн. Осымен бірге бірінші қабаттың үстінде 18-32м биікте жатқан екінші қабат-коллекторды да пайдалануға болады.

     Қабат-коллектор жоғары пермнің тұз үсті қабатында 772м тереңдікте көтерілімдер қосындысы (10 ұңғ.) ретінде құмтас, алевролит және саздардан (2.4 сурет) тұрады.

     Құмтастар қара-қоңыр, әлсіз цементтелген, кварцт түйіршіктерінен құралған полимикронды, аз мөлшерде дала шпаттарынан, эффузивтер мен карбонаттардан тұрады. Цемент 20-30%ұсақ алевролиттерден, 11-20% карбонаттардан тұрады. Цементтің түрі кеуекті, құрлымы-псамитті. Құмтастар арасында 1см ангидриті бар қабаттар байқалған (2.5. сурет).

     Алевролиттер қоңыр, негізінен қаттыдан жұмсаққа дейінгі  саздар мен әктастардан тұрады.

     Саздар қоңырдан қара-қоңырға дейін өзгереді және қатты әктасты,   темірлі болып келеді.

     Каротаж диаграммасы көрсеткендей, қабат-коллекторында 2 ден 5 ке дейін саз бен аргиллит қабатшалары кездеседі. Олардың қалыңдықтары 4м ден (4,10,15 ұңғ.) 1м дейін (12 ұңғ.) өзгереді. Қабатшалардың бөлігі аудан бойында анық арныққан және қабат-коллекторды үш бөлікке бөледі: жапсарлы, орта және жастықты.

     Қабат-коллектордың жалпы қалыңдығы аудан бойынша 3,4м ден (4 ұңғ.) 42м дейін (13,26 ұңғ.) таралған. Минимальды қалыңдық шығыста (13,26 ұңғ.) байқалған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Күмбездің аяқталатын солтүстік-батысында (29 ұңғ.) және қанаттың оңтүстік-батыс бөлігінде (2 ұңғ.) қабат-коллектордың қалыңдығы өседі.

     Батыс күмбездің құрылым шектерінде қабат-коллектордың қалыңдығы анық заңдылыққа сүйенген. Солтүстік-батыстан 18,8м (5 ұңғ.) оңтүстік-шығысқа қарай 38-42м (19,20 ұңғ.) дейін артады.

     Қабат-коллектордың тиімді қалыңдығы өте үлкен шектерде ауытқиды, 6,8м ден (12 ұңғ.) 37,4м дейін (19 ұңғ.) және орташасы 17,5м тең. Ең минималды тиімді қалыңдық 12 ұңғ. су қабатында шығыс көтерілімдерде белгіленген. Жалпы алғанда шығыс күмбездің тиімді қалыңдығы аз мәнге ие. Бұл көрсеткіш батыс күмбезде 6,6м ден 18,8м дейін өзгереді, ал орта тиімді қалыңдық 12,4м.

    Батыс көтерілімдердің тиімді қалыңдығы айтарлықтай жоғары, ол 16,2м ден (5 ұңғ.) 37,4м дейін (19 ұңғ.) өзгереді және орта мәні 25м (2.6. сурет) тең.

     Жалпы алғанда қабат-коллектордың қалыңдығы батысқа қарай артқан сайын, саздану да артады. Ең аз саздану батыс күмбезде байқалады. Мұндағы құмтас пен алевролиттің жалпы қалыңдығы қабат-коллектордың қалындығының 70% (1 ұңғ.), 85% (6 ұңғ.) құрайды, ал саздану минималды. Переклиналь құрлымдарында саз қабатшаларының артуы және қабат-коллектордың өткізгіш қабаттарының саздануы аңғарылады (5,4 ұңғ.).

     Қабат-коллектордың саздануымен ауданның құрлымдық және геолого-физикалық, сыйымдылық, фильтрациондық қасиеттері өзгереді.

     1975 жылғы жүргізілген сынақтар көрсеткендей, шығымның және өнімділіктің максималды мәні шығыс күмбезде байқалған, әсіресе 1,2,3,12 ұңғ., мұндағы шығым мөлшері 120 м3/тәу. тен 370 м3/тәу. дейін жетеді.

     Сәйкесінше, 1,2 ұңғ. өнімділік коэффициенті 7,5; 13,7 және 11,5 м3/тәу.  12ұңғ.-23 м3/тәу., ал депрессия кезінде 16 тең.

     Шығыс күмбездің переклиндері мен батыс күмбездің шеттерінің құрлымдарында депрессия кезінде 24-15 м3 және өнімділік коэффициенті 2,8 м3 дейін жетеді (2.1. сурет).

Өнімділік, м3/тәу.ат	7,5 13,7 11,5 2,8 5,0 9,4 1,5 23,0 3,7 4,9
Депрессия, кгс/см2	16 16 16 16 16 16 16 16 16 16
Шығым, м3/тәу.	120 220 180 45 80 150 24 370 60 78
Аспа тереңдігі, м	600 663 601 600 601 600 599 600 600 599
Статистикалық деңгей, м	106,9 114,4 102,6 88,6 108,0 114,2 126,0 120,8 117,0 102,9
Сынау күні	28.06.74 06.06.74 28.07.75 20.06.75 24.07.75 28.06.75 13.07.75 14.07.75 18.07.75 07.07.75
Ұңғ.№	1 2 3 5 6 7 11 12 13 14

     Қабат-коллектордың ашық кеуектілігі орта есеппен 18,5% құрайды, жалпы алғанда 16,9% солтүстік-батыста 23,6% дейін өзгереді. Күмбездер бөлінетін жерде кеуектілік айтарлықтай жоғары және ол 28,6-29,5% тең. Міне осы көрсеткіш қабат-коллектордың шынайы мәніне жақын. Мұндағы 22 мен 25 ұңғ. техникалық себептерге байланысты пайдалану тізбектерімен жабындалмаған, сол себептен түп аймағындағы кольматация дәрежесі аз.

      Қабат-коллектордың фильтрациялық қасиеттері ұңғыманы гидродинамикалық зерттеу барысында іске асқан. Зерттеу барысында анықталған нәрсе, аталмыш горизонт суының термальды болуы индекаторлық диаграммада өзінің жылулық қасиеті себебінен ауытқулар пайда еткен. Сол себептен алынған мәліметтерге түзетулер енгізу қажеттілігі туындаған. Осының себебінен Ақыртөбе ауданында қабаттың фильтрациялық қасиеттерін есептеу тереңдік монометр көмегімен түп қысымын есепке алу арқылы немесе аудандық гидро барлау жұмыстарын жүргізу арқылы іске асады.

     12,1 ұңғ. 1976 және 1977 жылдары жүргізілген зерттеулерден алынған теңдеулердің қисық өзгерісі қабат-коллектордық коллекторлық қасиеттерін анықтаудағы сапалық өңдеуге келмейді. Атап айтсақ ұңғымалардағы теңдеу 6 дан 12 см дейін ауытқыған, бұл атмосфералық қысымның ауытқуымен байланысты болуы мұмкін. Себебі 27 ұңғымадан басқасында 17 см өзгерген.

     1979 жылдың қыркүйек-қазан айларында аудандық гидро барлау жұмысын жасамас бұрын тұз қышқылымен өңдеу жұмысы жүргізілген, соның нәтижесінді ұңғыманың шығымы 57 ден 340 м3/тәу. дейін артқан.

     10 ұңғымада айдау жұмыстары 25 күн жүргізілген. Айдауға ұңғыманың барлық жағында әсер еткен.

     Айдау 10 ұңғымадан жүргізілген, оның әсері 1,6,8,9,13,17 және 30 ұңғымаларға әсер еткен. Соның нәтижесінде келесідей көрсеткіштер алынған: гидро өткізгіштігі-14917 д.см/спз; пьезоөткізгіштік-100890 см2/сек, тиімді қалыңдық кезіндегі өткізгіштік 15м-9,9 дарси.  

     Қабат-коллектордың жоғары өткізгіштігі салыстырмалы түрде құмды аз тасығанда, дипрессия 15 кгс/см2 болады, ол коллектордың түйіршікті-жарықшақты екендігінің дәлелі.

     Қабат-коллектор саз қабатымен жабылған, оның қалыңдығы 8м ден     (6 ұңғ.) 32,4м дейін (2 ұңғ.) жетеді. Мұндағы саз қара-қоңыр, әктасты, тығыз және гипс пен ангидрит қабаттарынан тұрады.

     23 барлау ұңғымасының мәліметтері көрсеткендей, мұндағы жабын саңылаусыздандырылған.

     Қабат-коллектордың жабыны үстінде қалыңдығы 12-15м екі құмтас қабаттары жатыр. Олардың әр бірінде саз қабатының қалыңдығы 7-10м, мұның өзі жабынның саңылаусыздануын қамтамасыз етеді.

     Қабат-коллектордың орташаланған фильтрациялық және сыйымдылық қасиеттері төменде көрсетілген:

     Гидро өткізгіштік коэффициенті, Kh/n-д. См/спз-9450

     Пьезоөткізгіштік  коэффициенті,       — см2/сек-46000

     Өткізгіштік коэффициенті, К         -дарси-  6,3

              Бұл мәліметтер орта арифметикалық. 1,6,8,9,13,17 және 30 ұңғымалар бойынша алынған қисықтарды арнайы өңдеуден өткізу арқылы алған.  

              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. ҰҢҒЫ КОНСТРУКЦИЯСЫ

 

Ақыртөбе ауданында ашылған қимаға сәйкес пайдалану ұңғыларының келесідей конструкциясын ұсынамыз:

1. Кондуктор ø 324 мм төрттік жастағы борпылдақ жыныстардан қорғау мақсатында 30 м тереңдікке дейін түсірілген. Цементті тізбектен сағаға дейін көтеру.
2. Техникалық тізбек ø 245 мм қабат-покрышкаға 10-15 м оның жапсарына дейін түсіріледі. Әрбір пайдалану ұңғысының техникалық тізбегінің түсірілу тереңдігі жеке алынады. Орта есеппен тізбек неоген, палеоген, бор, пермнің тұз ұсті жоғары қабаттарының тұзілімдерінен және су шығудан сақтау, қабат-коллектордан газ аққан жағдайда өткізгіш горизонттарды оқшаулау мақсатында 770 м түсіріледі.
3. Пайдалану тізбегі ø 168 мм 850 м тереңдікке дейін төменгі-жоғары пермнің аргиллитті тұз қабатының табанына дейін түсіріледі. Цементті тізбектен сағаға дейін  көтеру. Тізбектің цементаж сенімділігін арттыру және цементті сағаға дейін көтеруді қамтамасыз ету үшін 2 сатылы құю қарастырылған. Ол 168 мм тізбек арқылы  пакері ПДМ – 168 көмегімен 9 тізбектің табанында 750 – 770 м аралығында орнатылады.

Газ ұңғысының саға жабдығы шегендеуші тізбектің жоғары бөлігін фонтанды құбырға жалғау, құбыраралық кеңістікті және біріктіру жабдықтарының бөлшектер аралығын саңылаусыздандыру. Пайдалану ұңғысының технологиялық режимін реттеу және бақылау шараларын жүзеге асыру. Ол үш бөлімнен тұрады: тізбек басы;  құбыр басы; фонтанды шыршадан.

Тізбек басы кондуктордың жоғары бөлігімен пайдалану тізбегін байланыстырады. Құбыраралық кеңістікті саңылаусыздандырады және құбыр басы мен фонтанды шырша үшін тірек қызметін атқарады.

Құбыр басы фонтанды құбыр үшіш ілгіш қызмет атқарады және құбыраралық кеңістік пен пайдалану тізбегі арасын, фонтанды құбырды саңылаусыздандырады. Құбыр басына крест немесе үшжақ түріндегі фонтанды арматураны орнатады.

Фонтанды арматура құбыр басының жоғары фланцінде орнатылады. Оның келесідей қызметтері бар: ұңғыны игеру; ұңғыны жабу; ұңғының технологиялық режимін реттеу және бақылау. Крест түрінде жасалған арматураның негізгі элементтері — крестовик, ал ұшжақ түрдегі де  -үшжақ.

 Сағалық жабу-клапаны ұңғыдан шыққан (шлейф) газды қауіпті жоғары қысым немесе одан кейінгі төменгі қысым салдарларынан  автоматты түрде сақтайды.

 

 

 

 

 

5. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ

 

5.1 Газды айдаудың техникалық сұлбасы.

 

Маистралды газ желілерінен қосылу желілері арқылы газ 3,1 – 3,9 МПа қысым және  15 – 20 °С температурамен компрессорлық станцияларға түседі, ол жерде газ механикалық қоспалардан тазартылып өлшеу  түйіндерінде өлшенеді. Өлшеуден кейін екі сатылы компримирлеуге барып, онан газ желілері арқылы коллекторларға 9,0 – 7,0 МПа қысыммен және 50 °С температурамен (макс 60°С) жеткізіледі, сосын газ тарату пунктеріне жеткізіледі (ГТП). Ал  ГТП арнайы түйіндерге қосылып, солар арқылы ұңғыларға таратылады. Максималды және минималды қысымдар №3 ұңғыда « Ақыртобе ЖГҚ пайдаланудың параметрлерінде» көрсетілген.

Тәуліктік максималды газ айдау 2,3 млн. м³.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5.2 Газ тарату пунктері.

 

ЖГҚ орналастыруда газды дайындау мен жинаудың орталықтандырылған сұлбасы қолданады. Ұңғының өнімін тарату, шығымын өлшеу, алғашқы ретті айыру осында жүреді. Газды жер астына айдау кезінде компрессорлық станцияға түсетін (КС) газ коллектор арқылы өлшеу диафрагмаларынан өтіп, кіріс және шығыс желілері блогына барады.

Ұңғыларды газ тарату пунктеріне қосу сәулелі  сұлба бойынша іске асады. ГТП-1  20 ұңғы , ал  ГТП-2  17 ұңғы қосылады.

 ГТП-1өнімділігі: G_max – 1,2 млн. м³/тәу; G_min – 0,45 млн. м³/тәу.

 ГТП-2: G_max – 1,3 млн. м³/тәу; G_min – 0,45 млн. м³/тәу.

 

 

 

 

5.3 Газды алудың технологиялық сұлбасы.

 

5.3.1 Газ тазарту қондырғысы.

 

          Газды ұңғылардан алу  3,5 – 7,0 МПа қысыммен және 30 °С температурамен кіріс және шығыс желілер блогына келіп жиналады. Кіріс  желілері блоктары жалпы коллекторға қосылады және тарату блогы арқылы  3,5 – 7,0 МПа қысыммен және 22-26 °С температурамен бірінші ретті айырғышқа барады. Оның параметрлері  С-1 Р_у – 8,0 МПа, өнімділігі 3 млн. м³/тәу. Бұл қондырғы арқылы газ қабат суы мен механиклық қоспалардан тазартылады. Тазартылған газ  коллекторлар арқылы өлшеу түйініне барады, содан кейін  КС ауданына газды ақырғы тасымалдауға дайындауға жіберіледі.

Ұңғы жұмысын бақылау газ шығымын периодты түрде өлшеу және қабат суын С-3  өнімділігі– 1 млн. м³/тәу болатын айырғышта іске асады. Айырғыштар әрбір ГТП-да 1 блок бойынша жобаланған, олар ұңғыдан шығатын газ бен сұйықтықты периодты түрде (айына 3-4 рет) өлшеп тұруды қамтамасыз етеді. Өлшенген газ технологиялық желінің газды коллекторына түседі.

Газды айырғыштан (С-1)  70% қаныққан сұйықтық тамшылары  диэтиленгликолемді (ДЭГ, гидраттар түзілетін мезгілде)  регенерациялы 70% ДЭГа келіп түседі. Газды айырғыштан бөлінген қабат суы дегазаторда жиналады. Газсыздандырылған газ ø 700 мм жану бағанасына, ал су канализацияға жіберіледі.

Барлық аппараттардың қалдықтары Е – 101 дренажды ыдысқа жиналады. Ал сақтандырғыш клапандарда сақталып қалған газ аппараттарды үрлеу кезінде жану бағанасына жіберіледі.

Гидраттардың түзілуін болдырмау үшін ингибиторларды енгізу жүйесі (80% ДЭГ) коллектордың технологиялық желісіндегі газды ағымға штуцер көмегімен қосады.

ЖГҚ технологиялық сұлбасы бойынша газды алу қараша айының 5-10 күнінде жасалады. Негізгі газды алу желтоқсан айына белгіленген. Бұл мезгілдегі алудағы қысым 7,0 МПа тең болады. Дросселилдегеннен кейін екінші айыру сатысының алдында газ температурасы 16-17 °С төмендетіледі. Міне осы жағдай гидрат түзілу шегінде болады. Желтоқсан айындағы сыртқы ауа температурасы минималды төмендейді, осының салдарынан гидрат-тұзілу мүмкіндігі артады.

Гидрат-тұзілу мерзімі аз уақытты алса да (20-30 күн шамасында), жұмыс сенімділігін арттыру мақсатында институт ДЭГ-ті ингибитор есебінде шашуды ұсынған. Осыдан бөлек ДЭГ-ті  ГТП ауданында қондырғыларды жылыту жылытқышы ретінде де қолданады.

 

 

 

 

6. ПРОТИВОПОЖАРНЫЕ МЕРОПРИЯТИЯ, ТЕХНИКА БЕЗОПАСНОСТИ, ОХРАНА ТРУДА И ПРОМСАНИТАРИЯ.

 

6.1 Противопожарные мероприятия.

 

В технологической части проекта противопожарные мероприятия проводились в соответствии с требованиями: ПТУСП – 01 – 63 «Противопожарные технические условия строительного проектирования предприятий нефтегазодобывающей промышленности», СНИП – М 2-27 «Производственные здания промышленных предприятий», РТМ 1013 – 73 «Классификация производственных и вспомогательных помещений и наружных установок объектов газовой промышленности по их взрыво- и                                                                                                                            пожаро- опасности»,  ПУЭ «Правила установок электроустановок», СН – 433 – 79 «Инструкция по строительному проектированию предприятий, зданий и сооружений нефтяной и газовой промышленности», СР – 463 – 74 «Указания по определению категорий по взрывной, взрывопожарной и пожарной безопасности», СНИП П – 106 – 79 «Склады нефти и нефтепродуктов».

Категории по взрывной, взрывопожарной и пожарной безопасности приняты по СНИП П – М 2-72 «Производственные здания промышленных предприятий», ВСН 6-73 «Временные указания по классификации основных производств (отдельных помещений) и сооружений нефтяной и газовой промышленности по их взрыво- и пожаро- опасности».

С целью снижения пожароопасности производства предусматриваются следующие мероприятия:

• Сброс газа с предохранительных клапанов и стравливание газа из аппаратов допускается только через запроектированный трубопровод выхода газа на факел;
• Факел размещается на отдельной площадке на расстоянии не менее 100 м от технологических сооружений;
• Высота факела рассчитана с учетом предельно допустимой приземной концентрации вредных веществ, в соответствии с «Санитарными нормами проектирования промышленных предприятий» СН–245–71 и «Указаниями по расчету рассеивания в атмосфере вредных веществ, содержащихся в выбросах предприятий» СН – 369 – 74;
• При остановке аппаратов на ремонт, остатки жидкости удаляются в дренажную емкость, а газы направляются на факел;
• Для продувки аппаратов и коммуникаций, перед отключением на ремонт и внутренний осмотр, подается пар;
• Электрооборудование и осветительные приборы в пожаровзрывных помещениях и наружных установках запроектированы во взрывозащищенном исполнении;
• На аппаратах, емкостях и трапах выветривания, где возможно превышение давления сверх допустимого, предусмотрены предохранительные клапаны;
• Контроль и управление технологическими процессами осуществляется из операторной, с помощью средств автоматики;
• Работа аппаратов в условиях образования гидратов не допускается. Для предотвращения гидратов предусмотрен ввод 80 % раствора диэтиленгликоля;
• Для производства ремонтных работ технологического оборудования в производственных помещениях предусмотрены соответствующие подъемные механизмы;
• Для обслуживания аппаратов, арматуры на высоте предусмотрены площадки обслуживания и переходные мостики с лестницами и ограждениями, а также их освещения;
• Все трубопроводы, проложенные на технологических площадках и межцеховые коммуникации, отнесены к категории «В»;

Для защиты обслуивающего персонала от шума, проектом предусмотрено ограничение скоростей по жидкости и газу. Все технологические трубопроводы и аппараты в зоне обслуживания, имеющие температуру наружных стенок выше 60°С – теплоизолированы. Вся запорная арматура установленная на трубопроводах изготавливается по 1 классу прочности.

До сдачи в эксплуатацию трубопроводов, они подвергаются гидравлическому испытанию на прочность и проверке на герметичность.

В аварийных случаях необходимо остановить установку. Проведение ремонтных работ и других видов с аппаратами во время их работы не допускается.

Обслуживающий персонал обязан строго соблюдать правила по технике безопасности при обслуживании установок и своевременно проверять действие запорной, регулирующей арматуры и предохранительных устройств.

 

 

 

6.2     Производственная санитария

 

          На работах, связанных с опасными вредными веществами и неблагоприятными производственными факторами, обязательны предварительные при поступлении, а также периодические медицинские осмотры работников.

          На производственных объектах должны быть санитарно-бытовые помещения для обслуживающего персонала согласно санитарным нормам.

          Производственные помещения должны быть обеспечены отоплением, вентиляцией в соответствии с СН 245-71; СН 433-71.

          Работники производства должны быть обеспечены питьевой водой, отвечающей санитарным нормам.

          Санузлы должны отвечать санитарным нормам.

          Все поступившие на предприятие рабочие должны быть обучены приёмам оказания доврачебной помощи. Места работ производственных бригад должны быть обеспечены аптечками с набором медикаментов, инструментов и перевязочных материалов для оказания доврачебной помощи.

          Обслуживающий персонал должен быть обеспечен спецодеждой, спецобувью, средствами индивидуальной защиты (СИЗ) — противогазы, противопылевые респираторы, предохранительные пояса для работ на высоте.

Рабочие и служащие, непосредственно занятые на работах с вредными условиями труда, должны обеспечиваться бесплатным молоком или другими равноценными пищевыми продуктами.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ    

 

  Практиканың өту барысында теориялық білімдеріміз шыңдалып, іс жүзінде жұмыс жасау тәсілдерін меңгеріп, ЖГҚ сұлбасын, газды жинау және тасымалдауға дайындау жайлы терең біліммен қанықтық.

Есеп беруде объектінің геолого-физикалық сипаттамасы, газды айдаудың технологиялық сұлбасы, ұңғылардың жоспарланған геологиялық қимасы, ұңғылар конструкциясы, газды алудың технологиялық сұлбасы және Ақыртөбе ауданының құрлымының қысқаша геологиялық мәліметтері берілген.

Өндірісте қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру қоршаған ортаға келетін зиндықты алдын-ала болдырмау және өндірістік факторлардың апатқа алып  бармауын қамтамасыз етеді. Сақтандыру шараларының мерзімді, әрі сауатты жүруі ауданның экологиялық сенімділігін арттырады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Муравьев В.М. Эксплуатация нефтяных и газовых скважин – М. Недра, 1978 г.
2. Гиматудинов Ш.К., Дунюшкин И.И. и др. Разработка и эксплуатация             нефтяных, газовых  и газоконденсатных месторождений – М. Недра, 1988 г.
3. Справочная книга по добыче нефти. Под ред. Ш.К. Гиматудинова. – М: Недра, 1974 г.
4. А.И. Ширковский. Разработка и эксплуатация газовых и газоконденсатных месторождений. – М: недра, 1971 г.
5. А.И. Ширковский, Г.И. Задора. Добыча и подземное хранение газа. – М: Недра, 1974 г.
6. Инструкция по ТБ и ОТ службы ГПС, ПХГ «Акыр-Тобе»
7. Технические отчеты.