Мазмұны
Кіріспе…………………………………………………………………………………………………………..3
- Кен орынның геологиясы
1.1. Кен орынның жалпы геолого-физикалық құрылымы………………………………..4
1.2. Негізгі игеру объектілерінің жалпы сипаттамасы……………………………………..6
- Кен орынды игеру жағдайы және қысқаша тарихы
2.1. Мұнай және мұнай-газ игерудің жоспарлық негізі………….……………….7
2.2. Қабат қысымын ұстау жүйесі…………………………………………………………………..8
- Ұңғыларды пайдалану
3.1. Фонтанды пайдалану әдісі…………………………………………………………………….10
3.2. Фонтанды ұңғының технологиялық режимін таңдау……………………………..12
3.3. Фонтанды ұңғылар жабдықтары……………………………………………………………14
- Қабаттар мен ұңғымаларды зерттеу
4.1. Фонтанды ұңғымаларды зерттеу түрлері………………………………………………..18
4.2. Кен орында жүргізілетін зерттеу жұмыстары…………………………………………21
- Ұңғыларды меңгеру және сұйықты шақыру
5.1. Ұңғыларды меңгеру әдістері………………………………………………………………….22
5.2. Айдау ұңғымаларын меңгеру………………………………………………………………..23
- Еңбек қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау……………………………………….24
- Қорытынды……………………………………………………………………………………………….36 8. Пайдаланылған әдебиеттер………………………………………………………………………..37
Кіріспе
Әлібекмола кен орыны әкімшілік жағынан Қазақстан республикасы Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданының территориясында, Ақтөбе қаласының оңтүстігінде 250-270 км қашықтықта орналасқан.
Батысында 10км қашықтықта орналасқан Жағабұлақ ауылы мен Шұбаршы ауылы (45-50км ) ең жақын елді мекен болып табылады. Ембі станциясы кен орынның солтүстік-шығысында 50 км жерде орналасқан.
Орографиялық жағынан аудан сай мен жыралармен тілімделген нашар адырлы жазықтықпен сипатталады. Солтүстік-батыс бөлігі Құмжарған бархан құмымен жалғасады. Рельефтің максималды абсолют белгісі +281м орталық бөлігімен ұштасқан минималды +160м Ембі өзенінің алқабында байқалады. Ембі өзені ауданның солтүстік бөлігін қиып өтеді.
Аудан климаты күрт континентальды үлкен сезондық және тәуліктік ауа температурасының ауытқуымен сипатталады ( жазда +35°С — +40°С, қыста -33 -45°С ). Жауын –шашынның орташа мөлшері 200мм шамасында негізінен қыста түседі.
Топырақ қабатының қату тереңдігі 1.5-1.8м. Өсімдік пен жануар жамылғысы кедей.
Дамыған инфрақұрылымды, мұнай мен газ игеру қуаты мен энергетикалық базасы үлкен ең жақын мұнай кен орыны болып- Жаңажол (20км) мен Кеңқияқ (45км) табылады.
Мұнай құбырымен Атырау-Орск магистральды мұнай құбырына беріледі. Өндіріс орыны Ақтөбе қаласымен асфальтталған жолмен жалғасады. Солтүстік бөлігінен асфальтты Жаңажол-Ембі-Ақтөбе жолы өтеді.
Өндіріс ауданында құм, құмтас, саз сияқты құрылыс материалдары кең тараған, кен орынның солтүстігінен өтетін Ембі өзенінің суы техникалық су-жабдығы ретінде қолдануға болады.
Терең іздеу-зерттеу бұрғылау жүргізу үшін 1980ж, Әлібекмолада сейсмо зерттеулер жүргізілді. Мұнай-газдық алғашқы фонтанды атқылауы КТ-I және КТ-II қабаттарды зерттеу кезінде №5 ұңғымада болды (1987ж).
Мұнай, газ және конденсаттық кен орын бойынша (С1категориясы) жалпы қоры ҚР МКҚ ( №21 протокол) бойынша 1994 жылы қараша айында белгіленді:
— мұнайдың балансты қоры- 127427,6 мың т.
— мұнайдың алынатын қоры- 54119,2 мың т.
С2 категориясы бойынша :
- балансты қоры – 2054,3 мың т;
- алынатын қоры -930,3мың т;
Бос газдың алынатын қоры — 655мың м3.
Газоконденсаттық балансты қоры — 2 мың м3.
Алынатын қоры — 13 мың т.
1 Кен орынның геологиясы
1.1 Кен орынның геолого-физикалық құрылымы
Әлібекмола кен орынның геологиялық құрылымы 1994ж, КазНИГРИ және “Тұлпар” мемлекеттік холдингтік компаниясының “кен орынның мұнай, газ және ілеспе компоненттер қоры ” есебінде берілді. Сондай-ақ ЖШС “ Казахойл Ақтөбе ” тапсырысы бойынша сейсмикалық съемка жүргізілді. Нәтижесінде кен орынның геологиялық құрылымы жайлы жаңа материалдар алынды.
Аймақтың тектоникалық планы бойынша кен орын Шығыс Европа платформасының оңтүстік шығыс бөлігінде орналасқан.
Ақтөбе-Астрахан жүйесі көтеріңкісінің құрамына кіретін Жарқамыс-темір күмбезі Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің негізгі құрылымдық элементі болып табылады. Аймақтың геологиялық ерекшелігі күнгүрге ( докунгурское верия) дейінгі кезеңде үздіксіз төмендеуі басында Орал геосинклиналының дамуымен, ал кейін жоғары палеозойда Орал қатпарлы жүйесінің түзілуімен байланысты болады.
Әлібекмола тұзасты көтерілімі Жанажол тектоникалық саты шекарасында орналасқан. Бұл көтерілім ерекшелігі брахиантиклинальды типті үлкен карбонатты массивтің дамуымен байланысты.
Әлібекмола кен орынның таскөмір жүйесінің барлық бөліктері дамыған:
- төменгі ( визей және серпухов ярустары);
- орталық ( балкир және москов ярустары);
- жоғарғы ( касимов және гинсель ярустары);
Кен орынның ең кәрі жабыны болып Окстық горизонт үстіндегі (окскогоризонта) карбонатты терригенді шөгіндісі табылады. Бұл шөгінділер №№№ 4,5,9 ұңғымаларды ашылады.
Әлібекмола көтеріңкісі гжель-подольск (КТ-I) және калиир-веневск (КТ-II) кезіндегі карбонат ұштасады .
КТ- I жабыны бойнша Алибекмола құрылымы субмеридианды шайылған брахиантиклиналды қатпарлы екені бұрғылау кезінде анықталады.
Ал, КТ- II төменгі карбонатты жабыны – бұзылған брахиантиклиналды қатпардан және ол екі үлкен қыраттан тұратыны анықталады: оңтүстік және солтістік. Батысында ол субмеридианды шайылумен шектелген. Қабаттардың араласу амплитудасы ( солтүстіктен оңтүстікке қарай) 200-метрден 500 метрге дейін.
ААҚ «Казахкаспийшельф» сейсмозерттеүі кен орынның бүйірлік құрылымын дәлелдеді. Қабылданған (28.06.02ж. Алматы қ.) құрылымдық картасында КТ- II жабын беті жақсы көрсетілген. Құрылымның батыс және шығыс бөлігін субмеридианды бағыттағы екі батыс бұзылыстары (Ғ1, Ғ2) мен шығыс құлауы (Ғ3) шектейді.
Кен орынның Ғ4 ішкі бұзылымы аз амплитудалы болғандықтан оның құрылымына әсер етпейді. Негізгі байқалатыны – көлденен ығысуының (Ғ5) байқалуы, ол құрылымды оңтүстік және солтустік бөліктергн бөлінеді. Ол екі игеру ауданын анықтайды:
- негізгі (оңтүстікке қарай Ғ5);
- нашар құрылымды (солтүстікке қарай Ғ5).
Қазіргі уақытта негізгі үш өнімді аудан (блок) анықталған:
1- негізгі (Ғ2 мен Ғ 3 аралық);
2- шығару – келтіру ауданы ( сбросово – надвигового участка, 6- ұңғыма ауданы);
3- оңтүстік – шығыс ( Ғ 1 мен Ғ2 аралық, №29 ұңғыма ауданы).
2 мен 3-ші аудандар көлемі мен ауданы бойынша кіші, сондықтан негізгі игеру жобасы 1- ші аудан бойынша жасалған.
Кен орында керн алу, ГӨС мен ұңғыманы ағысқа зерттеу кезінде жоғарғы және ортанғы карбон жатысындағы өндірістік мұнай – газқанығуының екі карбонатты қабатшалары анықталады.
Карбонатты қабат жынысы аз сулы шельфтік генезистен тұрады және әктаспен, доломитпен, қабаттаса келетін 2-5 м кейде 10-м-лік қалыңдықтағы аргилитпен жабылған.
1.2 Негізгі игеру объектілерінің жалпы сипаттамасы
КТ – І жоғарғы карбонатты қабаттың жалпы қалындығы 250-599м . Жату тереңдігі 1850-2950м.
Әлібекмоланың оңтүстік көтеріңкісіндегі КТ-I қабатындағы газ телпекті мұнай кеніштері бар. ГКЗ-да мұнай мен газ қорын бекіту кезінде КТ-I қабатын екі объектіге бөледі: КТ- II-1 және КТ-II -2 бір мұнай-газ және су-мұнай шекарасымен, абсолют қабылданған белгісі минус 1671м (МГШ) мен 1772м (СМШ).
Белгіленген шекарасында МГШ мен СМШ кеніші биіктігі 70м және 101м.
КТ-I -1-4,56*2,62км
КТ-I-2-3,4*2,3км.
Қойма (резервуар) типіне кеніште тектоникалық экрандалған массивті қабатқа жатады.
КТ-I қабаты, КТ-II мен салыстырғанда, мұнай қаныққан қабатшаларымен мұнай қоры аз, сондықтан кен орынды игерудегі кері объект болып табылады.
КТ-II төменгі карбонатты қабат жоғарғы визейкамир кезеңіне жатады және литологиялық әктас пен жасыл-сұр аргиллиттің көптігімен анықталады.
КТ-II төменгі өнімді қабаттың орналасу тереңдігі 2800-4500м. Ашылған алты ұңғыма бойынша қабат қалыңдығы орташа 535м.
Бұрғыланған барлық ұңғымалардың толық кесіндісі (корреляциялық) бойынша КТ-II-1 және КТ-II-2, КТ-II-1 кеншінің су- мұнай жапсарының абсолют белгісі минус 3300м, КТ-II-2 мұнай қанығу коллекторы табанымен (№10 ұңғымада анықталды ) бірдей. Минус 3287,7-3298,7м интервалда сусыз мұнай ағыны алынды.
№ 20 ұңғымада жүргізілген тексеру кезінде (солтүстік бөлік ) минус 3284,9-3310,2м абсолют белгі интервалында сулы әлсіз мұнай ағыны алынды. Ол солтүстік және оңтүстік бөліктер үшін бірдей СМШ көрсетеді.
КТ-II-1 объектінің комлектор мұнай қанығуы қатардағы 12 ұңғымаларда жүргізілген тексеріс кезде дәлелденді. Нәтижесінде шығымы 114т/тәу (51-ұңғыма ) мұнай ағымы алынды. Мұнай қанығу қабаты 637м. Кеніш типі тектоникалық экрандалған. Су-мұнай зонасының ені 100м-ден 700м-ге дейін.
КТ-II-2 объектісінде ағыс 13 ұңғымада зерттеледі. 9 ұңғымада 75т/тәу өндірістік мұнай шығыны болды (26-ұңғыма).
Солтүстік және оңтүстік көтеріңкіде орналасқан КТ-II-2 объектісі екі мұнай кенішінен тұрады. Солтүстік көтеріңкідегі мұнай кенішінің биіктігі 108м, оның өлшемдері 3,76*1,4км. Кеніш типі-пласты, тектоникалық экрандалған мұнай-су зонасының өлшемдері 400м-ден 2,36 км-ге дейін.
2 Кен орынды игеру жағдайы және қысқаша тарихы
2.1 Мұнай және мұнай-газ игерудің жоспарлық негіздемесі, бұрғылау жұмыстарының мөлшері 1-кесте
|
№ |
|
Ед изм |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
1 2 3 4 5
6
7
8
9 10
11
12
13 14
15 16
17
18 19 20 21 22 23 24
25 26
27 28 29 30 31 32 33
34
|
Мұнай теру, барлығы Оның құрамында:ауыспалы механикаландырлған әдіспен Алдыңғы жылдың ауспалы скважиналарынан Осы жылдың ауспалы скважиналарынан есептелген мұнай өндіру Осы жылдың ауыспалы скважиналарынан күтілетін мұнай өндіру Ауспалы скважиналардың мұнай өндіруін өлшеу Жылдың соңындағы өндіру скважиналардың фонды Скважиналарды механикалық теру әдісіне көшіру Механикаландырылған ұңғымалар фонды Жылдың сонындағы өндіру скважиналарының фонды Жылдың соңындағы еңгізілген резервтік ұңғымалар фонды Сүйық бойынша ұңғымалардың орташа дебитті: өндіру, ауспалы Ұңғымалар продукциясының орташа сулануы: өндіру ауспалы Мұнай бойынша ұңғымалардың орташа дебиті:өндіру , ауспалы
Айдау скважиналарының орташа қабылалуы Сүйық өндір, барлығы Оның құрамында ауспалы ұңғымаларынан Механикаландырылған әдіспен Игерудің басынан сүйық өндіру Игерудің басынан мұнай өндіру Өнімділік коэфитциенті
Бекітілген өндірілетін қордың сүрыпталуы Өндірілетін қордың сұратылуының қарқыны бастапқы , қазіргі Жұмыс реагентін енгізу, игеру басынан Сұрыптаудың компенсациясы: қазіргі игеру басынан Газ факторы Мұнай-газ игеру
Игеру басынан мұнай газды теру
|
мың т мың т мың т мың т
мың т
мың т
мың т
дана
дана дана
дана
дана
т/тәу т/тәу
% %
т/тәу т/тәу
м3/тәу мың.т мың т мың.т мың т Тыс т бірлік үлесі.
%
% % мыңмз/г мың.мз/г % % нм3/т мил.нм3/жыл млн.нм3
|
2327,1 2327,1 959,04 1432,4
1432,4
1327
-105,31
56
3 31
19
20
165,3 165,3
51,1 51,1
80,8 80,8
563,6 2715,1 2715,1 2121,1 23019 17039 0,1977
43,9
3,4 5,7 3908,4 30122 103 81 242
321,02 4121,6
|
2115,7 2115,7 918,7 1327,1
1327,1
1215,7
-111,37
56
2 33
19
20
170,9 170,9
56,7 56,7
74 74
562,2 28,7,7 2807,7 2304,3 25827 18254 0,2118
47
3,1 3,1 3898,9 34021 103 83 242
294,08 4415,7
|
1921,3 1921,3 918,7 1215,7
1215,7
1121,3
-94,429
56
3 36
19
20
173,2 173,2
60,6 60,6
68,3 68,3
562,2 2845,2 2845,2 2438,03 28672 19672 0,2348
49,9
2,9 5,5 3900,3 37921 104 85 242
271,24 4686,9
|
1743,4 1743,4 856,17 1121,3
1121,3
1043,4
-77,92
56
1 37
19
20
117,5 177,5
64,2 64,2
63,5 63,5
562,3 2915,8 2915,8 2772,2 37632 22297 0,2587
57,5
2,3 5,2 3899,5 41820 104 86 242
252,39 4939,3 |
1573,5 1573,5 805,75 1043,4
1043,4
973,5
-69,85
56
0 37
19
20
182,9 182,9
67,6 67,6
59,3 59,3
563,4 3003,3 3003,3 2667,8 34591 21392 0,2482
55,1
2,5 5,3 3907,4 45728 103 88 242
235,49 5174,8
|
1304,5 1304,5 777,94 973,5
973,5
904,35
-69,751
56
2 39
19
20
185,2 185,2
70,3 70,3
55,1 55,1
562 3041,1 3041,1 2772,2 37632 22297 0,2587
57,5
2,3 5,2 3897,2 49625 103 89 242
218,76 5393,6
|
1142,9 1142,9 751,54 904,35
904,35
842,99
61,363
56
2 41
19
20
188,2 188,2
72,7 ,72,7
51,3 51,3
561,9 3090,4 3090,4 2882,6 40723 23140 0,2685
59,6
2,2 5,1 3897,1 53522 104 90 242
203,92 5597,5
|
986,65 986,65 720,71 842,99
842,99
786,65
-56,33
56
1 42
19
20
192,6 192,6
75,1 75,1
47,9 47,9
561,9 3163,2 3163,2 3002,4 43886 23923 0,2776
61,7
2 5 3896,9 57419 103 90 242
190,29 5787,8 |
734,29 734,29 683,7 786,65
786,65
734,29
-52,362
56
51 43
19
20
197 197
77,3 77,3
44,7 44,7
563,6 3235,2 3235,2 3102,1 47121 24661 0,2861
63,5
1,9 4,9 3908,9 61328 102 91 242
177,63 5965,4
|
683,01 683,01 639,74 786,65
786,65
734,29
-52,362
56
0 43
19
20
196,9 196,9
78,9 78,9
41,6 41,6
561,3 3233,4 3233,4 3109,8 50354 25344 0,294
65,3
1,8 4,8 3892,5 65220 103 92 242
165,22 6130,6
|
2.2 Қабаттық қысымды ұстау жүйесі
Қабаттық қысымды ұстау жүйесі (СППД) және қабаттық суды дайындау қондырғысы (УППВ) мұнай газ конденсатты Әлібекмола кен орынының құрамына кіреді — Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданында орналасқан.
Қабаттық қысымды ұстау жүйесі қабаттық қысымды ұстау мақсатымен қабатты суландыру үшін қолданылады. Қабатқа айдалған су айдау ұңғымасынан өндіру ұңғымасына қозғалысы кезінде мұнайды өзімен ілестіре отырып өндіру ұңғымасына алып шығарады.
Эксплуатацияға 2005жылы енгізілді. Қабаттық суды дайындау қондырғысы қабаттан мұнай мен бірге шыққан қабаттық суды тазарту арқылы, оны кейін қабатты суландыру үшін қолданады .
Жоба инженерлік – топографиялық ізденіс ғылыми-зерттеу және жобалау институты “Каспий Мұнай Газ” Атырау қаласында 2003жылы құрылды.
Жоба бойынша келесі механикалық ағымдар бар:
- төмен арынды суды айдау жолы артезиан скважиналарынан жоғары арынды сораптан құралады. Өзінің құрамында мынадай құрылымдар бар:
- артезиан скважинасының жабу блогы терең сораптар(Н-01)-4 дана және сүзгіш (фильтр-01) -4 дана;
- төмен арынды коллектор;
- буферлі –жинау резервуары (РВС-1,2);
- буферлі-шоғырлы сорғылау станциясы (БКНС), бустерлі сорапты агрегат (Н-02)-4 дана, жоғары арынды сорапты агрегат (Н-1)-4 дана, майлау жүйесі (маслобак-4 дана) мен май сораптары 8 дана және жіңішке тазарту сүзгілерінің блогынан тұрады;
- дренажды сыйымдылық Е-8;
- коллекторлар және дренаж жүйесі(СКИД);
- реагентті дозалау блогы (БДР)
- Жоғары арынды суды айдау жолы жоғары арынды сораптап айдау ұңғымаларына дейін өзінің құрамына мына құрылымдар кіреді:
- Жоғары арынды коллектордан айдау монифольдінің бөлу тармағына дейін;
- Жоғары арынды суды айдау айдау монифольдінің бөлу тармағынан солтүстік , орталық және оңтүстік суды бөлу пунктерінің (ВРП) бөлу монифольдтарының тармағына дейін;
- Жоғары арынды суды айдау жолы бөлу монифольдінің солтүстік , оңтүстік және орталық тармағынан айдау ұңғымаларына дейін .
- қабат суының ағымдары екі мұнай дайындау пункттерінен (ППН-1 және ППН-2) буферлі-жинау резервуарларына (РВС-1,2) дейін құрамына кіреді:
- мұнайдан қабатты суды бөлу тұндырғышы (Е-2)-2 дана;
- қабаттық су қоймасы РВС-3,4;
- сепараторлар С-1-2 дана;
- дренаждық сыйымдылық Е-9;
- реагентті дозалау блогі (БДР).
- РВС-3,4 резервуарларының бет жағына газ телпекке газ айдайтын газ айдау станциясы.
- Төмен қысымды газ коллекторы.
3 Ұңғыларды пайдалану
3.1 Фонтанды ұңғыларды пайдалану
Ұңғының фонтандауы әдетте жаңа ашылған мұнай кен орындарда жүреді, яғни қабат энергиясының қоры үлкен болғанда, сондай-ақ ұңғының түбіндегі қысым, ұңғыдағы сұйық бағанасының гидростатикалық қысымынан үлкен болғанда, сағаға қарсы қысым тудырғанда, және ұңғыдағы осы сұйықтықтың қозғалысымен байланысты үйкелісті жоюға жұмсалатын қысымы көп болғандықтан әрбір фонтандаушы ұңғының жұмысы үшін жалпы міндетті шарт келесі негізгі теңдікпен өрнектеледі:
Рұ=Рг+Рүйк +Рс
Мұндағы Рұ – ұңғы түбіндегі қысым; Рг— ұңғыдағы сұйықтық бағана сымның гидростатикалық қысымы; Рүйк – сорапты компрессорлы құбырларда үйкеліске кететін қысымын жоғалу Рс – сағадағы қарсы қысым;
Ұңғының сорапталуы екі түрге бөлінеді: газ көпіршіктері жоқ сұйықтықтың фонтандауы — артезияндық фонтандануы; фонтандауды — жеңілдететін құрамында газ көпіршіктері бар сұйықтықтардың фонтандауы — фонтандау тәсілінің кен тараған түрі.
Артезиандық тәсіл мұнайды өндіру кезінде аз кездеседі. Бұл тәсіл мұнайда еріген газ мүлдем болмайтын кезде және ұңғыға газдармен сұйықтық бағанасының гидростатикалық қысымынан түр қысымы көп болатын кезде болуы саға қысымының көмегімен бөлінбейтін сұйықтықтағы еріген газкөзінде және түптегі қысым келесі екі қысымнан үлкен болғанда; газдалмаған сұйықтық бағанасының гидростатикалық қысымы мен ұңғының саға қысымы.
Сұйықтықтағы еркін газдың көпіршіктері соңғысының тығыздығын азайтады, соған сәйкес бұндай сұйықтық бағанасының гидростатикалық қысымы, газдалған сұйықтық фонтандау үшін ұңғы түбіне қажетті қысым артезиандық факторларға кіші болады:
Газдың энергиясының есебінен фонтандау
Бұл мұнай ұңғыларының фонтандауының кен тараған тәсілі. Белгілі болғандай артезиандық фонтандау кезінде фонтандау құбырында газдалмаған сұйықтық (мұнай) қозғалады, сондықтан мұнай сұйықтық бағанасының гидростатикалық қысымы жеңу үшін түп қысымы қажетті түрде жоғары болуы керек.
Газдың энергиясы есебінен фонтандау кезінде газ сұйықтың қоспасы бағанасының тығыздығы фонтандық құбырларда аз, сондықтан бұндай қоспа бағанасының гидростатикалық қысымы төмен болады. Соған сәйкес ұңғының фонтандауы үшін де түп қысымы аз болады. Сорапты компрессорлы құбыр бойымен түптен сағаға дейін сұйықтық қозғалған кезде қысым азаяды және кейбір биіктіктерде бұл қысым қанығу қысымына Рқан тең болады, ал жоғарылаған сайын бұл қысым қанығу қысымынан төмендей береді. Р<Pқан аймағында мұнайдан газ бөлінеді, бұл газ көбейсе қысымның, сондай-ақ қысым айырмашылықтары үлкен болғанда, төмендегенін білдіреді. Осылай еріген газ бөліну нәтижесінде фонтандану кезінде мұнай газданылады да, еркін күйге көшеді және таза мұнай тығыздығы аз газ сұйықтық қоспасын құрайды. Жоғарыда айтылған жағдайда қанығу қысымынан ұңғының түп қысымы үлкен болған кезде Рке>Pқан фонтандану жүреді және кейбір биіктіктерде газ бөлінеді.
Фонтандау жүреді сол кезде, егер сұйықтықпен түпке келетін энергия осы сұйықтықты жоғарғы көтеру үшін қажетті энергияға тең немесе үлкен болады, сол жағдайда егер фонтандық көтергіш тиімді режимде, сондай-ақ жоғары пайдалы әсер коэффициенті режимінде жұмыс істесе ұңғының түп қысымы есебінен сұйықтықты сол қысымға сәйкес биіктікке дейін көтеру мүмкін 1 м3 сұйықтықты көтеру кезінде жүретін пайдалы жұмыс сұйықтық салмағының көтеру биіктігіне тең:
Ұңғының түбіне мұнай мен бірге еркін газ да келуі мүмкін сондай-ақ осы мұнайдан қысым төмендеген кезде газдың бөлінуі жүреді. 1м3 тауарлы мұнайға келетін және стандарттық жағдайларға келтірілген жалпы газ мөлшері толық газ факторы деп аталады. Газ кеңейе жұмыс істейді бірақ та әртүрлі болады. Кеңею жұмысы тек қана еркін газ бен жүреді. Сондықтан газдың кеңею жұмысын есептеу кезінде толық газ факторын Го емес, тиімді газ факторы Гтиім деп алатын аз мөлшерде газды ескеру қажет.
3.2 Фонтанды ұңғының технологиялық режимін таңдау
Белгілі болғандай фонтанды және әсіресе жоғары шығымды ұңғыларды игерудіің бастапқы этаптарында мұнай өндіруші кәсіпшіліктерінің мүмкіндіктерін анықтайды. Сондықтан оларды зерттеулерді, терең сынақтарды алуға, ағындардың және басқа да жұмыстарды жүргізуге мүмкіндікбереді. Фонтанды ұңғыларды пайдаланудың негізгі режим орнату үшін әртүрлі тәжірибелі режиміндегі оның жұмыстарының нәтижелерін білген жөн. Фонтанды ұңғының жұмыс режиміндерін штуцерлерді ауыстыру арқылы өзгертеді, нақтырақ айтқанда оның өту саңылауының диаметрін өзгертеді. Сонымен бірге белгілі бір уақытта ұңғыны жаңа режимде қандай да бір өлшеулерді жүргізу алдында ұстап тұру қажет. Бұл уақыт штуцері өзгертумен және осымен бірге шығынмен түп қысымының өзгеруіне байланысты өзгерісінен кейін қабат пен ұңғының орнатылған режиміне көшуіне қажет. Ұңғының ұзақтылығы әртүрлі болады және қабаттың гидроөткізгіштігі пьезоөткізгіштігіне тәуелді, сондай-ақ шынның салыстырмалы өзгерісіне тәуелді болады.
Ұңғының орнатылған режимінің белгілері болып, оның шығымының тұрақтылығы және ұңғының буфері мен құбыр аралық кеңістікке орнатылған манометр көрсеткіштері табылады. Әдетте бұл уақыт бірнеше ондаған сағаттармен өлшенеді.
Реттеуші қысым және индикаторлық сызықтарды құру үшін ұңғы жұмысының кем дегенде төрт режимнің ауыстыру қажет. Жұмыстың орнатылған режимде шығарылған кейін дубликатор арқылы ұңғының түбіне манометрлерді немесе басқа да аспаптарды түсіреді, ол жер бетінде газ шығымын, буферлік және құбыр аралық манометрлердің көрсеткіштерін өнімнің сулануын ұңғы өнімділігі құммен қатты заттардың құрамын газ факторын өлшейді және ұңғы жұмысының сипаттамасын белгілейді: пульсацияның болуын оның қайталануымен амплитудасын арматуралану монифельдтердің дәлелденуін. Алынған мәліметтер бойынша реттеуші қисықтарды сондай-ақ штуцер диаметріне байланысты өлшенген көрсеткіштерін тәуелділіктерін құрады. Реттеуіш қисықтары берілген ұңғыдан өндірудің технологиялық нормасын және оның тұрақты жұмыс режимін орнату үшін негізгі қызмет атқарады, мысалы; түп қысымының Рұ қанығу қысымынан Рқан төмендеуі болдырмау немесе оның кейбір үлестерін Рұ >0,75 Рқан .
Минералды газ факторын немесе анықталған шамасынан асатын оның мәніне сәйкес келетін режімін орнату. Ұңғы фильтріне қабаттағы кавернаның құрылуын алдын-алу үшін шығарылатын құмның мөлешерінің тез өсуін болдырмауына.
Арматурамен жер бетіндегі жабдықтардың жұмысын беріктігін сенімділігі жағынан буферде немесе құбырлардың кеңістіктегі қауіпті мәнге жететін қысымы кезіндегі режимді болдыртпау;
Мұнайгаз жинау жүйесіндегі манифольд шығуындағы қысым, ұңғы буферіндегі қысымын аз болатын режимді болдыртпау;
Фонтандаудың үздіксіз процессін тоқтатуға алып келетін ұңғы жұмысында пульсация пайда болатын режимді болдыртпау;
Қабаттың үлкен қалыңдығын немесе өнімді қабатшалардың көптеу соның қамтитын қарқынды дренаждау процессі әртүрлі режимдегі тереңдік дебитометрлермен ағынның парафин түсіру көмегімен орнатылады.
Берілген ұңғының жұмыс режимі орнатылып негізделгенен кейін осы режим ұсатуды әрі нақты бақылайды.
Әсіресе жоғары шығымды ұңғыларды нақты бақылау орнатылады. Арматураны периодты түрде тексеру кезінде қысылыстардың саңылаусыздануын бақылауы, жабдықтар элементерінен қауіпті дірілдеуі, манометр көрсеткіштері жарылып алынады. Дұрыс істеп тұрған ұңғының бұзылғаны туралы буферлі және құбыр аралық қысымның аномальді өзгеруі бойынша, мұнайдың шығымы мен сулануының өзгеруі бойынша біледі.
3.3 Фонтанды ұңғылардың жабдықтары
Мұнай және газ өндірілетін мұнай мен газ кен орындарының геологиялық жағдайлары әртүрлі. Олар өнімді қабаттың орналасу тереңдігімен ерекшеленеді, тау жыныстарың өту беріктігімен, қабат қысымы мен температурасымен, газ факторымен, мұнайдылығы мен қанығу қысымы және басқа да қасиеттерімен сипатталады. Осы геологиялық сипаттамаларына және өнімді қабаттың ерекшеліктерін тәуелді ұңғының әртүрлі конструкциялары қолданылады. Бұл конструкцияларда негізгі элементі болып, қисық бағытталуын (5-15м), конструктор (100-500м) және шегендеу – пайдаланушы (өнімді горизонт) болып табылады. Бірақ та бұндай бір тізбекті конструкциялы ұңғыны бұрғылау және меңгеру тудыратындай берік жыныстары бар 2000м- тереңдік кезінде қолданылады. Геологиялық жағдайларды қиын, жобалық тереңдікке дейін біртізбекті түсіру қиындығы, бұрғылау кезіндегі қиындық, қабат қысымы үлкен болатын аралық горизонттарында жабу кездерінде сондай-ақ басқа да себептерге байланысты ұңғының күрделі және қымбат көптізбекті конструкциясын қолданған жөн. Мұнай мен газ кен орындарын пайдалану жағдайлары, сонымен қатар жер қойныуын қорғау мен қауіпсіздік техникасы құбыр аралық кеңістіктерін саңылаусыздануын, ұңғыға сорапты компресорлы құбырлардың түсірілуін, өлшеуші қондырғыларға өнімнің бағытталуын, ұңғы жұмысының реттелуін, жөндеу жұмыстары үшін ұңғының қысқа уақытқа жабылуын талап етеді.
Бұл, тізбек басынан, фонтан арматурасынан және манифольдтардан тұратын фонтан ұңғысының сағасындағы қондырғы көмегімен жүзеге асады.
Тізбек басы. Ол құбыр аралық кеңістіктің саңылаусыздану мақсатында ұңғы сағасын байланыстыру үшін, сонымен қатар шегендеу тізбегін ілу үшін және фонтанды арматураны орнату үшін арналған. Бір, екі, үшін, төрт және бес қатарлы тізбек басы болады; Тізбек басының конструкциясына қойылатын талаптар келесідей құбыр аралық кеңістіктің сенімді саңылаусыздануы;
Барлық құбыр аралық кеңістіктегі қысымды бақылау мүмкіндігі;
Шегендеу тізбектерінің алқаларын тез және сенімді белгілеуі;
Біртізбек басына әртүрлі шегендер тізбектерін байлау мүмкіндігі, сондай-ақ универсалдығы;
Жылдам және ыңғайлы құру;
Минимальді мүмкін биіктігі;
Тізбек басы ұңғыны пайдалану кезінде сағада қала береді және ол жөнделмейді. Сондықтан оның кострукциясымен дайындау сапасына жоғары талап қойылады. Жұмысшы қысымдары 14;21;35;50; және 70 МПа — дейінгі болатын тізбек бастары шығарылады. Кей жағдайларда 50МПа — дейінгі қысымға есептелген тізбек бастары қолданылады.
Фонтан арматурасы. Ол келесі үшін тағайындалған:
Фонтан құбырларды 1 немесе 2 тізбектерін ұстату үшін;
Фонтанды құбырлар мен шегендеу тізбектерінің арасындағы кеңістікті саңылаусыздау мен бақылау үшін, ұңғыны меңгеру, пайдалану мен жөндеу кезінде технологиялық операцияларын жүргізу үшін, ұңғы өнімін шығу желісі арқылы өлшеу қондырғысына бағыттау үшін;
Ұңғы жұмысының режимін реттеу және тереңдік зерттеулерді жүзеге асыру үшін.
Фонтан арматурасы жоғары температура мен қысым әсеріне ұшырайды. Бірақта өзінің пайдалану сипаттамасы бойынша (шығым, қысым, газ факторы, температура және басқалары) бойынша фонтан ұңғылары әртүрлі болады. Сондықтан әртүрлі жұмыс жағдайларына есептелетін фонтан арматуралары болуы керек. Фонтан арматуралары конструкциялығы және беріктік белгілері бойынша бөлінеді;
Жұмыс қысымы бойынша — 7 – ден 105 МПа дейін;
Оқпанның өту қимасынан өлшемі бойынша 50-100мм дейін;
Фонтанды шыршаның конструкциясы бойынша — үшжақты және төртжақты;
Ұңғыға түсіретін құбырлар қатырының саны бойынша — бірқатарлы және екі қатарлы;
Тиекті қондырғыларының түрі бойынша ысырмамен немесе кранмен;
Фонтанды ұңғыларды барлық мүмкін болатын жағдайларды қамту үшін қысым бойынша келесі стандарттар қабылдады: 7,14,21,35,70 және 105 МПа жұмысының қысымға есептеген арматуралар; 7,14,21 және 35 МПа — ға есептелген арматура екі есе жұмысшы қысымға сыңалады, ал 70 және 105 МПа есептелген арматура. Бір жарым есе қысмға сыңылады.
Негізінен фонтанды арматурасы екі эелементтен тұрады: құбыр басы мен фонтан шыршасы. Құбыр басы фонтан құбырлар ілу үшін арналған. Ол төртжақтылды болып келеді, яғни олда ауыспалы катушка орнатылған және екі жағынан бұрмаларымен қамтылған бұл катушкіге фонтанды құбырлардың жоғары басындағы бұранды бұралады.
Екіқатарлы құбырларды қолдану кезінде ауыспалы катушкілері бар екі криставина орнатылады. Төменгі катушкіге біріншіқатарлы құбырлар ілінеді (үлкен диаметрдегі), ал жоғарғы катушкіге екінші қатарлы құбырлар ілінеді. (кіші диаметрлер). Катушканын жоғарғы флянеціне фонтан шыршасы бекітіледі.
Құбыр басы фонтан шыршасындағы қысымнан көп болатын құбыр аралық газының қысымына ұшырайды. Сондықтан фонтан шыршасынан шамамен бір жарым есе жоғары болатын қысымға, сыналып есептеледі.
Бұл құбыр басы саңылаусыздайтын құбыр аралық кеңтікте таза газдың жиналуымен түсіндіріледі, және сондықтан қысым қабаттағы қысым жетуі мүмкін.
Фонтанды арматураның салмағы 3 тоннаға жетеді, биіктігі 4 метр, екі 3,3 м-ге дейін болады.
Штуцерлер. Олар фонтан шыршасының элементі болып табылады және фонтан ұңғының жұмыс режимін және шығымын реттеу үшін арналған. Штуцер арматураның екі жақ желісінде орнатылады және реттелмейтін мен реттелетін болып бөлінеті. Қарапйым және сенімді болып реттелетін штуцер есептеледі. Оларұңғыдан құм немесе қажағыш материалдар түскенде қолайлы болып келеді. Реттелетін штуцердің көптеген кострукциялары бар берілген диаметрін орталық каналы бар легирленген болаттан немесе металлокерамикалық материалдын жасалған қысқа конусты төлке түрінде орындалды. Штуцердің тозуына байланысты ұңғы жұмысының орнатылған режімі бұзылады, сондықтан да штуцерді қарап, керек болса ауыстыру қажет. Бұл үшін ұңғы жұмысын белгілі диаметрі штуцер орналыстырылған қосымша бұрмаға уақытша көшіріледі. Және туған штуцерді жұмыс кезде ауыстырғанда осыған байланысты тең ауыспалы штуцер деп аталатын көптеген конструкциялар ұсынған.
Манифольдтар. Манифольд өлшенулі қондырғысымен байланысқан ұңғы өнімін беретін құбыр мен фонтан арматурасын байланыстыру үшін арналған.
4 Қабатты және ұңғыманы зерттеу
4.1 Фонтанды ұңғыларды зерттеу
Ұңғылар мен қабаттарды зерттеу және сонымен қатар белгілі тапсырмаларды орындау үшін, яғни өнімді қабаттардың және бөлек ұңғылардың геолого-физикалық және гидродинамикалық қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштері болып табылады. Бұл көрсеткіштер мұнай және газ кен орындарын игеруін жобалау үшін сондай-ақ қабаттар жұмысымен ұңғыларды пайдалану режимдерін орнату, реттеу, бақылау үшін қажет.
Фонтанды ұңғыларды зерттеу кезінде шығынды, қысымды, ұңғылар арасындағы арақашықтықты, температураны өлшейді. Сұйықтық пен газдың тұтқырлығын, жұмыстардың кезектілігін жыныстардың сығымдылығын және қабат сұйықтығын арнайы апаратуралар көмегімен лабораторияларда, ал қабаттардың қуатын-геофизикалық көрсеткіштер бойынша анықтайды. Кәсіпшілік жағдайларда қабаттың өткізгіштігі белгілі шамалар Q,, h, p; бойынша есептеу жолымен табады; өткізгіштікті келесі параметрлермен анықтауға болады;
1) өткізгіштік коэффициенті;
2) қабаттың гидроөткізгіштік коэффициенті;
3) қабаттың пьезоөткізгіштік коэффициенті;
4) ұңғының өнімділік коэффициенті;
Қабаттың гидроөткізгіштік коэффициенті к,һ және , параметрлерінің комплексі болып табылады, сондай-ақ жыныстардың және ондағы тұтқырлығына және қабат қуатына тәуелді болатын қабаттың гидравликалық өткізгіштігінің сапалы сипаттамасын білдіреді.
Қабаттың гидроөткізгіштігі қабаттың өткізгіштігімен қуатына тура пропорционал болады және қабат бойынша ағатын сұйықтың тұтқырлығына кері пропорционал болады.
Сұйықтық тұтқырлығының және к мен һ өсуі кезінде гидроөткізгіштік азаяды және керісінше тұтқырлық азайған кезде, гидроөткізгіштік үлкееді. Сондай-ақ сұйықтық тұтқырлығын өзгермеген кезде к мен һ үлкейіп немесе азайғанда гидроөткізгіштікте үлкейіп немесе азаяды.
Егерде жоғары өткізгіштіктің мұнайы бар қабаттар, бірақ та құрамында тұтқыр мұнайы болса, онда гидроөткізгіштік коэффициенті төмен өткізгіштік қабаттарды гидроөткізгіштік коэффициенті жоғары болуы мүмкін егер оның құрамында төмен тұтқырлы сұйықтық болса,.
Қабаттың пьезоөткізгіштік коэффициенті қабаттың және ондағы сұйықтықтың серіпімді қасиеттерімен сипатталады.
Пьезоөткізгіштік коэффициентінің мөлешері м2/с.
Өнімділік коэффициентімен ұңғының және осы ұңғыны қоршап тұрған қабат бөлшектерінің гидродинамикалық қасиеттері сипатталады.
Зерттеулер кезінде түп қысымына сұйықтық шығынының тәуелділігін газ факторын ұңғы өнімдегі су мен құмның құрамын анықтайды. Сонымен қатар қажетті болса. Мұнайдың қасиетін анықтау үшін қабат мұнайынан шток алынады. Ұңғыларды зерттеу әдісін екі топқа бөледі:
1) Ұңғы жұмысының орнатылған режимі кезіндегі ұңғыларды зерттеу әдісі (сынамалы кері айдау әдісі);
2) Ұңғы жұмысының орнатылған режим кезіндегі ұңғыны әдісі (қысымының тұрақталу — түсу әдісі).
Ұңғының өнімділік сипатын анықтау үшін және оның жұмысының технологиялық режимін орнату үшін зерттеулер кезіндегі сынамалы кері айдау әдісін қолданады, ал қысымның тұрақтану (құрау) әдісін – қабат параметрін анықтау үшін қолданады.
Орнатылған ағын кезіндегі ұңғыны зерттеу келесі түрде жүргізіледі. Зерттелетін ұңғы жұмысының қандай да бір орнатылған режимі кезінде ұңғының түп қысымы мен шығымын өнімдейді. Тораптан газды шығаратын газ өткізгіштігінде орнатылған расходометр бойынша, бөлінетін газдың мөлшерін анықтайды. Буфердегі және құбыр аралық кеңістіктегі қысымды бақылаушы манометрмен айқындайды.
Осыдан кейін ұңғы шығыны шамамен 20% өзгеруі үшін ұңғы жұмысының жаңа режімін құрап үлкен немесе кіші диаметрге штуцер өзгертеді. Осы режимде ұңғыны пайдалануды бірнеше сағатқа қалдырады және содан кейін берілген штуцер кезінде ұңғының түп қысымы мен шығымын өлшейді. Жаңа режим орталығы деп есептеледі., сол кезінде, егер газ бен сұйықтықтың шығыны қайта-қайта өлшегенде 10% — ы өзгеруі мүмкін. Сондықтан кері айдау әдісімен фонтан ұңғыны зерттеу кезінде шығынның түп қысымына қисықтық тәуелділігінің 4-5 нүктесін түсіріп алу жеткілікті.
Ұңғы жұмысын әрбір режимі кезінде шығын мен қысым өлшеу мен бір уақытта сулану процентін және құммен сұйықтықтың құрамын орнату үшін мұнайдың сипаттамасын таңдап алады және газ факторын анықтайды.
Зерттеулер көрсеткіштері бойынша түп қысымына сәйкес келетін ұңғы шығымының тәуелділік графигінің немесе қабат пен түп қысымның арасындағы өзгеріс графиктерін тұрғызады (индикаторлық қисықтар).
Орнатылған режим немесе қысымның тұрақталу – (құлау) әдісімен зерттелу кезіндегі ұңғыны зерттеу, ұңғыны тоқтатып және қосу кезінде қабатта жүретін фильтрацияның орнатылған процесстерін білуге негізделген. Бұл әдіспен түп қысымы мұнайдың тотығу қысымын төмен болатын ұңғыларды зерттейді, сондай-ақ бір формалы сұйықтықтығы бар қабат үшін қолданылған жөн.
Бұл зерттеу әдісінің мәні ұңғыны тоқтатқанан кейін уақыт бойынша түп қысымының тұрақталу жылдамдығын бақылуынан немесе ұңғыны іске қосуынан кейінгі түп қысымының төмендеу жылдамдығын бақылауынан тұрады. Ұңғыны тоқтатқаннан кейінгі бастапқы уақыттарда мұнай ұңғының түбіне оған берудің нәтижесінде ұңғының ішіндегі сұйық бағанасы көтеріліп, түп қысымы өседі.
Уақыт өте келе мұнайдың көтерілу қарқыны төмендейді. Соңында түп қысым қабат қысымына асимптомды түрде жақындайды.
Қысымның төмендеу әдісі бойынша ұңғыны зерттеу кезінде түп қысымы ұңғыны пайдалануға қосқанна кейін төмендейді және орнатылған қабаттан сұйықтықты алуға сәйкес келетін өзінің мәніне ұмтылады.
Зерттеу процессі кезінде түп қысымның өзгеруі туралы көрсеткіштер белгілі бір уақыт өткен сайын жазылып отырады. Осы көрсеткіштерге сәйкес қысымның турақталу қисығын Р және lgt координатоларында тұрғызады.
4.2 Кен орында жүргізілетін зерттеу жұмыстары 2-кесте
|
№ |
Зерттеу түрлері |
Периодтылығы |
|
1 |
Мұнай, газ дебитін өлшеу, буферлік және құбыраралық қысымды өлшеу |
Әрбір режимде үш реттен кем емес проба алынғанда.Эксплуатациасы кезінде ― жетісіне 1-2 рет |
|
2 |
Өнім сулылығын ауыспалы ұңғыма арқылы анықтау |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
айына 2 рет |
||
|
3 |
Газ факторын ауыспалы ұңғыма арқылы анықтау |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
айына 1 рет |
||
|
4 |
Қабаттық қысымды ауыспалы ұңғыма арқылы анықтау |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
жарты жылда бір рет |
||
|
5 |
Түптік қысым (статикалық, динамикалық деңгей) және қабаттық температура |
Ширегіне бір рет, әрбір қабаттық қысымды өлшеген сайын―температура өлшеу |
|
6 |
МУО (үш режимнен кем емес) зерттеу, индикатрлық диаграммалар құру және өнімділік коэффициентің анықтау және ауыспалы бойынша гидроөткізгіштігінің шамасына баға ьеру |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
жарты жылда бір рет
|
||
|
№ |
Зерттеу түрлері |
Периодтылығы |
|
7 |
Қысымды қалпына келтіруді гидроөткізгіштік коэффициентті анықтау және өніділік коэффициентінің мөлшерлік бағалау,ұңғыманың келтрілген радиусы және ұңғыманың гидродинамикалық үздік коэффициентің зерттеу |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
жарты жылда бір рет |
||
|
8 |
Ағын профилің анықтау, қабаттың суландыру өздері және интервалдарын, перфорациямен ашылған (PLT комплексі) ауыспалы ұңғыма бойынша ылғал өлшеу |
ГТМ және жаңа бұрғыланған ұңғымалардан бір реттік зерттеулер |
|
Жылына 1 реттен кем емес, кез келген жұмыс ұңғымасының өзгерістері кезінде(өнімі, флюид құрамы, СКО және басқалары) |
||
|
9 |
Қабаттық флюидтердің тереңдік және беттік сынамаларын алу және мұнай мен газдың физико-химиялық анализі |
Тереңдік сынамалар―керектік жағдайда 1 реттік зерттеулер.Беттік сынамалар―жарты жылда 1 рет |
|
10 |
Сынама алу және қбаттық судың химиялық анализі |
Өңдіру ұңғымаларынан алыңған өнім құрамында су болғанда―1 рет ширекте |
|
11 |
Айдау ұңғымаларында перофильдер сыйымдылығын зерттеу |
Жылына 1 реттен кем емес |
|
Бір реттік зерттеулер |
||
|
12 |
МДТ құралы арқылы қабат қимасының қысымын өлшеу |
Бір реттік зерттеулер |
|
13 |
Ұңғымалардың термометриясы |
Жарты жылда бір рет |
5 Ұңғымаларды меңгеру және сұйықты шақыру
5.1 Ұңғымаларды меңгеру әдістері
Ұңғымаларды меңгеруде келесі тәсілдер қолданады:
- 1200-1500 м3/тәу көлемінде қарқынды жуу болады. Жуу ұзақтығы 1-3 тәулік өтеді, ол өзімен бірге тас бөлшектерін алып шығады.Жуу сұйығын арнайы ыдыстардан сорапты агрегаттар арқылы сақина тәріздес айдайды. Шығарылған және айдалған су КВЧ-ге тексеріледі.Ұңғыны жуу оның сіңіру мүмкіндігін арттырғаннан кейін жүргізіледі.
2.Ұңғыманын түп аланың тазарту үшін қолданылатын қарқынды дренаж тәсілі. Дренаж бірнеше әдістермен жүргізіледі:
а)Максималды рұқсат етілген терендікке түсірілген поршень арқылы, жұмыс алдында щенбер кеңістігін тығындау керек.Бұл жағдайда үлкен депрессиялы қабат алуға болады (12МПа-ға дейін);
б)Компрессорлы әдіспен. Бұнда сұйық ұңғыдан қозғалмалы компрессор арқылы шығады. Бұл жағдайда сүзгінің жоғары тесіктеріне дейін түсіріледі. Дренирлеу КВЧ-ң қалыпты жағдайына дейін жүргізіледі;
в)Сорапты әдіспен (ПЦЭН) КВЧ-ң қалыпты жағдайына дейін;
г)Қарқынды су ағысы кезіндегі КВЧ-ң өзінің шығуымен, яғни судың ұңғымадан конализацияға атқылауымен. Бұл әдіс ұңғыма 6-15 минут аралығында максималды өнім беретін уақытта тиімді;
3.Ұңғы түбі алаңын тұзқышқылымен өңдеу. Бұл әдіс ұңғыдағы қатты заттарды ерітуде қолданылады. Ол үшін 1 м қалыңдықтағы қабатқа 10-15 %-дық тұздықышқыл қоспасын айдап, ұңғыны тәулік бойы қалдырады. Дренирлеуден кейін ұңғысы жуып, оны меңгеруге береді.
- Қабаттың гидравликалық жарылысы (ҚПЖ). Бұл кезде өңдеу аралығы мен СКҚ-да бекітілетін екі тығын қолданылады. Әрбір қабатшада ҚПЖ үрдісі жүргізіледі.
- СКҚ ұңғымасын сулықұм қоспасымен жуу. Онда 50 кг құмды 1м2 суға қосып цементтеу агрегаттарының көмегімен ұңғыны тазартады. Бұл кезде ұңғыдан қою қара сулықұм қоспасы шығады, оның құрамындағы КВЧ-ы қатты езіледі.
- Коллектор көп жарылымды болып келсе, ұңғымаға суды бірнеше сағат бойы айдаумен жүргізіледі.
- Ыстық сумен немесе мұнай ұңғысын мұнаймен алдын-ала өңдеу жүргізіледі. Бұл әдіс түптегі алаңның парафинмен және смоламен бекітіліп қалған кезде оларды босату үшін жүргізіледі.
5.2 Ағынды шақыру
Мұнайды өндіруге қолданылатын екінші ретті әдістерге бу айдау, газ айдау, полимер айдау жатады.
Қабатқа қосымша энергия енгізу арқылы оны игереміз. Қабатқа әсер ету әдісі бойынша келесі жүйелер бөлінеді:
Жапсар сырттық, жапсар бойлық, жапсар іштік су айдау.
Жапсар сырттық су айдаудан су айдау әдісінің қолданылуы басталады, айдау ұңғымалары мұнайлылықтың сыртқы контурына орналастырылады.
Жапсар бойлық су айдау мұнайлылықтың ішкі контурына айдау ұңғымаларының жақындатылуы және олардың кеніштің су, су-мұнайлы зонасына орналастырылады. Сонымен қатар кеніштің жапсар сырттық зонасымен гидродинамикалық байланысы нашар болған жағдайда қолданылады.
Жапсар іштік су айдау: Бұл әдістің ең қолайлы әдісі болып келеді, бұл әдістің бірнеше түрлері бар.
Қабатқа су айдаудан басқа, жылу физикалық әдіс қолданылады. Бұл қабатқа пар немесе ыстық су айдау әдісінен тұрады. Қабаттың мұнай бергіштігін өсіру үшін мұнайда пармен шығару әдісі кеңінен қолданылады. Бұл әдісте қабатта көптеген энергиялары пайда болады.
Қабаттан түрлі тұтқырлықты мұнайды қарапайым сумен шығару кезінде ағындағы және соңғы мұнай бергіштік төмендейді. Осы қатынастарды төмендеуі үшін, сәйкесінше мұнай бергіштікті көбейту үшін полимердің сулы ертіндісін қолданамыз. Мұнай қабатына айдалатын полимер ретінде көбінесе палиакриламмд (ПАА) қолданылады.
ПАА-ң молекуломерлық құрылымын схема түрінде ұзын цепочка ретінде қарастыруға болады. Ол көмірсутектердің, сутектің және азоттың атомдарынан түрады. Полимерлердің молекулалық массасы 10.
Палианриламид қатты грануланың немесе ұнтақтың гелі ретінде шығарылады. Әдетте ПАА-ң келесі концентрациясы суда қолданылады: Гель бойынша 1-5% , қатты полимер бойынша 0.08-0.4%.
6 Еңбекті қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау
Еңбектің қауіпсіз жағдайын қамтамасыз етуге және зиянды, жарылғыш-жанғыш заттардың шығуының алдын алуға бағытталған негізгі шаралар технологиялық аппараттардың және құбырлардың беріктігімен саңылаусыздығын қамтамасыз ету, алыстан басқару және өндірістік үрдістерді жоғары деңгейде автоматтандыру, газ бөлінуін жедел анықтау жүйелерінің (байланыс, ауаны бақылау және апаттық дабыл беру жүйелері) бар болуы және тұрақты жұмыс жасап тұруы, зиянды және жарылу қаупі бар өндірістерді жеке орындарда немесе ашық алаңдарда орналастыру, өндіріс бөлмелерінде желдеткіштерді қолдану, коррозияға шыдамды материалдардан жасалған жабдықтарды, құбырларды және аспаптарды қолдану, металл конструкцияларды коррозиядан қорғауды қамтамасыз ету, арнайы жабыны бар жабдықтарды қолдану және көп қабатты аппараттарды қолдану, апаттық бөлгіштердің болуы, коррозиядан қорғаудың технологиялық тәсілдері, алаулы оттық жүйелерінің бар болуы және олардың шығарылған газды тұрақты өртеп тұруы болып табылады.
Объектіні пайдалануға тапсырғаннан кейін құбар қалыңдығының өзгеруіне, жер бетіндегі жабдықтарда және құбырларда ұсақ жарықтардың пайда болуына қатаң бақылау жүргізіледі. Бақылау жүргізудің тәсілімен уақыты технологиялық регламентпен анықталады және химиялық, ақаулық зертханалармен бірге кәсіпорынның техникалық тексеру ұжымы жүргізеді.
Жобада газды айырудың, тазартудың, сусыздандырудың және тасымалдаудың саңылаусыздандырылған жүйелері және дренажды, сондай-ақ алаулы оттық жүйелері қарастырылған.
Қолданылатын жабдықтар арматуралар және құбырлар техникалық сипаттамалары бойынша технологиялық аппараттарды, түйіндерді, коммуникацияларды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз етеді. Ілмек арматураны орналастыру қауіпсіз қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді.
Технологиялық жүйелерде апаттардың алдын алу және оның дамуына жол бермеу үшін апатқа қарсы құрылғылар қолданылады: ілмек, ілмек-реттеуші арматура, клапандар, бөлгіш және басқа ажыратқыш құрылғылар, қысым артуынан сақтандыратын қондырғылар, жалынды жою және өшіру құралдары, жарылысты өшірудің автоматты жүйелері.
Барлық технологиялық құбырлар құрастырылғаннан кейін пісірілген қосылыстары тексеруге және гидравликалық сынауға ұшырайды.
Сыртқы жабдықтармен қондырғылардың технологиялық аппараттары өрт қауіпсіздігі, ыңғайлы және қауіпсіз қызмет көрсету талаптарына сәйкес орналастырылған. Олар технологиялық алаңнан мұнай өнімдерінің төгілуін болдырмайтын биіктігі 0.15м. бортпен қоршалған жоспардағы жер белгісінен 0.15м. жоғары қатты жабынмен жабылған алаңда орналастырылған.
Жоғары қысыммен жұмыс жасайтын аппараттармен жабдықтарды қорғау сақтандырғыш клапандар, ілмек арматуралар, технологиялық көрсеткіштерді бақылау, өлшеу, реттеу құралдарын қондырумен қарастырылған.
Сұйықтар сыйымдылықтары шекті жоғары деңгей дабылдарымен жабдықталған.
Жөндеу кезінде және апаттық жағдайларда сораптардан, компрессорлардан және аппараттардан жанғыш сұйықтарды тастау жабық дренаж сыйымдылықтармен жүзеге асырылады, ал газ өртелу үшін алаулы оттыққа беріледі.
Әрбір сораптан шығатын арынды құбырларда кері клапандар орнатылған. Барлық МСС және СГ айдайтын сораптар бір шеңберде жерге көмілген электр қозғалтқыштардың бар болуынан тәуелсіз жерге көмілген.
Барлық бақылу-өлшеу аспаптарының көрсеткіштері тікелей аппараттарда орнатылған аспаптармен аударылады.
Барлық технологиялық жабдықтармен құбырлар жылумен оқшауландырылады. 1.8 м. биіктіктегі арматураға, аспаптарға, люктарға, аппараттарға қызмет көрсету үшін тұрақты сатылар және қоршалған алаңдар қарастырылған. Коррозия және парафин шөгінділері ингибиторларын, метанол ертінділерін дайындау жұмысшының жанасыуынсыз жүзеге асырылады және жабық тәсілмен қарастырылған. Коррозия және парафин шөгінділері ингибиторларын беру желілерінде ілмек арматура орнатылған.
Құбырды жер үстімен төсегенде олар жанбайтын құбыр эстакадаларға төселеді. Жарылу қаупі бар бөлмелердің технологиялық құбырлар өтетін жерлерінің ішкі және сыртқы қабырғалары саңылаусыздандырылған.
Технологиялық аппараттар жөндеу алдында зиянды және жарылу қаупі бар заттардың мөлшері шекті мүмкін мөлшерге жеткенше бумен немесе инертті газдармен үрленеді.
Улы газдармен қоршаған ортаның ластануының алдын алу және қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жоғары және төмен қысымда айыру болатын алаулық айырғыштар алаңы жобаланған, ал пайдаға аспайтын газдар алаулы оттыққта өртеледі.
Алаулы оттық жүйесінде жалынның таралуының алдын алу үшін арнайы құрылғылар қарастырылған. Алаулы оттықта кезекші оттықтар бар, оларға отындық газдар беріледі. Алаулы оттық автоматты іске қосылады және алыстан басқарылады. Алаулы оттық құбырлары алаулы оттық айырғыштарына қарай иілген. Алаулы оттықтың тік құбырының айналасындағы территория 100 м. радиута жобаланған және қоршалған. Кіре берісте ескертпе жазулар ілінген, шкафта 30минуттық дем алу аппараттары бар, жел бағытын көрсететін флюгер қондырылған, алаулы оттық айырғыштары, құмы бар жәшік және алғашқы өрт сөндіру құралдары да бар.
Жоғарғы манифольд алаңына ұңғыма құбырларын үрлеуге арналған үрлеу манифольді кіреді. Газ құбырлары газды алаулы оттыққа тастайтын жүйесі бар үрлеу желісімен жабдықталған. Шығару желілерін үрлеу үшін құбырға азот немесе отындық газ беру қарастырылған.
Коррозия және парафин шөгінділері ингибиторларына арналған сыйымдылықтар күн сәулесінің тікелей түсуінен сақталған.
Зиянда, жарылу және өртену қаупі бар заттар бөлмелерден желдету жүйелері арқылы шығарылады.
Жарылу және өртену қаупі бар бөлмелерде және сыртқы қондырғыларда ( төмен қысымды газ тарату айырғышы, орта қысымды газ тарату айырғышы, мұнайды тұрақтандыру, конденсат айыру, отындық газды тазалау, отындық және жоғары күкіртті газды кептіру, сұйытылған пропанды фракцияландыру және төмен қысымды жоғары күкіртті газды салқындату қондырғылары, шығару манифольді, тесттік айырғыш, технологиялық суды тазарту жүйесі, құрамында көп мөлшерде тұз бар бұралқы сулар алаңы, алаулы оттық және жабық кептіру жүйелері алаңдары және т.б, автоматты өрт сөндіру және өрт дабылдары қарастырылған.
Автоматты көбікпен өрт сөндіру келесілерде қарастырылған: конденсат, коррозия және парафин шөгінділері ингибиторларын, метанол айдау сораптарында және алаулы оттық айырғыштарында.
Қондырғылар алаңында орнатылған өндірістік жабдықтар қауіпсіздіктің жалпы талаптары бойынша еңбек қауіпсіздігі стандарттары жүйесіне сәйкес келеді.
Аппараттармен жабдықтарды орналастыру технологиялық жобалау нормаларына сәйкесті ыңғайлы және қауіпсіз қызмет көрсетуді қамтамасыз ету нормаларын есепке алумен орындалған.
Жоғары қысыммен жұмыс жасайтын аппараттармен жабдықтар сақтандырғыш клапандармен, ілмек арматурамен, технологиялық параметрлерді автоматты бақылау, өлшеу, реттеу құралдарымен қамтамасз етілген.
Сақтауға арналған резервуарлармен сыйымдылықтар зиянды заттардың төгілуін болдырмау үшін сұйық деңгейін алыстан өлшеу құралдарымен, шекті жоғары деңгей дабылымен және шекті жоғары деңгейге жеткенде сұйықты беруді автоматты тоқтату жүйесімен жабдықталған. Барлық күкірт қосылыстарымен жанасып жұмыс жасайтын аппараттармен сыйымдылықтарда жөндеу және тазалау жұмыстарын жүргізу үшін, ашуға дайындағанда бу беруге арналған коммуникациясы бар тұрақты қондырғылар бар. Ластанған жуу сұйығы және булық конденсат өндірістік қалдықтарды тазалау және пайдаға асыру жүйесіне беріледі.
Жұмыс орнына жақын және жұмысшы өткелдерде орналастырылған сыртқы температурасы 450С жабдықтардың ыстық беттері және құбырлар сақтандырғыш қаптармен немесе еденнен не алаңнан 2 м. биікте жылулық оқшауландырылған.
Ашық сораптық жабдықтар сораптармен жұмысшыларды күн радиациясынан, шаңнан, құм және қар борауларынан қорғау үшін аспалармен және қалқандармен жабдықталған.
Қышқыл, жылдам буланатын, жоғары күкіртті газдарды кері айдау компрессорлары шуының деңгейі – 85 дБ, ауа компрессордікі – 82 Дб. шуды төмендету шаралары қарастырылған.
Қышқыл, жылдам буланатын, жоғары күкіртті газдарды айдау ортадан тепкіш сораптары білігінің дірілдеу деңгейі тұлғаға қатысты-28 микрон, бұл шекті мүмкін шамадан айтарлықтай төмен, ал ауа компрессоры білігінің дірілі тәжірибеде нөлге тең.
Технологиялық жабдықтардан болатын дірілмен шуды азайту үшін шуылдайтын және дірілдейтін механизмдер қаптармен қапталған, иілгіш байланыстар, сенімді төсемдер және серіппелер қондырылған, ауыр дірілдейтін жабдықтар жеке іргетастарға орналастырылған, діріл қаупі жоқ және аз шуылдайтын машиналар қолданылған, діріл және шу болатын жұмыс орындарында жұмыс уақыты қысқартылған.
Лебедкаларда және басқа жүк көтергіш механизмдерде шекті мүмкін жүк көтеруді шектегіштер, механизмнің және жүктің өздігінен қозғалуын болдырмайтын сенімді тежегіштері бар.
Бөлшектерді жуу үшін жанбайтын эмульсиялар және ертінділер қолданылады.
Күкітксутекті жүктеу жұмыстары күкірт қышқылына шыдамды көзәйнектермен, арнайы киімдермен және арнайы аяқ киімдермен орындалады. Жұмыс орындалатын жерде таза ауыз су қоры, жеке қорғану құралдары және арнайы аяқ киім, арнайы киімдердің апаттық қоры бар. Күкірт қышқылы буының шоғырлануын анықтау үшін жұмысшылар газ анықтағыштармен қамтамсыз етілулері керек.
Барлық компрессорлық бекеттер көмірқышқылды өрт сөндіргіштермен жабдықталған. Барлық жұмыс орындары нұсқаулармен, сүлбелермен, ескерту белгілерімен және жазуларымен қамтамасыз етілген. Жұмысшылар арнайы киімдермен және жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз етілген.
А жәна В котегориясындағы барлық алаңдардың екі жағында орналастырылған шкафтарда екі-екіден оқшауландырғыш дем алу аппараттары бар. “Дем алу аппараттары “ деген көрсеткіш бар.
Апат нәтижесінда адамға зиянды және қауіпі заттардың әсері болуы мүмкін учаскелерде 200л. суы бар апаттық душтар, көз жуатын фонтандар бар.
Технологиялық қондырғылардың әрбір алаңдарының екі жағында ұнтақпен өрт сөндіргіштер, алғашқы өрт сөндіру құралдары, өрт гидранттары орналастырылған.Өндірістік объектілерде, газ қаупі бар жерлерде, мұнай-газ-конденсат құбырларында келесілер сияқты қажетті белгілер бар: “Каска кию керек”, “ Өзгелерге кіруге болмайды”, “Электр қаупі бар”, “Улы газ”, “Рұқсат пен кіру керек”, “темекі шегуге болмайды” және т.б. Барлық қондырғыларда штогының биіктігі 1.2м., өзінің биіктігі 5м. мачтамен жасалған жел бағытын көрсеткіштер (флюгерлер) көрінетін жерлерде орналастырылған.
Жұмысшыларды қорғау Жұмысшылырда қорғауды қамтамасыз ету үшін құрылыс орындарындағы қондырғылар территориясында келесі қауіпсіздік аспаптары таратылуы керек:
- техника қауіпсіздігі қоймаларында- қорғау бас киімдері;
- техника қауіпсіздігі қоймаларында – қорғау аяқ киімдері;
- техника қауіпсіздігі қоймасында – қорғау киімдері/ қолғаптары;
- техника қауіпсіздігі қоймасында – қорғау көзәйнектері;
- барлық қажет жерлерде – көз жууға арналған душтар/құрылғылар;
- батареялық бөлмелерде – көз жуу құрылғылары;
- арнайы орындарда, техника қауіпсіздігі қоймаларында – газға қарсы киетін құралдар;
- барлық жұмысшыларда – жеке дем алу аппараттары;
- барлық жұмысшыларда – жеке H2S газ анықтағышы;
- барлық ғимараттарда – алғашқы дәрігерлік көмек көрсету жинағы;
- техника қауіпсіздігі қоймаларында – жылжымалы газ детекторлары;
Өрт сөндіру
Талап етілетін өрттен қорғау деңгейі тәуекелді мұқият қарастырумен, өндіріс қуатын жоспарлаумен, жабдықтар сипаттамасымен, зауытты орналастырумен, зауыт жұмысшыларының жинақтауымен анықталады.
Технологиялық жабдықтар және алаңдар өрттен қорғау және өртті сөндіру аппараттарымен қамтамасыз етілген. Жұмысшыларды, қоршаған ортаны және жабдықтарды қорғау, үрдісті үздіксіз жүргізу өрттен қорғау бойынша жылжымалы жабдықтар және тұрақты өрт сөндіру жүйелері түріндегі жоғары қорғауды талап етеді.
Жағалаудағы және теңіздегі компрессорлар тұрақты өрт сөндіру жүйелерімен жабдықтал компрессорлар тұрақты өрт сөндіру жүйелерімен жабдықталған, олардың құрамына келесілер кіреді:
- өрттік су қоры сыйымдылықтары;
- өрттік су сораптары және сақиналы құбырлар;
- технологиялық қондырғыларға су тарату жүйелері;
- технологиялық сораптардың автоматты көбікпен өрт сөндіруі;
- өрттік гидранттар және лафетті оқпандар;
- өрттік байланыстырғыштар және жылжымалы өрт сөндіру құралдары;
- құрғақ ұнтақпен жұмыс істейтін АВС портотипті өрт сөндіргіштері;
- құрғақ ұнтақпен жұмыс жасайтын АВС жылжымалы өрт сөндіргіштері;
- СО2 портотипті өрт сөндіргіштері;
- СО2 жылжымалы өрт сөндіргіштері;
Өртке қарсы сумен қамтамасыз етудің тарату жүйесі барлық сумен/көбікпен толтыру, шашырату жүйелерін, гидро/көбік мониторларын, гидранттарды және қолдық орамаларды сумен қамтамасыз етеді. Таратушы жүйе тұрақты қысымда су асты құбырлар жүйесінің көмегімен қатып қалудан сақтандырылған. Таратушы жүйе алыстан және қолмен басқарылатын ілмек клапандармен жабдықталған, қажет болған жағдайда оның бір бөлігі белгілі себептермен ілмек шығарылуы мүмкін, ал негізгі жүйе басқа жүйелердің жұмыс жасауына әсер етпей сумен қамтамасыз етуді жалғастыра береді.
Платформадағы өрттік жүйе сумен кешенде өрттік суды ең көп қажет ететін бір сорапқа негізделген қысыммен беруге есептелген 4х10 жұмысшы өрттік сораптармен қамтамасыз етіледі. өрттік сораптар жеке өртке шыдамды блоктарда орналастырылады. Сораптардың әрбірі (қозғалтқышының тәуліктік резервуары отынмен толық толтырылған) жеке тұрған автономды блок болып табылады және оның жұмысы жұтатын ауадан басқа сыртқы қызметтерден тәуелсіз болады.
Электр қауіпсіздігі
Электрлік бөлікті жобалау келесілерді қамтамасыз етеді:
- жұмысшылармен жабдықтардың қауіпсіздігін;
- қызметтің сенімділігін;
- жарылу және өртену қауіпсіздігін;
Электрлік жабдықтар бекітілген нормалармен халықаралық стандарттарға сәйкес жасалған.
Жарылу қаупі бар аймақтарда орналастырылған технологиялық қонжырғылардың электрлік жабдықтарының жарылудан сақтандырылу деңгейі жарылу қаупі бар аймақ класымен категориясына және жарылу қаупі бар қоспалар тобына сәйкес келеді. Трансформаторлық бекеттерде тұрақты және айнымалы тоқпен үздіксіз қамтамасыз еру жүйесінде аккумляторлық батареялар қондырылады. Жұмысшылардың қауіпсіздігі электр қондырғыларды жерге көмумен қамтамасыз етіледі.
Барлық электр жабдықтары және жарықтандыру аспаптары жарылу және өртену қаупі бар жобаланатын объектілер тобына және пайдаланатын орта жағдайына сәйкес таңдалған.
Жобаланатын трансформаторлық бекеттер жерге көмудің сыртқы нұсқасымен болат сыммен байланыстыру жолымен жерге көміледі.
Найзағайдан, технологиялық жабдықтармен құбырлырдың тұрақты тоғынан қорғау жарылу қаупі бар аймақтар тобынан тәуелді І және ІІ категория бойынша орындалған.
100-150м. сайын, сондай-ақ басымен аяғында орналастырылған құбырлар эстакадалары оларға келетін құбырлармен электрлік байланысып жерге көмілуі керек.
Барлық күштік, байланыстық және жарықтандыру электр өткізгіштері апаттық жұмыс режимінде бүлінуден қорғайтын аппараттармен жабдықталған және қысқа тұйықталу кезіндегі жұмыс жағдайда мүмкін қызуы бойынша таңдалған.
Өзара және басқа инженерлік тораптармен қиылысу немесе жақындау жағдайында желілерді төсеу ЭБЕ талаптарына сәйкес орындалған (6.2000ж). Биіктігі бойынша габариттер және басқа жолдармен, басқа құрылымдармен жақындату ЭБЕ талаптарына сәйкес қабылданған.
Жарықтандыру аспаптары және жарықтандыру жүйелерінің электр жабдықтары қоршаған ортаға сәйкестіріліп жасалған. Сыртты жарықтандыру электр қондырғылары технологиялық жабдықтар қауіпсіздігі нормаларына сәйкесті нормативті жарықтандыру талаптарына сай.
Апаттық электрмен қамтамасыз ету жүйесі апаттың барлық уақытында қажет барлық жауапкершілікті электр тұтынушылар үшін үздіксіз тоқ беруді қарастырылады. Жұмыс жасау үшін тұрақты электрмен қамтамасыз етуді талап ететін жүйелер, элекрмен қамтамасыз ету жүйелерімен байланысқан аккумляторлармен қамтамасыз етіледі.
Айнымалы тоқ көзі істен шыққан кезде, қауіпсіздік жүйелері толығымен 2 сағат бойы электрмен қамтамасыз ету жүйелерімен қамтамасыз етіледі.
Апаттық электр тоғымен қамтамасыз ету жүйесі келесі апаттық жүктемелер тізімін қамтамасыз етіледі:
- апаттық тоқтату кезінде адамдардың болуы қажет барлық құтқару жолдарын, құтқару алаңдарын, кеме лазаретін, басқару бекеттерін люменесценттік жарықтандыру;
- тік ұшақ алаңы және жарықпен дабыл беретін оттар;
- өлшеу аспаптары және байланыс жүйелері;
- байланыс жүйелері ЖХ (жаппай хабарландыру), ЖА ( жалпы апаттық);
- өрттік сораптар және өрт сөндіру жүйелері;
- навигациялық құралдар және белгі беру оттары;
- орталық аппарат және басқару жүйелері;
Платформаның жарықтандыру аспаптарының 33%-і “апаттық жарықтандыру” мағынасын береді, басты және апаттық генератор істен шыққан кезде 120 мин. ішінде жарықтандыруды ұстап тұратын аккумляторлармен жабдықталған. Бұл жұмысшыларды құтқаруда қозғалысты басқаруға мүмкіндік береді.
Қоршаған ортаны қорғау
Мұнай мен газды өндіру және өңдеу кезінде табиғатты қорғау бойынша маңызды бағыттар экологиялық таза процестерді игеру және қалдықтарды азайту, мұнай-химиялық өндірістердің газды қалдықтарын тазарту, лас суларды тазарту, қоршаған ортаның мұнаймен және мұнай өнімдерін ластанбауын қадағалау.
Мұнай өндіру, мұнай өңдеу және мұнай-химиялық кешенде қоршаған ортаның ластануы іздеу-барлау және газ өндірілетін ұңғымалар құрылысынан басталады. Кенорныды пайдаланғанда үлкен жер массивтері бұзылады.
Жабдықтар мен шаруашылық әрекет тәсілдерінің моралдық тозуы экологиялық қауіп тудырады. Жаңа технологиялық әдістерге көшу жаңа проблемалар туғызады. Мысалы, ұңғымаларды жөндегенде қоршаған орта ластанады. Бұл кезде ұңғыма ішіндегі жабдықтарды жүздеген рет түсіріп-көтеру жүргізіледі. Ұңғымаға алдын-ала толық газдандыру үшін техникалық су айдалады. Алайда іс жүзінде бұл жуу құбырлар мен жабдықтардың ішкі және сыртқы беттерінен мұнай өнімдері қабықшасын алып түспейді. Нәтижесінде құбырлар мен жабдықтарды жұмыс маңына көтергенде олардан ағатын ұңғыма сұйығы алаңды ластайды, ұңғы маңы кеңістікте өрт қаупін туғызады. Мұнай незізгі энергия көзі мен әртүрлі жанармай алу мен мұнай-химия өнімдерінің негізгі шикізаты болып табылатындықтан ол мұнай өндіру аудандарында шоғырланбайды, керісінше, жердің барлық бұрыштарына тарайды және тасымалдағанда көп мөлшерде жоғалады.
Қоршаған ортаны қорғау және экологиялық жағдайды жақсарту үшін мұнай мен газ кенорындарын бұрғылау кешендерімен игеруде, табиғи көмірсутектер мен оларды өңдеу өнімдерін игергенде, дайындағанда, тасымалдағанда және сақтағанда табиғатты қорғау шараларының кешенін тиімді іске асыру керек.
Қорытынды
Мен осы 1-өндірістік практикада өзімнің теориялық білімімді іс-жүзінде жүзеге асырып және терең түсіндім. Мен жұмыс барысында қабат қысымын қалай бақылау керектігін, айдау және игеру ұңғымаларының жұмыс тәртібін білдім. Онда жүргізілетін негізгі ұңғыма жұмысын зеттеумен, негізгі өндірістік кешендер құрылысымен таныстым.
Жалпы кен орынды игеру кезінде келешекте өнім шығымының төмендеуі қабат қысымының төмендеуімен тығыз байланысты. Сол себептен 2005 жылдан бастап қабатқа су айдау жүргізіле басталды. Алда игерудің механикалық тәсілін қолдану өнім шығымын арттырады деп сенемін.
Болашақта осы мұнай көздерін игеру еліміздің негізгі әлеуметтік-экономикалық жағдайын көтерудің көзі болып табылатынын білеміз. Осы мақсатта үлкен жұмыстар атқарылуына күш қосамыз.
Пайдаланылған әдебиеттер:
- Проект разработки месторождения
- Проект обустройства месторождения
- Ежегодные геологические отчеты
- Журналы и прочие промысловые материалы
- Нұрсұлтанов Ғ.М., Абайұлданов Қ.Н. «Мұнай және газды өндіріп, өңдеу» Алматы «Өлке», 2000ж.
- Алиев Н.А. Предотвращение загрязнения моря при разработке морских нефтяных месторождений. – М.: Недра, 1987.
- Сулейманов М.М. Охрана труда в нефтяной промышленности. – М.: Недра, 1980.
- Шуров В.И. «Техника и технология добычи нефти » М. Недра, 1983г.
- Попов Г.Е. и другие «Охрана труда при разработке нефтяных и газовых месторождений» М.Недра, 1982 г
