Жоспар:
- Кіріспе.
Екі жақты жазу тәсілінің Германияда дамуы.
- Негізгі бөлім
- Түгендеу
- Құжат және жазба
- Тауардың келіп түсуі
- Шаруашылық қызмет нәтижесі
Ш. Қорытынды
Германия
«Немістер өз кітаптарын өте әдемі жүргізеді және жазуларын өте ұқыпты жазады. Олар Италяндықтардан үйренді»- деп жазды Ян Импин. [цит: 151, с 83]. Бірақ олар бұның бастысын емдеу жағынан қабылдады. Немістердің идеясы италяндықтар секілді қаржылық әскерелеу есебіне сәйкестендірілген жоқ, керісінше материалды жауапты тұлғалы факторлармен ішкі есептерді ашу болып табылады. 1531 жылы Иоган Готлиб италяндық бугалтерияны немістің факторы мен қолдануға әрекет жасап көрді. Немістік және Италяндық синтездеу идеясын жалғастырушы немістің ірі бухгалтерлері Вольфганг Швайкер (1549ж) және Христоф Хагер (1654 ж) болды.
Есептің мақсаты: В. Швайкер бухгалтерияны табысты есептеудің және анықтаудың есебі ретінде құрастырды.
Әр ұйым және қожайыны үлкен,
Есепшілікті білуге тиіс
Тексергісі келгенде басқаны
Қанша қаражаты білгісі келгенде
Дәл осы жар ойды ол бұдан неғұрлым үлкен жоспарға анықтады: ретсіздікті немесе анығырақ айтқанда ретсіздіктен реттілікті дүниеге әкелді. Біз В. Швайкердің жұмысында біз бухгалтеряны анықтығын таба аламыз, ол сол уақыттың ерекше «іскер адамдардың» типтік есебін көрсетеді: «Бухгалтеря басқа бір есептерге ұқсамайды, ол сауданың және келісімін епті суреттемесіне» немесе жазбасы. Осыған қоса ол үй жұмыстарында, кіріс кезінде, түсім және басқада операциялар кезінде және тауарды жіберу, қабылдап алу, сатып алу, сату т.б. Есепті көріністерде есептің дұрыстығы және епті тәсілмен есептеу қатесіз, тез және қиындықсыз соңғы шешімге келеді.
Қаржылық есептің шапшаң нәтижесі үшін тағы да төрт ой келді. Факторлы бухгалтерияның шеңберінде Х. Хагер ой қозғады: «Бухгалтерлік есеп- ол әдемі, бейнелі, мұхият сараланған, барлық шығыстармен кірістердің құралу және жасалу жолдарын, оған қоса девиторлар мен кредиторлардың есебін әр уақыт, әр мезгіл, әр сағат немесе әр минут істің мән жайын біліп отыру үшін, және олардың (ілгерілік) прогресс жағдайында ма әлде (кері кету) регресс жағдайында ма, қысқаша айтқанда мүлік иесінің ұтылып немесе ұтып жатқанын көрсетеді»- деп жазды Х. Хагер.
Сонымен бухгалтерлік есептің мақсаты- мүлік иесінің ұтылыс жағдайында және ұтыс жағдайында екенін көрсету, шеттен алып шығару, бірақ ол барлық Италяндық неміс бухгалтерлер үшін емес.
Әдіс. В.Швайкр екі жақты жазу әдісіне түсінді, бірақ біз қызығырақ қатынасты ұлы математик және философ Г.В.Лейбниц- дан табамыз. Ол ең бірінші бухгалтерлік есептің, элементінің әдісін алғаш санап шықты және хронологиялық реттілікті жайғастырды: «Әр бір қосылғышты жеке дара дұрыс жасау керек. Оларды орын-орнымен жайғастырып, соңынан оларды дұрыс қосу қажет». Бұл жерде келесі бухгалтерлік жұмыстар анық көрініс табады:
- Шаруашылық өмірдегі бұрынғы фактілерін және құжаттардың дұрыс рәсіделуін анықтау.
- Бух. Регистірлерге факітті жазу
- Счетті операцялардың орындалуы (ең қызығы анализ, қазіргі
таңда барлығы келісіп отырған бірақ ол бух. Контрольдың соңында
қалуы). Бірақ басқа жағынан есепті функциялар, әсіресе математикамен тығыз байланыстырылды өзгеше элементтермен бөлінеді.
Түгендеу. И: Готлиб суреттемелерді (ведмосттар және кітаптар) ішкі қалдықтардың жазуларын тауарлы кітаптың кредиттік счеттары бойынша жазуды ұсынды. Осы счет арқылы тауардың қозғалысын көруге болатындығын есепке алып, және осы арқылы мынадай реттілікті көруге мүмкіндік берді. Ол бухгалтерге салыстырмалы ведмостарды орындауға көзделген еді. Ал В. Швайкер құрастырылған болуы керек, сосын оны айрықша кітапқа тіркелу керек деп санады. Мүлікті аса бағалы заттардан бастаған жөн. Кейбір неміс фирмаларының есебі XYI ғасырдан бастап түгендеуді жылдық баланстың алдында қажет етеді. Дәл осылай Гаука, Лангнацэра, Линка, Фуггера баланстары құралды.
Бағалау. Италяндық авторлар баалау сұрағында тербелістер көрсетсе, ал немістер үшін ұзақ жылдар бойы коньюнктурлық бағалау мазмұны Пасш Гессенса (1549 ж) арқасында жалғыз сенімді есеп ретінде қолданылды. Мұндай әдіс П.В Лейбницаның абыройымен байланысты болды, ол эксперттік бағаның рыноктық сатылу құнына меңгеруді ойлап тапқан.
Құжат және жазба. П. Гессеністің ойы бойынша журнал түгендеумен ашылып капиталдың счеттарымен жабылуы тиіс болатын. Журналдағы жазбалар дәйекті негіздерді талап етті. Швайкер оны құжаттардан көрді. Оның ойынша құжаттардың барлығы мысал ретіндегі бухгалтерлік жазбалардың шартты дұрыстығын көрсутті. Швайкер бізді былай сендіреді: Құжаттардың бухгалтерлік жазба жоқ, (систематически) жүйелі жазуда жоқ, журналда ақталған жазуда жоқ. Келе келе бұл ұсынысты Себасьтян
Гамлерсфельдер және И.Готлиб ұмытылмас кітапты міндетті регистрлердің санынан шығарып тастады. У.С.Гамлерсфельдер (1570) қайтармалы жазбаның көмегімен дұрыс емес проводкаларды түзеу тәсілін көрсетті. Біз оның жазбаларында жинақтаушы ведомостық идеясымен соқтығысамыз.
Ақырында П. Гессенсадан қызық нұсқау кездестіреміз, ол журнал ға жүйелі жазудың орнына жазылысын дұрыс көрді және оны тек бухгалтерді жолдай отырып оны сату бюросы консулының, яғни аты жөні және бухгалтер қолы көрсетілген жерге тіркеп қобы қажет еді. Тексерушілердің ойынша бұл жазу есепті жазулардың барынша сенімді болуы үшін жасалған делінеді.
Шаруашылық ең үлкен жетістігі ол барлық шаруашылық сауда кәсіпорындарының өмірлік фактілерін біріктіріп оған қоса, оларды 250-ші стандарттарға провкадағы жазуы еді.
Операцияларды бөлу счеттарды таңдауғада қарастырылған. Бұл бізге Швайкерді счеттар жоспарының авторы ретінде тануға кодтау счеттары береді. Олш қолданды және оларды шаруашылық операцияларды да қолданды.
Тауар. Тауардың келіп түсуі. Швайкердің екі жақты жазуының түсініктемесінің мысалына қызмет етеді. Мысалы: жеткізушіден келіп түскен тауар- дебет счет, жеткізушінің тауарлары- кредит счет, дебет- қабылдап алу дегенді білдірді, яғни түсім келіп түскен тауар- ол, дебетке жазылады. Егер жеткізушілер тауарды өздерімен босатып оны кредитке жазса, онда бізге де- жеткізушінің счетін кредиттік счетқпа жазамыз, немесе біздің кірісіміз олардың шығысы. Жаңа заманда тауар счеттары көрсетілмеді.Сөз көптеген аналитикалық тауарлы счеттер утралы еді. Гаммерсфельдер -өзінің тиімділірек және кеңірек тауарлардың счеттарының табиғи тұрақтылығын көрсетті. Бұл есеп тек өз бағасымен есептелетін есепте де қолдануға ұсынды.Анық керектісі «тауарды сатып оларда және сатып алуда тек бағасы мен саны жазылады».Бірақ қосып сату сауданы кішкентай есепте ассортиментті есепке қажеттілікті талап етпеді.Біз тек А.Периса да (1606 ) ғана басты тауарлар счеттарын кездестіреміз.
Бұл счет мүлік иесі тексеру жүргізуге және оған қоса қосымша шаруашылық ашып көрсетуге күштеу берді.
Шаруашылық қызмет нәтижесі.
Счеттардың нәтижесі сальдоланған еректшеліктерімен болды.Швайкердің есебінде барлық нәтижелер жеке түрде болды.
Мүлік иесінің счеттары көрсетілді. Капиталдың счеттарында капиталдың счеттары қарызгерлердің кітабында жазылады, осылайша капитал жазылады, осылайша капиталды пассивке жатқызамыз. Келешекте ағымдағы нәтижелерді шығындармен кірістерде қолданылады. Бірақ Швайкер өзінің істес достары сияқты барлық нәтижелерді осы счет арқылы жазған жоқ. Шаруашылық қызметке қатысы жоқ нәтиже оның капитал счетында көрінді, ал Гаммлерсфельдердің счеті ол бақытты да бақытсыз да болды.
Бақылау. Швайкер бухгалтерлік жазудың бақылауы үлкен назар салды, нақты уақыты мен жолдарын көрсетті. Оның көрсеткен бух. Бақылау есептерінен оның бух есепті тексеру есебінің негізін салушы екендігін көреміз.
Есепшілік формасы. Германия-неміс есепшілік формасының отаны бірінші ол гельвиннің жфзуымен 1774 жылы көрсетілді. Негізінен бұл форма кассалық кітап журналдың мемориялының бөлінуінің арқасында туылды деп санайды. Бірақ ықтималдығы басқасында Германияда көп жылдар бойы камералы бухгалтеря үстемдік етті. Ол орталықта кассалық есеп еді. Бухгалтериядағы италяндық екі жақты жазу атақты кассалық кітап мемориялымен хронологиялық жазудың нәтижесі екі регистірде жазылды, ал жазу бас кітаптың счеттарында бір айда бір рет қорытынды есете жазылды. Кассалық кітаптан мемориялды екі рекапитуляция дебет пен кредиттен құрылды. Осыдан кейін жиналған журналды жіктелген статясының контокорректі схемасына жазылады немесе кредиттік белгінің бөлек счеттарында (оңтүстік Германия нұсқасы) болмаса формуланың құрастырған статьясымен екі басқа счеттар (солтүстік Германия нұсқасы). Бпарлық синтетикалық счеттардың қорытынды жазуы бас кітапта жазылды.
