Жоспары
Кіріспе————————————————————————3
Тарау 1. Әлемдiк экономиканың процестерін талдау және Қазақстан экономикасының бәсекелестiк қабiлетiн арттыру проблемалары
1.1. Әлемдiк экономиканың даму процестерін талдау.———5
Тарау 2.Еуропалық Одақ және Қазақстан
2.1. Еуропалық Одақ құрылуы мен қызметі———————11
2.2.Еуропалық Одақ және Қазақстан арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар————————————————-12
Қорытынды——————————————————— 19
Пайдаланылған әдебиеттер ————————————21
Кіріспе
Қазақстанға гуманитарлық көмек көрсету және оның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу мәселелерінде халықаралық қаржылық ұйымдармен ынтымақтастық Еуропалық Одақтың маңызды міндеті болып табылады.1995 жылы 23 қаңтарда Президент Н. Назарбаев Брюсельде Қазақстан Республикасымен Еуро Одақ арасындағы әріптестік пен ынтымақтастыққа қол қойылды.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда Еуро Одақ әлемдік аренада жоғары дамыған аса алпауыт одақ. Оның осы белеске жетудегі ұстанған саясаты қандай және дамудың принціптері мен әдістері қандай соны білу. Еуро Одақ валюталық одаққа басшы бола отырып одан әрі өркендеп дамуда, әрі тұрақтылық тепе-теңдігін ұстануда. Еуро Одақтың Қазақстанмен дипломатиялық қатынасының мәнін ашу. Еуро Одақ Қазақстан экономикасының өркендеуіне айтарлықтай үлес қосты.
Тақырыптың мақсаты мен міндеттері: Бұл курстық жұмысты жазудағы басты мақсат Қазақстан мен Еуро Одақтың арасындағы саяси, экономикалық, әлеуметтік байланыстарды анықтау. Осы мақсатқа жету барысында келесідей міндеттер орындалды:
- Қазақстанның даму эволюциясын зертеу және оның ішкі саясаты;
- Аса дамыған кезеңдерін бөліп алып зерттеу және стратегиялық мақсатын көрсету;
- Еуро Одақтың даму тенденцияларын зерттеу;
- Қазақстан мен Еуро Одақ арасындағы байланыстарды зерттеу.
Тақырыптың дерекнамалық негізі: Дерекнамалық негіздер ретінді Еуро Одақ пен Қазақстанның ішкі және сыртқы саясаттары және халықаралық қатынастарда алатын орыны алынды.
Тақырыптың хранологиялық шеңбері. Курстық жұмыс 1995 жыл мен одан қазіргі кезеңге дейінгі аралықтарды қамтиды.
Тақырыптың теориялық — методологиялық негізі. Зерттеудің теориялық негізі отандық және шетел ғалымдарының еңбектерінің негізінде алынған. Ал методологиялық негізі хронологиялық, салыстырмалық әдістер негізінде шықты.
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Зерттеуге соңғы жылдары шыққан кітаптар, мақалалар пайдаланылды, және де мемлекет басшыларының арнайы сөздері пайдаланылды. Жұмыс барысында отандық авторлар еңбектері және Ресей ғалымдарының еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмыс тақырыбының бұрындары зерттелуі. Отандық және Ресей тарихнамасында бірнеше осы тақырыпқа қатысты еңбектер бар. Осыған қарамастан Еуро Одақ пен Қазақстан арасындағы байланыстар туралы толық зерттеулер жүргізу қызықта әрі болашағы бар жұмыс. Сондықтан осы жұмыс арқылы тақырыптың ашылуына сәлде болса өз үлесімді қосуды жөн көрдім.
Тақырыптың жаңалығы: Еуро Одақтың қазіргі таңдағы жағдайы оның Қазақстан мен байланысы қазіргі таңның бірден-бір жаңалығы.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден және екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Тарау 1. Әлемдiк экономиканың процестерін талдау және Қазақстан экономикасының бәсекелестiк қабiлетiн арттыру проблемалары
1.1. Әлемдiк экономиканың даму процестерін талдау
Екiншi дүниежүзiлiк соғыстан кейiн капитализмнiң әлемдiк жүйесi өзгерiске ұшырап, монополистiк немесе трансұлттық капитализмнiң жаңа белгiлерiне ие болды. Мұндай өзгерiс әлемдiк сауданың едәуiр өсуiмен, трансұлттық компаниялардың пайда болуымен, шетелдiк инвестициялардың елеулi түрде артуымен және сауда шарттарының ырықтануымен сипатталады. Халықаралық валюта қоры және Дүниежүзiлiк банк сияқты институттар пайда болды. Егер елуiншi жылдары әлемдiк экономика дүние жүзiндегi барлық елдердiң ұлттық экономикасының жиынтығы болса, ал 60-жылдардан бастап корпорацияларды трансұлттық белгiлерi бойынша ұйымдастыру үрдiсi көрiнiс бере бастады. Тоқсаныншы жылдарға қарай тауарлар мен қызметтер өндiру процесi толымсыз сипат алып, әлемнiң барлық елдерi бойынша шашыраңқы орналасты. Қаржы-өнеркәсiп капиталы трансұлттық сипатқа ие болды. Дамушы елдер үшiн бұл өзгерiстердiң маңызы аса зор. Дамыған және дамушы елдер арасындағы шеткерi аймақтар шикiзат жеткiзуге, ал орталық оны өңдеп, шетке қайта жеткiзуге негiзделген дәстүрлі қарым-қатынастар айтарлықтай өзгердi. Ғаламдық капитализм жағдайында дамушы елдер өндiрiстiк процесс тiзбегiне тартылып, қосылған құны барынша төмен тауарлар өндiрiсiнiң салыстырмалы төменгi сатысындағы тауарларды өндiрумен айналысады. Әлемде индустриялық саясат жүргiзудiң мол тәжiрибесi жинақталған. Санаулы елдердiң ғана экономиканың бiр өнiмге тәуелдiлiк проблемасын ойдағыдай шешiп, өз өнеркәсiбiн әртараптандыра алғанын атап өтуге болады. Экспорттың құрылымын әртараптандыру үшiн индустриялық саясатты қолдану түрлi елдердiң тарихи өткен кезеңiнде импортты алмастыруға және экспортқа бағдарланған саясаты мысалдарынан айқын байқауға болады. Негiзiнен осындай саясат қолданылған Латын Америкасы (Мексика және Бразилия) және Шығыс Азия (Оңтүстiк Корея және Сингапур) елдерiне жасалған талдаудан экспортқа бағдарлану арқылы тұрақты экономикалық өркендеуге қол жеткiзуге болатындығы туралы негiзгi қорытынды жасауға болады. Тарихи өткен кезеңде Латын Америкасы елдерi де, Шығыс Азия елдерi де импорттың орнын басу және экспортқа бағдарланған кезеңдерiнен өткен. Шығыс Азия елдерiнiң белгiлi бiр кезеңде импортты алмастыру саясатынан бас тартып, экспортты қолдау саясатына көшуі, ал Латын Америкасының импорт алмастыруға ерекше көңiл аударуы осы елдердiң ерекшелiгi болып табылады. Экономикалық теория тұрғысынан алғанда экспортқа негізделген саясаттың табысты болуы түсiнiктi, себебi өзiнiң iшкi рыногының әлеуетiн сарқып тауысқан елдер өздерiнiң экономикалық даму процесiн тоқтатпау үшiн сыртқы рыноктарды игере бастауға мәжбүр болады. Латын Америкасының елдерi импорт алмастыруды қолдай отырып, нақты бәсекелестікке емес, жасалған әкiмшiлiк және тарифтiк тосқауылдарда негізделген салаларды құрғандығын атап өту керек. Бұл салалар нығайып алғаннан кейiн жаңғыртудың және өнiмдiлiктi арттырудың орнына өз ресурстарын импортты алмастыру саясатын одан әрi сақтап қалу мақсатында мемлекет арқылы өз мүдделерiн барынша қорғап қалуға бағыттады. Осының салдарынан ресурстар тиiмдi бөлiнбей, ұлттық экономикалар халықаралық бәсекеде ұтылып жатты. Жалпы алғанда жаңа ғаламдық экономикалық жағдайды қалыптастыратын әлемдiк экономикадағы басым үрдiстердi төмендегiше жiктеуге болады:
- дамыған елдерде индустриялық экономикадан сервистiк-технологиялық экономикаға өту;
- ғаламдану;
- экономиканы ырықтандыру;
- ғаламдық бәсекенiң артуы және өңiрлiк ықпалдасу.
Жиырмасыншы ғасырдың соңғы ширегiнде экономикалық дамыған елдер индустриялық даму сатысынан аса жоғары сервистiк-технологиялық экономикаға өттi. Бұл елдерде ЖIӨ үлкен бөлiгi қызмет көрсету секторында қалыптасады. Мұндай қызметтердiң айқын байқалатын ғылыми және инновациялық негiзi бар. Экономикасы дамыған елдерде зияткерлiк ресурстар және қаржы капиталы шоғырланған, ал индустриялық өндiрiс, әсiресе еңбектi көп қажет ететiн өндiрiстер бiртiндеп әлемнiң экономикалық даму тұрғысынан неғұрлым артта қалған елдерiне ауысуда.
Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымы, Азия және Тынық мұхиты елдерінің ұйымы секілді жер-жаһанға танымал, халықаралық беделді бірлестіктердің әртүрлі саладағы өкілдері Қазақстанға жиі ат басын бұрып, адамзатты алаңдатып отырған әртүрлі мәселелер турасында біздің елде пікір алмасуға құштар. Америка мен Шығыс Еуропа мемлекеттерінің бас ауруына айналған көші-қон мәселесі, Каспий аймағы елдері арасындағы, энергетика көзі мен шикізатты пайдалану, Каспий теңізі байлығы мен оның түбі мен су шекарасы хақында, Орталық Азия аймағындағы тұрақтылық, Ауғанстандағы есірткі тасымалы, ТМД-дағы еңбек миграциясы, шекара маңы елдерінің ынтымағы, ондағы қандай да бір шиеленісті оқиғаның алдын алу, экология мен биологиялық ресурстарды қорғау, ғаламдық жылыну, адам саудасы мәселесі турасындағы жиын-басқосулар мен дінаралық татулық форумы сынды басқосулар өткізу дәстүрге айналды.
Бүгін Қазақстан тең, басқа әлем елдері мойындайтын әлемдік қауымдастықтың мүшесі болып отыр. Қазақстанды тәуелсіз ел деп 115 мемлекет таныды, оның 105 тен астамы дипломатиялық қатынас орнатты.[1] Қазірде Алматыда 60-қа жуық елдің елшілігі мен халықаралық елдердің уәкілдері жұмыс істеуде. Ал Қазақстанның таяу және қашықтағы шет елдерде елшілігі мен консулдары бар: Америка Құрама Штаты, Англия, Қытай, Индия, Түркия, Иран, Италия, Германия.[2]
Қазақстанның сыртқы саясаты жүргізіліп жатқан экономикалық реформа негізінде басқа елдермен экономикалық, ғылыми-техникалық қатынасты қамтамасыз етуге бағытталған. Халықаралық аренадағы жағдай республика үшін өте қолайлы. Олармен байланысу аумақтық тұтастық, шекараның бұзылмауы, екінші елдің ішкі ісіне қол сұқпау, олардыы мойындау және құрметтеу принціптеріне негізделген. Сыртқы ортада жағымды жағдайды қалыптастыру, өзара тиімді экономикалық байланысты дамыту және интеграциялық процесті күшейту жөніндегі саясат республиканың көп қырлы қатынастапрды жүргізуге ынталылығының айғағы. Бұл салада қиындықтар көп болды. Себебі КСРО құрамында өмір сүрген Қазақстанды көптеген елдер білмеді.
Ұзақ мерзімге арналған жоспарда Еуропалық одақ шешуші роль атқарады, онымен қатынастың үлкен маңызы бар. Еуропалық одақпен біріккен комитет құру республиканың сыртқы саясатындағы негізгі бағыты. Сонымен қатар Еуропа одағы мемлекеттерімен сауда-экономикалық қатынасын жүргізуге күш салынып отыр. Нарықтық экономика негізінде өзінің экономикалық потенциалын нығайта отырып Қазақстан ғылыми- техникалық, сауда- экономикалық қарым-қатынасын әлемнің барлық елдерімен жақсартуға барлық алғы шартты жасап отыр, соның негізінде дүниежүзілік әлемдік қауымдастықтың өз дәрежесіндегі мүшесі болады. Беделді халықаралық құрылымдарымен қарым-қатынасы кеңи түсуде, оның ішінде БҰҰ, Еуропа қауымдастығы, Халықаралық және Еуропалық қайта құру және даму банкісі, Халықаралық валюта қоры, МАГАТЭ, Қызыл Крест, Юнисейф, Юнеско, ЭКАТО, ПРООН, ЮНЕП, ВОЗ, ОЭР, ОИК және т.б.[3] Шикiзат тауарларының экспорты дамушы елдер экспортының негiзгi түрi болып табылады. Африка елдерi, ОАР-ды қоспағанда экспорттың бұл түрi барлық экспорттың 90 процентiн құрайды, Латын Америкасы және Оңтүстiк-Шығыс Азия үшiн 30-60 процент шамасында. Қытай, Оңтүстiк Корея, Сингапур сияқты бiрнеше елдерде ғана шикiзат экспорт үлесiнiң орны азғана.
Батыста әрбір іскер адам істеген ісінің олқылығы үшін, содан айналадағы адамдар мен қоршаған орта келген зиян үшін айып төлейтінін, абыройдан айрылатынын біледі. Сондықтан жоба неғұрлым аумақты болса, қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары соғұрлым салмақты болады. Бұл – жалпыға бірдей белгілі нәрсе.
Экономикалық өсу екі жолмен анықталынады; нақты Ұлттық табыстың өсуімен және инвестицияның көлемінің ұлғайуымен. Латын Америкасы осы жылдары ішкі ұлттық табыс 5 есе өскен сонымен қатар халықтың саны да өскен. Латын Америкасының экономикалық өсу көрсеткіштері басқа индустриялды өсуші елдерге қарағанда ерекше. Мысалы, Жапонияның экономикалық өсу қозғалысы мен салыстырғанда.Қазіргі Латын америкасының экономикалық өсуі техникалық прогресс нәтижесінен туындаған. Техникалық прогресс өндірісті жаңартып қана қоймайды , ол басқару мен ұйымдастырудың жаңа формаларын ұсынады. Тәжирибеде техникалық прогресс пен инвестиция салу бір-бірімен тығыз байланысты; техникалық прогресс жаңа машиналар мен құрал-жабдықтарға инвестиция салуда көрініс табады. Бұдан шығатын қорытынды атомдық электростанция салудың керектігі түсінікті. Жоғары дыбысты самолеттер, транзистір және интегралдық схемалар, компютерлер, ксерокстер, ядролық энергияны тасымалдайтын контейнерлер, космостық ұшулар — міне техникалық жетістіктер, фантастикаға ұқсағаны мен шындық. Өндірістік көрсеткіштерді жақсарту нарық пен кәсіпорынға байланысты. Бірақ, еңбек өнімділігінің өсуіне және нақты ұлтық табысқа әсер ететін факторларға; заңдар, қоршаған орта т.б. жатады.
II Тарау. Еуропалық Одақ және Қазақстан
2.2. Еуропалық Одақ құрылуы мен қызметі
Еуропалық Одақ — халықаралық саяси және экономикалық бірлестік.
Жалпы саны 373 млн. адамнан асатын халқы бар Еуропа елдерінің Германия, Франция, Италия, Бельгия, Нидерланд, Люсенбург, Ұлыбритания, Дания, Ирландия, Грекия, Испания, Португалия, Австрия, Филиандия, Швеция елдерінің қатысумен 1993 жылы құрылған.[4] Еуропалық Одақ Еуропалық қауымдастық атап айтқанда Еуропа көмір мен болат қорыту бірлестігінің
/1951 осы ұйым Еуропалық ұйымдастырушылық негізінде қаланды/, Еуропалық экономикалық қауымдастық/ 1957жылы Рим келісім-шарты бойынша құрылған бұл ұйым » ортақ рынок» деп те аталады/, сондай-ақ Атом энергиясы бойынша Еуропалық қауымдастық/ 1957 жылы құрылған қарым-қатынасы негізінде жұмыс істейді/. Еуропалық Одақ аясындағы интеграциялық ынтымақтастықтың басты мақсаты Бірегей европалық актіде / 1987/, Мастрик келісім-шартында / 1992/және Амстердам келісімінде / 1997/ айқындалған.[5]
Соңғы жылдары Еуропалық Одақ мынандай бағыттарда:
- Ортақ рыноктан экономикалық және валюталық одаққа өту.
- Кең өрістілік стратегиясын жүзеге асыру
- Бірегей сыртқы саясатқауым саласында тұтастық ахуалын қалыптастыру.
Жерорта теңізінің жағалауындағы, Азия, Латын Америкасы, Африка құрылығыаймақтық саясатты жандандыру, әлеуметтік саладағы үйлесімділік туралы айтырып, құқық қорғау және ішкі тәртіп сақтау әртекті байланысты өрістету мақсатында қызмет етіп келеді.
1999 жылы 1 — ші қаңтардан бастап / алғашқы кезекте 11 мемлекет: Австрия, Белгия, Германия, Ирландия, Испания, Италия, Люксенбург, Нидерланд, Португалия, Филиандия/ есеп айырысу операцияларытепе -теңдік қасиеті бекіндірілген бірегей еуро / 1996 жылға дейін экю/ валютасын енгізді.
Еуропалық Одақ жалпы органдармен, институтардың қатарына еуропалық комиссия, еуро парламент, еуро одақ кеңесі, еуропалық қауымдастық, сонымен қатар экономикалық, әлеуметтік аймақтар жөніндегі комиссия жатады.
Еуропалық Одақ 1995 жылдың қаңтарында еуропалық одақ комиссиясының штаб пәтері орналасқан Бруссельде. Еуропалық ОдақТАСИС бағдарламасы шеңберінде көмек көрсетеді.[6]
2.2. Еуро Одақ пен Қазақстан арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар
Еуропалық Одақ / ЕО/ әлемдік саясаттың негізгі бір тарапы болып табылады. Қазіргі уақытта Еуропалық Одаққа қарағанда басқа анағұрлым дамыған сауда-экономикалық әрі саяси интеграцияланған бірлестік жоқ. 370 млн. адамы бар біртұтас ішкі рынок жағдайында Еуроодақтың ішкі жалпы өнімі АҚШ-қа тең. Еуропалық Одақ / ЕО/ тауарлардың әлемдік саудасының 40 пайызы және қызмет көрсету саудасының 30 пайызы шығырланған, ғылыми- техникалық және қаржылық әлеуеті АҚШ-тан кейін екінші орынды алады.[7]
Аймақтық ынтымақтстығы дамыту, жанжалдарды реттеу , еропалық құрлықта бітімгершілік операцияларын жүргізу мәселелеріндегі, шығыс блогының елдері есебінен Одақты кеңейту процесіндегі Еуропалық Одақтың өсе түсіп отырған ролі Еуропалық Одаққа қатысты біздің сыртқы саясатымыздың белсенді болыуын айқындайды, ондағы мақсат өзара іс-қимылды тереңдету әрі оны стратегиялық әріптестік деңгейіне көтеру. Қазақстан мен Еуропалық Одақ арасындағы ресми дипломатиялық қатынастар 1993 жылғы 2 ақпанда орнатылды. 1993 жылы желтоқсанда Бруссельдегі Еуропалық Одақ жанынан Қазақстанның өкілдігі ашылды.
Еуропалық Одаққа қатысты Қазақстанның саясаиты оның әлемдегі экономикадағы ролімен және Еуропаның 15 дамыған елдері кіретін ос бірлестіктің жемісті интеграциялық саясатымен айқындалады. Еуропалық Одақ біздің еліміздің ең ірі сауда орталығы.1999 жылы біздің еліміздің Еуропалық Одақ мемлекеттерімен сауда айналымы 2,2 млрд долларды құрады.[8] 2000 жылы Еуропалық Одақ / ЕО/ елдерімен сауда көлемі 3 млрд долларды құрады, оның ішінде экспорт — 2 млрд жуық доллар, импорт — 1 млрд доллар.[9] Біздің еліміздің экономикасына Еуропалық Одақ / ЕО/тікелей инвестицияларын береді. Еуропалық Одақ / ЕО/ ішіндегі негізгі инвестрлар Ұлыбритания, Нидерланд, Италия.
Қазақстан Батыс Еуропа елдерімен егемендікті және аумақтықты құрмет тұту, бір-біріне шабуыл жасамау және ішкі істеріне араласпау, күш қолдану қаупін болдырмау, теңдік әрі өзара тиімділік принціптерін баяндайтын саяси шарттар жасасты. Еуропалық Одақ елдерімен сыртқы экономикалық байланыстардың шарттық-құқықтық базасы екіжақты сауда- экономикалық қатынастардың өсіміне ықпал етеді. Біздің еліміздің экономикасы құрылымдық қайта құруға және оның өнеркәсіптік әулетін дамытуға белсенді түрде қатысып жүрген елдермен қол қойылған құжаттар айырықша маңызды. Мәселен, Австрия мен ГФР 1993 жылы кредиттік желілерін ашты. ЕҚДБ, ЕЭҚ сияқты еуропалық құрылымдармен Қазақстанға қаржылық көмек көрсету жөнінде келісімдерге қол қойылды және олар жемісті түрде жүзеге асуда. Еуропалық елдердің ішінде Ұлыбританиямен, Германиямен, Франциямен, Нидерландпен, Швецариямен ынтымақтастық анағұрлым жемісті дамып келеді.
Біздің еліміз инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы,сондай—ақ қосарланған салық салуды болдырмау туралы халықаралық келісімдер жасасу жолымен өз экономикасына шетелдік капиталды тарту үшін дәйекті түрде құқықтық режим құруда. Мұндай келісімдер Еуропалық Одақтың елдерімен жасалды.
Саяси диалогты жандандыру және экономикалық ынтымақтастықты нығайту арқылы Қазақстандағы өзінің ықпалын кеңейту жөнінде Еуропалық Одақтың күш-жігерін еселеуі заңды болып табылады.
1993 жылы күшіне енген Еуропалық Одақ туралы Маастрих шартында оның сыртқы саясатының негізгі мақсаттарының бірі демократияны дамыту мен нығайту , заңның үстемдігі, адам құқығы мен негізгі бостандықтарды құрмет тұту болып табылады деп көрсетілген. Сондықтан біздің еліміздегі демократиялық реформалар процесіне байланысты мәселелер барлық уаққытта қазақстандық-еуропалық қатынастардың басты назарында болды.
Энергетикалық ресурстардың ірі тұтынушысы ретінде Еуропалық Одақтың Қазақстандағы мүдделілігі үлкен. Болашақта энергоресурстарды тұтынудың болжамданатын өсімін ескере отырып, Еуропалық Одақ энергия көздерін өндіруге, мұнай және газ құбырлары желілерін құруға байланысты инвестициялық жобаларға қатысуға зор көңіл бөлуде.
Қазақстан мен Еуропалық Одақ арасындағы техникалық ынтымақтастық сондай-ақ басқа да бірқатар бағдарламалардың шеңберінде жүзеге асуда, мәселен: ИНТАС / ТМД елдерінің ғалымдарын қолдау жөніндегі халықаралық қауымдастық/, КОПЕРНИКУС, Европартенариат және т.б.
1992 жылдың аяғында Алматыда Қазақстан Республикасына техникалық көмек көрсету жөніндегі Еуропалық Одақ Бюросы ашылды, ол ТАСИС және ТЕМПУС сияқты Еуропалық Одақтың бағдарламалары шеңберінде құрылды.
ТАСИС бағдарламасын 1991 жылы Еуропалық Одақтың Министірлер кеңесі бекітті және бағдарлама мемлекеттік, сондай-ақ жекеше мекемелерімен байланыстар орнату арқылы тәжирибе әрі арнайы білімдер алмасуға көмек көрсету үшін жәрдем ақша беріп, қолдауға бағытталған. Бағдарлама консультативтік қызмет көрсетуді, кейбір жобаларды қаржыландыруды көздейді. Бағдарлама бірнеше негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады, олар еуропалық тараптың пікірі бойынша қайта құру процесін жеделдету: жекеше секторды дамыту, әлеуметтік қызмет пен білім жүйелерін реформалау және басқалары үшін айырықша маңызды. ТАСИС бағдарламасы, мәселен, Қазақстан кәсіпкерлері конгреске қолдау көрсетті, шағын және орта кәсіпорындарды, банк секторын дамыту жөніндегі бағдарламаларды жасауды жүзеге асырды. ТАСИС экономика министірлігінің шеңберінде болжамдау мен жоспарлаудың макроэкономикалық үлгісін әзірледі және соңғы макроэкономикалық амалдар бойынша министірлік қызметкерлерін даярлаудың бағдарламасын өткізді. ТАСИС орта бизнесті дамытуды қолда, жекешелендіру және құрылымдық қайта құру , адам ресурстарына инвестициялар салу жобаларын жүзеге асыруға барлығы 130 млн. доллар қайтарымсыз көмек бөлінді, мұның өзі біздің елімізге көрсетілген барлық батыстық техникалық көмектің жртысынан астамын құрайды. 2000-2002 жылдар кезеңінде қосымша 24 млн. евро бөлінеді. 1992 жылдан бастап ТАСИС біздің елімізге 120 млн. евро сомасында қолдау көрсетті.[10]
Ұлттық бағдарламамен қатар ТАСИС шеңберіндегі ынтымақтастық бірқатар аймақтық бағдрарламалар бойынша да жүзеге асырылды, олар экономикалық байланыстарды қалпына келтіруге, сауда-саттықты дамытуға, көліктік және энергетикалық желілерді кеңейтуге бағытталған. Олардың бірі Орталық Азия
және Закавказья елдерінің сауда-саттық және коммуникациялық мүмкіндіктерін дамытуға қызмет ететін ТРАСЕКА жобасы. Осы жобамен талшықтық — оптикалық кабель төсеу жоспары да байланысты, аталған жоспар Еуропа-Азия желісінде байланысты қамтамасыз етеді. ТРАСЕКА біздің елемездің транзиттік әлеуетін іске асыру жөнінде қлоға алынып жатқан күш-жігер тұрғысында, сөз жоқ, Қазақстанның мүдделелігін туғызады.
1995 жылы басталған мұнай мен газды тасымалдаудың ИНОГЕЙТ мемлекетаралық бағдарламасы Энергетика саласында инфрақұрылымды қалыптастыруға көмек көрсетуге бағытталған. Бағдарлама энергоресурстарды Каспий және Қара теңіз арқылы Еуропаға тиімді түрде шығаруды қамтамасыз етуі тиіс. Бұл бағдарламаны іске асыру — аймақ елдерінің тәуелсіздігін нығайтуға және энергоресурстарды тасымалдауға арналған экспорттық жолдарды дамытуға мүмкіндік береді. Көп жақты ынтымақтастық негізінде энергия көздерін тасымалдаудың проблемасын Қазақстанның шешуінің маңыздылығын ескертетін болсақ, бұл жобаның тиімділігі еселеп өсе түседі.
Қазақстанға гуманитарлық көмек көрсету және оның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу мәселелерінде халықаралық қаржылық ұйымдармен ынтымақтастық Еуропалық Одақтың маңызды міндеті болып табылады. Осы бағытта Еуропалық Одақ Еуропалық қайта құру жіне даму банкісімен анағұрлым белсенді түрде жұмыс істеуде. Еуропалық Одақпен ынтымақтастық БҰҰ-ны, ЕҚЫҰ-ны Энергетикалық хартия жөніндегі конференцияны қоса алғанда, халықаралық форумдар шеңберіндегі өзара іс-қимылды да қамтиды.
1995 жылғы 23 қаңтарда Президент Н. Назарбаев Брюсельде ҚР мен Еуропалық Одақ арасындағы әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Ол 1999 жылғы 1 шілдеде күшіне енеді. Бұл өзара қатынастың дәрежесі мен сипатын анықтайтын, оларды ұзақ мерзімді және тұрақты әріптестік деңгейіне көтеретін ауқымды халықаралық — құқықтық құжат болып табылады.
Жоғарыда аталған келісімге Ынтымақтастық кеңесі, Ынтымақтастық комитеті, Парламенттік ынтымақтастық комитеті сияқты органдар құрылды. Келісім күшіне енгенге дейін ҚР мен Еуропалық Одақ арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту мәселелерімен » Қазақстан Республикасы — Еуропалық Одақ» Бірлескен комитеті тікелей айналысты, Комитет өзінің үш отырысын өткізді. 1996 жылғы маусым, 1997 жылғы мамыр және 1998 жылғы мамыр.
Келісімге сәйкес саяси салада еуропалық және ғаламдық қауыпсіздікті нығайту мүддесі жолында халықаралық проблемалардың бүкіл спекторы бойынша саяси диолог пен консультациялар жүйесі орнатылады. Осы мақсатта үкімет мүшелері, атап айтқанда, сыртқы істер министірлері деңгейінде диолог өткізіледі.
1999 жылы шілдеде Ынтымақтастық кеңесінің бірінші отырысында сауда- саттық пен инвестиция, сот әділдігі мен есірткілердің заңсыз айналысына қарсы күрес , қоршаған орта , аймақтық ынтымақтастық, сондай-ақ демократияны дамыту салаларында екі жақты өзара іс-қимылдың негізгі бағыттары талқыланды.
Еуропалық тарап Арал теңізі мен Семей полигоны аймақтарының проблемаларын шешу үшін ТАСИС желісі бойынша бөлінетін техникалық көмек көлемін ұлғайту туралы Қазақстанның ұсынысымен келісті
Еуропалық тарап сондай-ақ ет өнімдерін Еуропалық Одақ рыногына түсіруге қатысты Қазақстанның өтінішін қарауғаміндеттенді.
Қазақстан мен Еуропалық Одақ Орталық Азиядағы ірі сауда-экономикалық әріптесіне айналды, мұның өзі айтарлықтай деңгейде біздің ішкі саяси тұрақтылығымызға байланысты мүмкін болды.
Қорытынды
Еуро Одақ Еуропа елдерінің экономикасын көтеруде басқа дамыған елдерге қарағанда едәуір алда. Еуро Одақтың әлем нарығындағы орыны өте жоғары, ақша бірлігі — еуро құнының құндылығы да көп елдер арасында жоғары, көптеген экспорттық импорттық операциялар осы валюта негізінде жүргізіледі. Еуро Одақ ұстанған саясат өзінің ішкі құпиялылығымен де ерекшелінеді. Ал сол саясатты іске асыру барысында ешқандай қайшылықтар болмағаны дұрыс, бұл дегенім соғыс сынды қауып түғызарлық жағдайлар.
Еуро Одақ мүдделілігі біздің экономиканың барлық саласының, әсіресе келешекте біздің жас мемлекетіміздің қауыпсіздігінің шешуші элементтері болатын салалардың тепе-тең дамуын қамтамасыз етуге ұмтылуымызбен ұштасады. Коммуникация, көлік, кен өндіру, өңдеуші, химия, жеңіл өнеркәсіп, машина жасау, жоғары технологиялы өнімдер, тамақ, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, туризм саласындағы ынтымақтастық басым болып табылады. Осы секторлардың бәрінде дерлік іс жүзінде Еуро Одақ жетекші орын алғандығы даусыз. Олардың қажетті технологиялары, құралдары, тәжирибесі және басқарудың жаңаша әдістері бар. Байланыс, коммуникациясы және ақпараттық технологиялар саласындағы ынтымақтастықтың келешегі аса зор. Мұндай технологиялардың Еуро Одақта және әлемнің басқа да елдерінде жедел дамуы жағдайында орташа мерзімді келешекте мемлекеттің әл- ауқаты, ұлттық экономиканың жұмыс істеуі, коммуникациялардың жаңа түрлерінің дамуы, ақпараттық технологиялар мен жүйелерді қолданбалы пайдалану деңгейімен айқындалады. Халықтың әлеуметтік әл- ауқатының деңгейі компютерлік-коммуникацияларлық сауаттылыққа тікелей тәуелді болмақ.
Еуро Одақ Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі мәселелерінде техникалық көмек көрсетіп отыр.
Қазақстан экономикасы үшін кадрлар даярлау проблемасының маңызы да кем емес. Қазіргі кезде Еуро Одақ пен Қазақстан арасындағы дипломатиялық қатынас жоғары дамыған.
Пайдаланылған әдебиеттер
|
1. Макконелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс; Принципы, проблемы и политика, М.;-1992. 4. » Экономикс» журнал. М 2001 6-9 бет 5. » КазГУ хабаршысы» А. 2005 11-бет 6. » Панарама» газеті № 5 2005 3-4 бет 7. Ерманов В.А. “Казахстан в современном мире”. // Алматы, 1998 г. 8. Касымов С. “Национальная экономика в изменяющемся мире”. // “Аль — пари”, 1998г. 9. “Место Казахстана среды стран СНГи США”. // “Внешняя эко — номическая деятельность”,1997г. № 5. 10. » Мировая экономика и международные отношения» 1998
|
[1] «Тәуелсіз Қазақстан» Н.Назарбаев. А. 2005 ж 3 б
[2] » Қазіргі Қазақстанның экономикасы» Н.Р. Құнхожаев А-2004, 70-74 б
[3] «Мировая экономика и международные отношения» 1998
[4] «Экономикс» 2001 23-25 б
[5] «Қаржы-қаражат» 2005 №2 15-б
[6] Қаржы-қаражат 2005 №2 16-б
[7] » КазГУ хабаршысы №5 2004 6-б
[8] Ясин Е. Структурный маневр и экономический рост. Вопросы экономики, № 8, 2003, с.6.
[9]“Место Казахстана среды стран СНГи США”. // “Внешняя эко — номическая деятельность”,1997г. № 5.
[10]Ерманов В.А. “Казахстан в современном мире”. // Алматы, 1998 г
