Жоспар
1.1. Гиманастардың жоғары жіктемесін дайындаудағы басқарудың көпжылдық процесі.
1.2. Гимасттардың көп жылдық даярлаудың жалпы концепциясы.
1.3. Гимансттардың көпжылдық даярлау этапы.
1.4. Гимнасттарды даярлауда басқару.
Қорытынды.
Гимнасттардың жоғарғы квалификациялық даярлық процесі жаңадан келген гиманстан мемлекетаралық спорттық шебер дәрежесіне дейінгі көп жылдық жолын айтады. Арнайы жүйелі сабақтардың басталуынан бастап, спорт шебері деңгейіне дейінгі оптималды мерзім әйелдерде орта есеппен 5 – 7 , ер кісілерде 7 – 9 жас құрайды.
Бүкіл гимнастикалық практиканың кезеңі 15 – 20 жыл қатарынан созылуы мүмкін.
Гиманстарды дайындығын кезеңін, мерзімін анықтаудың критериі дүние жүзінің ең күшті гимнастарының ең жоғарғы күрескішінің нәтижесі мен жетістікке жетуге жұмсалған уақыттың орта есеп, облып табылады.
Гимнастарды көпжылдық даярлық концепциясы сабақты жүргізуде бағдарламалық нормативті талаптарға және ұйымдастырушылық формасын қарастыратын ортаны құралдармен әдістер жүйесі туралы мағлұматқа негізделген.
Гимнастиканың жаңа , едәуір жоғары спорт ретінде дамуы және сәйкесінше жаңа білім деңгейі оны басқару жүйесі ретінде қарастыруды қажет екендігін анықтайды. Басқарудың жалпы түрі объектінің күнгі өзгерту мақсатымен бағытты әсер етуді қарасытырады. Гимнастикада басқару объектінің мақсатына байланысты тұтастай спорт түріне дамытуға немесе елдің жиындық командасын даярлау деңгейінде немесе тренердің гимнастар тобымен жұмыс жасау шегінде оқытуға бағытталған процесс ретінде қарастыруға болады.
Басқару талап етілген уақытына қажетті нәтижелерді негізгі күтуді білдіреді. Шындығында егер спорттың даму заңдылықтары туралы білімге сүйенер болсақ, даярлықтың прогрессивті құралы мен әдісін қолдансақ ұйымдастырушлық формалары дұрыс жүргізсек спортсменнің шеңберліктің биік шыңына жету жолындағы оқиғалардың сұрағын құбылыс ағымын жоюға толық негіз бола алады.
2 . Гинастикаларды көп жылдық даярлау этабы.
Басты мәселелердің прогрессиялық күрделену белгілері бойынша даярлықтың жеке этаптарын бөлу педагогикалық және ұйымдастырушылық жағынан негізделген.
Мұнда 4 кезең бөліп көрсетіледі таңдау және алғашқы даярлық мамандандырылған даярлық, жоғары жетістіктерге жету және аяқтаушы кезең. Негізгі мәселелерге байланысты этаптар кіші этаптарға және кезеңдерге бөлінеді. Гимнастардың жетістіктер деңгейі меңгерілген бағдарлманың көлемімен күрделілігіне қаай сипатталады. Материалдың бағдарламасын меңгеру гимнастикалардың жас ерекшеліктерін ескеру арқылы жоспараланады.
Таңдау және алғашқы даярлық кезінде гинастикалық топтқа балаларды алдын — ала таңдау жүргізіледі. Балалармен массалық (жаппай) жұмысында едәуір дарынды балалар таңдалып спорттық мектептерінде оқытуға жібіріледі.
гимнастикамен шұғылданушыларды тірек — қимыл аппаратын гармониялық дамыту үшін жалпы дамытушы жаттығулардың әр түрлі түрлері алғашқы кезде қолданылады. Жүргіру секіру, лақтыру, міну элементтері бар қозғалыстың ойындар қоланылады.
Біртіндеп элементтерге қимылдың дәлдігі мен кординациясы енгізілді. Балалардың жетістіктері бағаланады, ол үішін бақылау промативтері құрылған.
Балаларға «кім тезірек орындайды» , «кім биікрек шығады» ,»кім дәлірек орындайды» деген сияқты тапсырмалары бар таныс қозғалыстарды ұсынады. этаптың соңында көп түрлі жарыс түрлері бар жатқызулар қолданылатын мамандандырылған сабақтарды енгізу .
Техникалық даярлықтың фундаменті орнатылады – базалық элементтер меңеріледі, жас гинастар үшін жіктелген бағдарламасы бар қарапайым элеметтер енгізіліп күрделі бірақ орындауға жеңіл шарттарында элементтер де оқытылады (масалы, байуттың үстінен паролондық құдыққа секіріп, сальто жасау).
Алғашқы кезеңде гимнастикамен шұғылданушылардың гинастикаға деген берік және табында құштарлығын оятты өмір бойына жақсы көретін спорт түрі ретінде сезімдерді тәрбиелеу ең маңызды мәселе болып табылады.
Мамандандырылған даярлық этабы гинастикалық мектептің терең білімін меңгеру. Мамандандырылған даярлық ең алғашқы элементтерді (бірінеше рет) тұңғыш рет меңгерілген байланысты. бұл жеке күрделі композициялардың негізі болып табылады. Негізгі қозғалыс сатысын тәрбиелеу мақсатында арнайы және жалпы дене даярлығының құралдары кеңінен қолданылады. Гинастикаларды дұрыс ұйымдастырылған және жоспарланған тренировка, әсіресе терең мамандандырылған даярлық кезінде олардың ілгеріде спорттық тағдырын шешуде өмірін роль атқарады.
Этап спорт шеберлері мен тренерлер кондидаттарын жинауға арналған бағдарламаны меңгерген анықталады.
3 Гимансттардың даярлауды басқару.
Гинастарды даярлау жеке оларды басқаруды өзарар тығыз бйланыстағы үзбелік жүйе ретінде қарастыру қажет етеді. Олардың әсқайсысы қарастырып шығайық.
Мақсаты: Даярлықтың мақсаты жұмыстың түгел мазмұнын қамтиды, бұл мақсат гинастардың, тренерлердің және жетекшілерді ң ширатылған бірлігін істеген бүкіл іс әрекет болып табылады. Спорттың жоспарында бұл командалық немесе жеке дара бірінші орынды олимпиадалық ойындарда , дүние жүйзі және Еуропа елдерінің чемпионатында , ірі мемлекетаралық турнирлерде ұтысқа ұмтылу.
Ал гимнастардың алдындағы мақсат барынша қалыптасады еңбекке даярлық , отанды қорғау, дене шынықтырудың жоғары жетістіктеріне жету денсаулықты жақсарту – міне осылар гинастикамен шұғылданушылар алдында негізгі мақсаттар.
Гинастиканың даму жолында бағдарлануда прогноз жасау (болжамдау) қажет болашақ туралы негізінен ғылыми мәлімет.
Өткінді талдау негізінде гинастиканы дамытудың заңдылықтары анықталады. Қазіргі кезде күн және болашаққа перспективалар күні ескеріледі.
Даярлықтың параметрлерін модельдеу гинастың ең күшті гинастың модлелі құрылғы қана қоймай одан да маңызды қажеттіліктерді анықтауды қарастырады.
ең күшті спортсмендерінің моделін құру бағдаршам ретінде маңызы зор, оны өзінің нәтижесін салыстыру үшін және идеальдық дейгейдегі модельге жету үшін салыстырылады.
Гинастың даярлығының жалпы көрсеткіші оның іс – әрекетінің жартысының тиімділігін ұпа түрінде есептеу болып табылады.
Техникалық даярлық дене даярлығының фундаментіне сүйенеді, олар өз кезегінде функционалды және психологиялық даярлығына қажетті модльді мінездемелерімен тығыз баяланыста болып, морфометриялық ерекшеліктері және спорттық стажы ескеріледі.
Модельдік мінездемелер графика түрінде сипатталуы мүмкін.
Кондидаттарды таңдау проблемасы.
Жиынтық командағы кондидаттарды таңдау проблемасы гинастардың экстраклас модельінің мінездемесіне сай келетін гинастарды іздеуге келіп саяды.
Гинастарды даярлықтың әртүрлі этабында қоланылатын бақылау жаттығулары мен нормативтері іс жүзінде шын көрсетіштерді үлгідегі көрсеткіштермен салыстыруға мүмкіндік береді. Гинастың әрбір этап әрбір спорттық өсу сатысында модель – идеалға бірізді жақындайтын техникалық шеберлік дене және функциональды даярлық көрсеткіш деңгейлерін анықтауына сәйкес келуі керек.
Гинастарды жалпы таңдау концепциясы ұғмды ашылу принципі ретінде жоғарыдан төменге қарай бағдарлмасын ретінде және талантты спортсмендерді іздеу жүйесі ретінде қалыптастыруға болады.
Жоспарлаудың негізгі мақсаты процесті уақыт аралығында даярлығын реттеу, нәтижесін бағалау мен басқару, даярлықтың барысын басқаруға мүмкіндік беру процессі.
Жаттығуды оқыту бойынша практикалық жұмыстың әдісі бұл тақырыптың ең маңызды бөлігі. маңызды деген жағдайларды қарастырайық.
Гимнастикалық практикасында дидактикалық принциптерді жүрзеге асыруы.
Саналық және белсенділік принципі. Күрделі гимнастикалық жаттығуларды меңгеру гинастикадан тек қозғалысқа ғана емес. Сондай — ақ интелектуалды қабілеттілігін максималды талап қойылады.
Тренер оқыта отырып манадай талаптар қояды.
- мәселені тура қою және гинастика нақты талаптар талаптар қою;
- гимнасттың өзінің әрекетін талдай отырып білуге үйрету зейінін ең бастысына аударуды үйрету өзінің және басқалардың тапсырмалардың алмастыру алмастыру қозғалыстардың идеологиялық бейнесін көрсеті т.б.
- гинатты жұымысты әрайым қызықтыра білу
- гинасттың өз инницативті ескеру:
- гимнастты еркін ыңғай жасауынан сақтануға қатысуға , көмек көрсетуге тренерлердің әрекетін бақлау анализмдеуге тарату.
Оларды кең мағынасында көрнекті өткізу үшін барлық жүйесін , бұлшықет қозғалысы есту жүйесі тоқтатылады.
Практикада қол жеткізу принципін жалпы педагогикадағы белгілі бірқатар әдістемелер ережесін өз уақытында бірізді орындауды білдіреді.
Гинастикадағы жаттығуларды үйретуде қозғалыс дағдысы мен бірізділінің ауысу заңдылығы.
Жаттығуды үйренуде қандай да бір бірізділікті таңдауда дағдының жағымды жағымсыз болып ауысу мүмкіндігін ескеру қажет.
Дағдының ауысуы әртүрлі болуы мүмкін: Өзара бірлесіп немесе екі жақты ауысып. Мысалы, қозғалысты бір қолмен үйренімде басқа қолымен қозғалысты үйрену орыналуды жеңілдетеді.
Біржақты ауысуы екі дағдының бірі едәуір тұрақты автоматтандрылған, бөлім бөліп табылады, ал екіншісі әлі де бекітілмеген.
Шектелген немесе бөлшектік ауысуы. Бұл жағдайды жүгіріп сальто тастауы керек.
Ең тараған энерготасымалдайтын әрекеттер типіне гиманстың дене қимылына біркелкі, өзгерісінің бағытында айналуын сыз ететін әрекеттер жатады.
«Жұмыс стадиясының» барлық бір бағыттағы қозғалыстар, сермеу бағыттағы бұрылыс сальто, биіктіктен көтеріліу деген сияқты т.б.
Гинастикада мұндай қозғалыстардың ролі өте зор, олар гинастикада да барлық жаттығулардың көп бөлігін құрайды. Әсіресе әйелдер мен балалар гинастикалардан жаттығуларды басым бөлігінде кездеседі.
Сондықтан көбірек қолданатынын бірақ едуір көрсеткені жоғары әрекеттердің бірі дененің контер айналымының жасайтын қозғалыс болып табылады.
Жаттығулардың типі сермеу биікке көтерілу әне секіру доғамен алдын ала сермеу орындалады.
Осылайша айналым қозғалыс жасау кезінде гинастың дене салмағы осьтің айналымына жақындағанда негізгі әсекеттер сатысында болып жатқан процесстер қосымша энергия жүйесін «сіңіруге» мүмкіндік береді, сондай — ақ тек үкіметті жеңуге ғана емес, қажет кезінде қозғалыстың жиналдырылған ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Негізігі сатының әрекеттер құрылымы негізінен әртүрлі болуы мүмкін және қоғамның болдырмасына тәуелді болады.
Оның қажеттілік қуаты да әртүрлі. Дегенмен даярлық кезеңінен айырмашылығы , негізгі сатының әрекет негізінде өзгермейтін болып қана береді, оны әртүрлі бұрмалау орындаушының мүмкіндігіне тапсырманы толық сәйкестендірмесе де де пайда болады.
Екінші қиындықтар категориясы гимнасттың жөнді дайындалынған пайда болатын сәйкес емес қиындықтар түрі.
Қателердің түрі тізбесі және оның босаңқы себептері. Қозғалысының сынақтан өткен жағдайда түзету үшін қатенің алғашқы себебін білу керек. Осындайша , тренер гинасттың көнденің самса үстінде алға сальто секірісін жасағанда ұшу кезінде биік төмен қозғалыс салады. Қатердің себебін таңдай отырып, осы бұрылысқа әкелген барлық құбылыстардың өзара байланыстарын анық елестету керек. Ұшуында нышаны бар көрініс тірексіз қалыптан ерте аусуынан туындағын. Снарядтан кету уақыты ең алдымен биіктен артқы аяқты лақтыру қозғалысымен байланысты.
Алдын – ала асығыс лақтыру төмендету кезінде даярлық әрекетінің ерте белгілеумен шартталған. Дегенмен, барлық қажетілер тізбегіне олар дұрыс анықтай білседе оқыудың табыстылығымен жету қиын. Өйткені оның шын себебі жасырын психологиялық болуы мүмкін: гимастың бұрын — соңды денең салмағы аяғны ұрып алып сәтсіздікке ұшырағандықтан, қадір ол еріксіз немесе сонымен түрде сенімді, бірақ төмен саналы қозғалыстарды орындап отыр.
Осылайша тренр барлық қателерді түзете отырып, оның шығу тегін соңына дейін біліп, жаттығудың техникасын және оқушының жеке ерекшеліктерін жақсы біліп қана қоймай, гимнасттың жаттығуды бұрын – соңды қоймай меңгергендігін білуі керек.
Алдын — ала іс – шараларын және қателі түзету тәсілі жоғарыда аталып кеткендерге басталып жалғасады. Қателердің алдын — алу ең алдымен гинастың толық даярлығын қамтамасыз етуге салады. бұл барлық элементтердің даярлығын байланысты техникалық дене шынықтыру теориялық күрделі жаттығуын да психологиялық.
Гимнастың толық даярлығына сәйкес қиыншылықтарын алдын алады да қателердің пайда болуын мүмкіндігін міндетті.
Оқудың күн тәртібіне мынандай негізделе ескеріледі керек.
- бұл сабақта қауіпті қиын жаттығулар біреуін ғана үйрету
- жаңа жаттығуды гимнасттың қолайлы функционалды күніен бастау керек.
- ыңғай арасында 2,3 мин үзіліс жасау керек.
- ыңғайдың нәтижесі туралы мәліметтің әрдайым болуы.
- әр сабақта меңгерімен қозғалыс келесі сабақта қайталану керек.
- күрделі және қауіпті жаттығуларды итергенде едәуір және жеке тәртіп орнату.
Қолданылған әдебиеттер
- Озамен Н.Г. «Совренменная система спортивной тринировки»
- Книги серии «Гимнастическое многоборы» Гавердевеково Н.К.
- Сучимен Н.Г. «Гиманст в воздухе»
