Логистика — тұтынушыларға шикізатпен жабдықтаушылардан тауарлар мен қызмет көрсетулерді алға бастырудың тиімді процесін ұйымдастыру, өнімдер, тауарлар, қызмет көрсетулер саласының жұмыс істеу, тауар қорларын басқару, тауар қозғалысының инфрақұрылымын жасау мәнін білдіретін мамандық. Логистиканың барынша кең таралған атауы оны әртүрлі жүйлердегі материалдық, ақпараттық және қаржылық ресурстар қозғалысын жоспарлау, басқару және бақылау туралы ғылым ретінде түсіндіреді. Ұйымдастыру менеджменті тұрғысынан логистиканы материалдар, бөлшектер және дайын керек-жарақты (техники және басқасы) сатып алу, жабдықтау, тасымалдау, сату және сақтау процесіндегі материалдық ағындарды стратегиялық басқару ретінде қарастыруға болады. Түсінік сондай-ақ тиісті ақпарат ағындарын, қаржылық ақпаратты басқаруды қамтиды. Логистика бір кәсіпорын шеңберіндегі сияқты, сондай-ақ кәсіпорындар тобы үшін де сервисті жасау, өткізу және сүйемелдеу процесін жаңартуға және кедергілерді оңтайландыруға бағытталған. Логист күні – 10-қаңтар.
Терминнің шығуы
Термин бастапқыда интендандтты Қарулы күштер қызметінде пайда болды. «Логистика» терминінің өзі «есептеу өнерін» білдіретін грек тілінің λογιστική сөзінен шыққан. Византия императоры Арыстан VI (865—912) әскери шеберлік бойынша трактатында алғаш рет қолданылады.
Византия империясында император сарайында міндеттеріне тамақ өнімдері бөлу кіретін «логистиктер» болды. Наполеонның өз әскерінде логистикалық ұстанымдарды қолданғаны туралы мәліметтер бар.
Логистика терминін XIX ғасырдың басында орыс тіліне француз әскери маманы Антуан Жомини әкелген.
Логистика теориясы
Логистиканың ғылым ретіндегі мазмұны материалдық және ақпараттық ағындарды басқарудың тиімді ұйымдастыру нысандары мен әдістерін практикада айқындау және жүзег асыру мақсатында, тауар қозғалысының процесіне тән заңдылықтарды және себеп-сладар байланыстарны белгілеу болып табылады.
Бизнес-логистика
Компания қызметінің ерекшелігіне байланысты, әртүрлі логистикалық жүйелер қолданылады. Логистикалық жүйе — негізгіні орындау үшін құрылған логистикалық тізбекке қатысушылар (өндіруші-кәсіпорындар, көлік, сауда ұйымдары, дүкендер және басқалар) әрекеттерінің жинытығы. Логистика міндеттері. Логистикалық жүйелер кәсіпорын қызметін қамту бойынша өте әрқилы (және заманауи ресейлік менеджмент түсінігі бойынша да). Кейбіреулер үшін логистика бұл жай ғана деректер базасымен жұмыс істей білу болса, кейбіреулері үшін — жабдықтау немесе қоймалық қызмет. Бірақ өз тағайындалымдары бойынша (ал оның басты тағайындалымы — жоспарлық тапсырмаларды орындау жағдайы кезінде шығындаорды азайту, демек, өндірістік қызмет тиімділігін арттыру) логистикалық жүйелер іс жүзінде барлық қызмет бағыттарын қамтуға тиіс (бухгалтерлік, кадрлық және т.с.с. қоспағанда). Жалпыға танымал логистикалық жүйелер және басқару тұжырымдамалары бұдан әрі
- Just In Time: MRP берілген—Materials requirements planning, DRP (distribution requirements planning), MRPII —Manufacturing resource planning, ERP — Enterprise resource planning;
- LEAN PRODUCTION:CSRP — Customer Synchronized Resource Planning, ROP, QR, CR, AR;
- EOQ МОДЕЛЬ;
- Екі деңгейлі жүйе;
- Қосбункерлі сызбанұсқа;
- Тұрақты тапсырыс кезеңділігіндегі модель;
- АВС әдісі;
- Қорларды Тұрақты емес және стохастикалық басқару модельдері.
Компаниялар өзінің логистикалық бөлімшелерін дамыта, сондай-ақ жеткізу, қоймалау және жабдықтау мәселелерін шешу үшін көлік-логистикалық ұйымдарды тарта алады. Логистикада бизнес-тапсырмаларды шешу үшін тәуелсіз компанияларды тарту деңгейіне байланысты әртүрлі деңгейлер ерекшеленеді:
- 1PL — ағылш. «first-partylogistics» — ұйымдар логистикалық мәселелерді өз бетінше шешетін тәсіл;
- 3PL ағылш. «third-party logistics» — жеткізу және мекенжайлық сақтаудан бастап тапсырыстарды басқару және тауарлар қозғалысын қадағалауға дейінгі логистикалық қызмет көрсетулердің толық кешені көлік-логистиука ұйымының тарапына берілетін тәсіл.
Мұндай 3PL-провайдер функциясына тасымалдауды ұйымдастыру және басқару, қорларды есепке алу және басқару, импорттық-экспорттық және фрахталық құжаттаманы дайындау, қоймалық сақтау, жүкті өңдеу, түпкі тұтынушыға жеткізу кіреді. Практикада логистиканы басқару міндеті «logistics mix» деп аталатын бірнеше құрауыштармен басқаруға келтіріледі:
- қойма ғимараттары (жекелеген қоймалық құрылымдар, дистрибьютерлік орталықтар, дүкенмен қатар салынған қоймалық үй-жайлар);
- қорлар (әрбір атаулары бойынша қорлар көлемі, қордың орналасқан орны);
- тасымалдау (көлік түрлері, мерзімдері, ыдыс түрлері, жүргізушілердің болуы және т.с.с.);
- жиынтықтау және буып-түю (сатып алушылар белсенділігіне болатын бір мезгілдегі әсерді сақтаудың логистикалық тұрғысынан қызмет көрсету қарапайымдылығы мен оңайлығы);
- байланыс (тауар қозғалысы кезінде түпкі сияқты, аралық ақпаратты алу мүмкіндігі).
Логистика мынадай түрлерге бөлінеді: сатып алу, көліктік, қоймалық, өндірістік, ақпараттық логистика және басқасы.
