Кіріспе
Қазіргі уақытта электр энергиясы барлық өнеркәсіп салаларында транспортта, ауыл шаруашылығында, үй тұрмысында ,тағы да басқа халықтың тұрмыс қажетіне пайдаланылады.
Электр техникасы деп электр магниті құбылыстарын практика жүзінде кең салаларда қолданылуын айтамыз.Барлық электр техникасы салалары бір-бірімен байланысты болғандықтан,жоғарғы оқу орындарында Электртізбектерінің теориясы курсын ашуға тура келді.Бұл курс әр түрлі электр техникасы пәндерінің негізі болып саналады.
Осы курстың негізгі бір міндеті,ол құбылыстарды токтар, кернеулер,қуаттар,магнит ағындары т.б. түсініктер арқылы есептеу,зерттеу.
Сондай-ақ тағы бір атқаратын міндеті, ол әр бір құбылыстарды электр кернеулігі,магнит өрісінің индукциясы,қуат ағындары,т.б. түсініктер арқылы есептеу,зерттеу.Осы міндеттердің біріншісі тізбектерді есептеу мен зерттеуге,ал екіншісі электр магниті өрістерін есептеуге,зерттеуге арналған.
Электр техникасының өсіп-дамуы электр магниті құбылыстарын жете зерттеуді,оқып білуді,практика жүзінде пайдалануды қажет етеді.Осы зор еңбекте,ізденуде,көптеген жаңалықтарды ашуда инженерлердің,ғалымдарының қосқан үлесі аз емес.Олар бірлесе отырып электр техникасының маңызды салаларының бастамасына жол ашты.1845 жылы неміс физигі Г:Кирхгов тармақталған электр тізбектеріне арналған негізгі заңдарын айтты.Сондай-ақ,осы заңдар Кирхгов атымен аталып теориялық және практикалық электр техникасының дамуына зор әсер етті.
R, L тізбегін тұрақты кернеуге қосу.
R,L тізбегін тұрақты кернеуге қосқан кезде, ток алғашқы мезгілде нольге тең, себебі индуктивтегі ток секірмелі өзгермейді.
І(0)=i(0)+iерк(0)=0, өйткені коммутацияға дейінгі ток i(0) =0
iерк(0)=U/R, iерк(0) = Aept , iерк(0) = A= -U/R.
Сондықтан өтпелі процестегі ток
І= iеркз+ iерк = U/R+ Aept = U/R(1-e-t/τ) , мұндағы τ=L/R
Индуктивтегі кернеу uL=uL= Ldi/dt=Ue— t/τ
Индуктивтің бастапқы кернеуі uL=0 нольге тең, ал коммутация мезгілінде uL = U болғандықтан онда индуктивтегі өтпелі және еркін кернеу секірмелі өзгереді. і, iеркз және uL қисықтарының өзгерісі суретте көрсетілген.
Тізбектегі ток коммутация заңына байланысты лезде қалыптаса қоймайды. Олардың еріксіз режимінің U/R мәніне дейін қалыптасуына біраз(теориялық шексіз) уақыт керек болады. Тізбектің тұрақтылық уақыты τ неғұрлым үлкен болған сайын токтың і мәніне дейін өсуі мен еркін токтың өшуі баяулайды.
Тізбектей жалғанған R,L элементтері.
Тогы тізбек бойында жүреді. Кирхгофтың екінші заңы бойынша uR+uL+uC = u немесе
I тогының мәнін қойсақ, онда:
аламыз.
Болғандықтан, онда ji + f = jU немесе
u = Um sin(wt + yi + j).
тізбектің реактивті кедергісі деп аталады.
Қорытынды
Радиотехниканың дамуы жоғары жиілікті құрылғылардың пайда болуына септігін тигізді. Мысалы: антенналар, генераторлар және т.б Электр техникасының өсіп-дамуы электр магниті құбылыстарын жете зерттеуді,оқып білуді,практика жүзінде пайдалануды қажет етеді.Осы зор еңбекте, ізденуде, көптеген жаңалықтарды ашуда инженерлердің, ғалымдарының қосқан үлесі аз емес.Олар бірлесе отырып электр техникасының маңызды салаларының бастамасына жол ашты.1845 жылы неміс физигі Г:Кирхгов тармақталған электр тізбектеріне арналған негізгі заңдарын айтты.Сондай-ақ,осы заңдар Кирхгов атымен аталып теориялық және практикалық электр техникасының дамуына зор әсер етті.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Г.В Зевеке,П.А.Ионкин,А.В.Нетушил;С.Б.Страхов Основы теории цепей.
2.Л.Р.нейман и К.С. Демирчян.Теоретические основы электротехники.
3.В.С. Попов . Теоретическая электротехника.
4.М.Р.Шебес. Теория линейных электрических цепей в упражнениях и задачах.
5.С.Б.Балабатыров Электротехниканың теориялық негіздеріне арналған методикалық оқу құралы.
