Салыстырмалы әрекет жасаудың екі әдістемесі.
Диагносткалау негізінде суретті тесттерді қолданбайтын маман жоқ болар, с»рә, әсіресе, егер ол баламен жұмыс (істейтін) жасайтын мамандар болса шын мәнінде, бұл клиенттің ішкі желі туралы үлкен көлемді ақпарат алуға талана мүмкіндік. Онымен бірге балалар сурет салу сияқты тапсырманы (қуана,) шын көңілмен орындайды – бұл іс — әрекеттің дағдылы және түсінікті түрі.
«Адамның суреті», «Үй ағаш, адам», «белгісіз жануардың суреті», «жанұя суреті» және т.б әдістемесі неғұрлым жиі қолданылады. Студенттерді оқытқан кезде суреттің деталын, бағалау параметрлерін толық қарастырды, жұмысты талдау жасалады. Тәжірибеде тәжірибесі бар маман көбінесе алдымен (болжам) жорамал жасайды, ал сосын, оларды тексереді.
Суретті тесттің қайсысының клиенттің ішкі дүниесі туралы, оның эмоциялық жағдайы туралы қайсысы көбірек ақпарат беретінін біз әріптестермен талқылағанбыз. Бір мезгілде беретінін біз әріптестермен талқылағанбыз. Бір мезгілде «Үй – ағаш — адам» және «белгісіз жануар суретін» ұсыну керекпе немесе бір жұмысты орындау жеткілікті ме? Бұл әдістемелер бірін – бірі толықтыра ма?
Мен осы әдістемелерді салыстыруға әрекет жасадым. Әр – түрлі авторлар нақтылап талдаудың әртүрлі деңгейдегі талдау жасауға арналған параметрін бөліп шығарды. Егер бұл жұмысты жалғастырғысы келгендер табылса мен қуанамын.
Әдебиеттер тізімінде Е. С. Романованың , О. Ф. Потенкинаның «Психологиялық диагностикадағы графикалық әдістер» атты атақты монографиясына нұсқау жоқ, онда тек «Үй – ағаш — адам» көрсетілген, бірақ, «белгісіз жануар» жоқ.
Айтпақшы соңғы әдістемені суреттің материалдар өте аз болып шықты.
Әдістемелер туралы жалпы ақпарат.
«Үй – ағаш — адам»
Үй – субьектінің жанұя туралы пікірі немесе оның жанұялық оған қарым – қатынасы туралы пікірін талдау ретінде түсіндіріледі, анасының фигурасы, автопортреті мұқият қарастырылады.
Суреттің маңызды деталы: егер үйдің тек бір бүйірі ғана бейнеленген болса, бір есіктен кен емес, бір терезе, бір қабырға, егер бұл көп қабатты үй немесе тропиктегі үй болмаса, труба немесе түтін шығуға арналған басқа да құрылымдар бейнеленген. Трубалардың болмауы сол сияқты жартылай бұзылған үйдің суретін дәлелдей алады.
Егер үй басқа суретден ірірек (бейнеленсе) салынса,онда жанұядағы тұйықты болжайды. Басқа суреттерден майдалау (ұсақ) үйдің суреті – жанұялық байланысының әлсіздігін, «үйді сезінудің» жоқтығын білдіреді. Үйді бейнелеудегі абыржу (үрей, қорқыныш) жанұя (ортаға) ішкі мәселелерді көрсетеді.
Егер баланың әңгімесінде үйде баланың ата – анасыз тұрып жатқандығы туралы айтылса, онда олардың ата – ана қамқорлығынан құтылуға ұмтылысын (тырысқанын) болжауға болады.
Суретті талдау кезінде:
— қабырға мен үйдің шатыры ЭГО шекарасын көрсетеді:
— бөлме – ассоциацияларды қарастырады;
а) бөлмеде тұрып жатқан адаммен;
б) бөлмедегі кейіпкердің қарама – қарсы қарым – қатынасы;
в) бұл бөлменің тағайындалуы;
— терезелер – байланыстыру тәсілі;
— үйдің шатыры – қиял сферасы, шынайылықтан қол үзу.
— труба – жақын көңілдес қарым – қатынастағы жылылық белгісі ретінде қарастырылады.
Ағаш – базалық автопортрет, субьектінің бейсаналы даму картинасы, оны әдеттегі шындыққа, оларға әсер ету мен тәсілге қоса отырып әке фигурасы.
Суреттің маңызды деталы – діні және бірбұтағы .
Суретті талдау кезінде:
— тамырлар өткенге өз жанұясына қарым – қатынас көрсеткіші ретінде түсіндіреді (ағаш ауада тамырсыз ілулі тұрса – үйге берілудің (үйді жақын көрудің) нашарлығы)
— діңі (өзегі) – субьектінің өз мүмкіндігін, күшін түсінуі дененің белгісі, қазіргі (нағыз) қатынасын көрсетеді;
— ағаштың ұшар басы болашақпен, сол сияқты ойлары, арманы бар баспен ассоцияциялайды (байланыстырады)
— бұтақтары – иілгіштік деңгейі олардың қосылып, қанат жайып (араласып) кету деңгейі, көлемі саны субьектінің ортадан қанағат алу қабілеттілігі мен қолайлылығына, бейімделуіне көзқарасын көрсетеді.
— бұталардың құрылысы – байланысу сферасын, шындыққа қанағаттану деңгейі.
Жел бақылауға қиын берілетін, субьектінің күйзелісін білдіреді.
Күн жылу көзі, беделді фигура символы.
Адам – субьектінің жеке кейіпкерге көзқарасы. Субьектінің шынайы бейнесі. Субьектінің сексуальды ролінің концепциясы. Субьектінің кейіпкерлер арасы қарым – қатынасқа тұтастай толығы мен немесе ерекше өзара іс — әрекеттерге тәсілі. Белгілі бір фобшар, обессивтік сенулер Субьектіге оны қоршағандардан ерекше сүйкімді адам.
Адамның суреті интелетінің даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді, бірақ бұл жұмыста талдаудың бұл бөлігі қарастырылған. (Мұны Ф. Гудинафтың, Д. Харистің кітаптарынан немесе А. Л. Венгрдің компьютерлік вариантынан көруге болады).
Адамды суреттеудегі маңызды деталдар; бас, дене, екі қол, екі аяқ. Екі көз, екі құлақ, мұрын, ауыз. Қандай да бір бөлігінің формаларының өзгеруі субьектінің сол тәрізді немесе ұқсас шынайы өзгеруін немесе оларға бейімделу реакциясын көрсетеді.
Суретке талдау жасау кезінде:
— бас – интелект, бақылау, қиял (ойлау) сферасы;
— бет әлпеті – шындықпен сенсорлық байланыс, ішкі стимулдар рецепторы;
— дене – базалық қажеттіліктер және әуестенудің орналасу орны;
— қолдар – күреске базалық ұмтылу, ортаны басқару мен өзгерту қаруы, неғұрлым жетілген және қоршаған ортаға ілтипатпен бейімделген, ең бастысы, қызметкерлер арағы қаруы.
— табаны – қызметкерлер арағы жылжымалылық белгісі.
«Белгісіз жануар»
Жұмыс өзінің «меніне», өзінің дүниедегі жағдайы туралы түсінігін көрсетеді, өзін мәні бойынша жануарлар мен теңестіргендей.
Суреті салынған жануар – сурет салушының өзінің өкілі
Образды бейнені жасау тәсілі қиял мен ойлау түрін сипаттайды.
Төменгі деңгей – шынайы жануар (6 жасқа дейін – нормадан ауытқымау). Бұл интеллектуальды немесе эмоциальды дамудың ауытқу көрсеткіші болуы мүмкін, қорқыныш туралы айтуы мүмкін.
Егер бір кездері болған хайуан әдебиет немесе кино образы бейнеленсе, онда бұл қиялға кедей немесе төменгі мәдени деңгей туралы айтады.
Шынайы хайуан деталынан құрастырған сурет тапсырмаға рационалистік, шығармашылық емес тәсілді көрсетеді. (8 жасқа дейін тән) Тұлғалардың саны неғұрлым көп болса соғұрлым бағасы жоғары.
Стандартты схема бойынша тұтас образы (көзі бар, аузы, денесі, аяғы бар басы) тапсырмаға көркем эмоциялық тәсілді сипаттайды. Хайуан неғұрлым, шынайыға аз ұқсас болса, тестіленушінің қиял деңгейі соғұрлым жоғары болады.
А.А. Венгер жұмысқа талдау жасауды мынадай схема бойынша құруды ұсынады.
— жалпы әсер алу.
— сезім органын, аяқтағаннан сексуалды символикаларды бейнелеу (бұл өһзін көрсетуді, үрейленуді, қорқынышты, қиялдауды білдіреді);
— шабуыл жасау мен қорғану құралы қалай белгіленген;
— өмір сипатын бейнелеу.
М.Р. Битянова талдау жасау кезінде мыналарды көрсететін көрсеткіштерді анықтады.
— мазасыздану жағдайын;
— психологиялық қорғауды
— организмнің әлсіреуін, төменгі күш қуатыты, депрессиялықты;
— агрессивтілікті;
— өзін — өзі төмен бағалауды;
Әдістемелерді салыстыру.
Авторлары: Дж. Бук (1948) – «Үй – Ағаш — Адам»; Ж. Жшбе (1934) – «Ағаш»; М. З, Дукаревич – «Белгісіз жануар»,
модификация – А.К Венгер.
|
Критерийлер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз жануар |
Ескер-тулер |
|
|
Психомоторлық тонусты реттеу, психофизиологиялық сипаттама, астения депрессиялық |
|||||
|
Жоғарғы (көрсетілген) тонус, эмоциональдық зорланушылық |
Қарындашты қатты басу |
|
|
|
|
|
Астеникалық жағдай |
Қарындашты әлсіз басу сызықтар соңына дейін жеткізілмейді, детальінің кедейлігі. |
Ағаш – бұтақтары төмен түсіндіретін. Адам – көңілсіз, көздерінің болмауы, аяғы өте ұзын |
Көп ұйықтайды, жатады. Өте ықшамды қысқа суреттеу. |
|
|
|
Эмоциональдық тұрақсыздық |
Қарындашпен (басып) сызуды түрлендіру |
|
|
|
|
|
Импульсивтілік (ырықсыздық) |
Суреттің көлемі үлкейтілген |
Адам – детальінің аздығы, адамның бет — әлпетінің болмауы агрессивтік бейнелеу, жорта (әдейі) көріксіздік , фигура дөрекі бұрмаланған |
|
|
|
|
Белсенділік |
|
Ағаш – бұтақтары жоғары бағытталған |
Басы оңға бұрылған (қараған) |
|
|
|
Өте белсенділік |
Қарындашты қатты басу |
Адам басы жоқ, көздері жоқ. |
|
|
|
|
Дипрессия, көңіл – күйдің түсуі |
Қарындашпен әлсіз басылған суреттің көлемі кішірейтілген, бұрышына, парақтың астына орналастыру. |
Қарт адамдар тұрады. Үй- Ағаш – қурап қалған, сынған жапырақтары, жоқ, бұтақты төмен түсірілген, кесілген немесе сындырлаған. Адам – сүйкімсіз, жиіркенішті, көңілсіз жабыңқы кедей қарт адамның фигурасы (дене бітімі) бет әлпеті, жоқ әсіресе көзі, аузы жоқ. Батып бара жатқан күн. |
Құйрығы түсірілген, хайуан үңгірде тұрады. Әңгімемен суреттің кейпі көңілсіз. |
|
|
|
Дел — сал |
|
Адам – ішікі органдары |
|
|
|
|
Ригидность |
Сурет дәл парақтың ортасында. Қарындашпен қатты сызатын. Бір сипаттағы детальдардың көп болуы, суреттің ұқыпты салынуы (таза) сызылған контур болуы мүмкін |
Үй – кірпіштер, бөрениер колоналар мұқят (салынған) бейнеленген, қайталанады. Ағаш – қарындаш жеке бор кесегі рет ұсынылған, жекеленген жапырақтар бейнеленген.. Адам – адамда түймелердің молдығы,бір сипатты детальдың көптігі |
Аяқтардың бірдейлігі бір жаққа бағытталуы. |
|
|
|
Критерийлер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
Ескертулер. |
||||||
|
|
||||||||||
|
Энергия |
|
|
Функционалды қанаттар қосымша қармалауыштары. Детальдарының көп болуы. |
|
||||||
|
Жеке ерекшеліктері |
||||||||||
|
Интроверность |
|
Үй – терезелердегі құлыптар. Ағаш – ұшар басы тар, бұтақтары ішке қайырылған. Адам – адам фигуралардың дөрекілігі қолданылады, денесіне қойылған саусақтары шұғыл кішірейтілген, работ, бөгдетанеталық суреттелген |
Сурет дөрекі машина образды (бейнесі), тұйық |
|
|
|||||
|
Аутиза ция |
|
Үй – терезесі жоқ немесе олар өте кішкентай, есіктері жоқ. Адам –детальінің аздығы, адамның бет — әлпетінің жоқтығы, көздерінің жоқтығы, саусақтарының жоқтығы, саусағы өте қысқартылған |
Дөрекі машинабейнелі (Дөңгелек) шеңбер фигурасы. |
|
|
|||||
|
Көрсету |
|
Үй – сарай (әсем үй), вилла, шіркеу, мөлдір үй. Ағаш – экзотикалық тұқымды. Адам- киім, әшекейлер, шашты сәндеу, кірпіктер толық бейнелеген сайқымазақ, шоун бейнеленуі мүмкін (өзін теріс көрсету үшін) крикаруталық образ (өзін теріс көрсету үшін). Сурет автобиографиялы түсінігімен қоса беріледі.
|
|
|
|
|||||
|
Инфанридік |
|
Жас өспірімнің бейнеленуінде ойыншықтармен адам. |
Адамға ұқсастырылған (тұрысы, киімі, бет әлпеті және т.б) |
|
|
|||||
|
Интеллектуальды ғы |
|
Сурет парақтың оң жақ жартысында |
|
|
|
|||||
|
Перфекционизм |
|
Нұсқауларды нақтылау. Көптеген ұсақ детальдар. Жұмыстың төменгі қарқыны, көп өшірулер. Үрейленушілік пен ригидтілік белгінің үйлесуі |
|
|
|
|||||
|
Қолайлылығы |
|
|
Барлық фигурасына қатысы бойынша тіреудің негізділігі (аяқы, табанынан, тұғыры тас табан) Атауында мағынаны құрайтындарды тиімді біріктіру |
|
|
|||||
|
Критерийлер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
|
|
Жалпы ерекшеліктері (сипаттамалары) |
||||
|
Синзитивтік тип |
|
Адам – аяғаның ұзындығы өте үлкейтілген |
|
|
|
Глизондты лығы |
|
Ағаш – қабығы жеке (ағаш) иректі сызық пен бейнеленген Адам – робот, бөгде планеталық, қорқынышты, фигурасы шығып кеткен, қолдары бүйілген, саусақы қысқартылған |
Дөрекі, машина бейнесі, механикалық (өздігінен жүретін) шамадан асқан түп нұсқалық астарлылық |
|
|
Экстраверттілік |
|
Үй – үлкен және (немесе) ашық терезелер, есік жолдар, (есікке баратын) кіре беріс жер. Ағаш – бұтақтары жан – жаққа жойылып кеткен, бұтақы анық оңға қарап тұр. Адам – қолдары мен аяғы екі жағына кең қойылған |
Адам схемасына сәйкес келеді. |
|
|
Эпилепитойд тылық |
|
Адам жабығыңқы (көңілсіз) |
|
|
|
Эмоциональды – ерікті сфера сипаты |
||||
|
Агрессивтілік |
Қарындашты қатты басу. Жұмыс уақытты кезінде парақты аудару |
Үй — әртүрлі құрылыстар (агрессия үй иесінің деректілігіне қарсы бағытталған) Ағаш – бұтақы сүйір болып аяқталған, тамыры тырнаққа ұқсас жерге кірмеген, өзгеше үлкен діңі бар (өзек) Адам – агрессивтік бейнелеу, алақандары жұдырығымен тырнақы үлкейтілген басының көлемі еркек белг-рімен сызылған үйлесіммен кішірейтілген, қару, таяқ, пышақ, балға, ара, үлкен алақанымен көтерілген қолдар суреттелген. Тістерді бейнелеу – вербальды агрессия |
Әртүрлі бөліктерінде шығыңқыларының болуы. Шабуыл жасау қаруы, қару, өткір бездер. Белсенді қорғаныс құралы – қорғаныс шабуылы (агрессиясы) тістер – вербальды (тілдік) агрессия. Ағаштарды сындыруы, үйлерді таптайды және т.б. Адамдарды, үйлерді және т.б. жейді. Құрбандарын жеп жатқан, осыған ұқсас суреттер. |
|
|
Агрессия қорқынышы |
|
Үй – терезеге темір торлар (шілтелер), асырып жіберген романдар шарбақтар. Ағаш – қабықтың осыған ұқсас бейнеленуі діңі штрикталған |
Қорғаныс аксесуры. Әңгімеде – қорғау тәсілін суреттеуі үлкен көлемді көрсету. Тұратын жер табудың қиындығы. Жаулары өте көп немесе мүлде жоқ |
|
|
Критерий |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз жануар |
|
|
Эмоционалды – ерікті сала сипаттамасы |
||||
|
Жоғары өзін — өзі бақылау |
|
Сурет парақтың оң жағында |
Түзу симметрия айқын контур |
|
|
Ішкі кикілжің |
|
|
Ұрысып жатқан бірнеше бастар |
|
|
Қорғаныс немесе орнын толтыру қиялдауы |
Сурет парақтың жоғарғы бөлігінде |
Үй – терезе тек екінші қабатта шатыры өте үлкен шатыр бүкіл суретке тән емес сызықпен сызылған қабырғалардағы акценттелген тік өзгеру. Ағаш – үлкен ағаштың ұшар басы аяқтамаған, жел жерден соғып тұр. |
|
|
|
Қырағылық, секемшілдік |
|
Үй- үлкен құлпы бар, топсалары бар, су жүретін трубалары бар. Адам – ерекше сызып көрсетілген құлақтар. |
Ерін мен тілі оның салынған, ашық тұрған ауыз. |
|
|
Қорғансыздық, секемшілдік |
Сурет дәл парақтың ортасында. Барлық суреттер қарсы алдынан орындалған |
Үй- қажетті детальдардың болуы. Ағаш – тамырлары айқын көрсетілген, жерге кіріп кетеді. |
|
|
|
Жарақат алуды бастан кешіру |
|
Ағаш- қуыс, ағаштың зақымдануы, ағаштың діңі оның айтарлықтай биік болғанын көрсетеді. |
|
|
|
Күмәндану шылық |
|
Адам – құлақтары ерекше сызылып көрсетілген |
Қолқандар, тосқауылдар, қосарланған сызықтар |
|
|
Рефлекцияға бейімділік |
|
|
Басы солға бұрылған |
|
|
Тұйықтық |
|
Үй – көрермендерге бүйірімен бұрылып тұр, есіктерінде құлып бар, топсалары үлкен. Ағаш – бұтақтары ұшарбасының сызықтарымен жабылған. Адам – қырын қарағандағы көрінісі, бір қол, бір аяғы |
|
|
|
Стесс |
Өткір жағдай да ( жаны ауыратын) – абыржу, үрейлену белгірінің өсуі |
Адам — әдейі көріксіз, фигурасы, дөрекі бұрмаланған. |
|
|
|
Қорқыныштар |
Штрихталған сызық, кесектерден тұратындай –қауіптенуге қорқынышқа бейімділік |
Үй – трубалары жоқ (қорқыныш жыныстық сферамен байланысты) ағаш – бұтақтар тікенекке ұқсас (кестіру қорқынышы) Адам – көздері тығыз штрихтаған, көзінің қарашықтары қарайған, қара көзілдірік, үлкен бос көздер |
Басы солға бұрылған (мүмкін болатын белгі) Қарайған үлкен кздері бар. Әңгімеде – қорқыныштар мен қорқулардың, хайуандарға тән емес ұзын тізімі. |
|
|
Критерий |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
Ескертулер |
||||
|
Эмоционалдық – ерікті саланың сипаты |
||||||||
|
Үрей, мазасыздық |
Кесектерден тұратындай, штрихталған сызық, сызықтардың көптігі. Көп өшірулер. Өзін бағалау туралы теріс пікірлер суретті штрихтау суреттің үлкейтілген көлемі |
Сурет сол жақ жоғары бұрышта орналасқан. Жерді, бұлтты қою сызықпен қоршаған. Жалпы жоспарды толықтыру. Үй – қабырғалары анық сызылған. Ағаш — көлеңке Адам – сүйкімсіз, жиіркенішті көздері тығыз штрихталған. |
Сурет бүкіл парақ бетін алып тұр сезім органдарының көптігі. Сүйірленген, ашық аузы қарайған (балалармен жасөспірімдерде). Жан – жағындағылар хайуаннан қорқады. әңгімеде – қорғаныс тәсілдері суреттелген, үлкен көлемді көрсету. Бәрі сияқты болғысы келу жалпы мінезінен (сипатынан) қауіптену. |
|
||||
|
Сексуалды сфера |
||||||||
|
Маңызының жоғарылығы |
|
Үй – терезесінің үшбұрышты әйнектері акценттелген анықтап салынған, трубалары көп, ұйықтайтын бөлме бейнеленген. Трубадағы жарық – сексуалды сферадағы бұзылу. Есіктің тұтқасы белгіленген. Адам – жыныс белгілері анық сызылған, белі оқыс сызылған киімі әдеттегіден тыс, аузы анық сызылған, жалаңаш немесе жартылай жалаңаш фигураны бейнелеу, емізіктер. |
Жыныс органдары, әйелдің кеудесі, жегін, құйрығы, мүйізі сәнді шашқа жолы жүні бар. Сөзінің сексуалды роліне бағдар жасау. Көбейту тақырыбы |
|
||||
|
Тақырыптан ауытқу |
|
Үй – трубалары жоқ (еркек жыныстымен соқтығысудың қиындығы). Адам – тек басы немесе де несінің жоғарғы жартысы. |
Көбеюдің жыныссыз формалары – ішкі кикілжің, зорланушылық күштену |
|
||||
|
Жыныстық теңдестірудің қалыптаспағандығы |
|
Адам – кейіпкердің жынысын анықтайтын белгілері жоқ, әртүрлі жынысты белгілерінің бір фигурада араласуы. |
|
|
||||
|
Өзін — өзі бағалау, өзін — өзі ұғыну, талаптану (дәмелену) |
||||||||
|
Дәмеленудің жоғары деңгейі |
|
Адам – король, принц граф |
|
|
||||
|
Өзінің сыртқы келбетіне көңілі толмау
|
|
Адам құлақтары айқын сы- лған, фигурасы ерекше толық, қызықтарының суретінде кеудесі мен бөксесі айқын сызылуы — өзінің тар-ғына (сүйкімділігіне) сенімсіздік
|
|
|
||||
|
Критерий-лер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
Ескертулер |
|
|||
|
Өзін — өзі бағалау, өзін — өзі ұғыну дәлелденулер |
|
|||||||
|
Өзінің материалдық жағдайына қанағаттанбау |
|
Адам – бай кедей |
|
|
|
|||
|
өзін — өзі төмен бағалау |
Кішірейтілген өзін — өзі теріс бағаланған пікірлер. |
|
|
|
|
|||
|
Өткенді бағдарлау |
Сурет парақтың сол жағынан шығып кеткен |
Ағаш – тамырларының көп болуы. |
|
|
|
|||
|
Тәуелділікті, бодандықты (еркін еместікті) сезіну |
|
Үй – терезелердегі темір шілтелер (торлар) асырып көрсетілген ролалар, шарбақ (қоршау) |
|
|
|
|||
|
Сүйенішті тіректі қажет ету |
Ағаш – тамырлары көп. Адам – табаны үлкейтіліп көрсетілген |
|
|
|
|
|||
|
Қорғауды қажет ету |
Үй қабырғалары анық сызылған. Ағаш – қабығы нақты бейнеленген діңі штрихталған, үңгірде – құс. Жер сурет, ортасынан төменге түсіп барады. |
|
|
|
|
|||
|
Өзін — өзі, түсіріп бағалау |
Үй – басқа суреттер ұсақ. Адам – сайқымазақ, клоун. |
|
|
|
|
|||
|
Әлеуметтендіру көрсеткіштер |
|
|||||||
|
Асациациялық әлеуметтік нормаларды нашар меңгеру |
Бейнелеудің жалпы қабылданған стандарттарын меңгеру |
Адам – сүйкімсіз, жиіркенішті, жағымсыз, ертегі кейіпкер, әдейі көріксіз фигурасы дөрекі бұрмаланған жыныстық мүшесі (4 жастан жоғары) |
Ағаштарды сындырады, үйлерді таптайды. Адамдарды жейді әлеуметтікше тқарсы тақырып (ұрлық ішімдік) |
|
|
|||
|
Әлеумет Тікке қарсы (ережені әдейі бұзады) |
|
Адам – сүйкімсіз, жиіркенішті, формасы әдейі бұрмаланған маскүнемнен, нашақор қылмыскер, миллиционер, полицилерді бейнелеу, жағымсыз ертегі кейіпкері, жыныстық мүше (4 жастан жоғары), темекі рюмка |
Ағаштарды сындыруы. Үйлерді таптайды. Адамдарды үйлерді және т.б. жейді. Әңгімедегі әлеуметтікке қарсы тақырып (ұрлық ішімдік) |
|
|
|||
|
Критерийлер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
Ескертулер |
|
Әлеуметтендіру (қоғам мүмкініне айналдыру) көрсеткіштері. |
||||
|
Кикілжіңдік |
|
Адам – арқасымен тұр, қолдың білезігі қарайған. |
|
|
|
Қарым – қатынастың бұзылуы |
|
Үй – есік іргетасынан жоғары баспалдағы жоқ. (байланыстарды орнатудың қиындығы). Бүйірдегі (жанындағы) есік байланыстарды таңдау. Детальдарды артық қайталануы. |
Өмірге сүруге арналған оқшауланған және адамы жоқ жер. Досыңның болмауы. Жан – жағымдағылар хайуаннан қорқады (қарым –қатынастан қауіптену. Тастардыы, ағаш және т.б жеу, жеуге жаралайтын заттар. Бәрі сияқты болғысы келу. Моральдық этикалық тақырыпқа пікіо таласу төмен әлеуметтену. |
|
|
негативизм |
Тапсырманы орындаудан бас тарту. Жұмыс істеу кезінде парақты аудару. Алда өшірмей қайталау |
Үй – терезе жоқ немесе өте кішкене. Адам — әдейі көріксіз, фигурасы дөрекі бұрмаланған, бет әлпеті жоқ, көзі, аузы жоқ, көңілсіз арқасынан бейнеленген, қырынан карикатуралы жағымсыз ертегі кейіпкері темекі рюмка |
Ағаштарды сындырады үйлерді таптайды. Адамдарды, үйді және т.б. жейді. Шеңбер фигурасы тестілеу жағдайы теріске шығару |
|
|
Қарым – ақатынастағы қанағаттанбаушылық |
|
Үй — өте үлкен есіктер. Адам – қолын созған, қол білезігі үлкен (кішкене балаларда) |
Адам тәрізді. Бапрлығымен достасады. нақтылаусыз |
|
|
Төмен әлеуметтендіру |
|
Үй — өте кішкене есіктер Ағаш – тамырлары жіңішке, жермен (нашар) әлсіз байланысқан |
Тастарды, ағаштарды және т.б. |
|
|
Қарым – қатынастар бас тарту, қарым – қатынастан кету, жететілу |
|
Сурет алыстан салынған. Үй – жанындағы есіктер терезесі жоқ немесе өте кішкене, есік жоқ. Адам – қолы қалтасына жасырылған, артына немесе кеудесіне айқастырылған |
|
|
|
Пікірлердің шолағайлығы |
|
|
Аяқтары әлсіз Аяқтары жоқ |
|
|
Әлсіз тұрмыстық бағдарлау |
|
Ағаш – ауада тамырсыз келу түр Адам – аяғының табандары жоқ |
Аяқтары жоқ Аяқтары әлсіз |
|
|
Критерийлер |
Жалпы сипаттама |
ДДЧ |
Белгісіз хайуан |
Ескер тулер |
|
Әлеуметтендіру көрсеткіші |
||||
|
Байланыстың формалдылығы |
|
Үй – бос терезелер |
|
|
|
Жалғыздықты сезіну |
|
Перспективтағы сурет, алыстан |
Достары жоқ |
|
|
|
|
Нормадан ауытқу |
|
|
|
Невроздық жағдай |
|
|
Көздерінің формасының дөрекі бұрмалануы. Қан тамырларын бейнелеу. Батпақта, лас жерлерде өмір сүреді құрттарды, батпақ, шырымды жейді Бәрі сияқты болғысы келу суреттеудегі логикалық бұзылулар әңгімедегі эмоциаларды жағымсыз тақырыптар. Қан сору, шағу, жарадан қашу. |
|
|
Бас миының орнаикалық зақымдану |
Детальдарды ұйымдастырудағы қиындықтар. Бөліктерін салу қайта салу қайта салу негізіндегі нашар өшіру өте жуан контур |
Адам — әдейі көріксіз, фигурасы дөрекі бұрмаланған, фигурасы мөлдір. Үй – схема, жоспар, іргетасы мұқият бейнеленген, қабырғалары мөлдір, қабырғалары бірікпеген. Ағаш мөлдір, жерп, тамырлары көрініп тұр, Деңгей біршамалы бұтақпен шамалас (жүйе құрамайтын) |
|
|
|
Психикалық ауру |
|
Үй – қабырғаларының мөлдірлігі, терезелер қөабырға жағдайымен үйлеспейді. Ағаш — шамалас сияқты бейнеленген. Адам – сүйкімсіз жиіркенішті әдейі көріксіз, фигурасы дөрекі бұрмаланған, қорқынышты, басы жоқ, көзі жоқ, ішкі органы жоқ. Фигурасы мөлдір |
Батық формаларының бұрмалануы, басының болмауы көзі жоқ,, миы бейнеленген, бетінің бөлігі хайуанның контур сызығынан тыс. Контур сызығы аяқталмаған суреттеуде логикалық бұзылулар бар. Хайуанның өзгермеушілік тақырыбы, ақыл ой әрекетінің бұзылуы, қоршаған адамның оған қарым – қатынасы. Өлтіру тақырыбына тұрып қалу. |
|
|
Ақыл есі жағынан артта қалушылық |
|
Үй – мөлдірлік Адам – мөлдірлік |
Шынайы хайуан бейнесі салынған (7 жастан жоғары), зерттелушінің тапсырманы орындауға жағдайы жоқ. |
|
