САНАУ ЖҮЙЕСІ
Есептеу техникасының дамуы жылдам әсер етуші және бағдарлама арқылы басқарылатын электронды машиналардың пайда болуы, бағдарламалау өнерінің пайда болуы ондық және басқа санау жүйелерінің терең әрі мақсатты зерттелуін талап етті.
1950 жылдардағы математиктер мен есептеу машиналарын құрастырушылардың алдындағы өзекті мәселе қолданбалы бағдарламалау және жаңа есептеу құрылғыларын, шығарушылардың талаптарына сай келетін санау жүйелерін табу және есептеу тәсілдерінедеген көз қарас қысқа мерзімде өзгерді.
Ежелгі интеллектуалдық шеберліктің бірі арифметикалық санаудың б.з. да дамуы мүмкін екен. Сандарды бейнелеу әдісін және оған сәйкес сандарға қолданылатын ережелер жинағы санау жүйесі деп аталады. Барлық санау жүйелері позициялы және позициясыз болып екіге бөлінеді.
ЕКІЛІК САНАУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗІ
Негізі q=2 болып есептелетін екілік санау жүйесі ең кіші санау жүйесі болып есептеледі. Бұл жерде сандардың цифрлық түрінде жазылуы үшін позициялық принцип қолданылады.Екілік санау жүйесінде әр цифрдың мәні бір разрядтан келесі разрядқа өткен кезде екі есе көбейеді.
Екілік санау жүйесінің ресми түрдегі ашылуы Г.В.Лейбництің атымен байланыстырылады. Ол 1703 жылы екілік сандармен арифметикалық операциялардың орындалу ережелері жайлы Memories de L Academie Royale des Siences атты мақала жариялады. Г.В.Лейбниц екілік санаужүйесін тәжірбиелік есептеулерде қолдануға емес, тек теориялық мәселелерді шешуде пайдалануды ұсынған.
ХХ ғасырдың 30 жылдарының басына дейін екілік санау жүйесі қолданбалы математикадан тыс болды.Құрылысына қарай қңай әрі берік механикалық құрылымдардың қажеттігі екілік санау жүйесін тереңірек зерттеуге себеп болды. Алғашқы екілік есептеу машиналары Франция мен Германияда құрастырылды. Есептеу құрылғыларының жобасын жасаған АҚШ та тұратын инженер Дж.Атанасов деген болгар болған. 1937 жылы электр магниттік негізінде екілік есептеуіш машинасын Дж.Штибиц құрастырды.
Ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне өту.
File Edit Search Run Compile Debug Tools Options Window Help
╔═[■]════════════════════════════ 302.PAS ══════════════════════════1═[↕]═╗
║uses crt; ▲
║var bit: integer; x,y: string; ■
║ ch: char; ▒
║begin ▒
║ clrscr; ▒
║ x:=’ ‘; ▒
║ write (‘san engiz’); ▒
║ readln (bit); ▒
║ while bit<>1 do ▒
║ begin ▒
║ str(bit mod 2, y); ▒
║ x:= x+y; ▒
║ bit:=bit div 2; ▒
║ end; ▒
║ write(‘1’); ▒
║ for bit:=length(x) downto 1 do ▒
║ write(x[bit]); ▒
║ ch:=readkey; ▒
║ end. ▒
║ ▒
║ ▼
╚═☼════ 19:6 ═════◄■▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒►─┘
F1 Help F2 Save F3 Open Alt+F9 Compile F9 Make Alt+F10 Local menu
Жауабы:
san engiz
5
101
Ондық санау жүйесінен екілікке өту
File Edit Search Run Compile Debug Tools Options Window Help
╔═[■]══════════════════════════════ 302.PAS ════════════════════════════2═[↕]═╗
║v: integer; ▲
║i: integer; ▒
║begin ▒
║ writeln(‘ 10 nan 2 ke auistiru’); ▒
║ readln (dec); ■
║ v:= 128; ▒
║ for i:=1 to 8 do ▒
║ begin ▒
║ if dec>=v then ▒
║ begin ▒
║ write(‘1’); ▒
║ dec:=dec-v; ▒
║ end ▒
║ else write(‘0’); ▒
║ v:=Round(v/2); ▒
║ end; ▒
║ readln; ▒
║ end. ▒
║ ▒
║ ▒
║ ▼
╚═══════ 8:77 ════◄■▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒►─┘
F1 Help F2 Save F3 Open Alt+F9 Compile F9 Make Alt+F10 Local menu
Жауабы:
san engiz
5
101 10 nan 2 ke auistiru
4
00000100
10 nan 2 ke auistiru
Екілік санау жүйесінен ондық санау жүйесіне өту
File Edit Search Run Compile Debug Tools Options Window Help
╔═[■]════════════════════════════ 302.PAS ══════════════════════════1═[↕]═╗
║uses crt; ▲
║var ■
║bin: sting[8]; ▒
║dec: integer; ▒
║r: string; ▒
║v: integer; ▒
║i: integer; ▒
║begin ▒
║writeln(‘san engiz’); ▒
║readln(bin); ▒
║if length(bin)<>8 then ▒
║writeln(‘8 razriadti san bolu kerek’); ▒
║else begin ▒
║dec:=0; ▒
║v:=128; ▒
║for i:=1 to 8 do ▒
║begin ▒
║r:=bin[i]; ▒
║if r=’1’then ▒
║dec:=dec+v; ▒
║v:=Round(v/2); ▼
╚═☼═════ 2:80 ════◄■▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒►─┘
F1 Help F2 Save F3 Open Alt+F9 Compile F9 Make Alt+F10 Local menu
Жауабы:
Turbo Pascal Version 7.1 Copyright (c) 1983,97 Borland International
san engiz
8 razriadti san bolu kerek
san engiz
6
8 razriadti san bolu kerek
san engiz
8 razriadti san bolu kerek
12
san engiz
Ондық санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне өту
File Edit Search Run Compile Debug Tools Options Window Help
╔═[■]══════════════════════════════ 302.PAS ════════════════════════════1═[↕]═╗
║uses crt; ▲
║var ■
║n, r: integer; ▒
║s: string[16]; ▒
║buf: string[1]; ▒
║begin ▒
║clrscr; ▒
║write(‘san engiz’); ▒
║readln(n); ▒
║s:=’ ‘; ▒
║repeat ▒
║r:=n mod 16; ▒
║n:=n div 16; ▒
║if r<10 ▒
║then buf:=chr(r+48) ▒
║else buf:=chr(r+55); ▒
║S:=buf+s; ▒
║until(n<16); ▒
║if n<>0 then begin ▒
║if n<10 ▒
║then buf:=chr(n+48) ▼
╚═☼═════ 9:40 ════◄■▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒►─┘
F1 Help F2 Save F3 Open Alt+F9 Compile F9 Make Alt+F10 Local menu
Жауабы:
san engiz
12
C
ҚАЖЕТТІ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАР
Берілген зертханалық жұмыс жобамды Turbo Pascal программалау тілі ортасында орындау үшін Pentium 4 микропроцессорына негізделген компьютердің мүмкіндіктерін пайдаландым. Мәтіналғы көмегіне жүгінуім көп уақытымды үнемдеуіме жәрдемдесті. Орындалған жұмысты қағаз бетіне түсіру HP LaserJet 1200 баспа құрылғысы (басып шығарғыш) арқылы жүзеге асырылды. Монитор, пернетақта және лазерлік тышқан (тінтуір), дыбыс колонкалары тағы бар. Сонымен қатар UPS – кернеу ауысқанда немесе электр энергиясы өшіп қалған жағдайда компьютерді қорғайтын құрылғыны пайдалануыма тура келді. USB диск немесе флеш-дискісі де қажет болды.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, мен осы зертханалық жұмысымды орындау барысында бағдарламалау әлемінде үздік жетістіктерге қол жеткізіп отырған, қызықты да күрделі жұмыс ортасы –Turbo Pascal программалау тілі ортасы туралы бірталай мәліметтер ала отыра, бұл ортаның басқа жұмыс орталары ішіндегі ең жүйрігі, озық технологиялар жетістіктерінің талаптарына сай өз ерекшеліктерімен қатар өз мүмкіншіліктері де бар озығы екеніне көз жеткіздім. Бұл зертханалық жұмыстың тақырыбы – “Санау жүйесі ” болып табылады. Зертханалық жұмыс кіріспе бөлімнен, теориялық бөлімнен, тәжірибелік бөлімнен және қорытындыдан тұрады. Пайдаланған әдебиеттер бөлімі тағы бар.
Осы зертханалық жұмыстың мақсаты – санау жүйелер әдістерін жасап үйрену, зерттеу ұйымдастыру мен нәтижелерін салыстыру.
Turbo Pascal ортасында жұмыс істеген өте қызықты болды. Түрлі элементтермен қоса оны өлшеу аспаптарын пайдаландым. Зерттеу нәтижесі мынадай болды: егер түйін бір жерден үзілетін болса онда ешбір амал орындалмайды және нәтижеге қол жеткізу мүмкіндігі жоқ болады. Есептің берілімінде кірістік түйін үзілді делінген, сондықтан да ешбір сигнал қабылданып тұрған жоқ. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтатын болсам, осы жұмыс ортасының мүмкіндігі өте зор және қазіргі уақытта кең тараған күрделі жүйелік программа болып табылады.
