Жоспары
- Кіріспе
- Шайдың шығу тарихы
- Негізгі бөлімі
- Шайдың құрамы
- Шайдың адам ағзасына пайдасы
- Шайдың түрлері
- Шайдың зияны
- Корытынды
Шайдың шығу тарихы
Шай — сергіткіш, жанды жадыратып, шөлді басатын сусын. Шайдың отаны Қытай елі болып табылады. Ертеректе, 4 мың жылдай бұрын, Қытайда шайды дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен емдік сусын ретінде пайдаланады. Ол кездегі шай мен қазіргі шайдың айырмашылық – тары баршылық. Мысалы, ол кезде шай жабайы өсімдік болатын, ал қазіргі шайлар мәдени өсімдікке жатады.
Шайдың құрамы
Шайдың құрамында 200-ге тарта биологиялық белсенді заттар бар. Олардың кейбірі шайға сүт қосылған кезде еш пайда жүргізілмеген. Сол себепті де мамандардың арасында әр түрлі тұжырымдар бермейді немесе кері әсер етуі де мүмкін. Бұл мәселе төңірегінде үлкен, ауқымды зерттеулер бар.
Шай адам ағзасының кейбір мүшелері үшін пайдалы.
- Көзге және ойлау жүйелеріне.
- Шай ішкен кезде адамның ойлау жүйесі мен есте сақтауы азда болса артады
- Шығармашылық ой-өріс оянады.
- Шай психикалық ауыртпалықтар (депрессия) түскен кездерде оны жеңілдетуге тырысады.
- Антиаксиданттық және ракқа қарсы тұрушылық қасиеті бар
- Қан құрамындағы холестеринрді төмендетеді
- Қан тамырының эластикалық қасиетін арттырады
- Иммунитетті жоғарылатады
- Шөлді қандырыды
- Организмдегі жасушалардың және тіндердің ылғалдылығын сақтап тұрады
Шайдаң түрлері
- Қара шай
- Сүтті шай
- Қантты шай
- көк шай
- Лимонды шай
- Жасминді шай
- Үнді шайы
- Тұзды шай
- Ароматталынған шайлар және т.б
Солардың ішінде…
- Көк шайдың адам денсаулығына әсері мол
- Бір кесе көк шайдың сіздің шөліңізді қандырудан да басқа артықшылығы бар. Жүрек ауруларынан бастап, артрит, демек буынның шор болып қатып қалу сияқты ауруына дейін көк шайдың пайдалы әсері мен емдік қасиеті бар. Оған дәлел боларлық жағдайлар көбейе түскен.
- Сонымен бірге зерттеуші мамандар көк шай бірнеше көлеңкелі құбылыстарды да түсіндіреді деген. Кейбір Азия елдерінде темекі шегу деңгейі жоғары, бірақ ол аймақтарда жүрек аурулары және өкпе рагының құрбандары аз екенін айтылады
- Көк шайдың адам денсаулығына пайдалы ма деген сауалға Иел университетінің қан тамыры ауруларының маманы, хирург Сампайо оның полифенол деп аталатынын айтады. Ол адам клеткасындағы залады заттарды жояды екен.
- “Мұның жүрек қан тамыры жүйелері мен қатерлі ісік талшықтарына жақсы әсері бар. Және оған бірқатар дәлелдер бар, мәселен лабораторияда рак талшықтарына егер осындай полифенол қосатын болсаңыз, оның өсуіне тосқауыл қоюға болады”.
Шайдың зияны
- Шай ішу де — өзіндік өнер. Оны ішетін және ішпейтін кездер бар екен.
- Ашқарынға суық шай ішуге болмайды. Өйткені, ішке түскен соң өт пен асқазанды салқындатуы мүмкін.
- Жылы және ыстық шай бойға сергектік беріп, сананы сейілтеді.
- Керісінше суық шай бүкіл ағзаны тітіркендіреді.
- Ыстық шай кеңірдекке, ас жолы мен асқазанға кері әсер етуі мүмкін.
- Узақ уақыт ыстық шай ішу бұл ағзалардың ауруға ұшырауына бірден-бір себепкер.
- Зертеу мәліметтері бойынша температурасы 62 градустан жоғаоы шай асқазанды бұзады. Шайдың температурасы 56 градустан аспауға тиіс.
- Қою шайда кофейн мен теин көп болғандықтан бас ауыртып, ұйқы қашырады.
- Шайды ұзақ қайнатпаңыз. Өйсеңіз шайдың фенолы, лтпоидтар мен эфирлік компоненттері өз-өзінен қышқылданады, шай тұнықтынығынан, дәмінің сапасы мен хош иісінен айырылады.
- Егер шайды шамадан тыс қатты қою қылып ішсеңіз, онда ағзаға кері әсер етеді. Оны шайды көп ішкен адамның сөзуар мылжың немесе сандырақтаған бәдіктігінен білуге болады.
- Аш қарынға шай ішпеңіз. Ас қорыту жолындағы ішкі мүшелер шайдың кесірінен зақымдануы мүмкін.
- Шайды өте ыстық кезінді ішуге болмайды. Ыстық шай ауыз бен жұтқыншақты, ары қарайғы ас қорыту жолдарын күйдіреді.
- Шайды суып қалған күйінде ішуге болмайды. Ондай шайдың кесірінен қақырық тұрып қалуы мүмкін.
- Шайды тым ащы қылып ішпеңіз. Ол денсаулыққа зиян. Егер түн уақыты болса, ұйқыңыз келмей, басыңызды ауыртуы мүмкін.
- Дәрі-дәрмек қабылдаған кезде шай ішуші болмаңыз. Ол дәрінің күшін жояды.
- Шайды тамақтан алдын немесе тамақтан кейін ішуге болмайды. Тамақ пен шайдың арасы 20-30 минуттай болуы тиіс.
- Шай тұрып қалса, оны ішуге болмайды. Негізінде, шайлар демдегеннен 20-30 минуттай кейін өзінің құрамындағы заттарымен қышқылдану процесін бастайды. Хош иісті заттар мен пайдалы деген құрамдас бөліктері (фенол, липоид, эфир майы) жарамсыз болып қалады.
Қолданылған әдебиеттер:
“Жәрдем”журналы
“Шипагер”газеті
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра:Тағамтану кафедрасы
С Ө Ж
Тақырыбы:_______________________________
Орындаған:
Тексерген:
Факультет:
Курс:
Топ:
Алматы 2010
