Мазмұны

 

1. Шығармашылық түсінігі.

 

 

 

2. Техникалық шығармашылық философиясы.

 

 

 

3. Шығармашылықты зерттеудің психофизиологиялық

     аспектілері.

 

 

4. Шығармашылық ізденіс ретінде.

 

 

 

5. Түс көру және шығармашылық.

 

 

 

6. Қолданылған әдебиеттер тізімі.

 

 

 

 

 

 

 

1. Шығармашылық түсінігі.

 

Шығармашылық іс-әрекет – жаңа нәрсені жасауға бағытталған іс-әрекет. Адам іс-әрекетінде екі түрлі белсенділік орын алады:

• қайта жаңғырту (репродуктивті), бұл ес процессімен тығыз байланысты — өткен тәжірибені салыстырмалы түрде айнытпай қайталау;
• шығармашылық – алдынғы тәжірибені негіз ретінде ала отырып жаңа бейнелер, заттар немесе әрекеттер жасау.

Шығармашылық іс-әрекет адамды болашаққа бағытталған, өмір сүріп отырған ортасын өзгерте алатын жан етеді. Шығармашылық – таңдаулы адамдар, даңышпандар мен таланттыларға ғана тиесілі емес, ол адам қиялдап, құрастырып, өзгертіп және жаңа нәрсе жасауға қабілетті жердің барлығында бар болады.

Бізді қоршаған күнделікті өмірде шығармашылық тіршілік етудің қажетті жағдайы болып табылады, әдеттіге айналған заттар шеңберінен кішкене болса да шыққан және аз болса да жаңалығы бар заттың барлығы адамның шығармашылық процессінен туындайды (Л.С.Выготский).

Көбінесе шығармашылық іс-әрекет адамның танымдық қабілеттеріне негізделеді: шығармашылықтың құрамдас бөліктері сезімдік елестердің құрамында да, ақыл-ой түсініктері мен бейнелерінде де орын алады.

Шығармашылық философиямен қатар көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады: психология, ғылымтану, өнертану, ақпарат теориясы, педагогика және т.б. Сәйкесінше шығармашылық көріністерінің көптеген түрлері топтастырылады: көркем шығармашылық, ғылыми-шығармашылық, өндірістік-техникалық шығармашылық, діни шығармашылық, күнделікті-тұрмыстық шығармашылық – басқаша айтқанда адамның практикалық және рухани іс-әрекетінің барлық түріне қатысты. Қазіргі күндері адамның шығармашылық іс-әрекетін арнайы зерттейтін ғылымды жасау мәселесі туындап отыр. Субъектінің әлемге деген қатынасының іске асуы танымда ғана жүрмейді. Танымның өзі мақсаты бойынша шығармашылықпен тығыз байланысты. Таным мен шығармашылықсыз адам өзінің универсалды өмірлік жолында жүзеге аспай қалуы мүмкін еді. Таным мен шығармашылық адамның қандай да бір қажеттіліктерін қанағаттандыратын құрал емес, ол адамды адам ететін зат.

Қазіргі кезде әрбір адам күн сайын күрделілену процессінен өтіп жатқан және иерархияланған әлеуметтік рольдер мен функционалды байланыстар жүйесіне енеді. Адамның рольдік мінез-құлығы стандартталуға ұшырап, онда әрекеттер мен сананың жақсыз дайын бейнелері көбейе түсуде. Жақсыз функцияларды атқарудың өзінде де жеке тұлғалық-адами шыңда болу үшін – адам әлемге және өзіне деген шығармашылық қатынастың жоғары деңгейіне ие болуы тиіс. Басқаша айтқанда индивид жоғарыда сипатталған жағдайларда адам бейнесін сақтап, ситуацияны басқаруға қабілетті болуы үшін оның шығармашылқ деңгейі жоғары болуы қажет.

Сонымен шығармашылық дегеніміз – бұл әлемге деген өзіндік бейнелі қатынас. Және бұл қатынас танымдық қатынасқа қарсы келуі мүмкін. Егер де дәстүрлі гносеологияда танушы субъект үшін әлем және жасанды жолмен жасалған болмыс берілген ретінде, ол ешкіммен жасалмаған ретінде қарастырылса, шығармашылық шындықты қабылдайды, мұнда әлем адамның терең қатысымен қайта түзілуге қабілетті. Шығармашылық қатынас үшін бүкіл әлем аяқталмаған, бүтін емес болып қабылданып, осы позициядан субъект өзіне әлемді әрі қарай құрастыруға деген міндет пен жауапкершілік алып, оны жақсартуға ұмтылады. Осы жерден әлемдегі түпкілікті жаңалықтарды өзі үшін емес әлемдік жақсартуға бағытталған қабілеттілік туындайды. Адам толықтай болмысқа тереңдей түседі. Сондықтан да шығармашылық қатынас біріншіден – болмыстық қатынас, екіншіден – ойлаулық когнитивті. Адамның танымы жеке практикалық қызығушылықтардан босап, толықтай шындыққа қызмет етуі үшін адам әлемге өзінің антропологиялық модельдерін міндеттемей әлемді шығармашылық арқылы құрап, әлемнің бір бөлшегі ретінде өзін-өзі дамытып отыруы қажет.

А.Маслоудың қажеттіліктер пирамидасы адамның шығармашылыққа қажеттілігінің басқа қажеттіліктеріне қатынасын ашады:

 

 

 

 

1. Рухани қажеттіліктер

 

(шығармашылық арқылы өзін-өзі дамыту)

 

2. Престиж қажеттіліктері

 

(құрмет, өзін-өзі сыйлау, статус)

 

3. Әлеуметтік қажеттіліктер

 

(ұжым, жақын қарым-қатынас, достық, махаббат)

 

4. Экзистенциалды қажеттілікте

 

(қауіпсздік, тәуелсіздік, қожайын екенін сезіну)

 

5. Физиологиялық қажеттіліктер

 

(ашығу, шөлдеу, секс, демалу және т.б.)  

 

 

         Шығармашылыққа деген мотивацияның негізгі екі түрі:

• ішкі (шығармашылық қабілеттермен еркін ойнаудан қанағат алу, өзін танытуға, сынауға құштарлық, рухани қажеттілік, өмір салты);
• сыртқы (тіршілік үшін күрес, практикалық пайда, ерекшелену немесе басқаларды таң қалдыру).

Сыртқы қажеттіліктер шығармашылыққа стимул бола алатындығы анық болғанымен, олар соңғы нәтижені бүтіндей шарттай алмайды. Біріншіден сыртқы қажеттілік ішкіге айналуы қажет.

         Шығармашылық процессте негізгі рольді қиял процессі иеленеді. Принциптік түрде жаңаны ескіден логикалық жолмен шығаруға болмайды.

         Қиял түрлері:

• ырықты-ырықсыз (А.А.Ухтомскийдің доминантасы);
• қайта жаңғыртушы-шығармашылық;
• өнімсіз-өнімді.

Қиял іс-әрекетінің кейбір жақтары:

1. Талдау – күрделі бүтін заттың жеке элементтерін бөлшектеу;
2. Сол элементтерді өзгерту;

• бір бейненің басқа бейнемен қосылуы, бір бейненің басқа бейненің бітістерімен толықтырылуы;
• бір бейнені басқа бейнеге ұқсату;
• бейнені бүтіндей немесе жеке элементтерін айырықша көрсету;
• толық қарама-қайшылыққа дейін баратын контрасттық өзгерістер;

3. Синтез — өзгертілген элементтерді біріктіру;
4. Жеке бейнелерді құрастыру арқылы күрделі жүйе құру;
5. Ішкі бейнелерді сыртқыға айналдыру.

 

Психологиялық инерция – бұл тапсырманы орындау кезінде қандай-да бір әдісті басшылыққа алып, ең алдында кездескен шешімнен басқа мүмкіндіктерді қарастырмау.

 

 

2. Шығармашылық деңгейлері. Шығармашылыққа бейім тұлғалардың сапалары.

         Біздің шығармашылыққа бейім тұлға жайлы ойларымызды әдетте екі қарама-қарсы стереотиптер арқылы беруге болады:

Біріншісі – жүз процентке табысты: ойлы көзқарас, кенет ойға келген идея, аз уақыт ішінде мойындау, табыстар, қызықты адамдармен кездесулер, ұлылармен достық, халықаралық конгресстер, мадақтаулар;

Екінші стереотип қайғы қасіретке толы: шығармашылықпен байланысты еңбек жұмысшылар-дыкінен қиын – қаржының жетіспеушілігі, мойындатумен байланысты таусылмас күрес; Бұл пікірлердің қайсысы дұрыс екеніне таласпауға да болады, себебі мұның бәрі өмірден көрінісін табуда.

Соған қарамастан шығармашылық әлемі алуан түрлі және оны әр түрлі жақтарынан қарастыруға болады. Шығармашылықпен айналысатын тұлғаға келетін болсақ, бұрыннан бері оның келесі көріністерін келтіретін болған: гениалдылық, талант, қабілеттер. Генийлер шығармашылық  қиял мен интуицияны терең меңгерген адамдар болады. Тек қана гений тікелей шындыққа көз жеткізуге қабілетті. И.Канттың жазуы бойынша: «Гений табиғаттың өзі сияқты әрекет етеді… Гений арқылы табиғат адамға өз заңдарын жеткізіп отырады».

Шығармашылықпен белсенді айналысқан 2000 адамның өмірбаянын зерттеу арқылы ғалымдар шығармашыл жеке тұлғаның келесі сапаларынң тізімін беріпті:

1. Шындыққа жанаспаса да мақсатты жасқанбай таңдай алу, және оны өз өмірінің басты векторына айналдыру;
2. Қойлыған мақсатты жету жолындағы шешілуі қажет проблемаларды көруге деген қабілеттілік;
3. Жоспарға сәйкес жұмыс істеуге деген қабілеттілік. Айлық, жылдық, өмірлік жоспарлырдың болуы. Сол жоспарлырдың орындалуын қадағалау.
4. Жоғары жұмыс өнімділігі.
5. Мәселе шеңберіне енетін шығармашылық міндеттерді шешуге бағытталған жақсы техниканың болуы;
6. Кез-келген жағдайларда өз идеяларын қорғай алу. Табыссыздықтан қорықпау.

Шығармашылық көп деңгейлі екені анық. Техникалық шығармашылық пен өнертапқыштық міндеттеріне байланысты шығармашылықтың келесі деңгейлері ажыратылады (Г.А.Альтшуллер бойынша):

1. Белгілі әдісті белгілі мәселені шешуге қолдану. Мұнда не берілген мақсат үшін тікелей арналған тәсілдер қолданылады, немесе мәселені шешудің альтернативалық варианттарының біреуі таңдалады.
2. Белгілі шешімнің жаңаша қолданылуы немесе шешімі бұрыннан белгілі мәселені берілген аймақта шешуге қолданылмаған тәсіл арқылы шешу.
3. Ғылым аймағы үшін жаңа мәселе үшін барлық жағынан жаңа шешім табылады. Мұндай шығармашылық алыс келешекке жұмыс жасайды.

Техникалық шығармашылық философиясы. Техникалық шығармашықтағы эвристикалық және алгоритмдік бағыттар.

 

         Шығармашылықты қарастыруда екі шеткі бағыттарды атап көрсетуге болады:

— шығармашылықты басқаруға болмайды және ол адамның еркіне тәуелді емес;

— шығармашылықты бағдарламалауға болады және оның тиімділігін арттыру мақсатында оны саналы түрде басқаруға болады;

         Шындығында шығармашылық іс-әрекетке айтылғандардың екеуі де тең дәрежеде тиесілі. Бір жағынан спонтандық элементі бар болса, екінші жағынан адам шығармашылық жұмысқа өзін саналы түрде дайындап, оның тиімділігін өзін кемелдендіру арқылы жоғарылата алады.

         Техникалық шығармашылықта шығармашылық іс-әрекетке ықпал ететін бірнеше жүйелер мен теориялар жасалған.

         Ол әдістер өз алдына екі үлкен топқа бөлінеді:

 — психологиялық;

 — алгоритмдік.

         Психологиялық әдістер ойлау, қиял әрекеттерін белсенді ететін психологиялық әсер ету құралдарын қолдануды білдіреді. Оларға ми штурмы, морфоанализ, бақылау сұрақтары және т.б. жатады.

        Әдетте шығармашылықты адамның іс-әрекет сферасына қарай айырады:

— ғылыми;

— техникалық;

— көркем өнер;

— қолөнерлік және қолданбалы;

— діни;

— мистикалық;

— күнделікті-практикалық және т.б.

 

 

Шығармашылық ізденіс ретінде.

 

Адамды шығармашылыққа қозғайтын түрткілер табиғаты ең басты мәселелер қатарына жатады. Психоаналитикалық пікірлерге сүйенетін болсақ шығармашылықтың негізінде сублимация механизмі жатыр. Моральдық шектеулерге байланысты іске асырылмай қанағаттандырылмай қалған қажеттіліктер, әсресе айтқанда либидолық қажеттіліктер әлеуметпен еш шектелмейтін шығармашылықтан көрінісін табады. Бұдан логикалық түрде шығатын қорытынды шығармашылыен айналысатын адамның ішкі кикілжіңі ауыр болған сайын, оның қажеттіліктері қанағаттанырылмай ығыстырылған сайын әсіресе махаббатқа деген қажеттілік — оның шығармашылық белсенділігі де өнімді бола түседі.

         Мұндай көзқарасты растайтын жағдайлар тарихта аз емес, көптеген талантты адамдардың өнердегі шыңға көтерілген кездері өз өмірлерінің ауыр кезеңдерінде немесе аур психикалық науқастықпен қатар жүрген. Бұл концепцияны растау үшін көптеген ғылыми жұмыстар жазылса да, олар тура соған қарама — қарсы жағдайларды байқамай қалатыны өкінішті.

         Соңғы жылдары психоаналитикалық әдебиеттердің өзінде шығармашылық белсенділік невротикалық бұзылыстарды компенсациялаудың механизмі ғана емес, ол жеке тұлғаның дербес ішкі қажеттілігі деген пікірлер айтылуда. Бірақ соның өзінде бұл қажеттіліктің негізі бар ма, болса оның ролі қаншалықты деген мәселе ашық қалуда.

         В.С.Ротенбергтің пікірінше шығармашылық дегеніміз ізденістік белсенділіктің түрі ал ізденістік белсенділікті ол өз алдына былай тұсіндіреді: “белсенділіктің жағымды нәтижелері болжанбаса да субъектінің өзін немесе ситуацияны өзгертуге бағытталған белсенділігі”. Ізденістік белсенділіктің мидағы механизмдері жайлы әлі мәлімет аз.

         В.С.Роттенбергтің жануарлар мен адамдарға жүргізген эксперименттерінің нәтижесі ізденістік белсенділік әр түрлі зиянды факторларға деген адамның қарсы тұра алушылығын жоғарылататындығын көрсетті. Бұл эффект ізденіс белсенділігімен қатар жүретін эмоциялардың жағымы не жағымсыз болуына тәелді емес: екі жағдайда да ауруларға деген төзімділік деңгейі жоғарылайды. Бұған қарама-қарсы күй — субъектіні ситуация қанағаттандырмаса да ізденістік ситуациядан бас тартса — индивитің реистенттілігін төмендетіп өлімге алып келуі де ықтимал. Бұл жерде өте маңызды нәрсе ситуация индивидпен орташа ретінде бағаланып, ізденістік белсенділік деңгейі төмендетілген жағдайда да организмнің теріс әсерлерге резистенттілігі төмендейді. Бұл ізденістік белсенділіктің бар не жоқ болуы, ситуацияны эмоционалды бағалаудан да маңызды екенін көрсетеді.

         Ғалымдардың пайымдауынша ізденістік белсенділіктің мұндай маңызды болуы оның негізгі биологиялық функциясымен анықталады. Мұндай белсенділік біріншіден әрбір индивидтің өзін өзі дамытуының қозғаушы күші болса, екіншіден бүтіндей популяция прогрессін анықтайтын болғандықтан әр индивид ізденістік белсенділікпен жоғары деңгейде айналысқаны дұрыс.   

         Сондықтан П.В.Симоновтың пікіріне сәйкес қиындық туған жағдайда ізденістен бас тартатындардың табиғи сұрыпталу жолымен жойылуы биологиялық жағынан қалыпты жағдай. Ізденіске деген қажеттілік қанағаттандырылмау принципінің арқасында прогресстің қозғаушы күшіне айналады — себебі бұл қажеттілік үнемі өзгеріс процессінде болады.

         Адамдар мен жануарлардың мінез құлығын бақылау дербес ізденіс белсенділігіне деген қажеттілік бар екенін көрсетеді. Жануарларда олардың алғашқы қажеттіліктері қанағаттандырылған кезде айқын көрініс береді. Бірақ бұл феномен экперимент жағдайында ғана бақыланған.

         Салыстырмалы түрде өзінің алғашқы қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын адамда ғана ізденіс белсенділігі таза түрінде көрініс береді. Бұл жерде адамнан талап етілмесе де ол ситуациядан жоғары деп аталатын өзіне қоятын міндеттерін айтады. Прагматикалық тұрғыдан қауіпсіз емес ситуацияларға бару да осыдан болуы мүмкін. “Соғыс үстінде мастаттану” ізденіс белсенділігінің механизмінің бір көрінісі болып табылады.

         Сонымен шығармашылық — ізденістегі қажеттіліктің іске асуының ең табиғи формаларының түрі. Сонымен қатар шығармашылыққа түрткі болатындар өзіне сенімділікке ие болуға деген қажеттілік, қоғамның басқ да мүшелеріне өзін мойындатуға деген қажеттілік және т.б. Бірақ мұндай мотивтерді ірі суретшілерге қатысты айтуға болмайды. Шығармашылық потенциалы төмен адамдар үшін “еркін мамандықтар” қиын болғандықтан олар әлеуметтік іс әрекеттің басқа жолдарын таңдайды. Ал шығармашылық жағынан дарынды адамдар үшін психофизиологиялқ заңдылықтарға сәйкес ізденіс процессінің өзі материалды құндылықтр мен нәтижелерден қымбат болады.

         Егер шығармашылықтан басқа кез-келген ізденіс түрі табысқа әкелмесе оның теріс нәтижелерінің эмоционалдық маңыздылығы өте жоғары болып мақсатқа жетуге ұмтылысты тежейді. Ізденістен бас тарту күйінің дамуының механизмі осындай болп келеді. Ең жақсы деген жағдайда ізденіс басқа бағытт жалғастырылады. Бірақ шығармашылық процессінде жалғыз мақсат пен қуаныш бір нәрсенің мәнісіне жету болғандықтан ізденісті тоқтатуға әкелетіндей мұнда табысқа жетпеуден пайда болатын психотравмалар орын алмайды, себебі теріс нәтиже де – нәтиже, және ол ізденіс аумағын кеңейту керектігінің белгісі. Бірақ егер де бұл процессте жалғасатын іс-әрекетке емес адамның өз сезімдеріне баса көңіл аударылса онда бұл жағдай психотравмаларға алып келіп, ішкі кикілжің тудырып жеткілікті түрде бастан өткізілмеген комплекстердің активизациясына алып келеді.

         Сонымен қатар бас тарту процессі иррадацияға бейім болып келеді, адамның бір іс-әрекет аймағына екіншісіне ауысады. Бұл невроз негізінде жатқан мотивациялық кикілжіңдерді шешу жолында ізденістен арнайы түрде бас тартуда көрініс береді. Невроз шығармашылық өнімділікке теріс әсерін тигізетіні белгілі. Ізденістен бас тартудың иррадациясы ос жерде толық көрінеді.

         Енді жоғарыда айтылғандарды қорытындылай отырып шығармашылық орындалмай қалған қажеттіліктердің сублимациясы деген пікірді қайта қарастырайық. Егер де субъект қандай да бір қажеттіліктерін қанағаттандырудан бас тартуға мәжбүр болса, егер соның салдарынан ізденіс белсенділігі еріксіз түрде ығыстырылса, компенсация ретінде шығармашылықтағы ізденіс күшеюі ықтимал. Бірақ бұл жерде басқа мүмкіндік те бар – маңызды қажеттіліктерді қанағаттандырмау қатты психотравмаға әкелетін болып, бас тарту типі бойынша мінез-құлық адам і-әрекетінің барлық сфераларына ауысады, солардың ішіне шығармашылық та кіреді. Сонмен қатар шығармашылыққа деген бағдар ерте жастан бастап бала бойында тәрбиеленетін болса субъект барлық өзін өзектендіру формалардың ішінен шығармашылықты таңдауы үшін өмірлік белсенділігінің аймағын кішірейтуі міндетті емес болып шығады. Міне сондықтан да, фрустрация мен шығармашылы белсенділік арасында байланыс болуы мүмкін емес, және сублимация концепциясы қолда бар фактілердің барлығына түсіндірме бола алмайды, және оны универсалды ретінде есептеуге болмайды.

 

Түс көру және шығармашылық

 

Бұл мәселеге деген қызығушылық ұйқы кезінде болған «инсайт» жайлы мәлімдемелермен әр қашан да қызықтығын жоғарылатып отырды. Қазіргі уақытта түс көру мезетіне сәйкес физиологиялық көрсеткіштер анықталған (мидың биоэлектрлік белсенділігінің десинхронизациясы, көздің жұмылу қалпында жыдам қозғалыстары, бұлшықет тонусының төмендеуі және т.б.) Кешенді түрде бұл көрсеткіштер жылдам ұйқы фазасы аталатын бейнені құрайды. Дені сау адамдарда бұл фаза тең интервалдармен түгіге 4-5 рет болып, ұйқының 20-25% алады. Жылдам ұйқы фазасын ашу арқасында түс көрудің функциональды ролін зерттеудің мүмкіндігі туды. Шығалмашылық потенциалы жоғары адамдардың түстерінде бақылауға қарағанда ойлаудың алғышқы процесстері (вербальды емес бейнелі ойлау белсендірек) айқын көрініс табатыны анықталған. Ойлаудың конвергентті типіне жататын адамдар шығармашылық потенциалы төмендеу келеді және дивергенттілеріне қарағанда түс аздау көреді. Адамды жылдам ұйқы фазасынан айырса шығармашылық ойлау тестілерін орындауды (Гилфорд тесті) нашарлатқанымен, еске сақтауға арналған тапсырмаларды орындауға еш қандай зақым келмейді.

Бұл мәтіметтер шығармашылық акті түс көру кезінде бейнелі ойлаудың басымдығынан іске асады деген болжамның расталуына алып келетіндей болып көрінеді. Және бір қарағанда шығармашылық процесстегі бейнелі ойлаудың маңыздылығы жайлы пікірмен сәйкес келеді.

Бірақ шындығында жылдам ұйқы мен түс көрудің шығармашылық процессіне тигізетін оң әсері әлі ғылыми тұрғыда анықталған емес.

Шығармашылық акті түс көру кезінде іске асады ма және түс көрудің негізгі функциясының өзі осы ма? Бұл көзқарасқа бірқатар теориялық және эксперименталдық қарам-қарсы пікірлер келтіруге болады. Осылайша зерттелінушілерге шығармашылықта талап ететін тапсырма беріліп, оларды жылдам ұйқы фазасында оятыпалынған мәліметтер тіркеліп отырған. Анықталғаны ұйқыдан кейін зерттелінушілердің тапсырманы шешкендері мен шеше алмағандарының айырмашылығы болмаған. Ал шешім табу процессі түс көру кезінде болатын болғанда айырмашылықтар көрініс беруі қажет еді. Шығармашылық экстаз бен максимальды өнімділік кезеңі әдетте түске бөлінетін уақыттың азаюымен сипатталады. Егер түс көруге шығармашылық актіде ең маңызды орын беретін болсақ парадокстық ситуация орын алады: максималды шығармашылық өнімділікке жету кезінде қажетті түс көру кезеңі азаяды.

Теориялық аргументтерге келетін болсақ, бейнелі ойлау шығармашылық шешімнің пісіп жетілу процессінде немесе «инсайт» этапында шешуіш роль ойнайтыны анық . Кез-келген шығармашылық актінің қорытынды этапы – бейнелі ойлау белсенділігінің нәтижелерін ұйымдастырып, сыни талдау жасап, реттік жүйеге келтіру болып табылады. Бұл этапсыз шығармашылық акті хаостық бағытта қрзғалатын идеялар мен ойлар болып қалып, еш қандай әлеуметтік мағынасыз қала береді. Шығармашылықтың бұл соңғы этапы үшін вербальды және вербальды емес ойлаудың өзара әрекеттестігі шешуші болып табылады.

Түс көру кезінде мұндай өзара әрекеттестік жағдайлары бұзылған. Сананың түс кезіндегі өзгеру ерекшелігі оның өзіндік диссоциациясында жатыр. Психикалық дені сау адам қалыпты жағдайда болса сана объективті шындықтың бейнеленуін қамтамасыз етіп, өзін таным субъектісі ретінде ортадан бөліп қарастыруын береді.

Түс көру кезінде субъкт өзін түс көруші ретінде қабылдамайды, басқаша айтқанда объективті шындықты бейнелеу мен өзін таным субъектісі ретінде бөліп қарастыру дұзылады. Вербальды ойлаудың талдаушы және бағалаушы функциялары жоғалтылады. Нәтижесінде қабылданатын жағдайларға сыни қатынас та болмайды – ұйқы үстіндегі адам еш қандай ғажап жағдайларға қуанбайды, оларды мүмкін емес деп түсінбейді.

Қазіргі кезде ғылым үшін шешілуі ең қажетті мәселелердің бірі шығармашылық қабілеттерге деген әр түрлі әсер етулер арқылы шығармашылық өнімділігін арттыру мәселелері (оларға гипноз, медитация, психологиялық тренингтің арнайы формалары жатады).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1. Замятин Е.И. Психология творчества. – Л., 1920.
2. Ротенберг В.С. Психофизиологические аспекты изучения творчества. Художественное творчество. Сборник. – Л., 1982.
3. Цалок В.А. Творчество: философский аспект проблемы. – Кишинев,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті

 

 

Коррекциялық психология

мамандығы бойынша 1-ші курс

 аспиранты Балықбаев Сержанның

 Ғылым философиясы және тарихы

 пәнінен кандидаттық емтихан

 тапсыруға арналған

 

 

РЕФЕРАТ

 

 

 

 

Тақырыбы: Шығармашылық философиясы және психологиясы

 

 

 

 

 

 

 

Ғылыми жетекшісі: п.ғ,д, проф. Каримова Р.Б.

Тексерген: ф.ғ.д. проф. Мұрат Сәбит

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2007 ж.