Жоспары
1.Туберкулездің ағымы………………………………………………….3
- Туберкулездің жіктелуі………………………………………………4
- Туберкулездің фазалары……………………………………………..5
3.1 Асқынуы……………………………………………………………..5
- Туберкулездің жалпы сипаттамасы……………………………..5
4.1 Жүрек және пульс…………………………………………………7
- Туберкулездің емі……………………………………………………….8
5.1 Спецификалық емес ем…………………………………………8
5.2 Туберкулездің алдын алу………………………………………9
Микобактерия туберкулеза тудыратын өкпедегі қабыну процесі туберкулез деп аталады.Таралу жолдары.
1 Ауа тамшысы арқылы
2 Алиментарлы (тағам арқылы)
3 Ауру адамның сау адаммен қарым‑қатынасы
4 Науқастың заттарын,ыдыстарын қолданғанда.
Микобактерия туберкулезды 1882 жылы Кох деген зерттеуш ашты.Бұл ауру социальды тобына жататын ауру. Тыныс жолдары арқылы таяқша адамның өкпесіне барады, өкпені зақымдайды.Өкпеде төмпешіктер пайда болады.Оның ұлпасы эпитериялды және үлкен лимфоцидке бай жасушалардан туылған.Төмпешіктің ортасы тірі емес ұлпа, сол жерде микобактерия орналасады.Төмпешіктер бір – бірімен қосылғанда үлкен ошақ пайда болады.Өкпенің ұлпасы некротикалық өзгерсе каверна(шұңқыр) пайда болады. Науқас жазылса кавернада тыртық қалады.
Туберкулездің ағымы.
Оларға бөлінеді: Жеңіл, ауыр, орташа түрлері А ‑ Компенсирлық процесс, Б ‑ субкомпенсиралық,С – декомпенсиралық
Қақырық пен микобактерия сыртқа шықса оны туберкулездің ашық түрі дейді.БК+,МГ+
Микобактерия туберкулезі қақырықпен сыртқа шықпаса оны жабықтүрі деп аталады.БК-,МТ-
Туберкулездің жіктелуі
1.Балалардың және жас өспірімдердің туберкулез интоксикациясы.
- Тыныс жолдарының туберкулезі.
а) біріншілік туберкулезді комплекс.
б) ішкі кеуде торының лимфа бездерінің туберкулезі.
в) диссиминералық өкпе туберкулезі.
г) ошақты өкпе туберкулезі.
д) инфилтрациялық өкпе туберкулезі.
е) кавернозды өкпе туберкулезі.
ж) фибринозды кавернозды өкпе туберкулезі.
з) цирротиклық өкпе туберкулезі.
и) туберкулезді плеврит
к) Жоғарғы тыныс жолдарының трахеяның,бр‑дың туберкулезі.
3.Басқа системалардың және мүшелердің туберкулезі.
а)Ми қабатының және орталық нерв жүйесінің туберкулезі. Туберкулезді процестің сипаттамасы.
Туберкулез процесс өкпеде орналасады.Бөлшектерде және сегменттерде.Басқа мүшелерде зақымдалған жерде орналасады
Туберкулездің фазалары:
а) инфильтратция б) ыдырау-тыртықтану
Асқынуы. Өкпеден қан кету, пневматоекс, өкпе-жүрек жетіспеушілігі, ателектоз, бүйрек жетіспеушілігі,бронхинальды свищ және т.б Созылмалы туберкулез интоксикациясы. Көбінесе балаларда кездеседі.Кейбір кезде температура жоғары, бала көп шаршағыш болады, әлсіздік, көп терлейді, тәбеті төмен болады. Диагноз қою үшін проба манту жасаймыз. Бұл кезде проба манту оң болады. Инфильтрациялық және кавелнозды туберкулездың клиникалық көрнісі. Әлсіздік температура жоғары, терлегіш, жөтеледі, аз мөлшерде қақырық шығады, қан түкреді,ентігу пайда болады.
Перкуторлы зақымданған өкпеннің үстінде перкуторлы дыбыс қысқа болады. Тыныс алу бронхиальды кавериан үстінде анфориналық тыныс алу кішкентай көпіршікті дымқыл сырылдар.
Рентген ‑ өкпе опасы қарайған.
Туберкулездің кавернозды түрінде рентгенде кавернато табамыз. Қанда лекоситер көбейген, СОЭ өте ұлғайған қақырықта. Туберкулез микобактериясын табамыз. Қақырықта табылмаса үш күн бактерияскопияолықтексеру жасаймыз.
Туберкулездің жалпы сипаттамасы
Туберкулездің жалпы потологиясы қабыну болып табылады. Эксудатты қабыну өкпе альвеолаларын және шырышты қабатты зақымдап пневмания тудырады.
Өкпе туберкулезнің алғашқы клиникалық формасы болып, біріншілік туберкулез комплексі саналады. Ал туберкулезды плеврит деп өкпе қабықшасының қабынуын айтады.
Егер процесс жасырын түрде өтетін болса, онда оны А әріппен белгілейміз. Туберкулездің ашық түрінде қақырықтан туберкулез таяқшалары табылса,оны БК деп белгілейміз.
Туберкулездің алғашқы басталуы лихорадкаға өте ұқсас. Дене температурасы көтерлуі, ұйқысыздық немесе ұйқының жие келе беруі, көңіл күйінің жоғалуы,жиі тершеңдік әсіресе түнде немесе таңға жақын. Жүректің тез соғуы тамаққа тәбеті жоқ,жүрегі айну, бас ауру. Науқастардың үштен бір бөлігі енді басталған туберкулез кезінде, өздерін сау адамдарша сезінеді. Кейде жағдайда құрғақ жөтел немесе қақырықтың бөлнуі мен сипатталады.
Асқыну кезінде тыныс алу жолдарынан ірің, қан кетулер байқалады. Осының салдарынан орталық жүйке жүйесінің зақымдануы және жұтқыншақта, бронхтарда, кеңірдекте, кей жағдайда плеврада жөтелді қоздырушы рефлекстер пайда болады. Жөтел суық ауада, қатты айқайлағанда, тез қозғалғанда күшейеді. Бұны көбінесе бронх демікпесімен шатастырады, бұл кезде жөтел тоқтататын препараттар өте нашар әсер етеді.
Кей жағдайда жие және мазасыз жөтел науқасты мазалайды, ұйықтатпайды, кеуде аймағында ауырсыну байқалады, кейде жөтел болмау мүмкін, бірақ иіссіз шырышты қақырық бөлінеді. Иісті қақырық тек инфексия мен арласқанда немесе іріңді бронхит кезінде байқалады. Көбіне қақырықтың бөлнуі таңертең және кешке болады.
Деструктивті процесс кезінде қақырық өте сирек бөлінеді. Күніне 100‑120мл литр немесе оданда көп. Дәрігердің күтімімен және антибактериалды ем қолданған кезде қақырық азая бастайды. Ал қан аралас қақырық капилярлардың зақымдануынан пайда болады.Ал таза қанның кетуі шайқасықтан көп мөлшерде болуы, қабыну ошағының маңындағы қан тамырлардың жарлуынан болады. Қан аралас қақырық пен қан кету егде жастағы адамдарда көп кездеседі.
Жүрек және пульс.
Туберкулез токсині жүрек бұлшық етін зақымдайды, кейіннен жүрек жұмысын бұзады, ентігулер пайда болады. Пульсі тез соғады, қан аздық пен арықтауға әкеліп соғады. Туберкулез кезінде қан аралас қақырық пен қан кету мақсатында анемия пайда болады.
Жиі лихорадқа тершеңдіктің және тамаққа тәбеттің жоғалуынан арықтық пайда болады. Туберкулездің жеңіл түрінен басталып, науқас өзін‑ өзі саумын деп есептейтін кезеңнен, ең ауыр түрі мен аяқталады.Қазіргі кезде жиікездеседі.
Өкпе туберкулезі мен басқа тыныс алу жолдары ауруын ажырата білу керек; пневмания, бронхиттер, өкпе абсцесі. Нақты диогнозды қақырықтан Кох таяақшаларын тапқан кезде ғана қоюғаболады немесе Рентгенографиядан кейін. Туберкулез кезде жөтелесіз және басқа симптомдарсыз өтеді. Оны сепсиспен немесе эндокардитпен шатастыруға болады.
Бірінші реттік туберкулез өкпенің жоғарғы және аз бқлшегінің қабынуымен сипатталады. Науқастықтың басталуы өте жоғарғы температурамен, жөтелмен,бас және кеуденің ауыруымен айқындалады. Осы кезде қан құрамы өзгере бастайды, лейкоциттер көбейе бастайды, СОЭ жоғарлайды. Өкпеде сырылдар естіліп, қақырықтан микобактериялар табылады. Рентгендік тек серуден өткізгенде өкпеде екі өзгеріс яғни өзгеше белгі байқалады. Бірі өкпе тінінде, екіншісі өкпе тамырында. Бұлар бір‑бірімен дорожка тәрізді қабынған лимфа түйіршіктері мен жалғасып жатады. Көбіне өкпе қабыршығының қабынуы (плеврит) байқалады және плевра ішіне сұйықтық жиналады. Асқынған түрлерінде жуан бронхтар да зақымданады. Кейіннен микобактериялар туберкулез ошағынан лимфа түишіктері немесе қан арқылы сүйекке, бүйрекке және ми қабыршықтарына түседі. Мұндай жағдайда адам өмірі өте ұзаққа созылмайды. Егер бірінші реттік туберкулез тек кеуде ішінің лимфа түйіндерін және соған жаұын бронхтарды ғана зақымдаса онда ол бронхоадений болып саналады.
Туберкулездің емі.
- диета терапия
- Аэротерапия
- Емдік денешынықтыру
- Тағам ақуызға бай,майлы,витаминге бай
- Санаторлы курорттық ем
- Туберкулезге қарсы ем
Изониозид, рифампицин, стрептомицин, этамбутоль. Көп эффект бермейтіндер; Паск тиоацетазон дәрігер туболагтың нұсқауы бойынша ауру жазылды деп саналады, егер қақырықта үш рет тексергенде микобактерия табылмаса.Рентгенде өзгерістер болмаса жөтел жоқ,интоксикация белгілері жоқ.
Спецификалық емес ем.
- Стимуляторлар тобы; женьшень.
- Ағзаның жалпы жағдайын жаұсартатын дәрілер; В1, В6, В12 поливитаминдер; Дуавит; Юникап; Глюказа; Вит С;
- Симптоматикалық ем
Көп айға санатори курортқа жіберу; Кырым, Шырындар, Қымызбен емдеу
Егер науқас қан түкірсе төсек режим, сөйлеуге болмайды, ыстық тамақ, және ыстық сусындар ішуге болмайды.
Көктамырға10% Са хлорид ертіндісін 10,0 және аминакапрон қышқылын енгіземіз тамшылап.Бұлшық етке 1,0 мл викасол
Науқастың жалпы жағдайына қарап хирургиалық ем қолданамыз. Науқас жақсы емделмесе өлім мен аяқталуы мүмкін.
Туберкулездің алдын алу.
Социальды,санитарлы,спецификалық алдын алу.
Социальды – жұмысында адамға жақсы жағдай жасау.
Санитарлы – ошақтарды жою, санитарлы ағарту жұмысы, ауырған науқастарды тізімге алу. Туберкулезбен ауырған адамдарға арнайы жек ыдыс беру, жөтелу тәрбиесін үйрету,
түкіргіш беру, бөлмесін дизертіндімен, сүрту.
Спецификалық‑ ваксинация, сау адамдардың реваксинациясы.
Химиялық алдын алу қарым–қатынаста болған адамдарды қарастыруға алу.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Бубнов В.Г., Бубнова Н.В. Основы медицинских знаний. М., АСТ-ЛТД, 1997.
Голиков С.Н. Неотложная помощь. М., Медицина, 1977.
Шляхов Э.Н. Практическая эпидемиология. Кишинев, Карта
Молдовеняскэ, 1974.
Пособие по первой помощи при чрезвычайных ситуациях и вооруженных конфликтах. МФОКК и КП. Алматы, 2001.
Первая помощь. Оқу құралы. Ресей Қызыл Крест қоғамы, 1997.
Шаховец В.В.. Виноградов А.В. Первая медицинская помощь в
чрезвычайных ситуациях. М. 2000.
