[:kz]
Блумберг американ агенттігі Ресей мен Қытайды сарқылу жағдайы күтіп отыр. «Қытай мен Ресейге қарағанда Американың үлкен артықшылығы: демография» деген аналитикалық материал дайындап, шығарды. АҚШ пен Ресей Федерациясымен салыстырғанда, АҚШ-ның әлеуетінің көрсеткіштері ретінде әскери шығыстар мен ЖІӨ-ге жиі тоқталамыз. Дегенмен, елдің демографиялық потенциалы әр елдің байлығын және билікті қалыптастыру қабілетіне үлкен әсер етеді.
Еңбекке жарамды халықтың үлкен саны əскери күштің жəне экономикалық өнімділіктің көзі болып табылады, ол басқа əсерлердің негізінде жатыр. Тағы бірдей теңдесі жоқ, сау демографиялық потенциалы бар елдер өздерінің бәсекелестеріне қарағанда байлықты оңайырақ жасай алады. Олар сондай-ақ осы байлықтың үлкен үлесін зейнеткерлікке және денсаулық сақтауға емес, геосаяси жобаларға бағыттай алады.
Керісінше, демографиялық потенциалы жағдайы нашар мемлекеттер экономикалық тұрғыдан бәсекеге қабілетті емес болып қалады, өйткені олардың еңбекке жарамды адамдардың саны азаяды, ал зейнеткерлердің саны көбееді. Американың бәсекелестері алдағы онжылдықта өткір демографиялық дағдарысқа тап болады.
Қытайдың бұрынғы демографиялық саясатының нәтижесі — бұл қытайлық халықтың бірнеше ұрпақ бойынша тұрақты азаюда болып отыр. БҰҰ деректері бойынша, Қытайда 2017 жылы 1, 41 миллиард адам болса, 2050 жылы 1, 36 миллиардқа дейін төмендейді, содан кейін бұл үрдіс жеделдетіледі. Сонымен бірге, зейнеткерлер саны 2015 жылы 135 миллионнан, ал 2040 жылы 340 миллионға дейін көбееді. Нәтижесінде, Қытай басшылығы өздерінің әскери күштерін құруды жалғастыратын ресурстар азаяды және «Бір белдеу, бір жол» бастамасы сияқты ірі геоэкономикалық жобаларды жүзеге асырауы қиынға соғады екен.
Ресейде өз проблемалар жетеді. Бүгінде Ресей халқының саны шамамен 144 миллион адам. Бірақ Екінші дүниежүзілік соғыстан туындаған залалдың ұзақ мерзімді салдарлары, туу деңгейі төмен және иммиграция және салыстырмалы түрде қысқа өмір сүру ұзақтығы өз жұмысын жасайды. Нәтижесінде, 2050 жылға қарай Ресей Федерациясының халқы 119 миллион адам болады, еңбекке жарамды адамдардың саны 60 пайыздан 50 пайызға дейін төмендейді. Ядролық қару және ақпараттық соғыс арқылы зиян келтіру мүмкіндіктері Мәскеуде геосаясат ойындарға қатысуға мүмкіндік береді, бірақ Ресейдің геосаяси потенциалы одан сайын нашарлай береді.
Америка Құрама Штаттары, Қытай мен Ресеймен салыстырғанда, бұл жағынан өте жақсы көрінеді. Туудың салыстырмалы түрде және иммиграцияның жоғары деңгейі арқасында АҚШ-ның халқының саны 2017 жылы 324 миллионнан 2050 жылы 390 миллионға дейін артады. Зейнеткерлердің саны көбейсе де, бірақ американ халқы санның жалпы өсуі осы ауысымның салдарын қатты азайтады.
Сонымен, Америка Құрама Штаттары кем дегенде 2050 жылға дейін дүниежүзілік қоғамдастықта міндетті түрде демографиялық және экономикалық ресурстар мол ел мен ұлт бола береді
Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, Қазақ-Орыс Халықаралық Университетінің доценті.
[:]
