«?а?аз ж?зінде болмаса, іс ж?зінде Ресейде ?аза? тілі жо?» дейді к?рші елдегі ?аза?тар. М?дени орталы? ?кілдері ?аза?станнан онда?ы мектептерге ?аза? тілі о?улы?тары келмей жат?анына да налиды.
Ресейдегі ?аза?тар к?п т?ратын кейбір облыстарда – Астрахань, Орынбор, Омбыда, Алтай республикасыны? ?оса?аш секілді кейбір жерлерінде ?аза? тілі п?н ретінде о?ытылады. Ол елдегі Алтай ?лкесінде ?ана жал?ыз ?аза? мектебі бар.
Ресейдегі федералды? ?аза? ?лтты?-м?дени автономиясыны? президенті То?тарбай Д?йсенбаевты? пікірінше, «?аза? тіліні? дамуы ?шін ?аза?стан тарапынан саяси да, ?аржылы? т?р?ыдан да ?олдау жо?».
– Ресейдегі ?аза?тарды? м?селесіне ?атысты ж?йелі т?рде істеліп жат?ан еште?е жо?. ?аза?станда?ы ?зімізбен шектесетін немесе жа?ын орналас?ан облыстармен ?ріптестік т?р?ыда ж?мыс істеген боламыз. Онда да мереке кездерінде немесе бір адам?а, саясат?а ?олдау керек болса, «сыртта?ы ?аза?тармен амандасып жатыр» деп бірде?е істейді, – деді ол.
Ресейдегі федералды? ?аза? ?лтты?-м?дени автономиясы президентіні? айтуынша, «?аза? мектептері жо? жерде ?аза? тілі де жо?».
– ?аза?стан елшілігі тарапынан бізге кейбір мемлекеттік тапсырмалар беріледі. Ал ?аза?ты? жа?дайы, ?аза?ты? м?селесіні? олар?а керегі жо?. Тіпті 2011 жылды? мамыр айында ?ткен ??рылтайда Ресейдегі тіл м?селесін к?тердік. Президент Назарбаевты? ?зі де естіді. Міне, бір жарым жыл ?тіп кетті – дым да жо?. Ал Ресей шетелдегі орыс тілділерге ?олдауды мемлекеттік бюжеттен ?аржыландыру туралы шешім ?абылдады. Тіпті анау А?Ш-ты? бір штатында т?рып жат?ан орыстар?а орыс мектебін салып берді, – дейді ол.
Ресейді? Самара облысында т?ратын То?тарбай Д?йсенбаев ол елдегі 22 ?аза? м?дени орталы?ыны? біріне – жергілікті «А?жол» ?аза? м?дени орталы?ына да жетекшілік етеді.
– Самара облысында б?гінде ресми есеп бойынша 15 мы? ?аза? т?рады. Мы??а жуы? бала мектепке барады. Жылына он ша?ты бала мектеп бітіреді. Біра? ?аза? сыныбы т?гілі ана тіліміз п?н ретінде де о?ытылмайды. Тек болаша?та п?н ретінде о?ытар деген ?мітіміз ?ана бар, – дейді То?тарбай Д?йсенбаев.
«?АЗА? АУЫЛДАРЫНДА ?АЗА? ТІЛІ ТЕК П?Н РЕТІНДЕ О?ЫТЫЛАДЫ»
Ресейдегі ?аза?тар к?п шо?ырлан?ан ??ірлерді? бірі – Омбы облысы. Омбыда?ы «М?лдір» ?аза? м?дени орталы?ыны? жетекшісі Алтынай Ж?нісованы? айтуынша, «100 пайыз ?аза?тар т?ратын 17 ауылда ?аза? тілі тек п?н ретінде ?ана о?ытылады».
Ресейдегі ?аза?тар к?п шо?ырлан?ан ?лкелерді? та?ы бірі – Орынбор. Жергілікті ?аза? м?дени орталы?ыны? ?кілі Азамат Байд?улетовты? айтуынша, «со??ы сана? бойынша Орынбор облысында?ы ?аза?тарды? саны 138 мы??а жеткен».
– Оларды? 65 пайызы ауылды? жерлерде т?рады. 2000 жылдар?а дейін ?аза?тар т?ратын ??ірлердегі мектептерді? 80 пайызында ?аза? тілі факультатив саба? ретінде ?ткізілетін. ?азір 50 пайыз ?ана. Ал сол жылдары ?аза? тілі п?н ретінде мектептерді? 43 пайызында о?ытылса, ?азір 27 пайыз?а т?сті, – дейді Азамат Байд?улетов.
2000 жылдар?а дейін ?аза?тар т?ратын жерлердегі мектептерді? 80 пайызында ?аза? тілі факультатив ретінде ?ткізілетін. ?азір 50 пайыз ?ана. ?аза? тілі п?н ретінде мектептерді? 43 пайызында о?ытылса, ?азір — 27 пайыз.
Оны? айтуынша, ?аза? тілі п?нін о?ытатын мектептерді? азайып кетуіне о?улы?ты? жетіспеуі себеп бол?ан.
Д?ниеж?зі ?аза?тары ?ауымдасты?ыны? ?кілі Ботаг?з Уат?анны? айтуынша, «?аза?стан Ресейдегі ?аза?тар?а к?мектесу ?шін ж?мыстар ж?ргізгенімен, Ресей жа?ынан ?олдау болмай отыр».
– Со??ы бес-алты жылда Ресейдегі ?аза? м?дени орталы?тары Самарада бас ?осып келеді. Тіпті ?аза?станны? білім министрлігіні? ?кілдерін сол Самара?а ертіп те барды?. Бізді? білім министрлігіні? ?кілдері мен Ресей жа?ыны? ?кілдері екі м?рте кездесті осы мектеп м?селесімен. Б?рібір ?аза?стан тарапынан жасалын?ан ?сынысты Ресей жа?ы ?олдамады, – дейді Ботаг?з Уат?ан.
источник — http://news.nur.kz/242503.html
