Жуырда Алматыда ?ытайлы? ж?к к?лігіні? кесірінен еліміздегі е? ?лкен жол апаттарыны? бірі тіркелді. Егер ?ытайлы? сапасыз ж?к к?ліктеріні? ?аза?стан?а келуіне шектеу ?ой?анымызда, б?лкім ?лгіндей о?и?а болмас па еді?!
?аланы? о?т?стік айналма жолымен келе жат?ан к?лікті? тежегіші істен шы?ып, н?тижесінде он ?ш к?лік зиян шегіп, екі адам сол жерде жан тапсырды. Егер ?ытайлы? сапасыз ж?к к?ліктеріні? ?аза?стан?а келуіне шектеу ?ой?анымызда, б?лкім ?лгіндей о?и?а болмас па еді? Жалпы ?ытайлы? ж?к к?лігіні? салдарынан бол?ан ?ай?ылы жа?дай жал?ыз б?л емес. Осыдан д?л ?ш жыл б?рын да Алма-Арасан шат?алында тежегіші істен шы??ан ?ытайлы? к?лік аялдама мен д??гіршекті ?иратып, 11 адам ?аза бол?ан еді. Айта берсек, м?ндай ?зек ?ртейтін о?и?алар ?те к?п.
?ЫТАЙ К?ЛІКТЕРІНІ? К?ШІ ТО?ТАМАЙ Т?Р
Алма-Арасан шат?алында бол?ан жа?дайдан кейін ?аланы? сол кездегі бірінші жол са?шысы Арман Сарбасов ?ытайлы? техникаларды? бізге жарамайтынды?ын айтып дабыл ?а?ты. Ол ?ала ?кіміні? атына ?ытайда шы?арыл?ан жолаушылар мен ж?к к?ліктері бар барлы? к?сіпорындарды тексеруден ?ткізу ?ажеттігі туралы хат жолдап, кейіннен б?л істі ж?зеге асырды да. ?рине, тексеру ж?ргізгенімен, Сарбасов сын к?термейтін к?ліктерді? «к?шін» то?тата ал?ан жо?. ?азіргі к?ні ??рылыс?а осы ?ытай к?ліктерінен ?олайы болмай т?р: ?рі ы?шам, ?рі арзан. М?селен, ?аламторда?ы жарнамалардан м?ндай сапасыз к?ліктерді? жеті атасын к?руге болады. Ба?алары да ?ркелкі, т?рлері де жетерлік. Біз жарнама бойынша бір-екі саудагермен тілдесіп те к?рдік. «Біз за?ды т?л?а болып табыламыз. Диллерлік сертификатымыз бар. ?аза?станны? кез келген жеріне жеткізіп береміз. Тек к?лікті? жылын, ба?асын, т?рін айтса?ыз жетіп жатыр», – дейді бір к?сіпкер. «А?ша?ызды берсе?із болды, 15-30 к?нні? ішінде кез келген к?лігі?із дайын болады. Біз ?шін е? бастысы т?тынушыны? к??ілінен шы?у», – дейді екінші біреуі. ?рине, ба?асы арзан бол?анды?тан ?ытай к?ліктеріні? к?сіпкерлеріміз ?шін тиімді болатыны белгілі. Алайда ?лгіндей ?ай?ылы о?и?алар?а душар етіп жат?ан «?ытайлы? сапа» ешкімді та??алдырмайды.
БА?ДАРЛАМА ДА, ЗА? ДА ?АУ?АРСЫЗ
Д?л ?азіргі уа?ытта ?аза?станда?ы ?ытайлы? ж?к к?ліктеріні? жай-к?йі ешкімге белгісіз. М?ны ат?амінерлерімізді? ?здері де мойындап отыр. ?кіметті? к?лік инфра??рылымын дамыту ж?ніндегі 2010 – 2014 жылдар?а арнал?ан ба?дарламасында былай деп жазыл?ан: «Авток?лік ??ралдарын к?птеген тасымалдаушылар?а б?ліп-б?ліп жіберуді? н?тижесінде авток?лік ж?мысы туралы м?ліметтер жинау тетігі жо?, соны? н?тижесінде жолаушы ж?не ж?к тасымалыны? жа?дайына тиімді талдау жасау жол?а ?ойылма?ан». Негізі б?л ба?дарлама 2010 жылы ?абылдан?ан болатын. Екі кезе?нен т?ратын ба?дарламада к?лік саласыны? а?ымда?ы жай-к?йіне талдау жасалып, ба?дарламаны іске асыруды? ма?саты, міндеттері к?рсетіліп, іс-шаралар жоспары ??растырыл?ан. Біра? ба?дарламаны? ?ай б?лімін алса?ыз да, «сыры да, сыны да» кеткен ?лгі ?ытайлы? сапасыз ж?к к?ліктеріні? тасымалына шектеу ?ою туралы бір ауыз с?з жо?. Онда «алды??ы ?атарлы техникалы? ж?не экологиялы? регламенттер, стандарттарды енгізу, активтерді жетілдіру керек» деп ?ана к?рсетілген. Елімізде 2009 жылы сырттан келетін к?ліктерге ?атысты арнайы за? ?абылданды. Ол за?да 5 жылдан ас?ан ?ытайлы? к?ліктері ?аза?стан аума?ына енгізілмейді деп жазыл?ан. Дегенмен б?л за?да да к?ліктерді?, соны? ішінде, ?сіресе, ?ауіп т?ндіріп отыр?ан ?ытай к?ліктеріні? сапасына м?н берілетіндей еште?е айтылма?ан. Бас?а стратегиялы?, бизнес жоспарларда да м?ндай м?ліметтер жо?.
2007 жылы бір?атар мамандар ?ытайлы? вагондарды? адам денсаулы?ына зиян екенін айтып, К?лік ж?не коммуникация министрлігін біраз ?бігерге салды. Алайда, б?л м?селе «жабулы ?азан» к?йінде ?алып, ?ытай вагондары елімізде «ж?йткіп» ж?р. Енді міне, халы? ?ытайды? сапасыз ж?к к?ліктерінен зардап шегіп, барма? тістеп отыр. Министрлік ?зірге ?нсіз. Б?л да алды??ысыны? халін ??шар ма екен?..
Дерек:
К?лік инфра??рылымын дамыту ж?ніндегі 2010 – 2014 жылдар?а арнал?ан ба?дарламаны іске асыру ?шін ?аржы ресурстарыны? жалпы к?лемі 2 831 705,0 млн. те?гені ??райды, соны? ішінде: 1) республикалы? бюджет – 1 114 749,9 млн. те?ге, оны? ішінде мынадай мемлекеттік органдарды? бюджеттік ?аражаты: К?лік ж?не коммуникация министрлігі – 927 854,5 млн. те?ге; Индустрия ж?не жа?а технологиялар министрлігі – 186 187,4 млн. те?ге; Білім ж?не ?ылым министрлігі – 708,0 млн. те?ге. 2) концессия – 643 585,0 млн. те?ге; 3) ?арыз ?аражаты – 616 547,9 млн. те?ге; 4) компанияны? жеке ?аражаты – 456 822,2 млн. те?ге.
Дерек:
2011 жыл?ы м?лімет бойынша елімізде 359194 бірлік ж?к к?лігі тіркелген. Б?л 2008 жылмен салыстыр?анда 8,8 пайыз?а к?п. Оны? ?аншасы ?ытайдан тасымалдан?аны белгісіз.
Н.ТАЙБЕК
