Биыл ?аза?станды д?р сілкіндірген о?и?аларды? бірі — «Терісайры?» шекара заставасында?ы 11 сарбазды? о?и?асы. Бірнеше ай?а созыл?ан тергеу ??жаттары шала-п?ла к?йінде сот?а жіберіліп, ?ш бірдей азамат?а ?атысты жеткілікті д?лелдерсіз ?ата? ?кім шы?арылды.Сот белгілеген жаза
Семей гарнизоны ?скери сотыны? 18.10.2012 жыл?ы ?кімімен ?Р ??К Ш? 2017 ?скери б?ліміні? «Терісайры?» заставасыны? басты?ы, а?а лейтенант Хамитов Ануар Бебитович, ?аза?стан Республикасы ?ылмысты? Кодексіні? 381-бабы, 2-тарма?ымен кін?лі деп танылып, 3 жыл мерзімге бас бостанды?ынан айырылып, жазаны т?зеу колониясыны? жалпы режимінде ?теуге, ал осы заставада келісімшарт негізінде ?ызмет ат?арып ж?рген Каженов Жігер Оразхан?лы мен Т?рды??лов Ербол ?сен?азинович ?К-ті? 380-1-бабыны? 2-б?лігіні? «а» тарма?ымен кін?лі деп танылып, ?р?айсысы 7 жыл мерзімге бас бостанды?ынан айырылу?а, жазаны т?зеу колониясыны? жалпы режимінде ?теуге ?кім шы?арыл?ан.
А.Хамитов ?оластында?ы келісімшарт негізінде ?скери ?ызметтерін ат?арып ж?рген а?а техник-топ басты?ы Ж.Каженов пен заставаны? сигнализация ж?не байланыс б?лімшесіні? командирі, кіші сержант Е.Т?рды??лов ?атарда?ы сарбаздарды себепсіз ж?йелі т?рде со??ы?а жы?ып, ауырсыну мен же?іл дене жара?аттарын келтіруге, ?орлы? к?рсетуге жол беріп, ?скери ?ызметшілерді? ша?ымдарын елеп-ескермей, ?ылмысты жасырып ж?не
11 сарбазды? ?ызмет орнын ?з беттерімен тастап кеткенін жасырып, ?з ?ызметіне сел?ос, енжар ?ара?ан деп айыпталып отыр. Ал Ж.Каженов пен Е.Т?рды??лов лауазымды адамдар бола т?ра ?скери т?ртіпті ?рескел б?зып, ж?йелі т?рде, еш?андай себепсіз, ?атарда?ы сарбаздар?а же?іл д?режелі дене за?ымдарын келтіру ар?ылы ?здеріні? ?ызметтік ?кілеттіктерін асыра ?олданып, к?ш к?рсету ар?ылы ?скери ?ызметшілерді? ???ы?ы мен м?дделерін ж?не ?скери ?ызмет пен мемлекетті? за?ды м?дделеріні? елеулі б?зылуына ?кеп со?атын ?ылмыс ?рекетін жаса?ан деп айыпталуда.
?ылмысты? істегі к?м?нді т?стар
?ылмысты? істі? ?оз?алуына 11 сарбазды? заставаны тастап ?ашып кеткені ж?не ол жайында М.А?замов есімді сарбазды? ?кесіне ?ялы телефонмен хабарлама жіберіп, «??ла?ы естімей ?ал?аны ж?не санчас?а жібермей ?ой?аны» ж?нінде жеткізгені, осы?ан байланысты ?кесіні? Атырауда?ы жергілікті ?скери полиция?а хабарлап, б?л а?паратты? КТК телеарнасы ар?ылы к?пшілікке жариялан?аны негіз бол?ан. Бір ?ызы?ы, соттал?андарды? ?ылмысты? ?рекетін ?шкерелейтін бірде-бір д?лел сот м?жілісінде аны?талма?ан. Ал ?ылмысты? айыптау тек сарбаз М.А?замовты? жауаптары негізінде ?ана ??рыл?ан. Ол «31.05.2012 жылы сарбаздарды та??ы са?ат 04-те дабыл к?теріп сап?а т?р?ыз?анда — Каженов сарбаздар Ашировты, А?айдаровты со?ты ж?не сарбаздар Назархан мен А?айдаровты со??ы?а жы?ты» деп жауап берген. ?рі ?арай ?ал?ан барлы? сарбаздар да осыны ?айталап, б?рі біртектес жауаптар берген. Неге екені белгісіз, б??ан ешкім назар аудармапты. Ал ?з алдарына жауап берген ?.Сембиев, Е.Т?лепбергенов, М.Худайбергенов ж?не бас?алар ?здеріні? ?скери ?ызметтеріне байланысты ескертпелер ал?ан кездеріне с?йкестендіріп, «сол т?ста со??ы алды?» деп жауап бергендерімен, Ж. Каженов оны сотта берген ?з жауабында бекітпеген. Ж?бірленушілерді? жауаптарында айтыл?андай, оларды теуіп, ?ыл?ындырып, бастарын дуал?а со??ан болса, денелерінен неге жара?ат іздері табылма?ан?!
?Р Жо?ар?ы сотыны? 11.05.2007 жыл?ы №1 «Адамны? ?мірі мен денсаулы?ына ?арсы кейбір ?ылмыстарды саралау туралы» Нормативтік ?аулысыны? 31-бабына с?йкес, адам денесі талшы?тарыны? анатомиялы? т?тасты?ын ???ы??а ?арсы б?ру не органдарды? за?ымдануына немесе оларды? ?ауіпті ж?мыс істеуін б?зу?а ?кеп со??ан ?зге де ?рекеттерді адам денсаулы?ына келтірген зиян деп ??ыну керек. Денсаулы??а келтірген зиянны? ауырлы?ы сот-медициналы? сараптама ж?ргізу жолымен ай?ындалады» делінген. М.А?замовты? ал?ан дене жара?атына байланысты та?айындал?ан сот-д?рігерлік сараптаманы? 20.07.2012 жыл?ы №50 ?орытындысы бойынша, А?замовта дене жара?аттары немесе оны? іздері аны?талма?ан. Ал о?ан ?айта та?айындалып, округтік ?скери гарнизонда берілген сараптамада М.А?замовты? б?рыннан созылмалы ??ла? ауруымен ауыратынды?ы, соны? салдарынан есту ?абілетіні? т?мендегені, денесінен со??ыны? іздері табылма?аны к?рсетілген. Біра? ол ?зіні? берген жауаптарында: «Б?л жа?дай 10.06.2012 жылы ба?ылау пунктінде ?зін Т?рды??лов сол жа? иы?ынан, иегінен автоматпен, сол жа? ??ла?ынан радиостанциясымен ?р?анын, сол к?ні нарядтан келгенде командир А.Хамитовке хабарлап айттым» деп к?рсетсе, ?зімен бірге ?скери ?ызметте бол?ан сарбаздар А.Ахметбаев пен ?.Сембиевке бол?ан о?и?аны 09.06.2012 жылы айтып баянда?ан. Сонда ол не болатынын алдын ала білетін «к?ріпкел» бол?аны ма?! Онда неге «?з жара?атыны?» алдын алма?ан? ?лде о?ан саналы т?рде барып отыр ма? ?й, ?айдам, біра? б??ан сотта назар аударылма?аны т?сініксіз. ?йтпесе, сот-д?рігерлік сараптама А?замовта дене жара?аты немесе оны? іздері болма?анын аны?тап отыр ?ой! Со?ан ?ара?анда оны? «дене жара?атын алдым» дегені ?андай к?м?нді болса, «командирге хабарладым» дегені де сондай к?дік ту?ызады. Егер сот за? негізінде ?діл ж?рсе, жал?ан ку?лік бергені ?шін А?замовты жауап?а тартуы керек ?ой! ?йткені оны? А.Хамитов?а баянда?аны туралы дерек еш?андай д?лелдермен бекімеген ж?не м?ны ешкім к?рмеген. Оны Е.Т?рды??ловты? «со??ы?а» жы??анын к?рген де ку? жо?. «О?и?а» жайлы сарбаздар тек А?замовты? ?зіні? айтуынан ?ана естіген.
Іс ??жаттарында сарбаз С.Ислам?али?лыны? анасы Г?лд?рі ??лжымырова 19.06.2012 жылы берген т?сініктемесінде баласыны? 18.06.2012 жылы са?ат 13.50-де ?ялы телефонмен хабарласып, ?зіні? аман-есен екенін, ?скери б?лімді тастап кеткені ж?не тая? жегені туралы еште?е айтпа?анын баянда?ан. Егер осындай о?и?а орын алса, б?л сарбаз анасымен с?йлескенде, бол?ан жайды айтпа?аны да т?сініксіз. Негізінде осы о?и?аны болды деуге ж?не ?ылмысты? істі? ?оз?алуына бір ?ана М.А?замов себепші болып отыр?ан сия?ты. ?йткені ол тая? жемесе де «тая? жедім» деп сарбаздар?а айтып, «Хамитов?а баяндадым» деп оларды ойларынан адастырып, барлы? айыптаулар?а себепші болып отыр?андай. Тіпті, сарбаздарды заставадан ?ашу?а сол ?гіттеген жо? па, деген к?м?н да жо? емес. ?йтпесе, неге олар ?ыста??а келгенде немесе ?ялы телефонды азы?-т?лікке айырбастау?а д?кенге бар?ан кезде хабарлама?ан? Тіпті, ?скери жаса?тар тік?ша?пен іздеп бар?ан кезде де ?здері туралы белгі бермеген, керісінше ?ашып, ?сталмау?а тырыс?ан. Ал сот м?жілісінде м?селені? т?йіні шешілетін кезде б?зыл?ан ???ы?ы мен м?ддесін ?ор?ап, ?зіне келген материалды? ж?не рухани залалды ?теуді талап етіп, істі ая?ына дейін жеткізуді? орнына, жауапкершіліктен ?ашып, ж?зін к?рсетуден ?ор?ып, тек істі ?зіні? ?атысуынсыз карауды ?тініп, «алдын ала тергеуде берген жауабым д?рыс» деп арыз жазумен ?ана шектеліп отыр. Неге бізді? Отан ?ор?аушы сарбаздарымыз, жауап алушы тергеушілер, жаза белгілеуші сот — б?рі-б?рі А?замов айт?ан «ертегіге» ?ана сеніп, за?ды ??жаттар, тіпті, ?ылмыскерді? ?зі ?ор?алу?а ???ы?ы бар екені, кін?сіздік презумпциясы ай?ындалмай, соны? со?ынан кетуі керек?!.
То?сан ауыз с?зді? тобы?тай т?йіні
Б?кіл елді д?рліктірген аталмыш о?и?а бойынша алдын ала тергеу бір жа?ты, тек «айыпты» деп саналып отыр?ан азаматтарды жазалау ма?сатында ?ана ж?ргізілгендей ?сер ?алдырады. Ал мемлекетті? атынан ?кім шы?аратын сот — тергеу материалдарын м??ият ?арап, за??а ?айшы ?рекеттер мен кез келген жал?ан ку?лікті шорт кесуді? орнына, солар?а с?йеніп шешім шы?арып отыр?аны ?атты ?ынжылтады. Себебі 31.05.2012 жылы сарбаздарды та??ы са?ат т?ртте плац?а шы?арып, сап?а т?р?ыз?анын к?рдік деген бірде-бір ку? жо?. Сол к?ні сарбаздармен бірге бол?ан офицерлерді?, сондай-а? келісім-шартта?ы ?ызметшілер, техникалы? ж?мысшыларды? бірде-бірінен жауап алынба?ан. Ал сол к?ндері застава?а келген Юсупов пен Красников туралы ешкім еште?е білмейді. Тіпті, сарбаздарды? ?атарында бол?ан Бекеновтен де еште?е с?ралма?ан. М?ны? б?рі к?сіби за?герлер ?ана емес, тіпті, ???ы?ты? сауаты т?мен дейтін ?атарда?ы ?арапайым азаматтарды? к??ілдеріне к?п к?дік ?ялататыны с?зсіз. Е? ?ауіптісі, сот негізсіз жаза та?айындау ар?ылы халы?ты? ?зіне деген, сол ар?ылы мемлекетке деген сенімін ?лсірете береді. Б?л ретте на?ыз Отан ?ор?аушылары саналатын — шекара к?зетіндегі сарбаздар?а деген ел сеніміне селкеу т?сіріп, Т?уелсіз ?аза?стан ?скеріні? абырой-беделіне н??сан келіп отыр.
Ал застава басты?ы А.Хамитов осы кезге дейін еш?андай т?ртіптік жауап?а тартылма?ан, тіпті, ескерту де алма?ан. Керісінше ?здік іскерлігі, міндеттеріне адал ?ызметі ?шін бірнеше рет марапаттал?ан. 2012 жылды? ?зінде ?ана Хамитов т?рт рет марапаттал?ан, ?те жа?ымды мінезделеді. Оны сот м?жілісінде жауап берген Фирсов та, Шаймарданов та бекіткен. «Терісайры?» заставасы ??рамы аз уа?ытты? ішінде екі рет шекара б?зушыларды ??ры?та?ан. Осы ?ызметтері ?шін А.Хамитов сержант Ж.Каженов екеуі жо?ары басшылар тарапынан марапаттар?а ие бол?ан. Осы жерде Шы?ыс Айма?ты? Бас?армасында бес шекарашылар отряды, оны? ?р?айсысында 20-дан астам застава бар екенін, оларда м?ндай о?и?алар тіркелмегенін де айта кеткен ж?н. Сот м?жілісінде ж?бірленушілер де кешірім беріп, сотталушылар?а бас бостанды?ынан айырмайтын жаза та?айындауды с?ра?ан. ?кінішке ?арай, осы жа?дайларды? бірде-бірі есепке алынбай, Хамитовты?, Каженовті?, Т?рды??ловты? ?рекеттері еш?андай д?йектермен бекімесе де, сот олар?а ?те ?ата? жаза та?айында?ан.
Ата За?ымызды? 1-бап, 1-б?лімінде ?аза?стан Республикасыны? е? ?ымбат ?азынасы — адам ж?не адамны? ?мірі, ???ы?тары мен бостанды?тары екені, ал 77-бап, 3-б?лім, 8-тарма?ында — адамны? кiн?лi екендiгi ж?нiндегi кез келген к?дiк айыпталушыны? пайдасына ?арастырылатыны жазып ?ойыл?ан. Біз айтып отыр?ан б?л істе к?м?н дегені?із жетіп артылады. Демек, ?лі-а? істі? а? пен ?арасы аны?талар…
??тма?амбет ?ОНЫСБАЙ
