Жаза ал?андар?а жала жабыл?ан жо? па?

Биыл ?аза?станды д?р сілкіндірген о?и?аларды? бірі — «Терісайры?» шекара заставасында?ы 11 сарбазды? о?и?асы. Бірнеше ай?а созыл?ан тергеу ??жаттары шала-п?ла к?йінде сот?а жіберіліп, ?ш бірдей азамат?а ?атысты жеткілікті д?лелдерсіз ?ата? ?кім шы?арылды.

?ашанда ?ділеттілікті ту етіп ?стайтын ?аза? журналистері айыпты­ларды? лайы?ты жазалануын жа?та?анымен, д?л осы ретте б?л істе к?м?нді т?старды? тым к?п ж?не жазы?сыз жандарды? лайы?сыз жазалан?аны ж?нінде жазып жатыр. ?лтты? баспас?з ке?істігінде ?зіндік орны, ?стан?ан ай?ын ба?ыты, бірнеше онда?ан мы? о?ырман?а айтар айшы?ты ойы бар «Ай?ын» да одан шет ?ала алмайды. Ендеше, к?м?нді т?стар мен тергеу барысында?ы шалалы?, сот шешімін ?абылдауда?ы асы?ысты?тар жайлы ?з к?з?арасымызды білдірейік.

Сот белгілеген жаза
Семей гарнизоны ?скери сотыны? 18.10.2012 жыл?ы ?кімімен ?Р ??К Ш? 2017 ?скери б?ліміні? «Терісайры?» зас­тавасыны? басты?ы, а?а лейтенант Ха­ми­тов Ануар Бебитович, ?аза?стан Респуб­ликасы ?ылмысты? Кодексіні? 381-бабы, 2-тарма?ымен кін?лі деп танылып, 3 жыл мерзімге бас бостанды?ынан айырылып, жазаны т?зеу колониясыны? жалпы ре­жимінде ?теуге, ал осы заставада келісім­шарт негізінде ?ызмет ат?арып ж?рген Ка­женов Жігер Оразхан?лы мен Т?р­ды??лов Ербол ?сен?азинович ?К-ті? 380-1-бабыны? 2-б?лігіні? «а» тарма?ымен кін?лі деп танылып, ?р?айсысы 7 жыл мерзімге бас бостанды?ынан айырылу?а, жазаны т?зеу колониясыны? жалпы режимінде ?теуге ?кім шы?арыл?ан.
А.Хамитов ?оластында?ы келісімшарт негізінде ?скери ?ызметтерін ат?арып ж?р­ген а?а техник-топ басты?ы Ж.Каженов пен заставаны? сигнализация ж?не бай­ланыс б?лімшесіні? командирі, кіші сер­жант Е.Т?рды??лов ?атарда?ы сарбаз­дар­ды себепсіз ж?йелі т?рде со??ы?а жы?ып, ауырсыну мен же?іл дене жара?аттарын келтіруге, ?орлы? к?рсетуге жол беріп, ?скери ?ызметшілерді? ша?ымдарын елеп-ескермей, ?ылмысты жасырып ж?не
11 сар­базды? ?ызмет орнын ?з беттерімен тастап кеткенін жасырып, ?з ?ызметіне сел­?ос, енжар ?ара?ан деп айыпталып отыр. Ал Ж.Каженов пен Е.Т?рды??лов лауазым­ды адамдар бола т?ра ?скери т?р­тіпті ?рескел б?зып, ж?йелі т?рде, еш?ан­дай себепсіз, ?атарда?ы сарбаздар?а же?іл д?режелі дене за­?ымдарын келтіру ар?ылы ?здеріні? ?ыз­меттік ?кілеттіктерін асыра ?олданып, к?ш к?рсету ар?ылы ?скери ?ызметші­лер­ді? ???ы?ы мен м?дделерін ж?не ?с­ке­ри ?ызмет пен мемлекетті? за?ды м?дде­ле­­­ріні? елеулі б?зылуына ?кеп со?атын ?ыл­мыс ?рекетін жаса?ан деп айып­та­лу­да.

?ылмысты? істегі к?м?нді т?стар
?ылмысты? істі? ?оз?алуына 11 сар­баз­ды? заставаны тастап ?ашып кеткені ж?не ол жайында М.А?замов есімді сар­баз­ды? ?кесіне ?ялы телефонмен хабар­лама жіберіп, «??ла?ы естімей ?ал?аны ж?­не санчас?а жібермей ?ой?аны» ж?­нінде жеткізгені, осы?ан байланысты ?ке­сіні? Атырауда?ы жергілікті ?скери по­лиция?а хабарлап, б?л а?паратты? КТК те­леарнасы ар?ылы к?пшілікке жария­лан­?аны негіз бол?ан. Бір ?ызы?ы, соттал­?андарды? ?ылмысты? ?рекетін ?шкере­лейтін бірде-бір д?лел сот м?жілісінде аны?­талма?ан. Ал ?ылмысты? айыптау тек сарбаз М.А?замовты? жауаптары не­гі­зінде ?ана ??рыл?ан. Ол «31.05.2012 жы­лы сарбаздарды та??ы са?ат 04-те дабыл к?теріп сап?а т?р?ыз?анда — Каженов сар­баздар Ашировты, А?айдаровты со?ты ж?­не сарбаздар Назархан мен А?айдаровты со??ы?а жы?ты» деп жауап берген. ?рі ?арай ?ал?ан барлы? сарбаздар да осыны ?айталап, б?рі біртектес жауаптар берген. Неге екені белгісіз, б??ан ешкім назар аудар­­мапты. Ал ?з алдарына жауап берген ?.Сембиев, Е.Т?лепбергенов, М.Худай­бергенов ж?не бас?алар ?здеріні? ?скери ?ызметтеріне байланысты ескертпелер ал?ан кездеріне с?йкестендіріп, «сол т?ста со??ы алды?» деп жауап бергендерімен, Ж. Каженов оны сотта берген ?з жауа­бын­да бекітпеген. Ж?бірленушілерді? жа­уап­та­рында айтыл?андай, оларды теуіп, ?ыл­?ындырып, бастарын дуал?а со??ан бол­са, денелерінен неге жара?ат іздері та­­былма?ан?!
?Р Жо?ар?ы сотыны? 11.05.2007 жыл­?ы №1 «Адамны? ?мірі мен денсаулы?ына ?арсы кейбір ?ылмыстарды саралау ту­ралы» Нормативтік ?аулысыны? 31-ба­бы­на с?йкес, адам денесі талшы?тарыны? ана­томиялы? т?тасты?ын ???ы??а ?арсы б?ру не органдарды? за?ымдануына не­месе оларды? ?ауіпті ж?мыс істеуін б?зу?а ?кеп со??ан ?зге де ?рекеттерді адам ден­саулы?ына келтірген зиян деп ??ыну керек. Денсаулы??а келтірген зиянны? ауырлы?ы сот-медициналы? сараптама ж?ргізу жолы­мен ай?ындалады» делінген. М.А?­замовты? ал?ан дене жара?атына байла­нысты та?айындал?ан сот-д?рігерлік са­раптаманы? 20.07.2012 жыл?ы №50 ?о­рытындысы бойынша, А?замовта дене жара?аттары немесе оны? іздері аны?­тал­ма?ан. Ал о?ан ?айта та?айындалып, ок­ругтік ?скери гарнизонда берілген сарап­тамада М.А?замовты? б?рыннан со­зыл­малы ??ла? ауруымен ауыратынды?ы, соны? салдарынан есту ?абілетіні? т?­мен­дегені, денесінен со??ыны? іздері табыл­ма­?аны к?рсетілген. Біра? ол ?зіні? берген жауаптарында: «Б?л жа?дай 10.06.2012 жылы ба?ылау пунктінде ?зін Т?рды??лов сол жа? иы?ынан, иегінен автоматпен, сол жа? ??ла?ынан радиостанциясымен ?р?а­нын, сол к?ні нарядтан келгенде командир А.Хамитовке хабарлап айттым» деп к?р­сетсе, ?зімен бірге ?скери ?ызметте бол?ан сарбаздар А.Ахметбаев пен ?.Сембиевке бол?ан о?и?аны 09.06.2012 жылы айтып баянда?ан. Сонда ол не болатынын алдын ала білетін «к?ріпкел» бол?аны ма?! Онда неге «?з жара?атыны?» алдын алма?ан? ?лде о?ан саналы т?рде барып отыр ма? ?й, ?айдам, біра? б??ан сотта назар ауда­рылма?аны т?сініксіз. ?йтпесе, сот-д?рі­герлік сараптама А?замовта дене жара?аты немесе оны? іздері болма?анын аны?тап отыр ?ой! Со?ан ?ара?анда оны? «дене жа­ра?атын алдым» дегені ?андай к?м?нді болса, «командирге хабарладым» дегені де сондай к?дік ту?ызады. Егер сот за? негі­зінде ?діл ж?рсе, жал?ан ку?лік бергені ?шін А?замовты жауап?а тартуы керек ?ой! ?йткені оны? А.Хамитов?а баян­да­?аны туралы дерек еш?андай д?лелдермен бекімеген ж?не м?ны ешкім к?рмеген. Оны Е.Т?рды??ловты? «со??ы?а» жы?­?а­нын к?рген де ку? жо?. «О?и?а» жайлы сарбаздар тек А?замовты? ?зіні? айтуынан ?ана естіген.
Іс ??жаттарында сарбаз С.Ислам?а­ли?лыны? анасы Г?лд?рі ??лжымырова 19.06.2012 жылы берген т?сініктемесінде баласыны? 18.06.2012 жылы са?ат 13.50-де ?ялы телефонмен хабарласып, ?зіні? аман-есен екенін, ?скери б?лімді тастап кеткені ж?не тая? жегені туралы еште?е айтпа?анын баянда?ан. Егер осындай о?и­?а орын алса, б?л сарбаз анасымен с?й­лес­кенде, бол?ан жайды айтпа?аны да т?­сі­ніксіз. Негізінде осы о?и?аны болды деуге ж?не ?ылмысты? істі? ?оз?алуына бір ?ана М.А?замов себепші болып отыр?ан сия?­ты. ?йткені ол тая? жемесе де «тая? жедім» деп сарбаздар?а айтып, «Хамитов?а баян­дадым» деп оларды ойларынан адас­ты­рып, барлы? айыптаулар?а себепші болып отыр?андай. Тіпті, сарбаздарды зас­тавадан ?ашу?а сол ?гіттеген жо? па, деген к?м?н да жо? емес. ?йтпесе, неге олар ?ыс­та??а келгенде немесе ?ялы телефонды азы?-т?лікке айырбастау?а д?кенге бар?ан кезде хабарлама?ан? Тіпті, ?скери жаса?­тар тік?ша?пен іздеп бар?ан кезде де ?здері туралы белгі бермеген, керісінше ?ашып, ?сталмау?а тырыс?ан. Ал сот м?жілісінде м?селені? т?йіні шешілетін кезде б?зыл?ан ???ы?ы мен м?ддесін ?ор?ап, ?зіне келген материалды? ж?не рухани залалды ?теуді талап етіп, істі ая?ына дейін жеткізуді? ор­нына, жауапкершіліктен ?ашып, ж?зін к?рсетуден ?ор?ып, тек істі ?зіні? ?аты­суынсыз карауды ?тініп, «алдын ала тер­геуде берген жауабым д?рыс» деп арыз жазумен ?ана шектеліп отыр. Неге бізді? Отан ?ор?аушы сарбаздарымыз, жауап алушы тергеушілер, жаза белгілеуші сот — б?рі-б?рі А?замов айт?ан «ертегіге» ?ана сеніп, за?ды ??жаттар, тіпті, ?ылмыскерді? ?зі ?ор?алу?а ???ы?ы бар екені, кін?сіздік презумпциясы ай?ындалмай, соны? со?ынан кетуі керек?!.

То?сан ауыз с?зді? тобы?тай т?йіні
Б?кіл елді д?рліктірген аталмыш о?и?а бойынша алдын ала тергеу бір жа?ты, тек «айыпты» деп саналып отыр?ан азамат­тар­ды жазалау ма?сатында ?ана ж?ргізілгендей ?сер ?алдырады. Ал мемлекетті? атынан ?кім шы?аратын сот — тергеу материал­дарын м??ият ?арап, за??а ?айшы ?ре­кеттер мен кез келген жал?ан ку?лікті шорт кесуді? орнына, солар?а с?йеніп ше­шім шы?арып отыр?аны ?атты ?ын­жыл­тады. Себебі 31.05.2012 жылы сарбаз­дар­ды та??ы са?ат т?ртте плац?а шы?арып, сап?а т?р?ыз?анын к?рдік деген бірде-бір ку? жо?. Сол к?ні сарбаздармен бірге бол?ан офицерлерді?, сондай-а? келісім-шарт­та?ы ?ызметшілер, техникалы? ж?­мыс­шыларды? бірде-бірінен жауап алынба?ан. Ал сол к?ндері застава?а келген Юсупов пен Красников туралы ешкім еште?е біл­мейді. Тіпті, сарбаздарды? ?атарында бол?ан Бекеновтен де еште?е с?ралма?ан. М?ны? б?рі к?сіби за?герлер ?ана емес, тіпті, ???ы?ты? сауаты т?мен дейтін ?а­тар­да?ы ?арапайым азаматтарды? к??іл­деріне к?п к?дік ?ялататыны с?зсіз. Е? ?ауіптісі, сот негізсіз жаза та?айындау ар­?ылы халы?ты? ?зіне деген, сол ар?ылы мемлекетке деген сенімін ?лсірете береді. Б?л ретте на?ыз Отан ?ор?аушылары сана­латын — шекара к?зетіндегі сарбаздар?а деген ел сеніміне селкеу т?сіріп, Т?уелсіз ?аза?стан ?скеріні? абырой-беделіне н??сан келіп отыр.
Ал застава басты?ы А.Хамитов осы кезге дейін еш?андай т?ртіптік жауап?а тартылма?ан, тіпті, ескерту де алма?ан. Ке­рісінше ?здік іскерлігі, міндеттеріне адал ?ызметі ?шін бірнеше рет марапат­тал?ан. 2012 жылды? ?зінде ?ана Хамитов т?рт рет марапаттал?ан, ?те жа?ымды мінезделеді. Оны сот м?жілісінде жауап берген Фир­сов та, Шаймарданов та бе­кіткен. «Теріс­айры?» заставасы ??рамы аз уа?ытты? ішінде екі рет шекара б?зушы­ларды ??­ры?та?ан. Осы ?ызметтері ?шін А.Хамитов сержант Ж.Ка­женов екеуі жо­?ары басшы­лар тарапынан марапаттар?а ие бол?ан. Осы жерде Шы?ыс Айма?ты? Бас­?арма­сында бес шекарашылар отряды, оны? ?р­?айсысында 20-дан астам застава бар екенін, оларда м?ндай о?и?алар тір­кел­мегенін де айта кеткен ж?н. Сот м?жілі­сін­де ж?бірленушілер де кешірім беріп, сот­­та­лушылар?а бас бостанды?ынан айыр­майтын жаза та?айындауды с?ра?ан. ?кі­нішке ?арай, осы жа?дайларды? бірде-бірі есепке алынбай, Хамитовты?, Каженовті?, Т?рды??ловты? ?рекеттері еш?андай д?­йек­­термен бекімесе де, сот олар?а ?те ?а­та? жаза та?айында?ан.
Ата За?ымызды? 1-бап, 1-б?лімінде ?а­за?стан Республикасыны? е? ?ымбат ?а­зы­насы — адам ж?не адамны? ?мірі, ???ы?тары мен бостанды?тары екені, ал 77-бап, 3-б?лім, 8-тарма?ында — адамны? кi­н?лi екендiгi ж?нiндегi кез келген к?дiк айыпталушыны? пайдасына ?арастыры­латыны жазып ?ойыл?ан. Біз айтып отыр­?ан б?л істе к?м?н дегені?із жетіп арты­ла­ды. Демек, ?лі-а? істі? а? пен ?арасы аны?­­талар…

??тма?амбет ?ОНЫСБАЙ

www.aikyn.kz